Философия тарихында рух мәселесінің қойылуы

Кіріспе . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3

І. Философия тарихында рух мәселесінің қойылуы . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.13

1.1 Рух, жан түсінігі мен рухани құндылықтар ұғымының философиядағы орны . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.9

1.2 Құндылықтар құрылымы мен типологиясы . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.13

ІІ. Қазіргі қоғамдағы рухани құндылықтардың дамуы мен қалыптасуы . 14.25

2.1 Құндылықтар әлеміндегі дін мен отаншылдықтың рөлі . . . . . . . . . . . .14.21

2.2 Ұлттық өзіндік сана . ұлттық өркениет негізі . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21.25

Қорытынды . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

Тақырыптың өзектілігі: Қазақтың халықтық ділінде ұлттылық құбылысы қалыптасу, нығаю үстінде. Бұл процесстердің оңды бағытта өрбуі үшін халықтың ішкі этникалық біртұтастығын күшейтетін факторларға көңіл бөлінгені жөн. Солардың қатарына діни құндылықтар мен ұлттық құндылықтардың үйлесімді қарым-қатынастары, сабақтастығы жатады. Соңғы кезде дінге деген көзқарас демократияланып, бұрынғы бұқаралық атеизм көзқарастары қайта қаралып, жаңа қатынастарға көшіп жатқанымыз белгілі. Соның айғағындай жаңа мешіттер саны жылдан жылға көбейіп, жастар ішінен діни білім алушылар артып отыр. Бұл құбылыстар – дінилік пен ұлттылық арасындағы өзара қарым-қатынасты өзіндік тарихи-табиғи байланысқа келуіне мүмкіндіктер ашары сөзсіз. Халықтағы ұрпақтан ұрпаққа сабақтастық арқылы беріліп келе жатқан рухани-этникалық құндылықтарды зерттеу, оның сан қырлы сырын ашуға тырысу тек сол ұлттың өзі үшін ғана емес, жалпы адамзат мәдени байлығына қосылған үлес болып табылады. Өйткені әр халықтың ғасырлар бойы қалыптасқан тілі, мәдениеті, ұстанған діні, өмірді түсіну, бейнелеу рәсімдері болады.
Мәдени құндылықтарды бағалау жүйесі ғасырлар бойы қалыптасқан және олардың (құндылықтардың) иерархиясы нақты тарихи кезеңде өз бейнесін айшықтай түседі. Қазіргі XXI ғасырға келіп қалған биіктіктен тарихтағы құндылықтар жүйелеріне (әр түрлі өркениеттегі) үстірт баға беру мардымды іс емес. Өйткені, тарих қойнауындағы әрбір іс-әрекеттің, әрбір қатынастың, әрбір ой-талғамдардың рухы өз күшін жоғалтқан жоқ, оның бәрі
әрқайсымыздың түпкі санамызда орналасқан, оның көріністері бейсаналық іс-қимылдар түрінде байқалып отырылады.
Сондықтан әрбір халықтың мәдениетінің әлеуметтік портретін анықтау үшін - олардың құндылықтар жүйесін зерттеу қажет. Сол құндылықтар жүйесінде адамсүйгіштік, ізгілікті нормалар басымдық танытса, онда рухани құндылықтар әлемінің қалыптаса бастағаны, ал оның орнына өзімшілдік, өзгеге деген қаскөйлік етек алса, онда бұндай қоғамның "белді құндылықтар жүйесі" осы әлеуметтік-этникалық ортаның түбіне жетеді, әр түрлі жанжалдар мен кикілжіңдер туындауына себепкер болады. Мәселен, кезіндегі жоңғарлардың құрып кетуіне себепкер болған факторға - олардың жаугершілік менталитетін, құндылықтық бағдарларын жатқызуға болатын сияқты. Ал енді тікелей соғысқа қатыспай-ақ, іштей іріп-шіріп, құлдырауға "жол ашылуы" мүмкін. Мәселен, маскүнемдік пен нашақорлық жайлаған жерде осындай құндылықтар жүйесінің деградациялану үрдісі жүруі заңды құбылыс. Қазіргі Америка жеріндегі "құндылықтар жүйесі" әлемге тасымалдануда, сол бұқаралық мәдениеттің элементтері әлемнің әр түкпірінен табылады. Бұл адамзаттың технократиялық дамуды пір тұтқан, сырты жылтыраққа әуестенген уақытша кезеңі деген ойдамыз. Өйткені, адамның шынайы мәні оның өз бойындағы руханилығын ашқанда ғана байқалады, ол өзінің негізгі байлығы етіп рухани құндылықтарды атағанда көрінеді деген ойдамыз.

1. Нұрғалиев Р. Н., Ақмамбетов Ғ. Ғ, Әбділдин Ж. Ж. Философиялық сөздік – Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 1996-525 б.

2. Сейтбеков С. Иман негіздері – Алматы Көкжиек баспасы 2008-376 б.

3. Нысанбаев Ә. Қазақстан Ұлттық энциклопедиясы.Он томдық; 3-том. Алматы: Қазақ энциклопедиясы, 2001-720 б.
4. Мырзалы С. Философия тарихы. – Алматы:

5. Әлемдік философиялық мұра. Жиырма томдық, 17-том. – Астана: Аударма, 2006 - 480б
6. Назарбаев Н.Ә. Тарих толқынында. – Алматы: Атамұра, 1999. – 296 б.
7. Орынбеков М.С. Идейные основания казахстанской цивилизации // «Өркениеттік сананы қалыптстыру мәселелері» халықаралық ғылыми конференция материалдары. – Алматы. – 2004. 27-31 бб.
8. Бромлей Ю.В. К разработке понятийно-терминологических аспектов национальной проблематики // Советская этнография. – 1987. – № 3. – С. 22-33.
9.Ахиезер А. Культурные основы этнических конфликтов // Общественные науки и современность. – 1994. – № 4. – C. 115-125.
10. Бердяев Н.А. Философия неравенства. – М., 1990. – 214 с.
11. Бердяев Н.А. Русская идея. Судьба России. – М., 1997. – 540 с.
12. Дробижева Л.М. Культура и национальное самосознание // Советская культура: 70 лет развития. – М., 1987. – С. 54-56.
13. Евдокимов П.Г. Проблемы национального самосознания в исторической общественной мысли. – Волгоград. – 1990. – 144 с.
14. Нуржанов Б.Г. Концепция национализма и национальная идея // ҚазҰУ Хабаршы. Философия. Мәдениеттану. Саясаттану сериясы. – 2007. – №3 (29).– С. 70-74.
15. Баргесов Ю.Г. Обязательная сила права народов на самоопределение. –М., 1993. – 167 с.
16. Ғабитов Т.Х. Қазақ философиясы: ұлттық идея кеңмәтінінде. (Оқу құралы). – Алматы: Раритет, 2008. – 232 б.