Бала жанын қоректендіретін рухани қор – ертегілер



Қазіргі таңда бәрімізді қатты ойландыратын мәселе-ұрпақ бойындағы адамдық қасиет пен ұлттық салттың ерекшелігін қатар қалыптастыру.
Өз болашағын, ұрпағын және оның тәрбиесін ойламайтын бірде-бір ұлт жоқ. Тәрбиенің мұрагері, қоғамды байытушы күштің қайнар көзі – халық. Осыны сезініп, бала қадірін жете бағалай білген қазақ халқы көптеген ертегілер қалдырған.
Өз ұрпағының тәрбиесі ерлі-зайыптыларға, ата-әжелерге ортақ іс, жауапты міндет болған. Көбіне ата-әжелер есте жоқ ерте заманғы, ауыздан-ауызға тарап келген ертегілер арқылы бала тәрбиесіне зор көңіл бөлген. Әр заманғы, ғасырдан ғасырға жалғасын тауып келе жатқан ертегілердімәнерлі айту үрдісінің өзінің балаларға берері көп, адамгершілікке толы үлгі-өнегелер.
Балаға адамдық қасиеттің нәрі ертегі арқылы ана сүтімен қоса сіңіріледі. Өйткені оның жаны күнәдан пәк, таза, көңілінде күдік жоқ. Сол рухани таза жандарды мына қатал да қатыгез заманда адами жақсы қасиеттерді бойына сіңіру үшін не істеу керек деген сауал осы заман ағартушыларының басты мәселесіне айналды десек артық айтпаған болар едік.
Ал қазіргі бүлдіршіндеріміз ше? Олардың жаны нені қалайды? Ертегі айтушы ата мен әже, әке мен аналар қайда?
Әрине нарық заманына салып кейбір ата-аналардың балаға және оның тәрбиесіне көңіл бөлу шет қалып қоюына байланысты, бала қараусыз, тәрбиесіз өсіп, тек өзін ғана емес, өзгені де, қоршаған ортаны да бүлдіріп, қоғамдағы келеңсіз жағдайлардың тууына және оған себепкер екеніне куәгер болып жүрміз. Кешегі жас бүлдіршіндер ер жетіп, бойжетіп, жас нәрестесін “балалар үйіне” тапсыру, жасөспірімдердің арасындағы қылмыстық әрекеттерің көбеюі, теледидар арқылы беріліп жатқан түрлі шетел кинофилмдері мен мультфилімдерді (Боевые робрты Дзинки, Охотники за привиденями т.б.) бала бойында қатыгездік, мейірімсіздік т.б. сияқты жаман қасиеттердің тууына әкеліп соқтыруда.
Үйдің іргетасы берік болмаса, оның қабырғалары дұрыс қаланып, оның шаңырағы шайқалмасы екіталай. Әрбір отбасы – бір мемлекет.
Сол мемлекетіміз берік, мызғымас болу үшін болашағымыз – балаларының бойына дер кезде рухани қор, мейірім мен махаббатты, сұлу сезім мен ұлы сенімді ұялата білсек, ертеңгі күні олардың да жеріне, еліне деген махаббатты күштірек болады демекпіз.

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
Бала жанын қоректендіретін
рухани қор – ертегілер

А.Сейтметова,
Түркістан ХҚТУ-нің оқытушысы

Қазіргі таңда бәрімізді қатты ойландыратын мәселе-ұрпақ
бойындағы адамдық қасиет пен ұлттық салттың ерекшелігін қатар қалыптастыру.

Өз болашағын, ұрпағын және оның тәрбиесін ойламайтын бірде-бір
ұлт жоқ. Тәрбиенің мұрагері, қоғамды байытушы күштің қайнар көзі – халық.
Осыны сезініп, бала қадірін жете бағалай білген қазақ халқы көптеген
ертегілер қалдырған.
Өз ұрпағының тәрбиесі ерлі-зайыптыларға, ата-әжелерге ортақ
іс, жауапты міндет болған. Көбіне ата-әжелер есте жоқ ерте заманғы, ауыздан-
ауызға тарап келген ертегілер арқылы бала тәрбиесіне зор көңіл бөлген. Әр
заманғы, ғасырдан ғасырға жалғасын тауып келе жатқан ертегілердімәнерлі
айту үрдісінің өзінің балаларға берері көп, адамгершілікке толы үлгі-
өнегелер.
Балаға адамдық қасиеттің нәрі ертегі арқылы ана сүтімен қоса
сіңіріледі. Өйткені оның жаны күнәдан пәк, таза, көңілінде күдік жоқ. Сол
рухани таза жандарды мына қатал да қатыгез заманда адами жақсы қасиеттерді
бойына сіңіру үшін не істеу керек деген сауал осы заман ағартушыларының
басты мәселесіне айналды десек артық айтпаған болар едік.
Ал қазіргі бүлдіршіндеріміз ше? Олардың жаны нені қалайды?
Ертегі айтушы ата мен әже, әке мен аналар қайда?
Әрине нарық заманына салып кейбір ата-аналардың балаға және
оның тәрбиесіне көңіл бөлу шет қалып қоюына байланысты, бала қараусыз,
тәрбиесіз өсіп, тек өзін ғана емес, өзгені де, қоршаған ортаны да бүлдіріп,
қоғамдағы келеңсіз жағдайлардың тууына және оған себепкер екеніне куәгер
болып жүрміз. Кешегі жас бүлдіршіндер ер жетіп, бойжетіп, жас нәрестесін
“балалар үйіне” тапсыру, жасөспірімдердің арасындағы қылмыстық әрекеттерің
көбеюі, теледидар арқылы беріліп жатқан түрлі шетел кинофилмдері мен
мультфилімдерді (Боевые робрты Дзинки, Охотники за привиденями т.б.) бала
бойында қатыгездік, мейірімсіздік т.б. сияқты жаман қасиеттердің тууына
әкеліп соқтыруда.
Үйдің іргетасы берік болмаса, оның қабырғалары дұрыс қаланып,
оның шаңырағы шайқалмасы екіталай. Әрбір отбасы – бір мемлекет.
Сол мемлекетіміз берік, мызғымас болу үшін болашағымыз –
балаларының бойына дер кезде рухани қор, мейірім мен махаббатты, сұлу сезім
мен ұлы сенімді ұялата білсек, ертеңгі күні олардың да жеріне, еліне деген
махаббатты күштірек болады демекпіз.
Бала жанын қоректендіретін рухани қор – айналадағы барлық
табиғат болмысы, жанды мақұлықтың бәріміз табыстыратын, терең де
таңғажайып сырларға толы ертегілер. Бала бойына тамаша қасиеттер мен
адалдықты, имандылықты егетін де осы – ертегі.
Ертегілердің ішіндегі көне түрінің бірі – хайуанаттар жайлы
ертегілердің балаға берері көп. Адамды қоршаған табиғаттың әрбір бөлшегі,
оның таныс-тіршілігі, жан-жануар,құрт-құмырсқа, өсімдікткрдің жаратылысы,
олардың тіршілігі қызық, әрі жұмбақ. Сондықтан да жан – жануарлар жайлы
ертегінің көпшілігі танымдық ертегілер болып келеді. Мысалы: “Жылқының
өтініші”ертегісінде жылқының жаратылысын суреттеген. Ол өзінің дене
бітіміне риза болмай, Күннен өзін бұрынғыдан да әсемірек етуін сұрағанда
Күн жерге түйені түсіреді. Денесі алпамсадай, тұрқы арбиған жануарды көрген
жылқы әрі қорыққанынан, әрі жиіркенгенінен қалшылдап қоя береді. Сонда Күн:
саған өз бойыңдағы да жетеді! Әркім өз қасиетін бағалауға тиіс,-дейді. Ал
ертегінің соңы содан бері жер бетінде түйе де өніп-өсетіндігі жайлы болып
аяқталады. Бұл ертегіде жануарлардың жаратылысын айтумен бірге баланың
барға қанағат етуіне, өз бойындағы асыл қасиеттерін сақтай білуіне
тәрбиелеу. Осы сияқты “Түлкі мен бөдене”, “Қарға мен кірпі”т.б.
ертегілерінен де көруге болады. Сонымен қатар, тұрмыс-салт ертегілерінің де
тәрбиелік мәні зор. Мысалы: “Жақсылық пен Жамандық” ертегісінде адам
бойындағы қасиеттерді дәріптейді. Жақсылық Жамандықты жолға тастамай,
жететін жеріне екеуінің “кезектесіп мініп жетейік” дегеніне қарамастан
Жамандық атқа мініп алып, Жақсылықты тастап кетеді. Сонда да болса, қыруар
байлыққа, байдың қызына ие болған Жақсылық кейін Жамандыққа сол байлыққа
қалай жетуге болатындығын айтады. Бірақ Жамандық өзінің тоғышар,
шыдамсыздығынан аңдарға жем болады.
Ертегіде Жақсылықты деңгейіне жеткізеді, бақыт құсын соның
бөркіне қондырады, жаннан асқан сұлу қызды соған жар етіп қосады. Осының
бәрі қайырымдылықтың, сабырлы, ақылдылықтың арқасында болған нәтиже. Кімде-
кім сабырлылық пен ақылға салса, сол адамның мәртебесі биік болады дегенді
аңғартады.
Қорыта айтқанда, ертегілер бала ақылының дамуына ықпал
етіп, одан оң өнеге ала отырып, ой қорытындылауға үйретеді.

Ертегілер мен аңыздар
адамгершілікке тәрбиелейді

Қабатай Бидана,
Педагогика ғылымының кандидаты
Қазақ ертегілерінің алғашқы зерттеулері Диваев Әбубәкір есімімен
байланысты. “Диваев ұстанған ғылыми бағыттың ерекшелігі: ол қазақтың
ертегілерін этнографиялық материал ретінде танып, ұлттық әдет-ғұрыптарды,
ұлттық мінез, халықтың дүниеге көзқарасын анықтауды ниет етеді. Өзі жинаған
ертегілердің көбісін “этнографиялық материалдар” деген атпен жарыққа
шығарып жүруі де, ертегілерге қазақтың әдет-ғұрыптарымен мол анықтамалар
беруі де – соның нәтежиесі еді” деп жазады Тұрсынов Едіге “Ертегілер:
“Қазақ фольклористикасы” кітабында.”
Баланың ой-өрісін, тілін, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мектеп жасындағы балаға ертегі арқылы адамгершілік тәрбиесін қалыптастыру
Елжандылыққа тәрбиелеудегі қазақ ертегілерінің әсері
Мектепке дейінгі балаларға ертегі кейіпкерлерімен таныстырудың маңызы
Мектепке дейінгі балаларға ертегілердің ішіндегі кейіпкерлермен таныстырудың маңыздылығы
Адамгершілікке тәрбиелеудегі қазақ ертегілерінің әсері
Ертегіні оқытудың тиімді жолдары
Қазақ ертегілерінің ішіндегі Түркі халықтарына ортақ кейіпкерлер - Алдар көсе , Қожанасыр және Тазша бала
Табиғатпен таныстыру арқылы адамгершілікке тәрбиелеу
Ертегі бала жанын қоректендіретін - рухани қор
Балаларға ертегіні оқытудың тиімді жолдары
Пәндер