Қазақстанда криминология ғылымының қалыптасуы және дамуы

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 73 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 4

1 ҚАЗАҚСТАНДА КРИМИНОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНЫҢ

ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУ

1. 1 Криминология ғылымының пәні, мақсаты және әдістері . . . 6

1. 2 Қазақстан криминология ғылымының даму тарихы және оның заң ғылымдарындағы орны . . . 10

1. 3 Қылмыс және қылмыстылықтың криминологиялық сипаттамасы . . . 20

2 ҚАЗАҚСТАН ҒАЛЫМДАРЫНЫҢ ҚЫЛМЫС ПЕН ҚЫЛМЫСТЫЛЫҚТЫ КРИМИНОЛОГИЯЛЫҚ ЗЕРДЕЛЕУ ОНЫҢ АЛДЫН АЛУ ЖӨНІНДЕГІ ОЙ-ПІКІРЛЕРІ

2. 1 Қылмыстың алдын алу түсінігі . . . 23

2. 2 Қылмыстың алдын алу оның түрлері және оны зерделеу . . . 25

2. 2. 1 Қылмыстың алдын алу жүйесі мен оның обьектісі мен субьектісі жайлы . . . 31

2. 2. 2 Қылмыстың болу себептері мен жағдайларын зерделеу . . . 37

2. 2. 3 Қылмыскердің жеке басын зерделеу . . . 44

2. 3 Қылмыс пен қылмыстылықтың алдын алу жүйесін қалыптастыру мен жүзеге асырудың Қазақстан ғалымдарының ғылыми еңбектері мен

ой-тұжырымдары . . . 47

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 67

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 70

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбың өзектілігі. Қылмыс құбылыс ретінде әр түрлі бағыттағы мамандарды ғана емес, барлық адамдарды да қызықтыратын. Адамзат әрқашанда қылмыс алдындағы қорқыныш пен өмір сүріп келеді және өмір сүруде. Ғалымдар қылмысты зерттеуге мән бермейді деп айтуға болмайды. Қылмыс не нәрсе, қылмыскер деген кім деген ойларды ежелгі уақытта философтардың, тарихшылардың, құқықтанушылардың еңбектерінен табуға болады.

Қылмыстылық әлеуметтік теріс мазмұнға ие бола отырып, әлеуметтік, экономикалық және қоғамның басқа да салаларына реформа жасауға өзінің теріс әсерін беретін факторлар жүйесіне тығыз орналасты. Криминогендік прцесстің нәтижесінде әр бір адамның өміріне қорқыныш қауіп сезімдері орнығып, қоғамдық деңгейде психологиялық әсер тудырды. Дәл осындай жағдайда қылмыстылық пен күресетін мемлекеттік органдардың дәрежесіде төмендейтіні шындық. Қазақстан Республикасы Конституциясының 1 бабында адамның өмірі, құқықтары мен бостандықтары ең жоғары байлық екендігі көрсетілген [1] .

Сондықтан, мемлекеттің ең басты міндеттерінің бірі адам мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау, қоғамдағы тәртіп пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қылмыстың алдын алу және оны ашу, қылмыстың алдын алу мәселесін шешу үшін арнайы шаралар қабылдау. Мемлекеттік және ведомствоаралық мекеме осы негативті әлеуметтік - құқықтық құбылыс пен күресу үшін мемлекеттік және ведомствоарал ық бағдарламалар әзірленеді. Аталған шараларды іске асыру, қылмыстылыққа тосқауыл қоюды белсенді роль атқарар еді.

Қылмыс пен қылмыскердің мәселелерін әр бір ғалым өз мамандығынынң шегінде қарастырып, қылмыс туралы, оның себептері жайлы теорияларын жасап жатқан. Уақыт өте келе адамзат қылмысты арнайы құбылыс деп қарап, жеке зерттеу керек деген ойға келді. Бұл мәселемен айналысатын ғалымдар да табылды, кейінен «криминология» атты ғылым пайда болды. Нақты бағыттар қалыптасып, қылмысты толық анықталмаған әдістемелек тұрғыдан қарастыру мақсаты қойылды.

Криминология ғылымының дамуын талдау оның негізін 3 теориялық бағыт: әлеуметтік, биокриминологиялық және аралас бағыттар туралы айтуға мумкіндік береді.

Криминология- гуманистік ғылым, және оның мақсаттары - қылмысты, оны жасаушыларды танып, бұл жағымсыз құбылыстың себептерін анықтау, қоғамның өзі қылмыскерге айналғандармен қарым -қатынас әдістерін жасап шығару.

Криминология негізінен тәжірибелік ғылым және оның мақсаттары- қылмысты, оны жасаушыларды танып, бұл жағымсыз құбылыстың себептерін анықтау, қоғамның өзі қылмыскерлерге айналдырғандармен қарым- қатынас әдістерін жасап шығару.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қылмыстардың алдын алудағы криминологтардың қосқан үлесі. Қылмыстың алдын алуды жан-жақты қарастыру. Криминология ғылымымен байланыстырып Қазақстан ғалымдарының еңбектерін зерттеу.

Осы жұмыстың мақсаты Қазақстан Республикасындағы криминология ғылымының негізгі бағытарының мазмұнын теориялық қайар көздердің кешенді анализін жасау. Осы мақсаттарды жүзеге асыру үшін келесі міндеттер қойылды. Қазақстандағы криминологиялық ойлардың даму проццесін зерделеу. Қазіргі кездегі қылмыстылықтың себептері мен жағдайларын меңгеру. қылмыстылықтың алдын алудың концептуалды негіздерін анықтау.

Криминология негізінен тәжірибелік ғылым. Криминология адамдарға қылмыстылық статистиканы дұрыс «оқуға», оқып шыққан соң тәжірибелік қорытындылар, яғни, қай жерде экономикалық сипатта іс-әрекет жасау керектігін т. б. үйретеді.

Қазақстан Республикасындағы қылмыс себептерінің жекелеген теорияларын зерттеген: Н. И. Абдиров (Нашаға қытысты қылмыс), А. Н. Ағыбаев (Қызметтегі қылмыс), Е. О. Алауханов қарақшылық пен зорлау- зомбылық қылмыстың алдын алу) . З. О. Ашитов (әскери қылмыс), Б. С. Бейсенов («вондық» қылмыс) К. А. Бегалиев және М. С. Нарықбаев (кәмелетке томағандардың қылмыс), И. Ш. Борчашвили (эконимкалық қылмыс), С. Я. Булатов (әллеуметтік ортының ролі), У. С. Жекебаев (әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктер), Р. Т. Нұртаев (Абайсызда жасалған қылмыс) И. И. Рогов (экономикалық қылмыс), Г. Р. Рустемова («Медициналық қылмыс»), Д. С. Чукмаитов және Б. Н. Накипов (қылмыстардың қайталануы, пенитенциарлы және ұйымдасқан қылмыс.

Осы тақырыптың өзектілігі мен маңызы практикалық қажеттіліктер туындайтын құқықтық реформалардың қылмыстың алдын алуда терең өзгерістерді болжайды.

Осы тақырыптың тағы бір маңыздылығы криминологиялық зерттеулер түріндегі қылмысты алдын алу жүйесін кешеді ғылыми тұрғыда зерттеу қажеттілігімен көрінеді. Бұл қажеттілік қазіргі қоғамға тән мінез құлық болып табылады. Қылмыстылық тірі қоғам сияқты әр кезде өзгеріп тұратын құбылыс. Бұл елеулі өзгерістер тек қана қылмыстылықты ғана емес криминология пәніне де әсерін тигізеді. Сонымен бірге себептілік мәселелеріне және әлеуметтік бақылауға жаңаша көзқараспен қарау қажеттілігін туындатады. Қазіргі кезде криминологияның дамуын зерттеу өзекті мәселе болып табылады. Бұл мәселелердің шешімі ғалымдардың үлкен тобының біріңғай күштерімен шешуге болады.

1 ҚАЗАҚСТАНДА КРИМИНОЛОГИЯ ҒЫЛЫМЫНЫҢ

ҚАЛЫПТАСУЫ ЖӘНЕ ДАМУ

Криминология ғылымының пәні, мақсаты және әдістемесі.

Криминология дегеніміз қылмыскерлік» жайындағы ілім: Сrіmеn - қылмыс, 1оgоs - ілім. Бірақ криминология ғылымының нақты мазмұны едәуір күрделі әрі көп аспектілі. Ол жекелеген қылмыстардын ғана емес, жаппай қылмыстық әрекет ретіндегі қылмыскерліктің де зандылығын зерттейді, адам неге кылмыс жасайды? Өз проблемаларын шешу үшін көптеген адамдар неге қылмыс жолына түседі? Ондайға жол бермеу үшін не істеу керек?- деген сұрақтарға жауап береді.

Кез келген басқа ғылым сияқты криминология да заңдылықты зерттейді. Криминологияның айрықша пәні- заңдылықтар: а) қылмыскерліктің барлық көріністері; ә) қылмыскерліктің детерминациялары мен себептілігі; б) қылмыскерліктің әртүрлі ықпалға ұшырайтындығы.

Қылмыскерліктің әр турлі көрініс табуы мыналарды қамтиды: қылмыс немесе жеке қылмыстық әрекет; қылмыскерліктің әр турлі негіздер бойынша бөлініп алынатын жекелеген түрлері (экономикалық, мемлекеттік, кәмелетке толмағандардың, әйелдердің және т. б. ) ; мемлекеттің белгілі бір аймағындағы, мемлекеттегі адамзат қоғамының әр түрлі кезеңіндегі қылмыскерлік.

Осы айтылғандардан мынадай тұжырым жасауға болады: қылмыскерлік адамзат тарихында бұрын болған және қазіргі бар қоғамдардын барлығының да ажырамас бөлігі.

Құқық бұзушылықтың алдын алу криминология пәніне кірмейтін деп есептейтін ғалымдар криминология пәнімен алдын алудың пәнін сәйкессіздігін көрсетеді. Сонымен қатар қылмыстың алдын алу криминологияның теориялық концепциясына негізделіп оны кеңінен қолданып бірақ ол концепцияға жатпайтын дығын көрсетеді деп М. С. Нарикбаев айтып өткен.

Ғылыми категория ретінде және қылмыстылықтың алдын алу ұғымы ең алдымен құқық бұзушылықты тудыратын себептермен жағдайлардың әдістерін білдіреді деп А. К. Мендагулов ғылыми еңбектерінде көрсеткен [2, 3 б. ] .

Е. О. Алауханов пікірінше Кримиминология пәні тікелей кримининология әдістермен тікелей байланысты деп көрсетеді . Ғылыми әдіс ғылымның пәнімен тікелей байланысты болмаса бірге дамымайды, себебі соңғы біріншінің ерекшеліктерін анықтайды

Криминология қылмыскерлікті орын мен уақыттың нақты жағдайында зерттейді. Криминолог қоғамға, адамға, бір жағынан, «қылмыскерлік арқылы», қылмыстық әрекет арқылы қарайды. Тек қылмыскерлік, оның себептері және онымен курес - криминологияға негізгі керектілер осылар.

Қылмыскерліктен бастау алып ол онын себептерінің, онымен күресті ұйымдастырудың, оның алдын алудың талдамасына тереңдеген сайын қоғам мен табиғатта бар басқа да кең әрі күрделі проблемаларға шығады. Философ, керісінше, қылмыскерлікті көптеген кұбылыстардың бірі ретінде, барлық басқалардың өзара байланысы, өзара әрекеттестігі контексінде қарайды. Философтар қылмыскерлікке табиғат пен қоғамның жалпы заңдылықтарын зерттеуге байланысты талдама жасайды.

Нақты өмірде қылмыскерлік пен басқа келеңсіз әлеуметтік ауытқулар (алкоголизм, маскүнемдік, наркомания, көлеңкелі экономия және т. б. ) арасындағы шекараны дәл анықтау қиын. Оларды оқшаулап қарау салыстырмалы, жасанды болып шығады.

Қолданыстағы заң қылмыскерліктің шекарасын көрсетеді, бірақ криминологиялық зерттеулердің шекарасы одан біршама кең. Қоғам мен заң өзгергенде қылмыс және қылмыс емес деген ұғымдар да өзгереді. Криминолог белгілі бір іс-әрекеттерді криминалға жатқызу (оларды заң бойынша қылмыс деп тану) және криминалға жатқызбау (тиісті іс-әрекеттерді заң бойынша қылмыстар қатарынан, яғни қылмыстық жазаланатындар қатарынан алып тастау) туралы мәселеге өз үлесін қосады.

Қылмыс жасайтын адамдарды зерттей келе криминологтер мынаны байқады: ұдайы құбылып отыратын жағдайда олардың қоғамға кауіпті әрекеттері өз нысанын өзгертеді екен, ал бұл нысанның өзгеруінен сол әрекет өзінің қоғамға қауіптілік сипатын жоғалтудың орнына, кейде бұрынғыдан да бетер кауіпті болады екен.

Мұндай жағдайда қылмыстық заңға өзгертулер мен толықтырулар енгізу керек. Заңның криминологиялық келісімділігін, оның коғамға аса қауіптілік келтіретін жаңа шындыққа сәйкестігін осы криминологтар қамтамасыз етеді.

Қылмыстық құқық саласындағы мамандарда құбылмалы кезде қоғамға қауіпті әрекет нысанының өзгеретіндігі жайында толықтай деректер болмайды.

Сонымен криминолог қылмыскерлік пен келеңсіз әлеуметтік ауытқулардың өзге нысандарының өзара байланысындағы, олардың қоғамга қауіпті әрекетке айналуындағы заңдылықты зерттейді.

Қылмыскерлік детерминациясы және себептілігі - бұл, жалпы алғанда, қылмыскерліктің қоғамда туындау процесі (әлеуметтік детерминация) және сол процесті тудыратындарды, себептік байланыстарды беліп алу (себептілік) .

Қылмыскерлік детерминациясымен себептілігі, жалпы, қоғамдағы мемлекеттегі, аймақтағы қылмыскерліктің, белгілі бір әлеуметті топ өкілдерінің қылмыскерлігінің, қылмыскерліктің кейбір түрлерінін, жеке әрекеттің қандай да бір кезеңде дамуын зерттейді.

Бұл ретте тек қоғамның қылмыскерлікке ғана емес, сонымен қатар қылмыскерліктің қоғам өмірінің әр түрлі жақтарына ықпал ету процесі де талданады.

«Қылмыскерлікпен күрес» - күрделі, көп аспектілі қызмет, ол қылмыскерліктің өзіне және оның себептеріне, жағдайға ықпал етуді камтиды. Бұл қызмет қылмыскерлікпен күресті жалпы ұйымдастыруды да, қылмыскерліктің алдын алуды да, кұқық қорғау қызметін де қамтиды. Егер алғашқы екі мәселе, негізінен, криминологтердің назарын аударатын басты объектілер болып келсе, ал кұқық корғау қызметі - оның жүйелілігін қамтамасыз ету және криминологиялық келісім тұрғысынан алынады. Құқық қорғау қызметінің кейбір бағыттарын қылмыстық процесс, жедел-іздестіру қызметі бойынша мамандар және басқалар анықтайды.

Криминолог-жан-жақты экономикалық, саяси, әлеуметтік, кұқықтық және басқа да ұсыныстар бере алатын әмбебап маман емес. Қоғам өмірінің экономикалық, саяси және басқа да салалардың құқықтың әр түрлі салаларындағы мәселелерді тереңірек талдаған сайын ол алғашында басқа мамандармен ынтымақтастықта болады, кейіннен «эстафета таяғын» олардың қолына ұстатады, содан кейін барып олар қылмыскерлікті тудыратын себептер мен жағдайларды жоюдың нақты жолдарын анықтайды.

Бұл ретте криминологте оның өзіне ғана тән зерттеу саласы болады: тікелей қылмыскерлік туындайтын әр түрлі әлеуметтік құбылыстар мен процестердегі (әлеуметтік, саяси және басқа) өзара байланыстылықты бөліп алу.

Сонымен қатар криминолог қылмыскерлікті азайтуға ықпалын тигізетін құбылыстарды назарға алады - ол тек криминогендік қана емес (қылмыскерлікті туындататын), сонымен катар антикриминогендік (туындауға тосқауыл болатын) мән-жайларға да баса кеніл аударады.

Оның антикриминогендік процестер жайындағы ақпараты қылмыскерлікпен күресте батымды шара кабылдауға комектеседі.

Сонымен, біріншіден, криминология өмірдегі барлық жағдайға жан-жақты ұсыныс беретін әмбебап ғылым емес, екіншіден, қылмыскерлікпен күрес проблемасын орын мен уақыттың нақты жағдайларында шеше отырып ол өз бағытын ұстанады.

Криминологиялық тұжырымдар әлеуметтік қайта өзгеру процесінде қолданысқа алынады, солай болуға тиіс те, бірақ криминолог пен революционерді, криминолог пен билік басындағылардың жауын ажырата білу керек.

Криминолог іс жүзінде әрқашан қоғамға оның денесіндегі сыздауықты, әлеуметтік басқарудағы қателіктерді көрсететін сыншы рөлін атқарады, себебі қылмыскерлік оң жетістіктерден, жақсы өмірден туындамайды. Ал, оның ұсынысы болмаса қылмыскерліктің тасасында тұрған, кейде коғамға «қылмыскерлік арқылы» қарағанда ғана көрінетін теріс құбылыстардан арылу мүмкін емес.

Криминологиялық құбылыстарды ескеру - қоғамдық қатынастарды кұрбансыз және астан-кестен төңкеріссіз, ғылымға сүйеніп қайта күру жолындағы маңызды қадам.

Әлеуметтік жетістіктерді емес, қателіктерді ғана керсеткені үшін криминологті айыптау пациенттің келісті түр-түсін, инабаттылығын, жақсы қасиеттерін сөз етпей, оның ауруы жайында, оны емдеудің жолын айтқан дәрігерді айыптағанмен бірдей.

КСРО құрамында болған мемлекеттердегі социализмнің ыдырауы қылмыскерліктің себептеріне, әсіресе, наркобизнес, жезөкшелік, валюталық операциялармен жасалатын қылмыстардың себептеріне жаңаша көзқарасты талап етті.

ТМД елдерінде алғашқы Криминологиялық ассоциация 1991 жылы құрылды. Казақстан Республикасында да Криминологиялық Ассоциация 2000 жылы құрылып, аталған ұйымның "Кылмыстылыктың алдын алу" (Предупреждение преступности) журналы 2001 жылдан бастап жылына екі рет жарық көре бастады. Алғашқы Казақстанның Криминологиялық ассоциациясынын төрағасы болып заңғылымдарының докторы, профессор И. И. Рогов сайланды.

Криминалогияның ғылым ретіндегі мазмұны - бұл дегеніміз: қылмыскерлікті, оның өзгерістерін, аймақтық және әлеуметтік-топтық ерекшеліктерін зерттеу және бағалау; тиісті қылмыскерліктің детерминация және себептілік процестерін, оның өзгерістері мен айырмашылықтарын зерттеу және бағалау; қылмыскерлікпен күрес жөнінде, сондай-ақ крминологиялық зерттеулердің методологиясы мен әдістемесіне қатысты ұсыныстар дайындау.

Криминология пәнінің анықтамасымен салыстырып қарасақ, мұнда, біріншіден, қылмыскерлікті, оның детерминация және себептілік процестерін, екіншіден, қылмыскерлікпен күрес жөнінде криминологиялық зерттеулердің методологиясы әдіснамасы мен әдістемесі бойынша ұсыныс дайындауды көрсету өзінше жаңалық болып табылады.

Кез келген ғылымның методологиясы мен әдістемесі маңызды рөл атқарады, себебі олар әрқашанда зерттеу объектісіне «байланыстырылады» және оның нәтижелерінің сенімділігін, растығын анықтайды. Зерттеу әдістемелері мен әдістерінің өзіндік ерекшеліктері осы әдістерді игерген мамандардың, сондай-ақ арнаулы зерттеу мекемелерін ұйымдастырудың қажет екендігін талап етеді.

Криминология бойынша 60 жылдары шыққан алғашқы оқулықтарда оның пәні мен мазмұнын қарастырғанда қылмыскердің жеке басы сөз болмайды. "Қылмыскердің тұлғасын жалпы анықтаудан теория жүзінде бас тарту дегеніміз жеке дараны әлеуметтік айналдырудан бас тарту деген сөз, ол ойлап қарасаңыз криминологиялық теорияны әдістемелік негізден айырады"- деп У. С. Жекебаев дұрыс айтқан болатын [3, 43 б. ] .

Кейін қылмыскерлікпен, оның себептері мен, қылмыскерліктің алдын алу шараларымен қатар ол жайында сөз қозғала бастады. Ондағы мақсат- криминологтердің оған өзінше бөлек назар аударуы керек екендігін, қоғамдық қатынастарды зерттеу қылмыскердің жеке басын зерттеуді алмастыра алмайтындығын, ал қылмыскерлікке және оның себептеріне ықпал ету- адамның өмір салтын сауықтыру және белгілі бір жеке мінез-құлықты түзету екендігін көрсету еді.

Криминология пәнін, оның мазмұнын анықтаудағы мұндай көзқарас өзін ақтады, себебі ол, мысалы, қылмыскердің жеке басын криминологиялық зерттеудін дамуына септігін тигізді. Осы күні зерттеулер нәтижелерінің маңыздылығы даусыз, енді криминологияның пәні мен мазмұнын анықтауда қылмыскердің жеке басын қылмыскерліктен бөлек, оның себептері мен алдын алу шараларынан бөлек сөз етуге болмайды.

Қылмыскердің жеке басын криминология пәнінде бөліп алуды жасандылық сипаты бар, ол жайында алда сөз болады. Заң білімі криминолгтерге, қажетті жағдайларда, нақты құқықтық шешім ұсынуға, құқықтық құзыретін ескере отырып өз ұсыныстарын адресаттаның дәл таңдауға мүмкіндік береді. Қазақстан криминалистік тән қасиет- қылмыскерлікті шетелдік және халықаралық зерттеуге қатты ықпал қою. Киминология жөніндегі көптеген еңбектер орыс тілінде шет мемлекеттерде басылып шығуда.

Қылмыскерліктің әр түрлі ықпалға ұшырау зандылығын талдағанда алдыда қылмыскерлікпен күрестің неғұрлым тиімді жолдарын іздестіру мақсаты тұрады.

Криминологиялық мақсаттары үлкен мобилизациялайтын үлкен маңызға ие. Дәл осы мақсаттар әр түрлі мамандыққа ие ғалымдардың күштерін бір жүйеге бағыттап қылмыстыққа жетелейтін себептермен факторларына оларды ашу механизіміне жұмсайды.

Негізгі мақсаттары теорияның деңгейін жоғарлату және қылмыспен күресі практикасы теорияда да практикада да маңызды мәселе болып отыр. Қылмыстылықпен күресу ақпаратармен жүз пайызға ие болған жағдай да ғана біздің мүмкіндігіміз бар екенін С. Х. Жадбаев еңбегінде атап көрсеткен.

Қазақстандық заңгерлері атақты ғалымдары академик С. З. Зиманов пен С. С. Сартаев көптеген жаңалықтар енгізді. Қазақстан ғылымына, сонымен қатар криминологиялық ойлардың дамуына ықпал етті. Әлі күнге дайін Практикадан ғылымға сұраныс ғылымнан практикаға жауаптармен нұсқаулықтар енгізді [4, 56 б. ] .

1. 2. Қазақстан криминология ғылымының даму тарихы және оның заң ғылымдарындағы орны.

Қылмыстардың себептері, олар үшін жауапкершілік принциптері туралы көптеген негізге алынатын идеялар адамзат тарихының бастапқы кездерінде-ақ пайда болған.

Криминология тарихы, өзінше дербес ғылым ретінде 19 ғасырдан басталды, жаратылыстық ғылыми әдістерді қолдану аясы кеңіді. Олар қоғамдық. ғылымдарға да ене бастады.

19 ғасырдың 1-жартысында криминологияның дербес ғылым ретінде қалыптасуына зерттеулердің мына төрт түрі айқын әсерін тигізді: 1) антропологиялык; 2) статистикалық; 3) әлеуметтік-экономикалық, социологиялық және т. б., олар арқылы қылмыскерлік факторларына және оларға ықпал ету тетіктеріне талдау жасалды; 4) әлеуметтік-құкықтық.

Антропологиялық зерттеулердің негізін қалаушы френолог Галль болатын. Ол қылмыс жасайтын адамдарды үш категорияға бөлді, қылмыскерлерді биологиялық топтастырудың басын бастады. Кейін туа қылмыскер деген идеяны бұрынғы түрме дәрігері, сот-медицинасының итальяндық профессоры Цезарь (немесе Чезаре) Ломброзо тамаша негіздеді. «Қылмыскер болып туады» - деді ол өзінің алғашқы еңбегінде. Кейін ол туа қылмыскер болу типтердің біреуі ғана, ал өсе келе өмір ықпалымен қылмыскер болатын басқалар да бар екенін мойындады. Ламброзоның бұл жұмысы күшті дау туғызды: бір авторлар оны қолдады, басқалары оның идеясын қолдамады, өздерінше зерттеулер жүргізді. 19 ғасырдың соңы - 20 ғасырдың басында қылмыстық антропология жөнінде бірқатар халықаралық конгрестер өтті, оларға қатысқандардың көбісі Ломброзо теориясын сынады.

Ломброзо болса қылмыскерлерді және қылмыс жасау себептерін зерттеу ауқымын кеңейтіп, айтысты жалғастырды. Ол өзінің кейінгі жұмыстарында сыртқы ортаның қылмыскерлікке ықпал ететін әр түрлі факторларына назар аударды, туа қылмыскер болатындық туралы теориясынан бас тартпаса да біртіндеп әлеуметтік факторларға көңіл бөле бастады .

Ломброзоның идеясын оның шәкірттері - белгілі итальян ғалымдары Рафаэль Гарофало мен Энрико Ферри дамытты, олар қылмыскерліктің әлеуметтік факторларына баса назар аударды. Ферридің пікірінше, антропологиялық мектептің айрықшылығы сонда, ол органикалық және психикалық келбеттері, мұралаған және жүре біткен қасиеттері арқылы қылмыскердің жай адамнан өзгеше екендігін мойындады (раг Des аnогmlitus et psychuiguesа ), қылмыскерлерді адамзат тұқымының ерекше бір түрі деп санады (иnе сlasse speciale une variutu de lespuce humaine ) . Тиісінше, жазаны, қоғамның осы «адамзат тұқымынын бір түрінен» қорғанысы ретінде қарады.

Айтулы криминологиялық жұмыстардың бірі - «Қылмыскерліктің экономикалық факторының» авторы Ван-Кан кейіндері былай деп жазды: «Ламброзоның еңбегі сонда, ол криминология саласындағы ойды оятты, жүйе құрды, тапқыр және батыл гипотеза жасады, ал нәзік талдамалар мен түйінді тұжырымдарды ол өз шәкірттеріне калдырды».

Мұндай зерттеулерді басқа авторлар да жалғастырды, олардың көмегімен, біріншіден, қылмысты немесе қылмыстарды зерттеуден статистикалық заңдылығы бар жаппай әлеуметтік құбылыс болып табылатын қылмыскерлікті зерттеуге қадам жасалды, екіншіден, қылмыскерлік туралы статистикалық мәліметтердегі өзгерістер мен қоғамдағы өзгерістер арасындағы өзара байланыс көрсетілген.

Ал, әлеуметтік-экономикалық, социологиялық зерттеулерді алатын болсақ, көптеген авторлар (Ферри, Гарофало, Марро, кейінірек Ашшафенбург және басқалар) қылмыскерліктің әр түрлі әлеуметтік факторлармен статистикалық байланысын көрсетті.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.