Компьютерлік желілер жайында мәліметтер
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Компьютерлік желілер туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
ІІ. Негізгі бөлім
а) Топология бойынша желілердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ә) Желілік технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
б) Ауқымды компьютерлік желі . Интернет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37 в) Нейротораптық технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
г) Телекоммунакациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...57
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Компьютерлік желілер туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
ІІ. Негізгі бөлім
а) Топология бойынша желілердің жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
ә) Желілік технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
б) Ауқымды компьютерлік желі . Интернет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 37 в) Нейротораптық технологиялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .46
г) Телекоммунакациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...57
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар және де олардың 80%-дан астамы кеңселер мен үйлерде кішігірім жергілікті желілерден бастап, Интернет типінің басты желілеріне дейін әртүрлі ақпараттық есептеу желілерінде біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі тақырып айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше уақытты аз пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық қатты бағаланады.
Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіләлемдік бағыт - ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар арасындағы ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ хабарлар (факс, e-mail, жэне басқалар) алу, компьютерлер арасындағы ақпараттардың көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен түсіндіріледі.
Есептеу желілеріндегі алып қуат мүмкіндіктері және сол қуатты ілгерілеу, осымен қатар ақпараттық кешен, өндірістік үрдістің айтарлықтай жылдамдығы бізге оларды іс жүзінде қолданбауга және әзірлемеге пайдаланбауға ешқандай да құқық бермейді.
Қазіргі кезде компьюерлік технология адамзат жұмысының барлық салаларында қатты дамып кетті. Әртүрлі салалардағы менеджерлер, есепшілер, экономистер, инженер-жобалаушылар,әртүрлі қүжаттарды сақтаушылар мен құрастырушылар, журналистер мен баспагерлер, ғылыми қызметкерлер мен өзге де жұмысшылар өздерінің жұмыстарының тиімділігін тек қана дербес ЖК көмегімен жоғарылатады. Бұл үшін түрлі компьютерлік технологиялар пайдаланылады.
Жергілікті желі дегеніміз - кабелдермен жалғасып жатқан компьютерлердің, перифериялық қүрылғылардың (принтерлер және т.б) жэне коммутациялық құрылғылардың жинағы болып табылады. Жергілікті желілер мекемелік (фирмалардың кеңселік желілері, ұйымдасып басқарудың желілері және терминология бойынша, дегенмен өзінің идеологиялық мәні жағына іс жүзінде бірдей өзге де желілер) кәсіпорындардағы технологиялық үрдістерді басқарудың желілері болып бөлінеді.
Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіләлемдік бағыт - ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар арасындағы ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ хабарлар (факс, e-mail, жэне басқалар) алу, компьютерлер арасындағы ақпараттардың көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен түсіндіріледі.
Есептеу желілеріндегі алып қуат мүмкіндіктері және сол қуатты ілгерілеу, осымен қатар ақпараттық кешен, өндірістік үрдістің айтарлықтай жылдамдығы бізге оларды іс жүзінде қолданбауга және әзірлемеге пайдаланбауға ешқандай да құқық бермейді.
Қазіргі кезде компьюерлік технология адамзат жұмысының барлық салаларында қатты дамып кетті. Әртүрлі салалардағы менеджерлер, есепшілер, экономистер, инженер-жобалаушылар,әртүрлі қүжаттарды сақтаушылар мен құрастырушылар, журналистер мен баспагерлер, ғылыми қызметкерлер мен өзге де жұмысшылар өздерінің жұмыстарының тиімділігін тек қана дербес ЖК көмегімен жоғарылатады. Бұл үшін түрлі компьютерлік технологиялар пайдаланылады.
Жергілікті желі дегеніміз - кабелдермен жалғасып жатқан компьютерлердің, перифериялық қүрылғылардың (принтерлер және т.б) жэне коммутациялық құрылғылардың жинағы болып табылады. Жергілікті желілер мекемелік (фирмалардың кеңселік желілері, ұйымдасып басқарудың желілері және терминология бойынша, дегенмен өзінің идеологиялық мәні жағына іс жүзінде бірдей өзге де желілер) кәсіпорындардағы технологиялық үрдістерді басқарудың желілері болып бөлінеді.
1. А.Ш.Тұрым. «Есептеу кешендері, жүйелері және тораптары» Алматы 2002ж.
2. Е.Қ.Балапанов, Б.Бөрібаев «Информатикадан 30 сабақ» Алматы 2002ж.
3. Бөрібаев Б., Нақысбеков Б., Мадиярова Г. «Компьютерлік желілер». – Алматы «Мектеп», 2005.
5. Глушаков С.В., Ломотько Д.В., Мельников И.В. «Работа в сети Internet». – Харьков: Фолио, М.: ООО Издательство «АСТ», 2000.
6.Валединский В.Д. «Информатика. Словарь компьютерных терминов». – /М.: Аквариум, 1997.
7. Балапанов Е.К., Бөрібаев Р.М. «Информатикадан 30 сабақ». – Алматы: ИНТ, 2000
8. «Основы работы с Microsoft Office и Internet». Руководство пользователя. Корпорация Microsoft, 2004.
9. Фролов А.В., Фролов Г.В. «Сети компьютеров в вашем офисе».
ДИАЛОГ-МИФИ, 1996.
10. Симонович С.В., Евсеев Г.А., Алексеева А.Г. «Специальная информатика»: Учебное пособие. - М.: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс, 1998.
11. “Информатика” Н.Ермеков,Ж.Қараев
12. “Web-парақтарды құру технологиясы” М.М.Ерекешева
13. “Информатикадан 30 сабақ” Е.Қ.Балапанов,Б.Бөрібаев
14. “Информатика негіздері”№3 2002 жыл
15. Г. Ә. Жапарова - Информатика негіздерін оқу құралдары. Алматы экономика 2006 ж.
16. М. Қ. Байжұманов , Л. Қ. Жапсарбаева- Информатика. Астана 2004 ж.
. Е. Қ. Балапанов, Б. Бөрібаев - Жаңа информациялық технологиялар: информатикадан 30 сабақ. Алматы 2001 ж.
2. Е.Қ.Балапанов, Б.Бөрібаев «Информатикадан 30 сабақ» Алматы 2002ж.
3. Бөрібаев Б., Нақысбеков Б., Мадиярова Г. «Компьютерлік желілер». – Алматы «Мектеп», 2005.
5. Глушаков С.В., Ломотько Д.В., Мельников И.В. «Работа в сети Internet». – Харьков: Фолио, М.: ООО Издательство «АСТ», 2000.
6.Валединский В.Д. «Информатика. Словарь компьютерных терминов». – /М.: Аквариум, 1997.
7. Балапанов Е.К., Бөрібаев Р.М. «Информатикадан 30 сабақ». – Алматы: ИНТ, 2000
8. «Основы работы с Microsoft Office и Internet». Руководство пользователя. Корпорация Microsoft, 2004.
9. Фролов А.В., Фролов Г.В. «Сети компьютеров в вашем офисе».
ДИАЛОГ-МИФИ, 1996.
10. Симонович С.В., Евсеев Г.А., Алексеева А.Г. «Специальная информатика»: Учебное пособие. - М.: АСТ-ПРЕСС: Инфорком-Пресс, 1998.
11. “Информатика” Н.Ермеков,Ж.Қараев
12. “Web-парақтарды құру технологиясы” М.М.Ерекешева
13. “Информатикадан 30 сабақ” Е.Қ.Балапанов,Б.Бөрібаев
14. “Информатика негіздері”№3 2002 жыл
15. Г. Ә. Жапарова - Информатика негіздерін оқу құралдары. Алматы экономика 2006 ж.
16. М. Қ. Байжұманов , Л. Қ. Жапсарбаева- Информатика. Астана 2004 ж.
. Е. Қ. Балапанов, Б. Бөрібаев - Жаңа информациялық технологиялар: информатикадан 30 сабақ. Алматы 2001 ж.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:
Жоспар
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Компьютерлік желілер туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
ІІ. Негізгі бөлім
а) Топология бойынша желілердің
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
ә) Желілік
технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 14
б) Ауқымды компьютерлік желі –
Интернет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37 в)
Нейротораптық
технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...46
г)
Телекоммунакациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 55
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Кіріспе
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар және де
олардың 80%-дан астамы кеңселер мен үйлерде кішігірім жергілікті желілерден
бастап, Интернет типінің басты желілеріне дейін әртүрлі ақпараттық есептеу
желілерінде біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі
тақырып айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше уақытты аз
пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық қатты бағаланады.
Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіләлемдік бағыт -
ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар арасындағы
ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ хабарлар
(факс, e-mail, жэне басқалар) алу, компьютерлер арасындағы ақпараттардың
көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен түсіндіріледі.
Есептеу желілеріндегі алып қуат мүмкіндіктері және сол қуатты
ілгерілеу, осымен қатар ақпараттық кешен, өндірістік үрдістің айтарлықтай
жылдамдығы бізге оларды іс жүзінде қолданбауга және әзірлемеге
пайдаланбауға ешқандай да құқық бермейді.
Қазіргі кезде компьюерлік технология адамзат жұмысының барлық салаларында
қатты дамып кетті. Әртүрлі салалардағы менеджерлер, есепшілер, экономистер,
инженер-жобалаушылар,әртүрлі қүжаттарды сақтаушылар мен құрастырушылар,
журналистер мен баспагерлер, ғылыми қызметкерлер мен өзге де жұмысшылар
өздерінің жұмыстарының тиімділігін тек қана дербес ЖК көмегімен
жоғарылатады. Бұл үшін түрлі компьютерлік технологиялар пайдаланылады.
Жергілікті желі дегеніміз - кабелдермен жалғасып жатқан
компьютерлердің, перифериялық қүрылғылардың (принтерлер және т.б) жэне
коммутациялық құрылғылардың жинағы болып табылады. Жергілікті желілер
мекемелік (фирмалардың кеңселік желілері, ұйымдасып басқарудың желілері
және терминология бойынша, дегенмен өзінің идеологиялық мәні жағына іс
жүзінде бірдей өзге де желілер) кәсіпорындардағы технологиялық үрдістерді
басқарудың желілері болып бөлінеді.
Желі компоненттерінің арасындағы қашықтық салыстырмалы түрде онша
үлкен емес, әдетте бірнеше километрден аспайтындығы жергілікті желілерге
тән нәрсе.Жергілікті желілер рөлдері мен желідегі ДЭЕМ-дің мәні, құрылымы,
желіге пайдаланушылар мүмкіндіктерінің әдістері бойынша, желі
компоненттерінің арасындағы мағлұматтарды беру тәсілі бойынша ерекшеленеді.
Желіні таңдау қосылатын пайдаланушылардың санымен, олардың
артықшылықтарымен, мағлұматтарды берудің жылдамдығымен және ұзақтығымен,
талап етілетін өткізу қабілеттерімен, сенімділігімен және желінің құнымен
белгіленеді.
Қазіргі кезде стандарттардың халықаралық ұйым жергілікті желілерге
арнап 25-тен астам стандарт әзірледі. Құрылтайшы желілерге қойылатын
стандарттардың негізгі талаптарын қарастырайық.
• қазіргі, бұрын әзірленген және келешегі бар ДЭЕМ және де перифериялық
құрылғыларды қосу мүмкіндігі;
• мағлұматтарды беру жылдамдығы ең кем дегенде 1 Мбитс болуы қажет;
• Желі компоненттерінің ауытқулары мен қосылулары желінің жалпы жұмысын
бұзуы ең көп дегенде 1 сағатты кұрауы қажет;
• Желідегі бар қателерді табу құралдары 4 немесе одан жоғары бұрмаланған
биттерді қамтитын хабарларды анықтауы қажет;
• Желінің сенімділіғі жылына тұрып қалудың 20 минуты
қамтамасыз етуі тиіс.
Халықаралық стандарттар жергілікті желілерге жоғары талаптар қояды. Міне
сондықтан да халықарлық стандарттардың талаптары әлемнің алдыңғы қатарлы
электрондық фирмалары шығаратын тек қана бірқатар желілерін
қанағаттандырады.
Желіге деген мүмкіндік әдісі - абонентті оның желілік атом бойынша БТ-
гі арналардың байланысымен шақыру. Арналардың байланыс тәсілі хабарды
жіберу уақытында БТ арқылы абоненттерді байланыстыруды қамтамасыз етеді.
Осымен қатар БТ-де абоненттердің желілеріне артықшылығы бар мүмкіндіктерді
ұйымдастыру мүмкін болады.
Түйіндік белгілер: ЖБО-желіні (сервер) басқару орталығы, ДЭЕМ -дербес
компьютер, БТ - байланыс түйіні. Желінің артықшылығы:
- пайдаланушыларды желігі қосудың қарапайымдылығы мен төменгі құны;
- желіні басқарудың қарапайымдылығы;
- желінің жұмысын тоқтатпастан абоненттерді қосу мен ажырату мүмкіндігі.
Кемшіліктері:
- хабарларды беру жылдамдығы абоненттердің санына, хабарларды қабылдау
мен жолдаудың қарқындылығына және БТ-інің техникалық мүмкіндігіне
байланысты болады.
- Желінің сенімділігі БТ-інің сенімділігімен анықталады;
- Сигналдарды жіберудің физикалық ортасын пайдаланудың төменгі тиімділігі
мен үлкен ұзындығы.
Сенімділікті жоғарылату үшін БТ-і модульдік принцип бойынша құрайды,ол
жұмысшы және қордағы модулдерді қарастырады. Диагностика жүйесі жұмысшы
модулінің қызметін бағалайды және де қажет болған жағдайда жұмысқа желіні
қор модулімен қайта қосады.
Бір түйіндік желілердің мысалы Arcnet (АҚШ) бола алады.Желілерді
орнатуға кеңінен пайдаланылады. Желінің құрамына 8-арналық БТ кіреді.
Абоненттердің саны жаңа БТ қосу жолымен көбеюі мүмкін.
Компьютерлік желілер туралы түсінік.
Компьютерлік желілер (Computer NetWork, net - желі, work - жұмыс) –
берілген ережелерге сәйкес компьютерлер арасында мәлімет алмасу жүйесі
немесе ресурстарды ортақ пайдалану мақсатында бір-бірімен мәлімет
алмасу арналарымен байланысқан компьютерлер тобы.
■ 1) бірнеше ЭЕМ-ге бір ортақ дискіге (CD-ROM-ға немесе стримерге)
жазылған мәліметті бірігіп пайдалану,
- бір принтерге, плоттерге нәтижелер шығару, - ортақ сканерді
қолданып, информация көшірмелерін кезекпен алып отыру.
Бұлар әр тұтынушының сол құрылғыларға жіберетін шығындарын азайтады.
■ 2) қолданбалы программалардың да (Word, Excel, т.б.) ортақ дискіге
жазылған бір ғана желілік көшірмесін қолдануға болады.
■ 3) әртүрлі қолданбалы жүйелер арасында да ортақ байланыс құралдарын
(коммуникациялық қызметтер түрі, мәліметтер, бейне суреттер және
дыбыстық құжаттармен алмасу, т.б.) пайдалануға жол ашылады.
Мәліметтерді жекелеп кезектесіп өңдеу ісін ұйымдастырудың маңызы
артады. Информацияны бөлмей бір орында сақтап отыру оны тұтас көшіріп
алу немесе сол толық қалпында ұстау мүмкіндіктерін жеңілдетеді.
Компьютерлерді желіге біріктірудің негізгі мақсаты:
Әрбір тұтынушыға желідегі барлық компьютерлердің меншікті құрылғыларын
пайдалануға потенциалдық мүмкіндік беру.
Сол себепті барлық құрылғылардың электрлік және механикалық параметрлері
бір-біріне сәйкес келуі керек, оның үстіне информациялық жабдықтамалардың
да (программалар мен мәліметтер) кодталу жүйесі мен бейнелену форматтары
бір-біріне ұқсас, әрі үйлесімді болуы тиіс.
Желіге қойылатын талаптар
• Жұмыс өнімділігінің жоғары болуы;
• Қауіпсіз және сенімді жұмыс атқаруы;
• Кеңейтілетін мүмкіндігі болуы;
• Жеңіл, әрі көрнекі түрде басқарылуы;
• Құрылғылар мен сигналдардың өзара сәйкестігі болуы тиіс.
Компьютерлік желілердің жіктелуі (классификациясы)
Желілер мынадай қасиеттеріне қарай жіктеледі:
■ географиялық қамтылу аймағына қарай;
■ өндірістік бөлімдер көлеміне (масштабына) байланысты;
■ топологиясына – бір-бірімен байланысу схемасына немесе құрылымына
қарай;
■ басқарылуына байланысты.
Географиялық қамтылу аймағына қарай желілер мынадай топтарға бөлінеді:
• Жергілікті (локальный-Local Area Network, LAN) - бір мекеменің
ғимараты көлеміндегі немесе жақын тұрған ғимараттарда орналасқан
компьютерлер жабық желісі. Мұндай желіге 10-20 шамасында компьютерлер
біріктіріледі (ара қашықтықтары 10 км-ға дейін).
• Ауқымды, ғаламдық (глобальные-Wide Area Network, WAN) – бірнеше
мемлекетті, континенттерді немесе бүкіл әлемді қамтитын ашық желі
түрі.
• Аймақтық, интранет (региональный -Metropolitan Area Network MAN) – бір
қала, аудан, мемлекет ішіндегі біртектес мекемелер компьютерлерін
біріктіреді. Бұлар бір компанияға, фирмаға не министрлікке кіретін
жабық желілер, мысалы, қорғаныс министрлігінің, мұнай компанияларының
ішкі желісі.
Өндірістік бөлімдер көлеміне (масштабына) байланысты желілер:
• бөлімдер желісі;
• кампустар желісі;
• корпоративтік желілер тәрізді топтарға бөлінеді
Топология (байланысу тәсілі) бойынша желілердің жіктелуі.
3. Жұлдыз топологиясы;
4.Толық байланысты топология;
Әр топологияның өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар:
Толық байланысты топология
ең қымбаты, бірақ ең сенімді жұмыс істейтін топология, оның бір байланыс
арнасы істен шыққанмен, мәлімет басқа арналық жолдармен жеткізіле береді.
Шиналық топология – ең арзан түрі, бірақ бір байланыс арнасы істен шықса,
желі жұмысы бұзылады. Оның үстіне, бір мезетте бір ғана арна арқылы бірнеше
компьютердің мәлімет алмасуы үшін арнайы программалық жабдықтама жасалуы
керек.
Сақина тәрізді топология да қарапайым желі түрі, мұнда информация бір
бағытта ғана айна-лыста болады және әрбір компьютер мәліметті қабылдап алып
ары қарай жөнелтіп отырады. Желінің компьютерлер арасындағы бір байланыс
арнасы істен шықса, желі жұмыс істей алмай қалады.
Басқарылу тәсіліне қарай желілер былай жіктеледі:
■ БІР ОРТАЛЫҚТАН БАСҚАРЫЛАТЫН ЖЕЛІ, МҰНДА БІР КОМПЬЮТЕР-СЕРВЕР ЖЕЛІ
ЖҰМЫСЫН БАСҚАРАДЫ. Сервер – арнайы программалық жабдықтама орналасқан
дискілерінің көлемі үлкен, әрі қуатты компьютер. Желідегі басқа
қарапайым компьютерлер жұмыс станциялары деп аталады. Жергілікті
желілер көбінесе бір сервер арқылы басқарылады.
■ БІР ДЕҢГЕЙЛІ КОМПЬЮТЕРЛЕР ЖЕЛІСІ (БІР РАНГЫЛЫ) – МҰНДА ЖЕЛІНІ
БАСҚАРУДА БАРЛЫҚ КОМПЬЮТЕРЛЕР ТЕҢ ҚҰҚЫҚТЫ БОЛЫП САНАЛАДЫ.
■ Басқаша айтсақ, кез келген машина мәлімет алмасу үшін бір-бірімен
сәйкес келетін программалармен жабдықталған. Олардың барлығы да
желіні кезектесіп басқару ісіне араласа алады.
БІР ОРТАЛЫҚТАН БАСҚАРЫЛАТЫН ЖЕЛІНІ Клиент - сервер желісі деп те айтады:
Клиент – өзіне қызмет көрсетуді сұрайтын объект (компьютер немесе
программа).
Сервер – басқаға қызмет көрсе-тетін объект.
Бір жергілікті желіде бірнеше ерекшеленген (выделенный) сервер болуы
мүмкін. Оларда мәліметтерді таралған түрде өңдеу (распреде-ленная
обработка) жүзеге асырылады. Атқара-тын қызметіне қарай серверлердің
бірнеше типтері болады:
• Файлдық сервер;
• Баспа сервері;
• Қолданбалы программалар сервері;
• Мәліметтер базасы сервері;
• Коммуникациялық сервер, т.с.с.
Бір орталықтан басқарылатын жергілікті компьютер желісі (шиналық топология)
:
Мұнан әрбір компьютердің (жұмыс станцияларының) тек сервер арқылы ортақ
принтерді пайдаланып, ортақ дискідегі мәліметтерге қол жеткізіп, басқа
желілермен байланыса алатынын көреміз.
Желілерді жіктеудің басқа да түрлері бар, мысалы:
• қызмет саласына қарай: банк желісі, ғылыми мекемелер желісі,
университет желісі, т.б.;
• жұмыс түріне байланысты: коммерциялық немесе тегін желі, корпоративті
және жалпы мақсаттағы желілер;
• атқаратын қызметіне байланысты:
есептеу желісі - берілген мәліметті өңдеу тәсіліне қарай басқару есептерін
шығаруға арналған;
информациялық желі - тұтынушылардың сұранысы бойынша әр түрлі мәлімет
алуға арналған;
аралас желі – есептеу және информациялық функциялар қатар орындалатын
желілер, т.б.
Желінің негізгі программалық және аппараттық компоненттері
Желі құрамындағы негізгі элементтер:
■ Компьютерлер: (ПК; ноутбуктер; мэйнфреймдер).
■ Коммуникациялық жабдықтар: (коммутаторлар; маршрутизаторлар; байланыс
арналары).
■ Операциялық жүйелер: (Windows; Novell NetWare; Unix).
■ Желі қосымшалары: (желілік принтер; желілік диск; мәліметтер базасы).
Желінің программалық-аппараттық құралдарын бірнеше сатыға бөлінген
модельмен беруге болады, олар:
А) Компьютердегі стандартты аппараттық жабдықтамалар – желі
тұтынушысының шеткі жүйесі болып табылатын компьютер немесе терминалдық
құрылғы (кез келген мәлімет енгізу-шығару немесе информация бейнелеу
құрылғысы). Олар хост-машина-мен байланысады.
Хост-машина деп желі тораптарында (түйіндерінде) орналасатын негізгі
компьютерлерді айтады.
Ә) Коммуникациялық жабдықтар. Желідегі мәлімет өңдейтін негізгі
элемент компьютер мен оның программалары болғанмен, соңғы кездерде
коммуникациялық құрылғылар да компьютер тәрізді маңызды рөл атқара бастады.
Оларға модемдер, кабель жүйелері, көпірлер (мосты), коммутаторлар,
маршрутизаторлар, модульдік концентраторлар, т.б. жатады. Қазіргі кезде
коммуникациялық құрылғылар арнайы күрделі мультипроцессор түрінде де
кездеседі, сондықтан оларға конфигурациялау, оптимиза-циялау және
администрациялау істерін жүргізу керек.
Б) Желінің программалық жабдықтамалары - бұлар операциялық жүйелер
немесе системалар (ОС).
Жергілікті немесе аймақтық желі ресурстарын басқару негізіне алынған ОС
типіне қарай жалпы желінің жұмыс тиімділігі де өзгеріске ұшырайды
Желіні жобалау кезінде таңдап алынған ОС-тің басқа ОС-термен қалай
дұрыс байланыса алатындығы, оның мәліметтерді сақтау, қорғау мүмкіндігі,
қай деңгейге дейін тұтынушылар санын көбейте алатындығы, ОС-тің басқа
компьютерге жеңіл көшірілетіні және т.б. қасиеттері есепке алынады.
В) Ең соңғы сатыға желідегі қолданбалы программалар жатады. Олар:
желілік мәліметтер базасы, пошта жүйесі, мәліметтерді сығу (архивтеу)
программалары, ұжымдық жұмысты автоматтандыру жүйелері, т.б.
Желілік технологиялар.
Желілік технология – компьютерлік желі құруға қажетті стандартты
протоколдар мен солардың жұмысын жүзеге асыратын программалық-аппараттық
құралдар жиыны.Протоколдар (хаттамалар) – мәлімет тасымал-даудың алдын ала
бекітілген заңдылықтары мен ережелері жиыны, яғни мәлімет беруалу кезінде
екі компьютер арасында тағайындалған келісімдер жиыны.
Желілік технологиялардың кең тараған түрлері:
• Arcnet (Attached ResourceComputer NETWork);
• Ethernet;
• Token Ring.
Arcnet – арзан, қарапайым сенімді жұмыс істей-тін технология. Мұнда “шина”
және “жұлдыз” топологиялары қолданылады. Мұнда маркерлік шина (Token bus)
арқылы басқару тәсілі қолданылады, яғни бір компьютер маркер жібереді. Сол
маркер алынған соң, желідегі құрылғылар-дың тек біреуі ғана мәлімет жібере
алады. Ол маркерге өз мәліметін және адрестерін қосып ары қарай жөнелтеді.
Бұл технология бойынша мәлімет тасымалдау жылдамдығы – 2,44
Мегабитсек, тасымалдау үшін коаксиальды кабель, есілген қоссым,
оптоталшықты кабельдердің бірі пайдаланыла береді.
Бұл технологияның өз желілік адаптері болады. Адаптердің кабель
қосылатын разъемы – ажыратыпқосқышы бар. Әрбір адаптердің осы желіге
арналған өзіндік нөмірі (0-255) болады.Адаптер орнатылғанда сол нөмірді де
сәйкестендіріп қою керек. Мәлімет беру қашықтығы 6 км, бірақ жылдамдығы
төмен (2,44 мбитс).
Ethernet технологиясында шиналық топологияны қолданып, мәліметті бірден
барлық желі компьютерлеріне (станцияларына) береді. Бірақ оны адресіне
сәйкес тек біреуі ғана қабылдайды. Бұл технология желіге компьютерлерді
біріктіріп тұратын концентраторларды және интерфейстік желі тақшасын керек
етеді, олар бірігіп орналасады. Көбінесе арнайы кабельдер және телефон
арналары қолданылады. Мәлімет тасу жылдамдығы 10 мегабитc, бірақ жаңа
мүмкіншіліктер пайда болуына байланысты (оптоталшық) жыл-дамдығын өсіруге
болады.
Token Ring технологиясын IBM фирмасы ұсынған. Мәлімет тасу орталығы –
есілген қоссым және оптоталшықты кабель. Мәлімет тасу жылдамдығы – 4 Мбитс
және 16 Мбитс. Мәлімет тасымалдауда маркерлі сақина қолданылады.
Топологиясы - сақиналы не жұлдыз. Мәлімет тасу қашықтығы - 120 м (бір
ғимаратта).
Ethernet және Token Ring технологияларының салыстырмалы сипаттамалары
Сипаттамалары Ethernet Token Ring
Мәлімет тасу жылдамдығы 10 Мбитсек 16 Мбитсек
Топология ШинаЖұлдыз ЖұлдызСақина
Қатынасу тәсілі Кездейсоқ Маркерлі
Мәлімет тасу ортасы Коаксиал, есілген Есілген қоссым,
қоссым,оптоталшық оптоталшық
Желінің максималды 2500 м 4000 м
ұзындығы
Желі тораптарының ең үлкен2500 м 100 м
ара қашықтығы
Желідегі компьютерлерді байланыстыру проблемалары
• Байланыс арналарындағы сигналдарды сәйкестендіру
• Тасымалдау ортасымен қатынас құру ережелерін анықтау
• Информацияны тасымалдау сенімділігін арттыру
• Информацияны тасымалдау маршрутын және адрестеу тәсілдерін анықтау
Компьютерлік желілерге қажет жабдықтар
• Байланыс арналары мен интерфейстер
• Желілік карта (Сетевая карта)
• Трансивер (transceiver)
• Қайталауыш (Repeater)
• Концентратор (Hub)
• Көпір (Мост-Bridge)
• Коммутатор (Switch)
• Маршрутизатор (Router)
Байланыс арналары
Кабельдік байланыс сымдары арқылы
Есілген қоссым Коаксиалды кабель Оптоталшық
Сымсыз байланыс арналары (радио, спутник)
Желілік карта
Желілік карта желі операциялық жүйесі арқылы келген командалар мен
мәліметтерді қабылдап, оларды бір стандартты форматқа түрлендіріп, оны
картаға жалғанған кабель арқылы ары қарай жібереді. Әрбір картаның айрықша
өз нөмірі болады.
Коаксиальды кабельмен қосылған желі схемасынан мысал
Желілік карта желі операциялық жүйесі арқылы келген командалар мен
мәліметтерді қабылдап, оларды бір стандартты форматқа түрлендіріп, оны
картаға жалғанған кабель арқылы ары қарай жібереді. Әрбір картаның айрықша
өз нөмірі болады.
Коаксиальды кабельмен қосылған желі схемасынан мысал
Технологиясы: Ethernet 10 Мбитс
Байланыстыру арнасы: Коаксиалды кабель Трансивер
Трансивер тікелей кабельге жалғанып орналасады да, компьютердің желілік
картасы арқылы қоректенеді. Трансивер желілік картаға AUI (Attachment Unit
Interface) типті интерфейстік кабельмен қосылып тұрады.
Қайталауыш
ER-200
Қайталауыштар бірдей немесе әртүрлі құрылғыларды пайдаланатын
сегменттерді байланыстырады, сигналдарды алғашқы қалпына келтіріп,
мәліметті тасымалдау қашықтығын арттырады, информацияны екі бағытта да
өткізеді. Қайталауыштар коаксиалды кабельді пайдаланатын желілерді
кеңейтіп. олардың мүмкіндігін арттырады.
Концентратор
MicroHub TP1008C
Концентратор деп физикалық түрде бірнеше байланыс арналарын
біріктіріп тұратын бірнеше порттары бар қайталауышты айтады. Концентратор
желінің физикалық топологиясын өзгертеді, бірақ оның логикалық топологиясы
өзгермейді. Егер оның бір портына мәлімет келіп түссе, ол оны көбейтіп
барлық басқа порттар арқылы жөнелтеді.
Үш портты концентратор схемасы
Көпір
Көпір желінің жалпы мәлімет тасу ортасын бөліктерге бөліп тұрады да, ол
келіп түскен мәліметті басқа сегментке тек адресіне байланысты жөнелтіп
отырады.
Көпірді пайдалану мысалы
Коммутатор
Коммутатор қызметі көпірге ұқсас, бірақ мұның жұмыс өнімділігі жоғары,
өйткені көпір бір мезетте тек екі порт арасын ғана байланыстырады. Ал
коммутатор өзіндегі барлық порттар арасын бірден байланыстыра алады
Коммутаторды пайдалану мысалы
Маршрутизатор
Cisco 2500
Маршрутизатор көпір мен коммутаторға қарағанда желінің мәлімет тасу ортасын
өте тиімді бөліктерге бөледі. Ол келесі желі торабын адреске қарап тауып,
әрбір мәліметтің ең ыңғайлы маршрутын таңдап алады, т.с.с. Желі күрделі
болған сайын маршрутизатордың жұмыс тиімділігі де арта түседі.
Маршрутизаторды пайдалану мысалы
Бір мәлімет бөлігінің (пакетінің) желі бойынша жеткізілу процесі
Компьютерлік желілердің классификациясы
Жергілікті желі
Жергілікті желі бір бөлмеде (мысалы 8-12 компьютерден тұратын
мектептің компьютерлік класы) немесе бір ғимаратта (мысалға, мектеп
ғимаратының әр түрлі кабинетінде орналасқан ондаған компьютерлер жергілікті
желі арқылы өзара байланысып тұрады) орналасқан компьютерлерді өзара
байланыстырады.
Жергілікті желіге қосылған әрбір компьютер арнайы тақшамен
(желілік адаптер) жабдықталуы керек. Компьютерлер (желілік адаптерлер) бір-
бірімен кабельдердер арқылы байланысады.
Аймақтық компьютерлік желілер
Жергілікті желі бір-бірінен қашықта орналасқан компьютерлерді (мысалға бір
қаланың екі шетінде орналасқан мекемелердің компьютерлерін) байланыстыра
алмайды. Бір қала мен ауданда немесе бір мемлекетте орналасқан мекемелердің
компьютерлерін өзара біріктіру үшін аймақтық желілер құрылады.
Ethetnet жергілікті есептеу торабы
Дербес компьютерлері жергілікті есептеу торапқа (ЖЕТ)
біріктірудің бірнеше себептері бар:
- қорды бірлесе пайдалану бірнеше есептеу машиналарына немесе
басқа құрылғыларға жеке тірегіштерді (дискілерді), баспа
құрылғыларын және осы сияқты құрылғыларды бірігіп
қолдануға мүмкіндік береді (сатып алынатын шеткері
құрылғылардың саны мен олардың жалпы бағасын кемітеді);
- қымбат шеткері құрылғылар сияқты тораптық қолданбалық
программалық қамтаманы да бірлесіп пайдалануға мүмкіндік
тудырады;
- жергілікті есептеу тораптары бір ұжымның пайдаланушыларының
арасында әрекеттесудің жаңа түрлерін (мысалы, ортақ жоба
жасау) қамтамасыз етеді;
- ақпаратты орталықтандырылған түрде сақтау олардың тұтастығын
қамтамасыздандыруды жеңілдетеді және т.б.
Ethetnet тораптарында кеңтаратымды тасымалдау (дестелер
бір уақытта тораптың барлық түйіндеріне жетеді) және CSMACD
(Carrrier sense Multiple Access with Collision Detection - тасуышты
бақылау және қақтығысты іздеп-таба отырып көптік) қатынас құру
әдісі қолданылады. 10Мбитс жылдамдықпен тасымалдау көзделген.
Тасымалдау ортасы ретінде жіңішке және жуан коаксиалды
кәбіл, есулі қоссым және талшық-оптикалық кәбіл пайдаланылады.
Сызба – құрылымы: құрсым-коаксиалды кәбіл үшін, жұлдыз - есулі
қоссым үшін және қоснүктелі байласу – талшық-оптикалық кәбіл үшін.
Ethetnet айқындамасында тораптар ұйымдастыру үшін қолданылатын
кәбілдік жүйелердің және сызба-құрылымдардың бірнеше түрі көзделген.
Олар 10Base-5, 10Base-2, 10Base-Т және 10Base-F деп аталады. Бұл
жерде, 10 саны деректер тасымалдау жылдамдығы 10 Мбитс
екендігін, Base сөзі модуляцияланбаған (beseband – кәбіл
арқылы кез келген уақытта тек қана бір сигнал) тасымалдау
әдісі екендігін, 5 және 2 сандары сегменттің 100 метрмен
өлшенген ұзындығын (яғни 500 м және 200 м), ал Т және F
әріптері тасымалдау ортасының есулі қоссым және талшық-оптикалық
кәбіл екендігін көрсетеді.
Fast Ethetnet технологиясы
Ethetnet технологиясын қолдайтын тораптық жабдықтар жасаушылар
(SynOptics, 3Com және т.б. компаниялар) жаңа технология
стандартын жасау үшін Fast Ethernet Alliance бірлестігін
ұйымдастырған. Жаңа технологияға Fast Ethernet деген ат
беріледі. 1995 жылы ІЕЕЕ комитеті Fast Ethernet технологиясын
ІЕЕЕ802.3u стандартты ретінде қабылданды.
Fast Ethernet технологиясы классикалық Ethernet тораптарының
әрі қарай дамуы болып табылады. Бұл екі технологияның
айырмашылығы физикалық деңгейде Fast Ethernet технологиясының
физикалық деңгейінің күрделілігі онда 3 түрлі кәбілдік жүйе
(талшық-оптика, екі немесе төрт жұптық қос есулі өткізгіш)
қолданылуымен байланысты. Fast Ethernet технологиясының негізгі
артықшылықтары:
• торап сегменттерінің өткізу қабілеттілігі 100 Мбитс дейін
көтерілген;
• CSMACD қатынас құру әдісі сақталған;
• жұлдыз сызба-құрылымы және есулі қоссым мен талшық-
оптикалық кәбіл сияқты деректер тасымалдау ортасы
сақталып қалған.
Осы аталған ерекшеліктер көп таралған 10 Мбитс жылдамдықты
10Base-Т торабынан жоғары жылдамдықты тораптарға көшуді
жеңілдетеді.
Fast Ethernet технологиясының кадр пішімі Ethernet технологиясының
кадр пішімі сияқты. Ethernet технологиясының МАС-кадрінің
пішімі, оны 10 Мбс және 100 Мбс жылдамдықты тораппен
тасымалданған кездегі уақыттық параметрлері 10-сурет көрсетілген.
Fast Ethernet технологиясының кадр тасымалдау уақыты
10-Мегабиттік Ethernet технологиясымен салыстырғанда 10 есе
кем: десте жіберу - 100 нс орнына нс орнына 10 нс, ал
екі десте аралығы (технологиялық үзіліс) – 9,6 мкс орнына 0,96
мкс.
Бастау Қабыл-дауТара-туТүрі Деректер Бақылау Бастау
ыш мекеніыш қосын-дыс
мекені ы
10- сурет МАС-кадрінің және оны тасымалдау уақыттары
Fast Ethernet технологиясының классикалық Ethernet технологиясынан
айырмашылықтары физикалық деңгейде (11-сурет).
Деректер тысамалдау ортасының түріне байланысты әр түрлі ағытпа
(MDI – Medium Deperndent Interface) қолданылады. Fast Ethernet
технологиясында кәбілдік жүйенің үш түрі (талшық-оптика, бесінші
категориялы екі жұпты есулі қоссым және үшінші категориялы
төрт жұпты есулі қоссым) пайдаланылады және Ethernet технологиясына
қарағанда ондағы өткізгіштер саны да, шарттаңбалау әдістері
де өзгеше. Сондықтан Fast Ethernet технологиясының физикалық
деңгейінің құрылымы күрделі.
Физикалық деңгей 3 деңгейшеден тұрады: үйлесімдіру
(reconciliation sublayer), ортадан тәуелсіз интерфейс (МІІ- Media
Independent Interface) және физикалық деңгейдің құрылғысы (PHY
– physical layer device).
Үйлесімдіру деңгейшесі МАС-деңгейшесінің жұмысын МИ
интерфейсімен үйлесімдіру қамтамасыз етеді.
Физикалық деңгейдің құрылғысы (PHY) кәбілдің белгілі бір түрі
арқылы тасымалдауға арналып МАС – деңгейшесінің келіп түскен
деректерді шарттаңбалау (қодалау), кәбіл арқылы тасымалданатын
деректерді уақыт үйлесімдіру, қабылдауыш түйінде деректерді
қабылдау және кері шарттаңбалау үшін керек. Оның құрамына
физикалық қодалау деңгейшесі (PSC, Physical Medium Attechment),
физикалық ортаның тәуелділік деңгейшесі (PMD, Physical Medium
Dependent) және тасымалдау жылдамдығы жайында автокелісім
деңгейшесі (Auto-negotiation) кіреді.
Автокелісім деңгейшесі бір айланыс арнасы арқылы
байланысқан екі құрылғыға автоматтық түрде (адамның қатынасуынсыз)
осы құрылғылардың екеуінің де қолдай алатын ең жоғары
жылдамдықты жұмыс әлпін таңдап алуына мүмкіндік береді.
МІІ интерфейсі МАС-деңгейшесі мен PHY-деңгейшесі арасында
деректер алмастырудың, пайдаланылатын физикалық ортадан тәуелсіз,
тәсілін қолдайды. Бұл интерфейс атқаратын міндеті бойынша
классикалық Ethernet технологиясының AUI интерфейсіне ұқсайды. Тек
AUI интерфейсі сигналды физикалық шарттаңбалау деңгейшесі мен
ортаға физикалық қосылу-жалғасу деңгейшесінің аралығында
(Ethernet технологиясында кәбілдің түріне тәуелсіз физикалық
шарттаңбалаудың бір-ақ әдісі, атап айтса манчестерлік кода,
қолданылады), ал МІІ интерфейсі МАС-деңгейшесі мен сигналды
шарттаңбалау деңгейшелірінің (Fast Ethernet технологиясында бұндай
деңгейше үшеу - FX.PHY , TX.PHY және T4.PHY) аралығында орналасады.
МІІ интерфейсін жүзеге асырудың екі варианты бар: ішкі
және сыртқы. Ішкі вариант кезінде МАС-деңгейшесі мен
үйлесімдіруді жүзеге асыратын шағынсұлба (БИМАС – басқару
интерфейсі бар МАС – деңгейше бөлігі) трансивердің шағынсұлбасымен
МІІ интерфейсі арқылы байласады. Аталған шағынсұлбалар бір
құрылманың (мысалы, тораптық бейімдеуіштің тақшасы немесе
бағдарғылауыштың жекебөлігі) ішінде ораласады. Трансивердің
шағынсұлбасы PHY құрылғысының барлық қызметтерін атқарады.
Сыртқы вариант кезінде трансивер бөлек құрылғы ретінде
сыртта орналасады және МАС-деңгейшесінің шағынсұлбасымен (ұзындығы
1 метрден аспайтын) МІІ ағытпасының түйіспелер саны 40-қа тең.
МІІ интерфейсі PHY мен МАС-деңгейшесін байланыстырудан басқа
PHY құрылғыларын көппорттық қайталауыш-шоғырлауыштағы сигналдарды
қайталауға арналған шағынсұлбамен де байланыстыра алады.
МІІ интерфейсі PHY мен МАС арасында қатарластыра деректер
тасымалдау үшін өлшемі 4 битке (ақпарға) тең деректер бөлшегін
пайдаланады. МАС – деңгейшесінен PHY құрылғыларына деректер
тасымалданатын арна 4-биттік құрсымнан тұрады және МАС-деңгейшесінде
қалыптастырылған Жіберу сигналымен уақытүйлесімдіріледі. Осыған
ұқсас, PHY құрылғыларынан МАС-деңгейшесіне деректер
тасымалданатын арна да 4-биттік құрсымнан тұрады, бірақ PHY
құрылғыларында қалыптастырылған Қабылдау сигналымен
уақытүйлесімдіріледі.
МІІ интерфейсінде PHY және МАС арасында басқарушы ақпарат
алмастыру үшін екі өткізгіштік құрсым көзделген. МАС-
деңгейшесі бұл құрсымды PHY құрылғыларына өзінің жұмыс істеу
әлпісі жайында мәлімет жіберу үшін пайдаланады, ал PHY
құрылғылары осы құрсым арқылы порт мәртебесі мен арна жайында
сұратым жібере алады.
Автокелісім қызметі (Auto-negotiation) бір байланыс арнасы
арқылы байланысқан екі құрылғыға автоматтық түрде оның қолдай
алатын ең жоғары жылдамдықты жұмыс әлпін таңдап алуына
мүмкіндік береді.
Есулі қоссымдарға арналған PHY ТХ және PHY Т4 құрылғыларын
қолдайтын бірнеше жұмыс әлпілері бар:
- 10 Base-T (2 жұп, 3 – санатты UTP);
- 10 Base –T full-duplex (2 жұп, 3 – санатты UTP);
- 100 Base –TX (2 жұп, 5 – санатты UTP немесе IA типті
STP);
- 100 Base –TX full-duplex (2 жұп, 5 – санатты UTP немесе
IA типті STP);
- 100 Base –T4 (4 жұп, 3 – санатты UTP).
PHY FZ және PHY TX айқындамаларын қолдайтын түйіндер
толық дуплекстік әлпінде (full-duplex mode) жұмыс істей алады.
Бұл режимде CSMACD қатынас құру әдісі қолданылмайды және
қақтығыс деген ұғым жоқ (әрбір түйін Тх и Rx арналары арқылы
деректер кадрын бір уақытта жібере және қабылдай алады). Тек
тораптық бейімдеуішті коммутатормен немесе комутаторларды бір-
бірімен байланыстырған кезде ғана толық дуплекстік әлпіні
жүзеге асыруға болады. Толық дуплекстік әлпі кезінде 100Base
–TX стандарттары түйіндер арасында деректер алмастыруды 200
Мбитс жылдамдықпен жүргізуді қамтамасыз етеді.
100Base –T стандарты бойынша жоғарыда аталған кәбілдік
жүйлерді қолдау үшін 100Base –TX, 100Base –T4 және 100Base –FX
деп аталатын 3 айқындама көзделген.
Gigabit Ethetnet
100 мегабиттік арна арқылы қосылған серверлер, көп жағдайда,
100 Мбитс жылдамдықпен істейтін (FDDI Fast Ethernet сияқты)
тораптардың магистралдарын толтырып жіберетін болды. Сондықтан, бұдан
да жоғары жылдамдықпен істейтін Ethernet стандарты қажет болды.
Gigabit Ethetnet технологиясы Ethetnet тобының жылдамдықтар
деңгейіне жаңа (1000 Мбитс) қатар қосты. Бұл жаңалық тиімді
түрде ірі жергілікті тораптарды құруға мүмкіндік берді: тораптың
төменгі деңгейіндегі қуатты серверлер мен магистралдар 100
Мбитс жылдамдықпен істейді, ал Gigabit Ethetnet болса, жоғары
өткізу қабілеттікті қамтамасыз ете отырып, оларды біріктірілді.
Gigabit Ethetnet физикалық деңгейінің бірінші варианты ретінде
Fiber Channel технологиясының деңгейі қабылданған Fiber Channel
технологиясы жергілікті тораптарда, негізінде, жоғары жылдамдықты
шеткері құрылғыларды қуатты компьютерлерге қосу үшін қолданылады.
Бұл технологияда деректер 8В10В шарттаңбасының (кодасының)
көмегімен талшық-оптикалық кәбілде гигабитке жақын жылдамдықпен
тасымалданады.
Gigabit Ethetnet технологиясының Ethetnet және Fast
Ethernet технологияларымен ұқсастығы (ортақ жақтары):
Ethernet кадрларының барлық пішімдері (форматтары) сақталған;
хаттаманың CSMACD қатынас құру әдісін қолдайтын жартылай
дуплекстік және коммутаторлармен жұмыс істейтін толық
дуплекстік түрлері де сақталған;
Ethernet және Fast Ethernet технологияларында қолданылатын
кәбілдердің барлық негізгі (талшық-оптикалық, бесінші
санатты қос есулі өткізгіш, коаксиалды) түрлері
пайдаланылады.
Осы аталған қасиеттерді Gigabit Ethetnet технологиясында
сақтап қалу үшін оның МАС деңгейшесіне де (тек физикалық деңгейіне
ғана емес) өзгерістер енгізу керек болды.
Gigabit Ethetnet торабының диаметрін ұзарту үшін кадрдың ең
кіші өлшемі (бастауды санамағанда) 64-тен 512 байтқа (яғни 4096
битке) дейін үлкейтілген. Бұл бір қайталауыш қолданылған кезде
тораптың мүмкін болатын диаметрін 200 метрге дейін жеткізуге
мүмкіндік береді. Кадрдың ұзындығын керекті мөлшерге жеткізу
үшін тораптық бейімдеуіш деректер өрісін 448 байт ұзындыққа
дейін 8В10В шарттаңбасында қолданылмайтын (яғни, деректер
қодасымен шатастырып алмайтын) символдармен толтырады.
ІЕЕЕ802.3z стандарты бойынша қысқа кадрлар (мәселен,
түбіртектер) тасымалдау кезінде ақырғы түйіндерге бірінен соң
бірнеше кадр жіберу рұқсат етілген. Бұл жұмыс әлпісі монополдық
дестелік режім (Burst Mode) деп аталады. Осы режім кезінде
түйін тасымалдау ортасын босатпай тұрып жалпы ұзындығы 8192
байттан (65536 биттен) артпайтын бірнеше кадр жібере алады.
ІЕЕЕ802.3z стандартында физикалық ортаның мынандай түрлері
анықталған:
бірмодолық талшық-оптикалық кәбіл;
көпмодолық талшық-оптикалық 62.5125 кәбіл;
көпмодульдық талшық-оптикалық 50125 кәбіл;
толқындық кедергісі 75 омдық қос коаксиал кәбіл (Twinax).
ІЕЕЕ802.3z стандарты көпмодолық талшық-оптика үшін 1000Base-SX
және 1000Base-LX айқындамаларын анықтаған. 1000Base-SX айқындамасында
толқынның ұзындығы 850 нм (S әрпі - Shorf Wavilingth сөзінен
алынған, қысқа толқын дегенді білдіреді), ал 1000Base-LX
айқындамасында - 1300 нм (L әрпі – Long Wavilingth, ұзын толқын.
1000Base-SX стандартында көпмодолық кәбіл, қысқатолқынды
лазерлік трансивер қолданылады. Сызба-қүрылымы жұлдыз. 1000Base-SX
айқындамасы бойынша толық дуплекстік тасымалдау кезінде көпмодолық
талшық-оптикалық 62.5125 кәбілі қолданылатын сегменттің ең үлкен
ұзындығы 200 м, ал 50125 кәбілі кезінде - 500 м. Бұл
келтірілген қашықтықтардың мәні өткізу жолағы 160-500 МГцкм
аралығында болатын кәбілдерге арналып есептелген. Қазіргі
пайдаланылып жүрген көпмодолық кәбілдердің өткізу жолағы 600-
1000 МГцкм болғандықтан сегменттің ұзындығын 800 метрге ұзартуға
болады. Жартылай дуплекстік тасымалдау кезінде осы кәбілдердің
сегментінің ұзындығы 100 метрден аспауы керек.
1000Base-LX стандартында бірмодолық және көпмодолық оптикалық
кәбілдер, ұзынтолқынды лазерлік трансивер қолданылады. Сызба-құрылымы
жұлдыз. 1000Base-LX стандартының пайдаланылатын негізгі аймағы -
бірмодолық талшық-оптика. Сегменттің ең үлкен ұзындығы 5000 м.
Бірақ 1000Base-LX айқындамасы көпмодолық кәбілде де жұмыс
істей алады. Бұл кезде сегменттің ұзындығы - 550 м шамасында.
Деректер тасымалдау ортасы ретінде толқындық кедергісі 150 омға
тең қос коаксиалды кәбіл қолданылған кезде сегменттің ұзындығы
25 метрден аспайды.
1000Base-СX стандартында экрандалған есулі қоссым пайдаланылады.
Сызба-құрылымы жұлдыз. Сегментке екіден артық түйін көзделмеген
және сегменттің ең үлкен ұзындығы 100 м.
1000Base-Т стандартында экрандалмаған есулі қоссым
пайдаланылады. Сызба-құрылымы жұлдыз. Сегментке екіден артық түйін
көзделмеген және сегменттің ең үлкен ұзындығы 100 м.
Деректер тасымалдау ортасы ретінде толқындық кедергісі 150
омға (2х75 см) тең жоғары сапалы қос коаксиалды (твинаксиалдық)
кәбіл (Twinax) қолданылады. Деректер әрқайсысы мыстан жасалған
және қорғауыш қабықшамен қоршалған қос өткізгішпен бір уақытта
тасымалданады. Бұл кезде жартылай дуплекстік тасымалдау режімі
жүзеге асырылады.
Толшық дуплекстік әлпіні жүзеге асыру үшін тағы екі қос
коаксиалды өткізгіштер керек. Төрт коаксиалды өткізгіштен тұратын
арнайы кәбіл Quad – кәбіл деп аталады. Бұл кәбіл сырттай
бесінші категориялы қос есулі өткізгішке ұқсайды. Сыртқы
диаметрі мен иілгіштігі соған жақын. Қос коаксиалды кәбіл
қолданылған кезде сегменттің ұзындығы 25 метрден аспайды.
Деректер тасымалдау ортасы ретінде бесінші санатты есулі
қоссым UTP қолданылған кезде деректер 4 жұптың барлығымен
бір уақытта қатарластыра тасымалданады.
Gigabit Ethetnet технологиясының бесінші категориялы UTP
қолданылатын нұсқасында деректерді шарттаңбалау үшін РАМ5 кодасы
пайдаланылған. Бұл шарттаңбада потенциалдың 5 деңгейі қолданылады:
-2, -1, 0, +1, +2. Сондықтан 1 такт ішінде бір жұп арқылы
2322 бит ақпарат тасымалданады.
Gigabit GV
Gigabit GV технологиясында есулі қоссым үшін 500 Мбитс және
талшық-оптикалық кәбіл үшін 1 Гбитс жылдамдық көзделген. Түйіндер
арасының ең үлкен қашықтығы: есулі қоссым болса - 100 метр,
көпмодолы талшық-оптикалық кәбіл болса - 500 метр, ал бірмодолы
талшық-оптикалық кәбіл болса - 2 км.
Сақиналық архитектура технологиясы болып саналатын Token Ring және
FDDI технологиялары маркерлік қатынас құруға негізделген қумалы
(эстафеталық) желі жасауда пайдаланылады. Олар сақина бойымен
бір бағытта маркер (token) деп аталатын арнайы биттер
тізбегінен тұратын мәліметтердің айналып жүруі арқылы жасалған
үздіксіз тұйық желі түрін құрайды. Маркер сақина бойымен
желідегі әрбір жұмыс станциясын айналып өтіп үздіксіз
қозғалыста болады. Желідегі мәлімет жөнелтетін жұмыс станциясы
маркерге бір кадр қосып қояды, ал қалған станциялар тек
маркерді ары қарай жылжытып отырады. Token Ring желілері
мәліметтерді 4 немесе 16 Мбитс жылдамдықтармен тасымалдап,
көбінесе ІВМ компьютерлері ортасында қызмет етеді.
FDDI технологиясы да сақиналы негізінде жасалып, оптоталшықты
кабельдермен жұмыс істеу үшін магистральды желілерде пайдаланылады.
Бұл да Token Ring желілері тәрізді маркерді бір
станциясындан екінші станцияға жіберіп отырады. Token Ring
технологиясынан айырмасы мұнда маркерлері қарама-қарсы бағытта
қозғалыста болатын екі сақина болады. Бұл тәсіл бір
сақинада үзіліс болып қалған жағдайда желінің ақаусыз
қызметін ұйымдастыру мақсатында (көбінесе оптоталшықты кабельде)
жасалады. FDDI желілері мәліметтерді 100 Мбитс жылдамдықпен
өте үлкен қашықтықтарға тасымалдау үшін қызмет етеді.
Мұндағы желі сақинасы ең көп дегенде ұзындығы 100 км-ге
дейінгі тұйық қашықтықты қамтиды да, жұмыс станцияларының
арасы 2 км шамасында болады.
Осы көрсетілген сақина түріндегі екі технология жаңа желілерді
ұйымдастыруда АТМ және Ethetnet технологияларының баламасы ретінде
қолданылып келеді.
Клиент-сервер технологиясы
Жергілікті желілердегі компьютерлердің бір-бірімен қарым-
қатынас жасау сипатын олардың функциональдық қызметімен
байланыстыру қалыптасқан. Жергілікті желі аймағында да компьютерді
тікелей байланыстыру кезіндегі сияқты клиент және сервер ұғымдары
қолданылады.
Клиент-сервер технологиясы - жергілікті желідегі компьютерлерді
бір-бірімен байланыстырудың ерекше тәсілі, мұнда бір компьютер
(сервер) өз құрылғыларын басқаларға – клиенттерге пайдалануға бере
алады. Осыған орай жергілікті желілер бір деңгейдегі желілер
және серверлік желілер болып екіге бөлінеді.
Бір деңгейдегі желілерде айрықша бөлінген сервер болмайды,
мұнда әрбір жұмыс станциясы әрі сервер, әрі клиент болып
қызмет атқара береді. Мұның ерекшелігі - әрбір жұмыс станциясы
өз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
Компьютерлік желілер туралы
түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
ІІ. Негізгі бөлім
а) Топология бойынша желілердің
жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8
ә) Желілік
технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 14
б) Ауқымды компьютерлік желі –
Интернет ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .37 в)
Нейротораптық
технологиялар ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ...46
г)
Телекоммунакациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... 55
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .57
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..58
Кіріспе
Қазіргі күндері әлемде 130 млн-нан астам компьютерлер бар және де
олардың 80%-дан астамы кеңселер мен үйлерде кішігірім жергілікті желілерден
бастап, Интернет типінің басты желілеріне дейін әртүрлі ақпараттық есептеу
желілерінде біріктірілген. Қазіргі кезде жергілікті желілер жөніндегі
тақырып айтарлықтай өзекті, өйткені бүкіл әлемде мүмкіндігінше уақытты аз
пайдаланатын жылжымалы, жылдамдық пен ыңғайлылық қатты бағаланады.
Компьютерлерді желіге біріктіруге деген бүкіләлемдік бағыт -
ақпараттық хабарларды жеткізуді жылдамдату, пайдаланушылар арасындағы
ақпараттардың жылдам алмасу мүмкіндігі, жұмыс орнында отырып-ақ хабарлар
(факс, e-mail, жэне басқалар) алу, компьютерлер арасындағы ақпараттардың
көзді ашып жұмғанша алмасуы сияқты маңызды себептермен түсіндіріледі.
Есептеу желілеріндегі алып қуат мүмкіндіктері және сол қуатты
ілгерілеу, осымен қатар ақпараттық кешен, өндірістік үрдістің айтарлықтай
жылдамдығы бізге оларды іс жүзінде қолданбауга және әзірлемеге
пайдаланбауға ешқандай да құқық бермейді.
Қазіргі кезде компьюерлік технология адамзат жұмысының барлық салаларында
қатты дамып кетті. Әртүрлі салалардағы менеджерлер, есепшілер, экономистер,
инженер-жобалаушылар,әртүрлі қүжаттарды сақтаушылар мен құрастырушылар,
журналистер мен баспагерлер, ғылыми қызметкерлер мен өзге де жұмысшылар
өздерінің жұмыстарының тиімділігін тек қана дербес ЖК көмегімен
жоғарылатады. Бұл үшін түрлі компьютерлік технологиялар пайдаланылады.
Жергілікті желі дегеніміз - кабелдермен жалғасып жатқан
компьютерлердің, перифериялық қүрылғылардың (принтерлер және т.б) жэне
коммутациялық құрылғылардың жинағы болып табылады. Жергілікті желілер
мекемелік (фирмалардың кеңселік желілері, ұйымдасып басқарудың желілері
және терминология бойынша, дегенмен өзінің идеологиялық мәні жағына іс
жүзінде бірдей өзге де желілер) кәсіпорындардағы технологиялық үрдістерді
басқарудың желілері болып бөлінеді.
Желі компоненттерінің арасындағы қашықтық салыстырмалы түрде онша
үлкен емес, әдетте бірнеше километрден аспайтындығы жергілікті желілерге
тән нәрсе.Жергілікті желілер рөлдері мен желідегі ДЭЕМ-дің мәні, құрылымы,
желіге пайдаланушылар мүмкіндіктерінің әдістері бойынша, желі
компоненттерінің арасындағы мағлұматтарды беру тәсілі бойынша ерекшеленеді.
Желіні таңдау қосылатын пайдаланушылардың санымен, олардың
артықшылықтарымен, мағлұматтарды берудің жылдамдығымен және ұзақтығымен,
талап етілетін өткізу қабілеттерімен, сенімділігімен және желінің құнымен
белгіленеді.
Қазіргі кезде стандарттардың халықаралық ұйым жергілікті желілерге
арнап 25-тен астам стандарт әзірледі. Құрылтайшы желілерге қойылатын
стандарттардың негізгі талаптарын қарастырайық.
• қазіргі, бұрын әзірленген және келешегі бар ДЭЕМ және де перифериялық
құрылғыларды қосу мүмкіндігі;
• мағлұматтарды беру жылдамдығы ең кем дегенде 1 Мбитс болуы қажет;
• Желі компоненттерінің ауытқулары мен қосылулары желінің жалпы жұмысын
бұзуы ең көп дегенде 1 сағатты кұрауы қажет;
• Желідегі бар қателерді табу құралдары 4 немесе одан жоғары бұрмаланған
биттерді қамтитын хабарларды анықтауы қажет;
• Желінің сенімділіғі жылына тұрып қалудың 20 минуты
қамтамасыз етуі тиіс.
Халықаралық стандарттар жергілікті желілерге жоғары талаптар қояды. Міне
сондықтан да халықарлық стандарттардың талаптары әлемнің алдыңғы қатарлы
электрондық фирмалары шығаратын тек қана бірқатар желілерін
қанағаттандырады.
Желіге деген мүмкіндік әдісі - абонентті оның желілік атом бойынша БТ-
гі арналардың байланысымен шақыру. Арналардың байланыс тәсілі хабарды
жіберу уақытында БТ арқылы абоненттерді байланыстыруды қамтамасыз етеді.
Осымен қатар БТ-де абоненттердің желілеріне артықшылығы бар мүмкіндіктерді
ұйымдастыру мүмкін болады.
Түйіндік белгілер: ЖБО-желіні (сервер) басқару орталығы, ДЭЕМ -дербес
компьютер, БТ - байланыс түйіні. Желінің артықшылығы:
- пайдаланушыларды желігі қосудың қарапайымдылығы мен төменгі құны;
- желіні басқарудың қарапайымдылығы;
- желінің жұмысын тоқтатпастан абоненттерді қосу мен ажырату мүмкіндігі.
Кемшіліктері:
- хабарларды беру жылдамдығы абоненттердің санына, хабарларды қабылдау
мен жолдаудың қарқындылығына және БТ-інің техникалық мүмкіндігіне
байланысты болады.
- Желінің сенімділігі БТ-інің сенімділігімен анықталады;
- Сигналдарды жіберудің физикалық ортасын пайдаланудың төменгі тиімділігі
мен үлкен ұзындығы.
Сенімділікті жоғарылату үшін БТ-і модульдік принцип бойынша құрайды,ол
жұмысшы және қордағы модулдерді қарастырады. Диагностика жүйесі жұмысшы
модулінің қызметін бағалайды және де қажет болған жағдайда жұмысқа желіні
қор модулімен қайта қосады.
Бір түйіндік желілердің мысалы Arcnet (АҚШ) бола алады.Желілерді
орнатуға кеңінен пайдаланылады. Желінің құрамына 8-арналық БТ кіреді.
Абоненттердің саны жаңа БТ қосу жолымен көбеюі мүмкін.
Компьютерлік желілер туралы түсінік.
Компьютерлік желілер (Computer NetWork, net - желі, work - жұмыс) –
берілген ережелерге сәйкес компьютерлер арасында мәлімет алмасу жүйесі
немесе ресурстарды ортақ пайдалану мақсатында бір-бірімен мәлімет
алмасу арналарымен байланысқан компьютерлер тобы.
■ 1) бірнеше ЭЕМ-ге бір ортақ дискіге (CD-ROM-ға немесе стримерге)
жазылған мәліметті бірігіп пайдалану,
- бір принтерге, плоттерге нәтижелер шығару, - ортақ сканерді
қолданып, информация көшірмелерін кезекпен алып отыру.
Бұлар әр тұтынушының сол құрылғыларға жіберетін шығындарын азайтады.
■ 2) қолданбалы программалардың да (Word, Excel, т.б.) ортақ дискіге
жазылған бір ғана желілік көшірмесін қолдануға болады.
■ 3) әртүрлі қолданбалы жүйелер арасында да ортақ байланыс құралдарын
(коммуникациялық қызметтер түрі, мәліметтер, бейне суреттер және
дыбыстық құжаттармен алмасу, т.б.) пайдалануға жол ашылады.
Мәліметтерді жекелеп кезектесіп өңдеу ісін ұйымдастырудың маңызы
артады. Информацияны бөлмей бір орында сақтап отыру оны тұтас көшіріп
алу немесе сол толық қалпында ұстау мүмкіндіктерін жеңілдетеді.
Компьютерлерді желіге біріктірудің негізгі мақсаты:
Әрбір тұтынушыға желідегі барлық компьютерлердің меншікті құрылғыларын
пайдалануға потенциалдық мүмкіндік беру.
Сол себепті барлық құрылғылардың электрлік және механикалық параметрлері
бір-біріне сәйкес келуі керек, оның үстіне информациялық жабдықтамалардың
да (программалар мен мәліметтер) кодталу жүйесі мен бейнелену форматтары
бір-біріне ұқсас, әрі үйлесімді болуы тиіс.
Желіге қойылатын талаптар
• Жұмыс өнімділігінің жоғары болуы;
• Қауіпсіз және сенімді жұмыс атқаруы;
• Кеңейтілетін мүмкіндігі болуы;
• Жеңіл, әрі көрнекі түрде басқарылуы;
• Құрылғылар мен сигналдардың өзара сәйкестігі болуы тиіс.
Компьютерлік желілердің жіктелуі (классификациясы)
Желілер мынадай қасиеттеріне қарай жіктеледі:
■ географиялық қамтылу аймағына қарай;
■ өндірістік бөлімдер көлеміне (масштабына) байланысты;
■ топологиясына – бір-бірімен байланысу схемасына немесе құрылымына
қарай;
■ басқарылуына байланысты.
Географиялық қамтылу аймағына қарай желілер мынадай топтарға бөлінеді:
• Жергілікті (локальный-Local Area Network, LAN) - бір мекеменің
ғимараты көлеміндегі немесе жақын тұрған ғимараттарда орналасқан
компьютерлер жабық желісі. Мұндай желіге 10-20 шамасында компьютерлер
біріктіріледі (ара қашықтықтары 10 км-ға дейін).
• Ауқымды, ғаламдық (глобальные-Wide Area Network, WAN) – бірнеше
мемлекетті, континенттерді немесе бүкіл әлемді қамтитын ашық желі
түрі.
• Аймақтық, интранет (региональный -Metropolitan Area Network MAN) – бір
қала, аудан, мемлекет ішіндегі біртектес мекемелер компьютерлерін
біріктіреді. Бұлар бір компанияға, фирмаға не министрлікке кіретін
жабық желілер, мысалы, қорғаныс министрлігінің, мұнай компанияларының
ішкі желісі.
Өндірістік бөлімдер көлеміне (масштабына) байланысты желілер:
• бөлімдер желісі;
• кампустар желісі;
• корпоративтік желілер тәрізді топтарға бөлінеді
Топология (байланысу тәсілі) бойынша желілердің жіктелуі.
3. Жұлдыз топологиясы;
4.Толық байланысты топология;
Әр топологияның өз артықшылықтары мен кемшіліктері бар:
Толық байланысты топология
ең қымбаты, бірақ ең сенімді жұмыс істейтін топология, оның бір байланыс
арнасы істен шыққанмен, мәлімет басқа арналық жолдармен жеткізіле береді.
Шиналық топология – ең арзан түрі, бірақ бір байланыс арнасы істен шықса,
желі жұмысы бұзылады. Оның үстіне, бір мезетте бір ғана арна арқылы бірнеше
компьютердің мәлімет алмасуы үшін арнайы программалық жабдықтама жасалуы
керек.
Сақина тәрізді топология да қарапайым желі түрі, мұнда информация бір
бағытта ғана айна-лыста болады және әрбір компьютер мәліметті қабылдап алып
ары қарай жөнелтіп отырады. Желінің компьютерлер арасындағы бір байланыс
арнасы істен шықса, желі жұмыс істей алмай қалады.
Басқарылу тәсіліне қарай желілер былай жіктеледі:
■ БІР ОРТАЛЫҚТАН БАСҚАРЫЛАТЫН ЖЕЛІ, МҰНДА БІР КОМПЬЮТЕР-СЕРВЕР ЖЕЛІ
ЖҰМЫСЫН БАСҚАРАДЫ. Сервер – арнайы программалық жабдықтама орналасқан
дискілерінің көлемі үлкен, әрі қуатты компьютер. Желідегі басқа
қарапайым компьютерлер жұмыс станциялары деп аталады. Жергілікті
желілер көбінесе бір сервер арқылы басқарылады.
■ БІР ДЕҢГЕЙЛІ КОМПЬЮТЕРЛЕР ЖЕЛІСІ (БІР РАНГЫЛЫ) – МҰНДА ЖЕЛІНІ
БАСҚАРУДА БАРЛЫҚ КОМПЬЮТЕРЛЕР ТЕҢ ҚҰҚЫҚТЫ БОЛЫП САНАЛАДЫ.
■ Басқаша айтсақ, кез келген машина мәлімет алмасу үшін бір-бірімен
сәйкес келетін программалармен жабдықталған. Олардың барлығы да
желіні кезектесіп басқару ісіне араласа алады.
БІР ОРТАЛЫҚТАН БАСҚАРЫЛАТЫН ЖЕЛІНІ Клиент - сервер желісі деп те айтады:
Клиент – өзіне қызмет көрсетуді сұрайтын объект (компьютер немесе
программа).
Сервер – басқаға қызмет көрсе-тетін объект.
Бір жергілікті желіде бірнеше ерекшеленген (выделенный) сервер болуы
мүмкін. Оларда мәліметтерді таралған түрде өңдеу (распреде-ленная
обработка) жүзеге асырылады. Атқара-тын қызметіне қарай серверлердің
бірнеше типтері болады:
• Файлдық сервер;
• Баспа сервері;
• Қолданбалы программалар сервері;
• Мәліметтер базасы сервері;
• Коммуникациялық сервер, т.с.с.
Бір орталықтан басқарылатын жергілікті компьютер желісі (шиналық топология)
:
Мұнан әрбір компьютердің (жұмыс станцияларының) тек сервер арқылы ортақ
принтерді пайдаланып, ортақ дискідегі мәліметтерге қол жеткізіп, басқа
желілермен байланыса алатынын көреміз.
Желілерді жіктеудің басқа да түрлері бар, мысалы:
• қызмет саласына қарай: банк желісі, ғылыми мекемелер желісі,
университет желісі, т.б.;
• жұмыс түріне байланысты: коммерциялық немесе тегін желі, корпоративті
және жалпы мақсаттағы желілер;
• атқаратын қызметіне байланысты:
есептеу желісі - берілген мәліметті өңдеу тәсіліне қарай басқару есептерін
шығаруға арналған;
информациялық желі - тұтынушылардың сұранысы бойынша әр түрлі мәлімет
алуға арналған;
аралас желі – есептеу және информациялық функциялар қатар орындалатын
желілер, т.б.
Желінің негізгі программалық және аппараттық компоненттері
Желі құрамындағы негізгі элементтер:
■ Компьютерлер: (ПК; ноутбуктер; мэйнфреймдер).
■ Коммуникациялық жабдықтар: (коммутаторлар; маршрутизаторлар; байланыс
арналары).
■ Операциялық жүйелер: (Windows; Novell NetWare; Unix).
■ Желі қосымшалары: (желілік принтер; желілік диск; мәліметтер базасы).
Желінің программалық-аппараттық құралдарын бірнеше сатыға бөлінген
модельмен беруге болады, олар:
А) Компьютердегі стандартты аппараттық жабдықтамалар – желі
тұтынушысының шеткі жүйесі болып табылатын компьютер немесе терминалдық
құрылғы (кез келген мәлімет енгізу-шығару немесе информация бейнелеу
құрылғысы). Олар хост-машина-мен байланысады.
Хост-машина деп желі тораптарында (түйіндерінде) орналасатын негізгі
компьютерлерді айтады.
Ә) Коммуникациялық жабдықтар. Желідегі мәлімет өңдейтін негізгі
элемент компьютер мен оның программалары болғанмен, соңғы кездерде
коммуникациялық құрылғылар да компьютер тәрізді маңызды рөл атқара бастады.
Оларға модемдер, кабель жүйелері, көпірлер (мосты), коммутаторлар,
маршрутизаторлар, модульдік концентраторлар, т.б. жатады. Қазіргі кезде
коммуникациялық құрылғылар арнайы күрделі мультипроцессор түрінде де
кездеседі, сондықтан оларға конфигурациялау, оптимиза-циялау және
администрациялау істерін жүргізу керек.
Б) Желінің программалық жабдықтамалары - бұлар операциялық жүйелер
немесе системалар (ОС).
Жергілікті немесе аймақтық желі ресурстарын басқару негізіне алынған ОС
типіне қарай жалпы желінің жұмыс тиімділігі де өзгеріске ұшырайды
Желіні жобалау кезінде таңдап алынған ОС-тің басқа ОС-термен қалай
дұрыс байланыса алатындығы, оның мәліметтерді сақтау, қорғау мүмкіндігі,
қай деңгейге дейін тұтынушылар санын көбейте алатындығы, ОС-тің басқа
компьютерге жеңіл көшірілетіні және т.б. қасиеттері есепке алынады.
В) Ең соңғы сатыға желідегі қолданбалы программалар жатады. Олар:
желілік мәліметтер базасы, пошта жүйесі, мәліметтерді сығу (архивтеу)
программалары, ұжымдық жұмысты автоматтандыру жүйелері, т.б.
Желілік технологиялар.
Желілік технология – компьютерлік желі құруға қажетті стандартты
протоколдар мен солардың жұмысын жүзеге асыратын программалық-аппараттық
құралдар жиыны.Протоколдар (хаттамалар) – мәлімет тасымал-даудың алдын ала
бекітілген заңдылықтары мен ережелері жиыны, яғни мәлімет беруалу кезінде
екі компьютер арасында тағайындалған келісімдер жиыны.
Желілік технологиялардың кең тараған түрлері:
• Arcnet (Attached ResourceComputer NETWork);
• Ethernet;
• Token Ring.
Arcnet – арзан, қарапайым сенімді жұмыс істей-тін технология. Мұнда “шина”
және “жұлдыз” топологиялары қолданылады. Мұнда маркерлік шина (Token bus)
арқылы басқару тәсілі қолданылады, яғни бір компьютер маркер жібереді. Сол
маркер алынған соң, желідегі құрылғылар-дың тек біреуі ғана мәлімет жібере
алады. Ол маркерге өз мәліметін және адрестерін қосып ары қарай жөнелтеді.
Бұл технология бойынша мәлімет тасымалдау жылдамдығы – 2,44
Мегабитсек, тасымалдау үшін коаксиальды кабель, есілген қоссым,
оптоталшықты кабельдердің бірі пайдаланыла береді.
Бұл технологияның өз желілік адаптері болады. Адаптердің кабель
қосылатын разъемы – ажыратыпқосқышы бар. Әрбір адаптердің осы желіге
арналған өзіндік нөмірі (0-255) болады.Адаптер орнатылғанда сол нөмірді де
сәйкестендіріп қою керек. Мәлімет беру қашықтығы 6 км, бірақ жылдамдығы
төмен (2,44 мбитс).
Ethernet технологиясында шиналық топологияны қолданып, мәліметті бірден
барлық желі компьютерлеріне (станцияларына) береді. Бірақ оны адресіне
сәйкес тек біреуі ғана қабылдайды. Бұл технология желіге компьютерлерді
біріктіріп тұратын концентраторларды және интерфейстік желі тақшасын керек
етеді, олар бірігіп орналасады. Көбінесе арнайы кабельдер және телефон
арналары қолданылады. Мәлімет тасу жылдамдығы 10 мегабитc, бірақ жаңа
мүмкіншіліктер пайда болуына байланысты (оптоталшық) жыл-дамдығын өсіруге
болады.
Token Ring технологиясын IBM фирмасы ұсынған. Мәлімет тасу орталығы –
есілген қоссым және оптоталшықты кабель. Мәлімет тасу жылдамдығы – 4 Мбитс
және 16 Мбитс. Мәлімет тасымалдауда маркерлі сақина қолданылады.
Топологиясы - сақиналы не жұлдыз. Мәлімет тасу қашықтығы - 120 м (бір
ғимаратта).
Ethernet және Token Ring технологияларының салыстырмалы сипаттамалары
Сипаттамалары Ethernet Token Ring
Мәлімет тасу жылдамдығы 10 Мбитсек 16 Мбитсек
Топология ШинаЖұлдыз ЖұлдызСақина
Қатынасу тәсілі Кездейсоқ Маркерлі
Мәлімет тасу ортасы Коаксиал, есілген Есілген қоссым,
қоссым,оптоталшық оптоталшық
Желінің максималды 2500 м 4000 м
ұзындығы
Желі тораптарының ең үлкен2500 м 100 м
ара қашықтығы
Желідегі компьютерлерді байланыстыру проблемалары
• Байланыс арналарындағы сигналдарды сәйкестендіру
• Тасымалдау ортасымен қатынас құру ережелерін анықтау
• Информацияны тасымалдау сенімділігін арттыру
• Информацияны тасымалдау маршрутын және адрестеу тәсілдерін анықтау
Компьютерлік желілерге қажет жабдықтар
• Байланыс арналары мен интерфейстер
• Желілік карта (Сетевая карта)
• Трансивер (transceiver)
• Қайталауыш (Repeater)
• Концентратор (Hub)
• Көпір (Мост-Bridge)
• Коммутатор (Switch)
• Маршрутизатор (Router)
Байланыс арналары
Кабельдік байланыс сымдары арқылы
Есілген қоссым Коаксиалды кабель Оптоталшық
Сымсыз байланыс арналары (радио, спутник)
Желілік карта
Желілік карта желі операциялық жүйесі арқылы келген командалар мен
мәліметтерді қабылдап, оларды бір стандартты форматқа түрлендіріп, оны
картаға жалғанған кабель арқылы ары қарай жібереді. Әрбір картаның айрықша
өз нөмірі болады.
Коаксиальды кабельмен қосылған желі схемасынан мысал
Желілік карта желі операциялық жүйесі арқылы келген командалар мен
мәліметтерді қабылдап, оларды бір стандартты форматқа түрлендіріп, оны
картаға жалғанған кабель арқылы ары қарай жібереді. Әрбір картаның айрықша
өз нөмірі болады.
Коаксиальды кабельмен қосылған желі схемасынан мысал
Технологиясы: Ethernet 10 Мбитс
Байланыстыру арнасы: Коаксиалды кабель Трансивер
Трансивер тікелей кабельге жалғанып орналасады да, компьютердің желілік
картасы арқылы қоректенеді. Трансивер желілік картаға AUI (Attachment Unit
Interface) типті интерфейстік кабельмен қосылып тұрады.
Қайталауыш
ER-200
Қайталауыштар бірдей немесе әртүрлі құрылғыларды пайдаланатын
сегменттерді байланыстырады, сигналдарды алғашқы қалпына келтіріп,
мәліметті тасымалдау қашықтығын арттырады, информацияны екі бағытта да
өткізеді. Қайталауыштар коаксиалды кабельді пайдаланатын желілерді
кеңейтіп. олардың мүмкіндігін арттырады.
Концентратор
MicroHub TP1008C
Концентратор деп физикалық түрде бірнеше байланыс арналарын
біріктіріп тұратын бірнеше порттары бар қайталауышты айтады. Концентратор
желінің физикалық топологиясын өзгертеді, бірақ оның логикалық топологиясы
өзгермейді. Егер оның бір портына мәлімет келіп түссе, ол оны көбейтіп
барлық басқа порттар арқылы жөнелтеді.
Үш портты концентратор схемасы
Көпір
Көпір желінің жалпы мәлімет тасу ортасын бөліктерге бөліп тұрады да, ол
келіп түскен мәліметті басқа сегментке тек адресіне байланысты жөнелтіп
отырады.
Көпірді пайдалану мысалы
Коммутатор
Коммутатор қызметі көпірге ұқсас, бірақ мұның жұмыс өнімділігі жоғары,
өйткені көпір бір мезетте тек екі порт арасын ғана байланыстырады. Ал
коммутатор өзіндегі барлық порттар арасын бірден байланыстыра алады
Коммутаторды пайдалану мысалы
Маршрутизатор
Cisco 2500
Маршрутизатор көпір мен коммутаторға қарағанда желінің мәлімет тасу ортасын
өте тиімді бөліктерге бөледі. Ол келесі желі торабын адреске қарап тауып,
әрбір мәліметтің ең ыңғайлы маршрутын таңдап алады, т.с.с. Желі күрделі
болған сайын маршрутизатордың жұмыс тиімділігі де арта түседі.
Маршрутизаторды пайдалану мысалы
Бір мәлімет бөлігінің (пакетінің) желі бойынша жеткізілу процесі
Компьютерлік желілердің классификациясы
Жергілікті желі
Жергілікті желі бір бөлмеде (мысалы 8-12 компьютерден тұратын
мектептің компьютерлік класы) немесе бір ғимаратта (мысалға, мектеп
ғимаратының әр түрлі кабинетінде орналасқан ондаған компьютерлер жергілікті
желі арқылы өзара байланысып тұрады) орналасқан компьютерлерді өзара
байланыстырады.
Жергілікті желіге қосылған әрбір компьютер арнайы тақшамен
(желілік адаптер) жабдықталуы керек. Компьютерлер (желілік адаптерлер) бір-
бірімен кабельдердер арқылы байланысады.
Аймақтық компьютерлік желілер
Жергілікті желі бір-бірінен қашықта орналасқан компьютерлерді (мысалға бір
қаланың екі шетінде орналасқан мекемелердің компьютерлерін) байланыстыра
алмайды. Бір қала мен ауданда немесе бір мемлекетте орналасқан мекемелердің
компьютерлерін өзара біріктіру үшін аймақтық желілер құрылады.
Ethetnet жергілікті есептеу торабы
Дербес компьютерлері жергілікті есептеу торапқа (ЖЕТ)
біріктірудің бірнеше себептері бар:
- қорды бірлесе пайдалану бірнеше есептеу машиналарына немесе
басқа құрылғыларға жеке тірегіштерді (дискілерді), баспа
құрылғыларын және осы сияқты құрылғыларды бірігіп
қолдануға мүмкіндік береді (сатып алынатын шеткері
құрылғылардың саны мен олардың жалпы бағасын кемітеді);
- қымбат шеткері құрылғылар сияқты тораптық қолданбалық
программалық қамтаманы да бірлесіп пайдалануға мүмкіндік
тудырады;
- жергілікті есептеу тораптары бір ұжымның пайдаланушыларының
арасында әрекеттесудің жаңа түрлерін (мысалы, ортақ жоба
жасау) қамтамасыз етеді;
- ақпаратты орталықтандырылған түрде сақтау олардың тұтастығын
қамтамасыздандыруды жеңілдетеді және т.б.
Ethetnet тораптарында кеңтаратымды тасымалдау (дестелер
бір уақытта тораптың барлық түйіндеріне жетеді) және CSMACD
(Carrrier sense Multiple Access with Collision Detection - тасуышты
бақылау және қақтығысты іздеп-таба отырып көптік) қатынас құру
әдісі қолданылады. 10Мбитс жылдамдықпен тасымалдау көзделген.
Тасымалдау ортасы ретінде жіңішке және жуан коаксиалды
кәбіл, есулі қоссым және талшық-оптикалық кәбіл пайдаланылады.
Сызба – құрылымы: құрсым-коаксиалды кәбіл үшін, жұлдыз - есулі
қоссым үшін және қоснүктелі байласу – талшық-оптикалық кәбіл үшін.
Ethetnet айқындамасында тораптар ұйымдастыру үшін қолданылатын
кәбілдік жүйелердің және сызба-құрылымдардың бірнеше түрі көзделген.
Олар 10Base-5, 10Base-2, 10Base-Т және 10Base-F деп аталады. Бұл
жерде, 10 саны деректер тасымалдау жылдамдығы 10 Мбитс
екендігін, Base сөзі модуляцияланбаған (beseband – кәбіл
арқылы кез келген уақытта тек қана бір сигнал) тасымалдау
әдісі екендігін, 5 және 2 сандары сегменттің 100 метрмен
өлшенген ұзындығын (яғни 500 м және 200 м), ал Т және F
әріптері тасымалдау ортасының есулі қоссым және талшық-оптикалық
кәбіл екендігін көрсетеді.
Fast Ethetnet технологиясы
Ethetnet технологиясын қолдайтын тораптық жабдықтар жасаушылар
(SynOptics, 3Com және т.б. компаниялар) жаңа технология
стандартын жасау үшін Fast Ethernet Alliance бірлестігін
ұйымдастырған. Жаңа технологияға Fast Ethernet деген ат
беріледі. 1995 жылы ІЕЕЕ комитеті Fast Ethernet технологиясын
ІЕЕЕ802.3u стандартты ретінде қабылданды.
Fast Ethernet технологиясы классикалық Ethernet тораптарының
әрі қарай дамуы болып табылады. Бұл екі технологияның
айырмашылығы физикалық деңгейде Fast Ethernet технологиясының
физикалық деңгейінің күрделілігі онда 3 түрлі кәбілдік жүйе
(талшық-оптика, екі немесе төрт жұптық қос есулі өткізгіш)
қолданылуымен байланысты. Fast Ethernet технологиясының негізгі
артықшылықтары:
• торап сегменттерінің өткізу қабілеттілігі 100 Мбитс дейін
көтерілген;
• CSMACD қатынас құру әдісі сақталған;
• жұлдыз сызба-құрылымы және есулі қоссым мен талшық-
оптикалық кәбіл сияқты деректер тасымалдау ортасы
сақталып қалған.
Осы аталған ерекшеліктер көп таралған 10 Мбитс жылдамдықты
10Base-Т торабынан жоғары жылдамдықты тораптарға көшуді
жеңілдетеді.
Fast Ethernet технологиясының кадр пішімі Ethernet технологиясының
кадр пішімі сияқты. Ethernet технологиясының МАС-кадрінің
пішімі, оны 10 Мбс және 100 Мбс жылдамдықты тораппен
тасымалданған кездегі уақыттық параметрлері 10-сурет көрсетілген.
Fast Ethernet технологиясының кадр тасымалдау уақыты
10-Мегабиттік Ethernet технологиясымен салыстырғанда 10 есе
кем: десте жіберу - 100 нс орнына нс орнына 10 нс, ал
екі десте аралығы (технологиялық үзіліс) – 9,6 мкс орнына 0,96
мкс.
Бастау Қабыл-дауТара-туТүрі Деректер Бақылау Бастау
ыш мекеніыш қосын-дыс
мекені ы
10- сурет МАС-кадрінің және оны тасымалдау уақыттары
Fast Ethernet технологиясының классикалық Ethernet технологиясынан
айырмашылықтары физикалық деңгейде (11-сурет).
Деректер тысамалдау ортасының түріне байланысты әр түрлі ағытпа
(MDI – Medium Deperndent Interface) қолданылады. Fast Ethernet
технологиясында кәбілдік жүйенің үш түрі (талшық-оптика, бесінші
категориялы екі жұпты есулі қоссым және үшінші категориялы
төрт жұпты есулі қоссым) пайдаланылады және Ethernet технологиясына
қарағанда ондағы өткізгіштер саны да, шарттаңбалау әдістері
де өзгеше. Сондықтан Fast Ethernet технологиясының физикалық
деңгейінің құрылымы күрделі.
Физикалық деңгей 3 деңгейшеден тұрады: үйлесімдіру
(reconciliation sublayer), ортадан тәуелсіз интерфейс (МІІ- Media
Independent Interface) және физикалық деңгейдің құрылғысы (PHY
– physical layer device).
Үйлесімдіру деңгейшесі МАС-деңгейшесінің жұмысын МИ
интерфейсімен үйлесімдіру қамтамасыз етеді.
Физикалық деңгейдің құрылғысы (PHY) кәбілдің белгілі бір түрі
арқылы тасымалдауға арналып МАС – деңгейшесінің келіп түскен
деректерді шарттаңбалау (қодалау), кәбіл арқылы тасымалданатын
деректерді уақыт үйлесімдіру, қабылдауыш түйінде деректерді
қабылдау және кері шарттаңбалау үшін керек. Оның құрамына
физикалық қодалау деңгейшесі (PSC, Physical Medium Attechment),
физикалық ортаның тәуелділік деңгейшесі (PMD, Physical Medium
Dependent) және тасымалдау жылдамдығы жайында автокелісім
деңгейшесі (Auto-negotiation) кіреді.
Автокелісім деңгейшесі бір айланыс арнасы арқылы
байланысқан екі құрылғыға автоматтық түрде (адамның қатынасуынсыз)
осы құрылғылардың екеуінің де қолдай алатын ең жоғары
жылдамдықты жұмыс әлпін таңдап алуына мүмкіндік береді.
МІІ интерфейсі МАС-деңгейшесі мен PHY-деңгейшесі арасында
деректер алмастырудың, пайдаланылатын физикалық ортадан тәуелсіз,
тәсілін қолдайды. Бұл интерфейс атқаратын міндеті бойынша
классикалық Ethernet технологиясының AUI интерфейсіне ұқсайды. Тек
AUI интерфейсі сигналды физикалық шарттаңбалау деңгейшесі мен
ортаға физикалық қосылу-жалғасу деңгейшесінің аралығында
(Ethernet технологиясында кәбілдің түріне тәуелсіз физикалық
шарттаңбалаудың бір-ақ әдісі, атап айтса манчестерлік кода,
қолданылады), ал МІІ интерфейсі МАС-деңгейшесі мен сигналды
шарттаңбалау деңгейшелірінің (Fast Ethernet технологиясында бұндай
деңгейше үшеу - FX.PHY , TX.PHY және T4.PHY) аралығында орналасады.
МІІ интерфейсін жүзеге асырудың екі варианты бар: ішкі
және сыртқы. Ішкі вариант кезінде МАС-деңгейшесі мен
үйлесімдіруді жүзеге асыратын шағынсұлба (БИМАС – басқару
интерфейсі бар МАС – деңгейше бөлігі) трансивердің шағынсұлбасымен
МІІ интерфейсі арқылы байласады. Аталған шағынсұлбалар бір
құрылманың (мысалы, тораптық бейімдеуіштің тақшасы немесе
бағдарғылауыштың жекебөлігі) ішінде ораласады. Трансивердің
шағынсұлбасы PHY құрылғысының барлық қызметтерін атқарады.
Сыртқы вариант кезінде трансивер бөлек құрылғы ретінде
сыртта орналасады және МАС-деңгейшесінің шағынсұлбасымен (ұзындығы
1 метрден аспайтын) МІІ ағытпасының түйіспелер саны 40-қа тең.
МІІ интерфейсі PHY мен МАС-деңгейшесін байланыстырудан басқа
PHY құрылғыларын көппорттық қайталауыш-шоғырлауыштағы сигналдарды
қайталауға арналған шағынсұлбамен де байланыстыра алады.
МІІ интерфейсі PHY мен МАС арасында қатарластыра деректер
тасымалдау үшін өлшемі 4 битке (ақпарға) тең деректер бөлшегін
пайдаланады. МАС – деңгейшесінен PHY құрылғыларына деректер
тасымалданатын арна 4-биттік құрсымнан тұрады және МАС-деңгейшесінде
қалыптастырылған Жіберу сигналымен уақытүйлесімдіріледі. Осыған
ұқсас, PHY құрылғыларынан МАС-деңгейшесіне деректер
тасымалданатын арна да 4-биттік құрсымнан тұрады, бірақ PHY
құрылғыларында қалыптастырылған Қабылдау сигналымен
уақытүйлесімдіріледі.
МІІ интерфейсінде PHY және МАС арасында басқарушы ақпарат
алмастыру үшін екі өткізгіштік құрсым көзделген. МАС-
деңгейшесі бұл құрсымды PHY құрылғыларына өзінің жұмыс істеу
әлпісі жайында мәлімет жіберу үшін пайдаланады, ал PHY
құрылғылары осы құрсым арқылы порт мәртебесі мен арна жайында
сұратым жібере алады.
Автокелісім қызметі (Auto-negotiation) бір байланыс арнасы
арқылы байланысқан екі құрылғыға автоматтық түрде оның қолдай
алатын ең жоғары жылдамдықты жұмыс әлпін таңдап алуына
мүмкіндік береді.
Есулі қоссымдарға арналған PHY ТХ және PHY Т4 құрылғыларын
қолдайтын бірнеше жұмыс әлпілері бар:
- 10 Base-T (2 жұп, 3 – санатты UTP);
- 10 Base –T full-duplex (2 жұп, 3 – санатты UTP);
- 100 Base –TX (2 жұп, 5 – санатты UTP немесе IA типті
STP);
- 100 Base –TX full-duplex (2 жұп, 5 – санатты UTP немесе
IA типті STP);
- 100 Base –T4 (4 жұп, 3 – санатты UTP).
PHY FZ және PHY TX айқындамаларын қолдайтын түйіндер
толық дуплекстік әлпінде (full-duplex mode) жұмыс істей алады.
Бұл режимде CSMACD қатынас құру әдісі қолданылмайды және
қақтығыс деген ұғым жоқ (әрбір түйін Тх и Rx арналары арқылы
деректер кадрын бір уақытта жібере және қабылдай алады). Тек
тораптық бейімдеуішті коммутатормен немесе комутаторларды бір-
бірімен байланыстырған кезде ғана толық дуплекстік әлпіні
жүзеге асыруға болады. Толық дуплекстік әлпі кезінде 100Base
–TX стандарттары түйіндер арасында деректер алмастыруды 200
Мбитс жылдамдықпен жүргізуді қамтамасыз етеді.
100Base –T стандарты бойынша жоғарыда аталған кәбілдік
жүйлерді қолдау үшін 100Base –TX, 100Base –T4 және 100Base –FX
деп аталатын 3 айқындама көзделген.
Gigabit Ethetnet
100 мегабиттік арна арқылы қосылған серверлер, көп жағдайда,
100 Мбитс жылдамдықпен істейтін (FDDI Fast Ethernet сияқты)
тораптардың магистралдарын толтырып жіберетін болды. Сондықтан, бұдан
да жоғары жылдамдықпен істейтін Ethernet стандарты қажет болды.
Gigabit Ethetnet технологиясы Ethetnet тобының жылдамдықтар
деңгейіне жаңа (1000 Мбитс) қатар қосты. Бұл жаңалық тиімді
түрде ірі жергілікті тораптарды құруға мүмкіндік берді: тораптың
төменгі деңгейіндегі қуатты серверлер мен магистралдар 100
Мбитс жылдамдықпен істейді, ал Gigabit Ethetnet болса, жоғары
өткізу қабілеттікті қамтамасыз ете отырып, оларды біріктірілді.
Gigabit Ethetnet физикалық деңгейінің бірінші варианты ретінде
Fiber Channel технологиясының деңгейі қабылданған Fiber Channel
технологиясы жергілікті тораптарда, негізінде, жоғары жылдамдықты
шеткері құрылғыларды қуатты компьютерлерге қосу үшін қолданылады.
Бұл технологияда деректер 8В10В шарттаңбасының (кодасының)
көмегімен талшық-оптикалық кәбілде гигабитке жақын жылдамдықпен
тасымалданады.
Gigabit Ethetnet технологиясының Ethetnet және Fast
Ethernet технологияларымен ұқсастығы (ортақ жақтары):
Ethernet кадрларының барлық пішімдері (форматтары) сақталған;
хаттаманың CSMACD қатынас құру әдісін қолдайтын жартылай
дуплекстік және коммутаторлармен жұмыс істейтін толық
дуплекстік түрлері де сақталған;
Ethernet және Fast Ethernet технологияларында қолданылатын
кәбілдердің барлық негізгі (талшық-оптикалық, бесінші
санатты қос есулі өткізгіш, коаксиалды) түрлері
пайдаланылады.
Осы аталған қасиеттерді Gigabit Ethetnet технологиясында
сақтап қалу үшін оның МАС деңгейшесіне де (тек физикалық деңгейіне
ғана емес) өзгерістер енгізу керек болды.
Gigabit Ethetnet торабының диаметрін ұзарту үшін кадрдың ең
кіші өлшемі (бастауды санамағанда) 64-тен 512 байтқа (яғни 4096
битке) дейін үлкейтілген. Бұл бір қайталауыш қолданылған кезде
тораптың мүмкін болатын диаметрін 200 метрге дейін жеткізуге
мүмкіндік береді. Кадрдың ұзындығын керекті мөлшерге жеткізу
үшін тораптық бейімдеуіш деректер өрісін 448 байт ұзындыққа
дейін 8В10В шарттаңбасында қолданылмайтын (яғни, деректер
қодасымен шатастырып алмайтын) символдармен толтырады.
ІЕЕЕ802.3z стандарты бойынша қысқа кадрлар (мәселен,
түбіртектер) тасымалдау кезінде ақырғы түйіндерге бірінен соң
бірнеше кадр жіберу рұқсат етілген. Бұл жұмыс әлпісі монополдық
дестелік режім (Burst Mode) деп аталады. Осы режім кезінде
түйін тасымалдау ортасын босатпай тұрып жалпы ұзындығы 8192
байттан (65536 биттен) артпайтын бірнеше кадр жібере алады.
ІЕЕЕ802.3z стандартында физикалық ортаның мынандай түрлері
анықталған:
бірмодолық талшық-оптикалық кәбіл;
көпмодолық талшық-оптикалық 62.5125 кәбіл;
көпмодульдық талшық-оптикалық 50125 кәбіл;
толқындық кедергісі 75 омдық қос коаксиал кәбіл (Twinax).
ІЕЕЕ802.3z стандарты көпмодолық талшық-оптика үшін 1000Base-SX
және 1000Base-LX айқындамаларын анықтаған. 1000Base-SX айқындамасында
толқынның ұзындығы 850 нм (S әрпі - Shorf Wavilingth сөзінен
алынған, қысқа толқын дегенді білдіреді), ал 1000Base-LX
айқындамасында - 1300 нм (L әрпі – Long Wavilingth, ұзын толқын.
1000Base-SX стандартында көпмодолық кәбіл, қысқатолқынды
лазерлік трансивер қолданылады. Сызба-қүрылымы жұлдыз. 1000Base-SX
айқындамасы бойынша толық дуплекстік тасымалдау кезінде көпмодолық
талшық-оптикалық 62.5125 кәбілі қолданылатын сегменттің ең үлкен
ұзындығы 200 м, ал 50125 кәбілі кезінде - 500 м. Бұл
келтірілген қашықтықтардың мәні өткізу жолағы 160-500 МГцкм
аралығында болатын кәбілдерге арналып есептелген. Қазіргі
пайдаланылып жүрген көпмодолық кәбілдердің өткізу жолағы 600-
1000 МГцкм болғандықтан сегменттің ұзындығын 800 метрге ұзартуға
болады. Жартылай дуплекстік тасымалдау кезінде осы кәбілдердің
сегментінің ұзындығы 100 метрден аспауы керек.
1000Base-LX стандартында бірмодолық және көпмодолық оптикалық
кәбілдер, ұзынтолқынды лазерлік трансивер қолданылады. Сызба-құрылымы
жұлдыз. 1000Base-LX стандартының пайдаланылатын негізгі аймағы -
бірмодолық талшық-оптика. Сегменттің ең үлкен ұзындығы 5000 м.
Бірақ 1000Base-LX айқындамасы көпмодолық кәбілде де жұмыс
істей алады. Бұл кезде сегменттің ұзындығы - 550 м шамасында.
Деректер тасымалдау ортасы ретінде толқындық кедергісі 150 омға
тең қос коаксиалды кәбіл қолданылған кезде сегменттің ұзындығы
25 метрден аспайды.
1000Base-СX стандартында экрандалған есулі қоссым пайдаланылады.
Сызба-құрылымы жұлдыз. Сегментке екіден артық түйін көзделмеген
және сегменттің ең үлкен ұзындығы 100 м.
1000Base-Т стандартында экрандалмаған есулі қоссым
пайдаланылады. Сызба-құрылымы жұлдыз. Сегментке екіден артық түйін
көзделмеген және сегменттің ең үлкен ұзындығы 100 м.
Деректер тасымалдау ортасы ретінде толқындық кедергісі 150
омға (2х75 см) тең жоғары сапалы қос коаксиалды (твинаксиалдық)
кәбіл (Twinax) қолданылады. Деректер әрқайсысы мыстан жасалған
және қорғауыш қабықшамен қоршалған қос өткізгішпен бір уақытта
тасымалданады. Бұл кезде жартылай дуплекстік тасымалдау режімі
жүзеге асырылады.
Толшық дуплекстік әлпіні жүзеге асыру үшін тағы екі қос
коаксиалды өткізгіштер керек. Төрт коаксиалды өткізгіштен тұратын
арнайы кәбіл Quad – кәбіл деп аталады. Бұл кәбіл сырттай
бесінші категориялы қос есулі өткізгішке ұқсайды. Сыртқы
диаметрі мен иілгіштігі соған жақын. Қос коаксиалды кәбіл
қолданылған кезде сегменттің ұзындығы 25 метрден аспайды.
Деректер тасымалдау ортасы ретінде бесінші санатты есулі
қоссым UTP қолданылған кезде деректер 4 жұптың барлығымен
бір уақытта қатарластыра тасымалданады.
Gigabit Ethetnet технологиясының бесінші категориялы UTP
қолданылатын нұсқасында деректерді шарттаңбалау үшін РАМ5 кодасы
пайдаланылған. Бұл шарттаңбада потенциалдың 5 деңгейі қолданылады:
-2, -1, 0, +1, +2. Сондықтан 1 такт ішінде бір жұп арқылы
2322 бит ақпарат тасымалданады.
Gigabit GV
Gigabit GV технологиясында есулі қоссым үшін 500 Мбитс және
талшық-оптикалық кәбіл үшін 1 Гбитс жылдамдық көзделген. Түйіндер
арасының ең үлкен қашықтығы: есулі қоссым болса - 100 метр,
көпмодолы талшық-оптикалық кәбіл болса - 500 метр, ал бірмодолы
талшық-оптикалық кәбіл болса - 2 км.
Сақиналық архитектура технологиясы болып саналатын Token Ring және
FDDI технологиялары маркерлік қатынас құруға негізделген қумалы
(эстафеталық) желі жасауда пайдаланылады. Олар сақина бойымен
бір бағытта маркер (token) деп аталатын арнайы биттер
тізбегінен тұратын мәліметтердің айналып жүруі арқылы жасалған
үздіксіз тұйық желі түрін құрайды. Маркер сақина бойымен
желідегі әрбір жұмыс станциясын айналып өтіп үздіксіз
қозғалыста болады. Желідегі мәлімет жөнелтетін жұмыс станциясы
маркерге бір кадр қосып қояды, ал қалған станциялар тек
маркерді ары қарай жылжытып отырады. Token Ring желілері
мәліметтерді 4 немесе 16 Мбитс жылдамдықтармен тасымалдап,
көбінесе ІВМ компьютерлері ортасында қызмет етеді.
FDDI технологиясы да сақиналы негізінде жасалып, оптоталшықты
кабельдермен жұмыс істеу үшін магистральды желілерде пайдаланылады.
Бұл да Token Ring желілері тәрізді маркерді бір
станциясындан екінші станцияға жіберіп отырады. Token Ring
технологиясынан айырмасы мұнда маркерлері қарама-қарсы бағытта
қозғалыста болатын екі сақина болады. Бұл тәсіл бір
сақинада үзіліс болып қалған жағдайда желінің ақаусыз
қызметін ұйымдастыру мақсатында (көбінесе оптоталшықты кабельде)
жасалады. FDDI желілері мәліметтерді 100 Мбитс жылдамдықпен
өте үлкен қашықтықтарға тасымалдау үшін қызмет етеді.
Мұндағы желі сақинасы ең көп дегенде ұзындығы 100 км-ге
дейінгі тұйық қашықтықты қамтиды да, жұмыс станцияларының
арасы 2 км шамасында болады.
Осы көрсетілген сақина түріндегі екі технология жаңа желілерді
ұйымдастыруда АТМ және Ethetnet технологияларының баламасы ретінде
қолданылып келеді.
Клиент-сервер технологиясы
Жергілікті желілердегі компьютерлердің бір-бірімен қарым-
қатынас жасау сипатын олардың функциональдық қызметімен
байланыстыру қалыптасқан. Жергілікті желі аймағында да компьютерді
тікелей байланыстыру кезіндегі сияқты клиент және сервер ұғымдары
қолданылады.
Клиент-сервер технологиясы - жергілікті желідегі компьютерлерді
бір-бірімен байланыстырудың ерекше тәсілі, мұнда бір компьютер
(сервер) өз құрылғыларын басқаларға – клиенттерге пайдалануға бере
алады. Осыған орай жергілікті желілер бір деңгейдегі желілер
және серверлік желілер болып екіге бөлінеді.
Бір деңгейдегі желілерде айрықша бөлінген сервер болмайды,
мұнда әрбір жұмыс станциясы әрі сервер, әрі клиент болып
қызмет атқара береді. Мұның ерекшелігі - әрбір жұмыс станциясы
өз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz