«Кім бір мұсылманның айыбын жасырса, Аллаһ Тағала да ол адамның Қиямет күні айыбын жасырады» (хадис)

Үнемі біреудің кемшілігін іздеу, оны бетіне басу – мұсылманның адамға жараспайтын қылық. Бірақ, адамдар ә дегенде адамның жақсы қасиетіне үңілуден гөрі жаман қылықтарын көргіш – ақ. Бір профессор бұны өз студенттеріне былайша дәлелдепті. Аудиторияға көлдей ақ қағаз алып кіреді. Ортасына қаламмен кішкене ғана қара нүкте қойып, олардан не көріп тұрғандарын сұрапты. Отырғандар ойланбастан кішкене ғана қара дақ көріп тұрмыз десе керек. Сонда әлгі профессор: - «Ойпырм – ай, алдарыңа осыншама көлдей қағазды жайып тұрғанда, ақ жерін көрмей көрінер көрінбес қара дақты айтқандарың не?! Міне, көрдіңдер ме, ақты емес қараны көру, жақсылықты емес жамандықты байқау - адамның пендешілігі. Сендер ендігі жерде өздеріңді адамның жамандығын емес жақсылығын көруге үйретіңдер», - деген екен.
Рас, пендешілікпен адам бойындағы жаман қылықты көруге құмармыз. Осы шындықты меңзеген қытайлар «Дүниеде қателік жасамайтын екі – ақ адам бар: біреуі - әлдеқашан өліп қалған адам, екіншісі - әлі туылмаған сәби» дейді екен.
«Ай кірсіз, Құдай мінсіз» демекші, расында Құдай Тағала ғана мінсіз, одан өзге жұмыр басты, екі аяқты пенделер арасында кемшіліктен ада ешкім жоқ. Алайда, бір қызығы, ешкім де өз кемшілігінің бетке басылғанын қаламайды. Дана қазақ:
«...Көпшіліктің ішінде
Біреудің айыбын айтып кемітпе.
Жұдырықтай жүрек бар
Көнбейді шіркін кемдікке...», - деп термелеткенде де осыны жақсы ұқтырған. Әркімнің көкірек қуысындағы жұдырықтай жүрегі кемдік көруге, кемшілігін басқалардың сөз еткенін, жіпке тізгендей ғып айтқанын қаламайды.
Құранда да мұсылман баласына ешкімнің кемшіліктерін тіміскілемеу керектігі айтылған (Хужурат сүресі, 49/12).
Бірақ осы тұста егер жөн – жосығын білсе, кемшілікті айтуға болатындығын ескеру керек. Ол үшін өзіңіздің түпкі ниетіңіздің ақ – адал екеніне, әлгі адамның жеке басын қадірлейтіндігіңізді, тек жасаған қылығының жағымсыз екенін өте бір жұмсақ мінез, майда тілмен ұқтыра білгеніңіз жөн. Екіншіден, оны көпшіліктің көзінше емес, екеуара оңаша жерде айтқаныңыз дұрыс. Үшіншіден, әркімнің де қателіксіз, кемшіліксіз болмайтындығын бір ескеріп алуыңыздың, әңгімені содан бастауыңыздың жөні бөлек.