Түркістан аймағының климаттық жағдайы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Қазақстанда жерасты суларымен көгалды алқапты суару үшін қолданудың үлкен
тәжірибесі жинақталған. Сонымен қатар анықталғанындай көгалдарды суаруға
арналған қондырғыларға жұмсалған қаражат 3-5 жылда орнын толтырады. Бір
артизан скважнасы 15-20 көгалды жерлерді сумен қамтамасыз етеді.
Түркістаннның жағдайында жерасты суларын пайдалана отырып көгалдарды суару
жер ресурстарын қолданудың ең басты көзі болып саналады және ол жеміс -
жидек өсіру мен қаланы көгалдандыруда үлкен мүмкіндік тудырады.
Аймақтың климаттық жағдайы

Түркестан аймағы шөлді зонада орналасқан. Бұл үлкен кеңістіктің
климатын сипаттау үшін алдымен жарық факторын қарастырамыз. Жазық жерге
қарағанда шөлді зонада жердің беткі қабаты мен атмосфераның орташа күн
жылуын қабылдау мөлшері жоғарырақ (кесте 1.1).

Кесте 1.1 – Жердің беткі қабаты мен атмосфераның бір тәулікте орташа
күн жылуын қабылдау мөлшері 1см2 калорияда (Григорьеву бойынша, 1944), (3)

Аймақ Ай Жыл
бойына
I II IIIIV
1 2 3 4

m
m
m
m -0.01
1-0,25 0,25-0,00,05-0,00,01-0,00,005-0 ,0,001 0,01
5 1 05 001
0-5 18,25 46,37 19,67 0,04 1,01 14,66 15,71
15-15 15,55 43,29 17,61 1,13 2,59 19,87 23,59
20-30 17,69 39,69 19,47 1,42 7,85 13,88 23,15
40-50 17,22 40,56 20,44 2,71 3,16 15,91 21,78
60-70 24,94 50,08 9,13 1,60 0,04 14,12 15,85

Аллювиальды-тоғайлық топырақтардағы қарашіріктің мөлшері аз (1.7
кесте). Жоғары қабатының құрамында 0,54-0,74 % қарашірік бар, тереңдеген
сайын ол бірденнен төмендейді. Сипатталушы топырақтағы жалпы азоттың құрамы
жөніндегі кескін аналогиялық түрде болады. Жалпы фосфордың құрамы 0,069 бен
0,091 % аралығында толқиды. Аллювиальды-тоғайлық топырақтар фосфорға кедей,
өсімдіктің тамыр аймағындағы қабатындағы қол жетімді фосфор 100 г
тапырақта шамамен 0,42-0,85 мг құрайды. Бұл топырақтағы калий құрамы
жоғары, жоғары горизонттарда оның биіктігі 100 г топырақта 20,80-44,0 мг
құрайды.

1.7 кесте. Аллювиальды-тоғайлық топырақтардағы химиялық сараптаманың
деректері

Үлгілерді Қарашірік, Жалпы Валды Көмірқышқыл, % 100 г топырақтағы
алу % азот, %фосфор, қозғалмалы фосфор
тереңдігі, %
см
Р2О2 К2О
0-5 0,73 0,075 0,091 4,47 0,85 44,0
5-15 0,54 0,049 0,085 5,09 0,55 0,80
20-30 0,30 0,033 0,077 5,02 0,42 17,60
40-50 0,20 0,030 0,069 4,42 0,34 -

Тақыртүрлі ашық сұртопырақ. Бұл топырақтар көне Сырдарияның оң
жағалау бөлігінің аллювиальды жазығын құрайды, ені 15-20 км. Микрорельеф
әлсіз бұдырлы, шаңды құмды төбешіктер жусан, жыңғыл, қарабарқын
бұтақтарында пайда болады. Бұл жерлерде атақты Отырарлық оазис құрылып,
Отырар қаласы және спутникті қалалар салынған, мәселен Отырарбад және
басқалар. Абад сөзін аударғанда жұмақ мекен деген мағынаны береді.

Топырақтүзуші түрлердің құрамында бұл топырақтар 10-15 % суда ерігіш
сульфатты-хлоридті типтегі тұздар ба, ал бұл жағдайларда грунт суларының
мекендеу әсері үлкен емес тереңдіктен білінеді – 2,5-3,0 м. Нәтижесінде жер
жұмысын ендіруде жүйе культурасының бұзылуынан екіншілік топырақтың
тұздануы жүреді. Топырақтың егістікті горизонтында еритін тұздар көлемі 1,5-
2,0 % жетеді, құрамы бойынша топырақ сорға айналады. Бұл процесс бүгінгі
күнге дейін жалғасын табуда. Осылайша Шәуілдір аймағының көптеген
шаруашылық жерлері ауылшаруашылық айналымынан шыққан, Арыстанбаб мавзолейі
аймағында сор өсімдік қарасора ғана өседі, құдықтағы су күшті тұздалған
және ішуге жарамсыз болып саналады.

2 тілімнің морфологиялық сипаттамасы Қоғам аймағында орналасқан
(1.8. кесте): топырағы – тақыртүрлі сор топырақ.

Горизонт А0 (0-5см) – тығыз емес қабықты қабат, қабықты-шаңды сұр
түсті жүйе, тұзды.

Горизонт А1 (5-25см) – қарашірікті, сұр-бура түсті, шаңды-қабықты
жүйелі, құрғақ, су-ерігіш тұзды жилкалармен төмендетілген.

Горизонт В (25-50см) – иллювиальды, орта сазды топырақ, байқаулы
ылғалданған, бедерлі ерігіш тұздар.

Горизонт ВС (50-70см) – сұр-қуаң, ылғалды, сазды топырақ, жилка
түріндегі тұздар.

Горизонт С (70-150см) – қуаң, орман түрлі саз топырақ, тұздар.

Механикалық сараптама мәліметтері бойынша тақыр түрлі сұртопырақтар
сазды топырақты. Физикалық балшықтың құрамы жоғары горизонтта шамамен 37 %,
тереңдікке ол біртіндеп өседі (1.9. кесте). Бұл топырақтар үлкен емес
қарашірік құрамды, жоғары горизонтта оның шамасы 1,10 % жетеді, ол
сұртопырақ түзілу процесімен байланысты болады.

1.8. кесте – Тақыртүрлі сұртопырақтардың химиялық сараптамасының
мәліметтері

Іріктеу Қарашірік, Жалпы Валды Көмірқышқыл 100 г топыраққа
тереңдігі% азот фосфор шаққандағы
қозғалмалы
топырақ, мг
Р2О2 К2О
0-10 1,10 0,087 0,143 3,51 1,47 36,8
10-20 0,95 0,089 0,144 3,09 1,21 36,8
25-35 0,59 0,049 0,134 3,96 0,47 28,4
40-50 0,46 4,37

1.9. кесте. – тақыртүрлі сұртопырақтардың гранулометриялық сараптамасы

ҮлгілердіңФракция көлемі, мм. Абсолютті құрғақ топырақтағы фракция
іріктеу құрамы, %
тереңдігі,
см
1-0,25 0,25-0,00,05-0,00,01-0,00,005-0 ,0,001 0,01
5 1 05 001
0-10 0,15 1,60 61,05 4,63 13,25 19,31 37,19
10-20 0,06 2,47 61,42 5,81 11,58 18,66 36,05
25-35 0,06 12,55 44,06 9,80 11,91 21,58 43,33
40-50 0,0 3,21 52,18 11,57 10,47 22,57 44,61
70-80 0,0 4,27 50,65 15,24 7,28 22,56 45,08
90-100 0,15 0,55 52,45 15,68 6,23 24,44 46,35

Қоректік заттардың құрамын қарастыруға көшкенде біріншіден олардың
қарашіріктің болмауынан азотқа кедей болатындығын айта кеткен жөн. Жоғары
қабаттағы азоттың көлемі шамамен 0,087 %, ал иллювиальды горизонтта –
шамамен 0,143%. Жоғары горизонтта валды фосфорлы қышқылдың құрамы –
шамамен 0,143%, оның таралуы бірқалыпты жүреді. Қозғалмалы фосфор
қышқылының, көміраммонийлі сорғыш арқылы алынған, көлемі 100 г топырақта
1,47 мг құрайды, бұл топырақтағы өсімдікке қажетті фосфордың төмен
қамтамасыз етілгендігін көрсетеді. Топырақтағы калийдің қоры жеткілікті,
сондықтан калий тыңайтқыштарын ендіру қажет емес. Тақыртүрлі топырақтар
негізінен тұздалған, төменде оладың морфологиялық сипатамасы келтіріледі:

3-тілік, - Топырақ – томпиған сор.

Горизонт А (0-25 см) – томпиған, жоғарысында тұзды қабығы бар, бояуы бура-
сұр құмды, ақшыл-сары дақтары көп.

Горизонт В (25-54 см) – иллювиальды, бура түстес, тұз құрамды.

Горизонт С (54-140 см) – орман түрлі саз топырақ, бура, ылғал.

Галечникалық тұнбалы ашық сұртопырақтар. Таулы шығару конустарында
таралған. Көптеген жағдайларда топырақ түзуші жыныстарда төртіншілік,
үшіншілік және жоғары жастарда көінеді. Төртіншілік жастағы жыныстар
суглинкалармен ұсынылған, олар күшті валунно-галечниктік тұнбалармен
төселген. Шығарылу конустаның ельефі салыстырмалы түрде біртекті және майда
жоғарылау мен төмендеулермен тау алды жазықтарында кеңінен ұсынылған. Конус
биіктігінің жалпы еңісі 0,02-0,008 шамасында толқиды. Суау кезінде тұздану
болмайды. Шығау конусы топырақтары валунды-галечникті және тасты
тұнбалардың жинақталу тереңдіктеріне байланысты ажыратылады. Бұл топырақтар
негізгі Түркістан аймағының суамалы жерлерінің түрі болып саналады. Иқан,
Тасанақ, Қарашық, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.