Кеңес дәуіріндегі Қазақстан мектебі мен педагогикасы

Отандық мектеп пен педагогиканың тарихына кеңестік дәуірде шектен шыққан томаға тұйықтыққа негізделген тоқырау мен қарама-қайшылықтар тән болды. Ресми өкіметтің тарапынан қуғын-сүргін, диктатура және цензура жағдайында әлемдік мектеппен, педагогикамен қарым-катынас шектеулі болды, шетел мектебі мен педагогикасының тәжірибесі жеткіліксіз пайдаланылады.
Кеңестік кезенде жеке тұлғаның және оның мүддесі қоғам мүддесіне қатаң бағындырғышған тәрбие жүйесі қалыптасты, ең алдымен оқушылардың санасына саяси-идеологиялық қатаң кағидаларды сіңіруді ең бірінші орынға қойды. Коммунистік тәрбие жүйесі орынсыз дәріптелді, ол бұл тұрғыдан өте пәрменді әрі тиімді тәрбие құралы деп есептелді.
1917 жылғы қазан төңкерісінен кейін-ақ өмір сүріп келген білім беру жүйесін тарату басталды. Бұрынғы мектепті басқару кұрылымы жойылды, жекеменшік оку орындары жабылды, мектептерде ескі тілдерді және дінді оқытуға тыйым салынды.
1918 жылы мектеп реформасының құқықтық негіздері болып табылатын бірнеше өкімет құжаттары жарық көрді. Шіркеуді мемлекеттен және мектепті шіркеуден бөлу туралы, ана тілінде оқытылатын орыс емес халықтардың оқу-тәрбие мекемелерін ашу кұқығы туралы, барлық мектептердің түрлерінде бірге оқытуды енгізу туралы және т.б.
1920 жылдары мектепте білім берудің төңкеріске дейінгі құрылымы толықтай жойылды. "Бірыңғай еңбек мектебі туралы ережеге" және "Бірыңғай еңбек мектебі туралы декларацияға" сәйкес бірге және тегін жалпы білім берудің екі сатылы бірыңғай жүйесі енгізілді: I сатысы — 5 жылдык оқыту және II сатысы — 4 жылдық оқыту. Барлық азаматтардың тегіне, ұлтына және әлеуметтік жағдайына қарамастан барлық азаматгардың білім алуға құқының болуы, білім алуда ер азаматтар мен әйеддердің тең құқының болуы. ана тілінде мектептің болуы, оқытудың діннен аулақ болуы. оқытуды өнімді еңбекпен ұштастыру құкықтары жарияланды.
20-жылдары мектептегі оқытудың кұрылымдық нұсқалары тексерілді, жаңа оқу бағдарламалары даярланды, еңбек тәрбиесі мен оқыту, мектептегі өзін-өзі басқару енгізілді, үлгі-тәжірибелік оқу орындарының мемлекеттік жүйесінің негізі қаланды.