Күріш (Oryza)



1 Күріш(Oryza)
2 Тарихы
3 Оңтүстік Қазақстан облысында өсірілетін күріштің биологиялық сипаттамасы
Күріш(Oryza) – астық тұқымдасына жататын бір немесе көп жылдық өсімдік. Дүние жүзіндеКүріштің 20-дан астам түрі негізінен Оңтүстік-Шығыс Азия, Африка, Америка, Австралияныңтропиктік және субтропиктік аймақтарында өсіріледі. Күріш қолдан б.з.б. 2000 – 3000 жылдары егіле бастаған. Ал Орта Азияда ертеде Күріш өсірілгендігі жөнінде алғашқы жазба деректерСтрабон, Геродот еңбектерінде бар. Б.з.б. 1 ғасырда қалыптасқан Қытайдан басталатын атақты«Жібек жолы» Қазақстандағы Сырдарияның жағасындағы ірі мәдениет және сауда орталығы –Отырар қаласына келіп тірелетін. Ол кезде Отырар қаласы маңындағы халық егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысқаны белгілі. Бұл деректер Күріштің Сыр бойына өте ертеде келгеніне дәлел бола алады. Қазақстанда аса маңызды азық-түліктік дақыл – екпе Күріш (satіva) – Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан, Алматы облыстарындағы Сырдария, Іле және Қараталөзендерінің аңғарында егіледі. Оның биіктігі 60 – 150 см, бір жылдық өсімдік. Шашақты тамыры болады (70 – 80 см тереңдікке дейін кетеді). Осы тамырларында ауа жинап өткізуші ұлпалар –аэренхима дамиды. Сабақтың жоғарғы буын аралығының іші қуыс, төменгі буын аралығының ішінде паренхималық ұлпалар бар. Жапырақ саны сабақ буындары санына сәйкес келеді, бұл Күріштің сорттық қасиетін көрсетеді. Гүлшоғыры – сыпыртқы тәрізді, масағы бір гүлді. Гүлдері екі қабат – жоғарғы жағында аналық, төменгі жағында аталық гүл орналасады. Күріш өздігінен, кейде айқас тозаңданады. Сортына байланысты вегетация кезеңі 90 – 130 күн, жылуды, суды көп қажет етеді. Күрішті егуден 5 – 6 күн бұрын тұқымын күнге қыздырып, 2 тәулік жылы суда жібітеді, тұқымды себу алдында кептіреді. Күрішті кейбір Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде (Қытай, Жапония, Вьетнам) көшеттен өсіреді. Күріштің бірнеше орттары бар. Қазақстанда көбірек таралғаны – Алакөл және Үштөбе сорттары. Оларды Қазақ егіншілік ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары шығарған, негізінен, Қаратал өзені бойында өсіріледі. Маржан сорты – Қазақ күріш ғылыми-зерттеу институты (қазіргі Арал өңірі агроэкология және ауыл шаруашылық ғылыми-зерттеу институты) шығарған. Қызылорда облысының күріш егісінің 65 – 70%-ын осы сорт алады.
1. Алешин Е.П. и др. Рис, М., 1993;
2. Жайлыбай К.Н., Күріш өсірудің сорттық технологиясы және агроэкологиялық негіздері, Қ.-о., 2001.
3. К. Жайлыбай

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 2 бет
Таңдаулыға:   
Күріш(Oryza) – астық тұқымдасына жататын бір немесе көп жылдық өсімдік.

Күріш(Oryza) – астық тұқымдасына жататын бір немесе көп жылдық
өсімдік. Дүние жүзіндеКүріштің 20-дан астам түрі негізінен Оңтүстік-
Шығыс Азия, Африка, Америка, Австра лияныңтропиктік және субтропиктік а ймақта
рында өсіріледі. Күріш қолдан б.з.б. 2000 – 3000 жылдары егіле бастаған. Ал
Орта Азияда ертеде Күріш өсірілгендігі жөнінде алғашқы жазба
деректерСтрабон, Геродот еңбектерін де бар. Б.з.б. 1 ғасырда
қалыптасқан Қытайдан басталатын атақтыЖібек
жолы Қазақстандағы Сырдарияның жағ асындағы ірі мәдениет және сауда
орталығы –Отырар қаласына келіп тірелетін. Ол кезде Отырар қаласы маңындағы
халық егіншілікпен, мал шаруашылығымен айналысқаны белгілі. Бұл деректер
Күріштің Сыр бойына өте ертеде келгеніне дәлел бола алады. Қазақстанда аса
маңызды азық-түліктік дақыл – екпе Күріш (satіva) – Қызылорда, Оңтүстік
Қазақстан, Алматы облыстарындағы Сырдария, Іле және Қараталөзендерін ің
аңғарында егіледі. Оның биіктігі 60 – 150 см, бір жылдық өсімдік. Шашақты
тамыры болады (70 – 80 см тереңдікке дейін кетеді). Осы тамырларында ауа
жинап өткізуші ұлпалар –аэренхима дамиды. Сабақтың жоғарғы буын аралығының
іші қуыс, төменгі буын аралығының ішінде паренхималық ұлпалар бар. Жапырақ
саны сабақ буындары санына сәйкес келеді, бұл Күріштің сорттық қасиетін
көрсетеді. Гүлшоғыры – сыпыртқы тәрізді, масағы бір гүлді. Гүлдері екі
қабат – жоғарғы жағында аналық, төменгі жағында аталық гүл орналасады.
Күріш өздігінен, кейде айқас тозаңданады. Сортына
байланысты вегетация кезеңі 90 – 130 күн, жылуды, суды көп қажет етеді.
Күрішті егуден 5 – 6 күн бұрын тұқымын күнге қыздырып, 2 тәулік жылы суда
жібітеді, тұқымды себу алдында кептіреді. Күрішті кейбір Оңтүстік-Шығыс
Азия елдерінде (Қытай, Жапония, Вьетнам) көшеттен өсіреді. Күріштің бірнеше
орттары бар. Қазақстанда көбірек таралғаны – Алакөл және Үштөбе сорттары.
Оларды Қазақ егіншілік ғылыми-зерттеу институтының ғалымдары шығарған,
негізінен, Қаратал өзені бойында өсіріледі. Маржан сорты – Қазақ күріш
ғылыми-зерттеу институты (қазіргі Арал өңірі агроэкология және ауыл
шаруашылық ғылыми-зерттеу институты) шығарған. Қызылорда облысының күріш
егісінің 65 – 70%-ын осы сорт алады. Алтынай сорты – Қазақстан Ғылым
Академиясының
Өсімдіктерфизиологиясы, генетикасы  және биоинженериясы институтында
шығарылған. Бұл сорт Алматы облысында аудандастырылған, негізінен, Іле
өзені бойындағы Ақдала аймағындаөсіріледі. Күріш – негізгі азықтық
дақылдардың бірі. Күріш дәнінен спирт, крахмал алынады, сыра дайындалады,
сабанынан қағаз жасалады. Кебегі – мал азығы, одан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Глютиноздық күріштің Отандық формалары мен линияларын жасау үшін қазақстандық және ресейлік күріш сорттарын белоктық паспортизациялау
Күріш ауыспалы егістері
Күріш дақыл сорттарына ауыр металлмен тұздың кешенді әсері
Күріш
Күрішті жинау
Тамыр түктерінің өсу кезеңдері
Күрішті бағалы жармалық дақыл ретінде өндіру
Күріш дақылы жайлы
Дәнді дақылдардың түрлері
Күріш афеленхасымен зақымдалған күріш
Пәндер