Қазақ фольклоры жырлары

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақ фольклоры

Уикипедия - ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Мында өту: шарлау, іздеу

Мазмұны[жасыру]1 Миф, аңыздар2 Бөрілі байрақ - ұраным3 Мал түліктеріне байланысты аңыздар4 Эпостық жырлар5 Батырлар жыры6 Әлеуметтік-тұрмыс эпосы7 Тарихи жырлар8 Пайдаланылған әдебиет:

Мазмұны

[жасыру]

1 Миф, аңыздар
2 Бөрілі байрақ - ұраным
3 Мал түліктеріне байланысты аңыздар
4 Эпостық жырлар
5 Батырлар жыры
6 Әлеуметтік-тұрмыс эпосы
7 Тарихи жырлар
8 Пайдаланылған әдебиет

[өңдеу] Миф, аңыздар

Қорқыт (Әзірбайжан)

бір көненұсқалары- олмифпенәпсаналар. Миф -фольклордыңең көне жанры. Оның тұп-тамырлары сонау алғашқы . Адамбаласы өзін қоршаған орта, табиғат, жан-жануарлар, өмір, өлім, өсіп-өну туралы ерте заманнан-ақ өз түсініктерін қалыптастырған.

Көшпелілердің көне мифтіккөзқарастарыжыр-. Түркі көшпелілерінің ең көне аңыз-әңгімелер жатады. Қорқыт туралы аңыз-әңгімелердің негізгі сюжеті - өмір менөлім, адамныңажалалдындағы дәрменсіздігі.

Ежелгіғұндардың, -әңгімелеріне, жырларына"Ер Төстік", "Еділ - Жайық"эпостық жырлары жатады. Ә. Марғұланныңайтуынша, бұл ғажайып мифтерҚазақстанныңкөп жерінде сақталып келген, аралығында көп таралған. "Еділ" кездесіп, оның көзін қыздырған темірмен ағызып түсіріп жеңеді.

Ғұндәуіріненсақталған аңыздың бірі -"Дың-сұлу". Аңыз бойынша, ерте дәуірдегі ұлы ханның қызына Әлеупа батыр ғашық болады. Хан биік мұнара - "дың" тұрғызып, қызын сол мұнарадағы жайға орналастырып, дыңның сыртынан қырық күзетші қойған екен дейді. шығады. Қызоған ғашық болады. Содан . Бұлаңыздыңтаза ғұн дәуіріндегі нұсқасы бойынша, хан өзінің өзгеше сұлу туған екі қызын елсіз жапан түзге салынған "дың" - мұнара ішінде сақтайды. Оның қыздарына бәрі (қасқыр) ғашық болып, қыздарғакүнболып дарып, олардан көпұрпақтарайды. Қозы Көрпеш-Баян да болған сондай "дыңның" бір түрі деп есептейді.

Ғұндардың олардың басын біріктіріп үлкенмемлекетқұрған Мөде тәңірқұты туралыаңыз-әңгімежатады. Ғұндар бірнеше ғасырлар бойыҚытайдыбағындырып келген. Бірақ әр кез Қытайданжеңілістауып отырған. Ғұн елі бір әлсіреген кезде ҚытайүкіметіМөдеге елші жіберіп, оның біркереметжүйрік атын берудіталапетеді. Мөде уәзірлерін шақырып кеңеседі, уәзірлер бермеуге кеңес береді. Бірақ Мөдекүшжинап алғаншаелдіңамандығын тілеп, атты бергізеді. Соғысқасылтау іздегенҚытайбасшысы ендігі жерде Мөденің бір сұлу жас тоқалын өзіне әйелдікке беруді сұрайды. Мөде бұл қалауын да бергізеді. Үшінші жолы әбден даңдайсыған қытайлар ғұндардың сұрайды. Сонда Мөде тағы да уәзірлерін жинап алып ақылдасады. Сонда уәзірлері: "Ақыры бос жатқан жер ғой, берейік", - дейді. Мөде сонда "Біздің ең құнды, қасиеттідүниеміз -жер, біз бір тұтам да жер бермейміз", - дейді де, Қытайғасоғысашады жәнежеңіскежетеді. Ғұндардың үшін "жер", "атамекен"ұғымысонау ерте бастан-ақ ең қасиетті, ең көреміз.

[өңдеу] Бөрілі байрақ - ұраным

Ғұндармен көне түркілердің өздерінің шығу тегі бар. Ол аңыздың бірнұсқасыбойынша, ғұндар (түркілер) өзінің күншығыстағы көрші елінен қатты жеңіліс тауып, тегіс қырылады. Жауәскері бір жас баланы өлтірмей, тастап кетеді. "Содан тараған жұрт ғұндар мен түркілер еді" дейді көнеаңыз. Көне түркілерқасқырдыата тегіміз деп біледі. Түркі халқын бірінші басқарған Ашына өзінің осы тектік ерекшелігін білдіру үшін басыныңсуретібар ту байлаған. Бұл аңыздың бұлыңғыр сілемі жеткен. Қазақта бөріні"тәңір серісі"деп құрметтеген.

Ғұн, үйсіндерқалада салып, қала мәдениетінбілген. Бұл , Тасақырқалалары жөніндеқазақарасында ғажайып хикаялар, аңыздар сақталған. Аңызда бұл қалаларТаласөзенінің бойында салынғандығы айтылады.

[өңдеу] Мал түліктеріне байланысты аңыздар

Қазақтыңкөнеаңыз- жебеушісі, пірі бар. Мысалы, қойдың иесі -Шопан ата, жылқының иесі -Қамбар ата, түйенің иесі -Ойсыл қара, сиырдың қолдаушысы -Зеңгі бабадеп түсінген. Қазақ "Ойсыл қара, оңдай гөр", "Қамбар ата, қолдай гөр", "Шопан ата байыта гөр", " Зеңгі баба, жарылқай гөр", - деп, .

XIV ғасырдаӘмір Темірқасиетті Әзірет сұлтанның күмбезін жаңадан тұрғызуға кіріскенде, Қаратау, Сырдариямаңы қазақтары жиналып келіп, қирап жатқан күмбезді қоршап алады. Әмір Темірдің кісілеріне былай дейді: "Сақып қыранға барып айтыңдар, алдымен Зеңгі бабаның басына күмбез тұрғызсын, ол Әзірет сұлтаннан (Қожа Ахмет Йасауи) көп заман бұрын өткенданышпан, өзі бақташы, сиырдытабынымен шоңайтып, халыққабайлық сыйлаған кісі". "Темір халық ұйғарымын қабылдап, Зеңгі бабаның басына күмбез тұрғызған" дейді ескіаңыз. Зеңгі баба күмбезі Қазығұрт тауының оңтүстігінде, Ташкенткетаяу жерде салынған.

Түйенің алыбыОйсыл қараныңтуған өлкесі -Жетісу, Қазығұрт, Қаратау. Оның бейнесін тас оюшылар осы өлкелерде тасқа ойып түсіріп кеткен.

Шопан атажатқан жерМаңғыстаутүбегінде, кейін оның маңайы әулиелі үлкенқорымғаайналған.

Көне аңыздар бойынша, сақ, ғұн, үйсін жауынгерлері ұзақ жолға шыққанда, беліне некүміскісе, нетұлпараттың тұяғын байлап жүретін болған. Әлкей Марғұланныңдерегі бойынша, бұл дәстүр бергі заманға дейінКіші жүзқазақтарында сақталып келген. Тұлпар аттың тұяғы таудағы тасқа да мөрдей боп түскен. Тұлпар ізі түскен тастар Арғанаты тауынан, Абралы тауынан табылған. Олартұлпартасдеп аталады. Геродоткелтіретін сақ аңызы бойынша, сақтар жерінде тасқа түскен"тәңірінің табан ізіне"табынған. Осындай тасқа қашап жартасында, Сарысубойында, Теректі әулие тасында, Ұлытауда Арғанаты тасында кездеседі. Орта ғасырлардағымұсылман деректеріне қарағанда, ондай тасқа басылған адам ерекшеқасиеттелген.

Қазақ аңыздары бойынша, Нұх пайғамбардың кемесі Қазығұрт тауының басына келіп тоқтаған. Халықаңызы бойынша: "Қазығұрт тауының үстінде тоқтаған кеменің ізі - апан бар, оның асты үңгір, төбесінеағашқадаған, Қазығүрт атаның ордасының орны сол жерде болған", - дейді. Бұлжердіқазақтар осы күнге дейін Қазығұрт бабаның тауы, Қазығұрт ата, Қазығұрттың жаңғақ қорасы, Қазығұрттың ақ қойлары, шудалы түйелері жайылған жер", - дейді.

Ғұндарға, -бұқа, көк бөрі, марал, т. б. Тотем түсінігі - халықтың өз тегіміз, туысымыз деп жан-жануарды қастерлеуі, оларға сиынуы. жазып алған бір аңызы бойынша, ғұндар Меотис батпағында аң аулап жүріп адасып, батпақтаншыға алмай тұрғанда, оларға бір ақ марал жол көрсетеді. Батпақтаншыққан соң, ғайып болып жоғалып кетеді.

Ғұн елінде көкбұқажөніндеаңызкең таралған. Бұл аңыз қазақтарда, әсіресе наймандар арасында жақсы сақталған. Өріден келе жатқан"Көк бұқаның күйі"Тарбағатай, Алтайжерінде көпке дейін ұмытылмаған.

Қытайдеректері бойынша, ғұндарда "Окр" деген ат ер балаға жиі қойылатын болған. Өкір - өгіз сөзінің бір түрі (салыстыр: "өгізше өкіру") . Осы ғұндәуіріненкеле жатқан дәстүрден наймандардың бір атасы - өкіреш наймандар тарағанында күмән жоқ. Бұлардан бұрынокр, өгізсөзі түркілердің үлкентайпасы- оғыздардың атауына айналған.

Ғұндар балаларын әлпештеп, айналғанда былай дейді екен: " ақтылы қойым сенікі болсын, қамыстай сүйір құлағының шетінде қара меңі бар, мөлдір көзді боз айғырым бастаған ұлан-байтақ боз жылқым сенікі болсын, шудалары төгілген, түсінен кісі шошитын қара бурам бастаған отарлы түйем сенікі болсын, мүйізі қарағайдай, бәрі келсе, оны жармай тыныш алмайтын, болсын!"

Ғұндардың, одан бері түркілердің басты діні Көк тәңірісінің болуы, шығып келе жатқан Күнге мінәжат етуі, жаңа туған Айға сәлем беруі, құрбандыққа алажылқышалуы, өлікке жоқтау айтып, әйелдерінің бет жыртып жылауы, үйленгенде қалыңмал беру салты, түскен келінгеотқамайқұйғызу ғұрпы, т. б. XIX ғасырда қазақ халқында бар салт-саналар. Ғұндардың көп сөзі көне түркі тұрмақ, қазіргі қазақтардың тіліне келеді. Мысалы, "жер" - жер, "су" - су, тәңірі, "төз" - төзім, төзімдіадам, т. б.

[өңдеу] Эпостық жырлар

Түркімәдениетінің, одан бері қазақ - эпостықжырлар. Ә. Марғұланқазақ эпосын мынадай кезеңдерге бөлген:

Архаикалық кезең. Ол исламшылдыққа дейінгі түркі мифтері негізінде жасалған туындылар. Оған Күлтегін жоқтауы, Құламерген, Шоламерген, Ер Төстік, Ақ Көбек, Оғыз қаған туралыаңыздаржатады; Огыз-қыпшақ дәуірі(VI-XII ғасырлары) . Бұл кезде жергілікті түркілерҚытай, Иран, Византия, Араб шапқыншыларына қарсы күресті жырлаған. Мысалы, "Қорқыт ата кітабы", "Алдар көсе", "Қозы Көрпеш - Баян сұлу", т. б. ; Ноғайлы дәуірі(XIII-XVI ғасырлары) - "Бөген батыр", "Едіге батыр", "Қобыланды", "Ер Сайын", "Қамбар батыр", "Мұсахан", "Орақ батыр", т. б. ; Қалмақ шабуылы дәуірі- XVII-XVIII ғасырлардағы "құба қалмақ" заманы. "Олжабай", "Қабанбай", "Бөгенбай", т. б. ; Кейінгі дәуір. Қазақ батырларының хан, сұлтандарға, патша әкімдеріне жырлар. құнды деректің бірі. Жалпы, қандай да болсын, фольклорлық шығарманың негізіндеөміршындығы бейнеленеді. Әрине, архаикалық фольклордантарихіздеу қиын. Дегенмен де көнемифтікаңыз-, кейбір көне әдет-ғұрыптарының іздерін көруге болады. Ал түркідәуіріненбергі фольклорлық шығармалардан солзамандағытарихи-этнографиялық болмыстың елесін, жаңғырығын таба аламыз. Ал ноғайлы дәуірінен бергі замандағы фольклорлық шығармалардың ішінен тарихта , тарихи тұлғаларға арналған жырларды фольклоршылар жекежанрға- тарихи жырлар деп бөліп қарастырады. Тарихы көбінесе ел жадында ауызша сақталып келген көшпеліқазақтарүшін осы тарихи бөлек. Дегенмен де фольклорлық шығармаларға дерек ретінде сүйенгенде, онда әсірелеудің, ескеруқажет. Жырда тарихи -дәл қайталанбайды.

"Алпамыс" жыры көшпелі түркі халықтарына ортақ эпостық шығарма. Белгілі фольклортанушы В. М. Жирмунский оның ең көне нұсқасын VI-VIII ғасырларға жатқызады. Алпамыстыңбұдан кейінгі таралуы IX-X ғасырларға - оғыз, қыпшақ замандарына сай келеді. Алпамыс ретінде осыдан кейінгі кезеңде, қоңыраттарарасында көркемделіп жетілген деп есептеледі.

Көне эпостық шығармаға қазақтың"Құламерген, Жоямерген"жыры жатады. Жырда Хазар (Каспий) теңізі, Орал тауы, Болгар шаһарыаталады. Қазақтың эпостық жырларының ішіндеоқиғалықжағынан ең ескісінің бірі -"Мұңлық - Зарлық". Бұл шығармада дамифтік, ертегілік, аңыздықсюжеттербасым.

[өңдеу] Батырлар жыры

Қобланды Батыр

Бөгембай Батыр

Қазақ халқының көне жатады. Батырлық эпосхалықтыңсан ғасырлар бастан кешкен тарихын, елін, жерін қорғауды дәріптейді. Бұл жырлар белгілі -дәл көшірмесі болмағанымен, сол заманның тыныс-тіршілігін, жалпы тарихи болмысын аңғартады. Белгілі бірсоғыстыңнемесе тартыстың ауқымында қалу, соны тарихи дәлдікпен суреттеу эпосқа тән емес. Эпос өмірде болған оқиғалардың санын да, ретін де қуаламайды. Қазақтың қаһармандық эпосының ең жарқын үлгілеріне"Алпамыс батыр", "Қобыланды батыр", "Ер Тарғын", "Қамбар батыр"жатады. Ел жадында батырлық, күштілік атаулының бәрі сақтала бермейді. Рулар арасындағы әдеттегі талас немесе көрші халықтарға жасалған эпостық жырларында дәріптелмейді. Елін, жерін қорғауға, халықты басқажұрттыңезгісінен азат етуге жұмсалғанбатырлыққана ерекше ілтипатқа бөленіп, ел жадында қалады.

Қобыланды-қыпшақелінің, Алпамыс-қоңыратжүртының, Ер Тарғын - бүкіл ноғайлы елініңнамысынқорғаған батырлар. Бір кезде бүгінгі қазақ, ноғай, қарақалпақ ноғайлы елі деген жалпы атпен белгілі болғаны белгілі. Батырлық жырларындағы қазақтың негізгіжаулары- қызылбастар, қалмақтар. Қызылбастар - түркі жұрттары сонау келгенОрталық Азияныңоңтүстік-батысындағы иран тектесхалықтарда, қалмақтар - жоңғар-монғол тектес халық. Мұрынжыраудан жазылып алынған жырларда ғана бірындысдеп аталатын жұрттарихтанақты белгісіз, мүмкіниндусболуы. Өйткені Қушан, Моғолстанзаманында түркілер үнділермен де қақтығысқан.

Қазақтың "Қарасай Қазы", "Шора батыр", "Қырымның қырық батыры", эпостанушылардың пікіріне қарағанда, ноғайлы елінің ыдырап, жеке- (XV ғасырдың соңы) туған жырлар.

[өңдеу] Әлеуметтік-тұрмыс эпосы

қомақты бір бөлігі -әлеуметтік-тұрмыс эпосы, оны кейделиро-эпостық поэмалардейді. Бұлшығармалардаерлік, батырлық, ел қорғаумақсатыемес, жеке бастың мүддесі -махаббатеркіндігі мәселесі алға шығады. Кезеңдік дамуы жағынан алып қарағанда, ғашықтықжырлар архаикалық, қаһармандық эпостан кейін туындаған шығармалар. Фольклортанушылардың пікірінше, лиро-эпостықмұракөне эпостан жазбашароманғаөтер жолдағы аралық саты, аралықдеңгей.

Соңғы кезге дейінқазақтыңлиро-эпосы ретінде"Қозы Көрпеш - Баян сұлу", "Қыз Жібек", "Айман-Шолпан"секілді санаулы жырлар ғана ауызға ілініп келген. Соңғы жылдары мұндай шығармалар қатарына қазақ халқына кең тараған, түп-төркіні шығыс елдерінен келсе де қазаққа төл туындысындай етене жақын болып кеткен бір топ ғашықтық жырларды да жатқызып жүр. Олар:"Жусіп-Зылиха", "Ләйлі-Мәжнүн", "Құсрау-Шырын", "Сейфілмәлік", "Таһир - Зухра", "Бозжігіт", т. б. Лиро-эпостық жырлардан, әсіресе тіні қазақ топырағында қалыптасқан жырлардан халықтың әдет-ғұрып, салт- санасы туралы ұшан-теңіз мәлімет алуға болады. Әлі де болса тарихшы-этнографтар , әдет-ғұрыптарының осы бірдеректерінтолық пайдалана алмай келеді.

[өңдеу] Тарихи жырлар

Қазақ фольклорының тағы құрайды. тарих , екінші бір тұста қиялдау, беріледі.

Түркі халықтарынаортақ, жырларынаЕдіге батыржайындағы жыр, аңыздар жатады. Бұл жыр қазақ, ноғай, қарақалпақ, башқұрт, татар, көшпеліөзбектер, алтайлықтарда сақталған. Сәкен Сейфуллинніңсөзімен айтқанда: "Қоспа ертектерін, жапсырма "кереметтерін" былай алып тастағанда, қазақтың ескі ел әдебиетіндегі бұлЕдіге батырәңгімесіненАлтын Ордаіріп-шіри бастаған меңзейтін бірсыпыра жайттар көрінеді". , Мамай, Қарасай, Қазижайындағы жырлар, "Шора батыр", "Ер Сайын"тарихта болған ноғайлы елі тұлғаларына арналған жырлар.

Қазақтың тарихи өлеңдерінің бірі - "Елім-ай" өлеңі. Белгілі фольклортанушы Рахманқұл Бердібайдың сөзімен айтқанда: "Бір замандағы ел басына душар болған қайғылы оқиғаның елесіндей бұлшығарматек көркеммұрағана емес, саяси құжаттыңорнына да жүргендей". Бұл мұңлыөлең- 1723 жылы қырылып, бөкендей ауған қазақтың "Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама" . Зерттеушілер бұл өлең ұзақ жырдың тек ел аузында сақталып қалған үзіндісі деп есептейді. Осы жырдың тобықтыТопышақын айтқан екен деген нұсқасы 86 жолдан тұрады. Жырдақазақ елініңкіндік жері тегін емес, өйткені XV ғасырдан бері "қазақ" деген атпен , мәдени, діни орталығы Қаратау, Түркістанболғаны белгілі.

XVII ғасырдың соңында, яғни "Ақтабан шұбырындыдан" бұрын жоңғарларқазақжеріне бірнеше жорық жасаған. Ол шабуылдарға тойтарыс берген қазақ қолдарын басқарғанТөле би, Жәнібек, Қасым, Әбілмәмбетсияқты ел билері мен хандарының ерлігі баяндалатын жырлар әліҚазақ әдебиетіқолжазбалары қорында зерттеушілерін күтіп жатыр.

XVIII ғасырдағы тарихи жырлар, "Қабанбай батыр", "Бөгенбай", "Шақшақұлы ер Жәнібек", "Олжабай батыр", "Сырым батыр", "Арқалық батыр", т. б. жатады. Бұл жырларда, негізінен алғанда, қазақ батырларының жоңғарларға қарсы күресіндегі ерлік жолы баяндалады. Бұл жырлардажырарналған батырлардан басқабатырлартуралы да деректер кездеседі.

XIX ғасырдың жырлар да мол. Оның ішіндеКенесары-Наурызбай бастаған -"Қиса Наурызбай төре", "Кенесары - Наурызбай дастаны", "Кенесары поэмасы", "Қиса Наурызбай төрені" Жүсіпбек Шайхисламұлы, "Кенесары-Наурызбай"дастанынХан Кененің жорықтарына қатысқан, болғанНысанбайжырау шығарған. Кенесарыға арналған, оның ерлік жолын дәріптеген, көбіне авторлары белгісіз жоқтау, мақтау өлеңдері де аз емес.

XIX ғасырдың тарихиөлеңдеріне"Исатай-Махамбет", "Бекет батыр", "Жанқожа", "Досан батыр", "Еңлік-Кебек", "Қалқаман- Мамыр", "Өтеген батыр", "Сұраншы батыр" жырларын жатқызуға болады.

Ығылман Шөрековтің"Исатай-Махамбет" атты шығармасындаЖәңгір ханменИсатай, Махамбеттің арасындағыкүрес, 1836-1838 жылдардағы Кіші , "Жанқожа батыр" жырында қазақтардыңХиуа қарсы күресі, "Бекет батыр", "Досан батыр" осы аттас батырлардың . Бұл жырлардатарихишындық эпостық өсірелеумен астасып, араласып отырады.

XIX ғасырдың екінші жартысындаРесей империясыныңотарлық езгісіне қарсыЕсет Көтібаровтың, Жанқожа Нұрмағанбетовтің, Досан , отарлықсаясатәбден күшейген кездеШортанбай Қанайұлы, Мұрат Мөңкеұлы, Нарманбет, Әбубәкір Кердері, т. б. өлеңдерітым мұңды, тым күйрек . Шортанбай бастаған бұл ақындарды кезінде "Зар заман ақындары" деп кінәладық та, шындығында, бұлар заманға қатты наразы, қазақтың, елдің, жердің, дінніңболашағынойлап күйзелгенақындареді. Мысалы, Мұрат ақын:

Еділді тартып алғаны -

Етекке қолды салғаны.

Жайықты тартып алғаны -

Жағаға қолды салғаны, -

десе, Шортанбай:

Елді алды, елді алды,

Есілді алды, жерді алды,

Енді алмаған не қалды? -

дейді.

КезіндеСүйінбай Аронұлы, одан соңЖамбыл Жабаевжырлаған "Өтеген батыр", "Сұраншы батыр" жырлары Жетісу жерінен шыққан XVIII , XIX ғасырдың ортасындаҚоқан басқыншыларынақарсы эпостық өлең шежіре.

1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісі жөнінде сол көтерілістерді көзбен көргенОмар Шипиннің, Кенен Әзірбаевтың, Есдәулет Кәндековтің, Сәт Есенбаевтың, Жамбыл Жабаевтың өлең-жырлары тарихидеректердіңбір бөлігін құрайды.

Сонымен, көнемифтер, аңыз-әңгімелер, эпостық жырлар, тарихи жыр-өлеңдер - мұның бәрі де қазақтың тек әдеби туындылары ғана емес, әрқайсысында еліміздің тарихының табы, бедері бар тарихи деректер, тарихи қайнар-бұлақтар деп қарастырған жөн. Бұл мәселелерді белгілі әдебиетші-фольклоршыларымыз қарастырған. БірақӘ. бұл телегей-теңіз деректерге қажетті мән бере алмай келеді. зерттеушісі сендер деп білеміз, жас буын![1]

[өңдеу] Пайдаланылған әдебиет

↑Қазақстан тарихы: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық / Ә. Төлеубаев, Ж. Қасымбаев, М. Қойгелдиев, т. б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. - 232 бет, суретті. ISBN 9965-33-633-4: ↑Қазақстан тарихы: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 10-сыныбына арналған оқулық / Ә. Төлеубаев, Ж. Қасымбаев, М. Қойгелдиев, т. б. - Алматы: "Мектеп" баспасы, 2006. - 232 бет, суретті. ISBN 9965-33-633-4

Бұл мақаланы Уикипедиясапа талаптарыналайықты болуы үшінуикилендіруқажет.Осы көмек беріңіз.:

Бұл мақаланы Уикипедиясапа талаптарыналайықты болуы үшінуикилендіруқажет.

Осы көмек беріңіз.

«http://kk. wikipedia. org/w/index. php?title=Қазақ_фольклоры&oldid=845413» бетінен алынған

Санат:

Қазақстан тарихыЖасырын санаттар:

Уикилендіруі қажет мақалаларОқулықЖеке құралдар

Кіру / ТіркелуЕсім кеңістігі

КирилLatınتوتەКөрініс

Іздеу

Начало формы

Конец формы

Шарлау

Басты бетҚауым порталыАғымдағы оқиғаларЖуықтағы өзгерістерКездейсоқ бетАнықтамаДемеу беруҚұралдар

Мұнда сілтейтін беттерҚатысты өзгерістерАрнайы беттерБасып шығару үшінТұрақты сілтемеБеттен дәйексоз алуБұл беттің өзгертілген соңғы кезі: 12:54, 2012 ж. ақпанның 5. МәтінCreative Commons Attribution-ShareAlike лицензиясыаясында қолжетімді; кейбір жағдайларда қосымша шарттардың талаптары атқарылады. Толығырақ қ. Қолдану шарттары. Wikipedia® -Wikimedia Foundation, Inc. коммерциялық емес ұйымының тіркелген сауда маркасы. Жеке құпиясын сақтауУикипедия бас тартуМобильді нұсқаОғыз қаған жыры

Уикипедия - ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Мында өту:шарлау, іздеу

Оғыз қаған жырындасөз болатын оқиғалардың түпкі желісі заманымыздан бұрын да айтылып келген. Оғыз кезінде тоғызыншы ғасырда жинақталып, кейінірек он төртінші ғасырда хатқа түскен. оғыз қаған жырында бүкіл оғыз қыпшақ тайпаларының тарихында болған оқиғаларды бір адамның басына жинақтап береді. қыпшақ, қаңлы, қарлұқ, қалашру тайпаларының шығу тегін жеке кісілердің оқиғасымен байланыстырады. жырда оғыздардың көк тәңіріне табынып, өздерін көк бөріден тарататынын аңғаруға болады. оғыздың үрім қағанға (византия) жорығын көкжал бөрі бастап отырады. оғыздың өзі көк өңді, әйелінің көзі көктен де көгірек, шашы теңіз толөынындай болып суреттелуі көк түсті қасиетті деп санаудан туған. оғыздың ақылшы кеңесшісі ұлық түрік қорқыт ата тоңұқық бұқар сияқты жырау. ол ақ сақалды ақ шашты өнерлі сәуегей кісі. жыржа оғыздың анасының аты айқаған, әкесі аталмайды. түркілердің салтында қыздардың атына хан, төре, бек, сұлтан деп қосып айта берген (ханзада бегім, рабиға сұлтан бегім, т. б. ) . оғыз қаған жырының құрылысы қазақ эпостарымен ұқсас келеді. батырлық жырлардағыдай қаһарманның тууы, өсіп жетілуі соғыс жорықтары, еліне оралуы болып суреттеледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.