Клавициалды саңырауқұлақтарды зерттеу әдістері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

КЛАВИЦИАЛДЫ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАРДЫ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ

Биол. ғыл. канд. А. Е. Данебеков

Б. К. Момбаева

Бұл мақалада клавициалды саңырауқұлақтарды зерттеу әдістері қарастырылған.

Ең үлкен класстардың бірі қалталы саңырауқұлақтарына (Ascomycetes) жата-тын, переномицеттер (Pyrenomycetidae) тобына кіретін клавициалды саңырауқұлақ-тар (Ciavicipitales) болып табылады.

Табиғатта бұл саңырауқұлақтардың 3-нан астам түрлері кездеседі. Олардың өкілдері әлемнің бүкіл флористикалық аймақтарына кең таралған. Олар әртүрлі биогеоценоздардың компоненті болып табылады. Өйткені өсімдіктер, жануарлар, тіпті оның ішіндегі бунынаяқтыралдың сандық популяцияларына ерекше әсерін тигізеді. Себебі олар негізінен паразиттік және сапрофиттік қасиеттерін байқалтады.

Адам баласы бұрынан-ақ клавициалды саңырауқұлақтардың “қастауыш” (Claviceps purpurea) деп аталатын дәнді өсімдіктердің паразитімен таныс. Ол қара бидайдың және көптеген жабайы астық тұқымдастарының паразиті. Бұл саңырауқұлақтар түрінің зияндылығы дәнді-дақылдардың өнімділігін азайтып қана қоймай, зақымданған дәнді дақылдармен жануарларды азықтандыру нәтижесінде халық арасында “ашулы құрысу” деген атпен белгілі ауруға шалдықтырады. Бұл саңырауқұлақтардың түрі Солтүстік, Орта және Кіші Азияда кеңінен таралған, өйткені бұл жерлерде дәнді-дақылдар ауқымды көлемде өсіріледі.

Клавициалды саңырауқұлақтар Cordiсeps туысының C. militares және C. clavulata түрлері микробиологиялық тәсілдердің ең қолайлы агенті ретінде жүреді.

Ежелгі қытай және тибет медицинасында саңырауқұлақтардың Cordiceps sinensis түрін астма және де жоғарғы тыныс алу жолдарын емдейтін дәрі-дәрмектер дайындалған, ал кейінен C. мilitares түрінен кордицепин антибиотигін алған.

Клавициалды саңырауқұлақтардың практикалық мәні табиғаттағы зат алмасу құбылысында, күнделікті болмыста маңызды роль атқарады. Сондай-ақ олардың практикалық және теориялық мәні микологтардың көп көңілін бөлуді талап етеді. Бұл ағзалардың таралуын және түрлерінің құрылысын заман талабына сай зерттеуді флористикалық тұрғыдан мәліметтердің тапшылығы үлкен кедергіге соқтырады. Өйткені әрбір түрге байланысты толық мәліметтерді алу басылымдардың өте аз мөлшерінде болғаны септігін тигізіп отыр. Бұл айтылған көкейтесті мәселе дүние жүзілік микрофлораларға байланысты зерттеу жұмыстары әлемдік ғылымдардың үлесіне жатады.

Клавициалды саңырауқұлақтардың классификациясына бірнеше систематика-лық таксондардың өкілдері жатады. Олардың флорасы, морфологиясы, систематика-сы, экологиясы туралы мағлұматтар берілген /1, 2/.

Клавициалды саңырауқұлақтар гетеретрофты қоректенетін микроорганизмдер-ге жатады және шыбын-шіркейлерді зақымдайтын немесе оларда паразиттік тіршілік пішімдері кездеседі, сондықтанда оларды зиянды жәндіктердің түрлеріне қарсы қолданылады. Дегенмен сапрофитті түрлерінде жиі кездеседі. Олар өсімдік микроорганизмдері арасындағы қатынасымен ғана емес, шыбын-шіркей, нематодтар, қарапайымдылардың түрлерімен де қарым-қатынаста болады. Бүл топ өкілдері әлі толық қамтылмағандықтан, оларды белгілі бір класқа жатқызу өте қиын, сондықтан зерттеулерді қажет етеді.

Жамбыл облысы бойынша клавициалды саңырауқұлақтарға зерттеу жұмыста-ры бұрын жүргізілмегендіктен, оның климатының ерекшелігіне, гидрогеологиялық аймақтарына және тарихының қалыптасуына көңіл аударған жөн. Зерттеу жұмыстарын іске асыру үшін аталған саңырауқұлақтардың эколого-географиялық жағдайы олардың дамуымен тікелей байлыныста болғандықтан, оның зерттеу орнын анықтау қажет.

Жамбыл облысы 1939ж. Оңтүстік және Алматы облыстарының іріленуі барысында пайда болды. Солтүстігі Қарағандымен, шығысы Алматымен, батысы Шымкент облысымен, Оңтүстігі Қырғызстанмен шектеледі.

Облыстың табиғаты температураның құбылмалылығы, жауын-шашынның әр жылы әр территорияға әр түрлі түсетіндігі, ауаның құрғақтығы, қытты буланғыш-тығы, күн шуағының молдығымен сипатталады.

Облыстағы ауаның жылдық орташа температурасы 6, 5-10, 5 ⁰ С арасында ауытқып тұрады. Ал Сотүстік және таулы аудандарда 6, 5-8 ⁰ С, орталық аудандарда 9-10 ⁰ С шамасында болады /3, 4/.

Жылы кезеңдегі ауаның салыстырмалы ылғалдылығы шөл және шөлейт аудандарда 40-45%, ал оның ең төмен болатындығы яғни, 30% маусым және тамыз айлары. Жауын-шашын мөлшері солтүстіктен оңтүстікке қарай өсе береді. Облыстың шөл аймақтарында ол жылына 100-150мм, жазықтықта 150-200мм, тау бөктерінде 300-400мм, тау шыңдарында 450-500мм дейін түседі.

Қар жұқа түседі, әрі тұрақтамайды.

Облыстың оңтүстік таулы аймағының ауа-райы жұмсақтау келеді, қысы онша қатты емес. Ылғал да біршама жақсы түседі. Жамбыл облысы су ресурстарына бай. Атап айтсақ, негізгі өзендер: Шу, Талас, Балхаш, Билікөл, Ақкөл және Аса өзендері.

Шу өзені оң қанаттан Қарақожыр, сол қанаттан Қошқар өзендерінің қосылуынан пайда болған. Оның негізгі салалары: Қарақұндыз, Ырғайты, Аса, Құрағаты салалары облыс территориясындағы ең бастылары болып есептелінеді. Шу өзенінің жылдық ағысы 2млрд. текше метрге жуық.

Маңызы жағынан облыста екінші орын алатын өзеннің бірі - Талас. Ол өз бастауын Талас Алатауының терістік беткейіндегі қар мен мұздан алады. Талас екі республиканың бес ауданның өміріне өзек болып отырған судың үлкен күре тамыры десе де болады. Өзеннің орта жылдық ағысы 980млн. шаршы метр.

Аса өзені Қазақстан мен Қырғызстан шекаралары маңындағы Кишкапчағай шатқалындағы Теріс және Күркүресу өзендерінің түйісуінен пайда болған. Аса өзенінің шатқалдан шыға беріс тұсында ірі аса гидротехникалық торабы бар. Суландыру көлемі 27мың га.

Бұлардан басқа Қаратау баурайларынан, Қырғыз жоталарынан және Шу-Іле тауларынан құлап аққан ұсақ өзендер көп-ақ. Шу өзені бассейніндегі неғұрлым ірілеу дегендері мыналар: Қарақұндыз, Аспара; Таластағы бассейнде - Тамды, Көктал, Шабақты, Бүркіт. Облыс бассеинінің 12 пайызын құрайтын бұдан басқа көптеген қара сулар мен бұлақтар да біршама.

Осы географиялық жағдайларға сай зерттеу жұмыстарын облыс көлемінде таралған қансорғыш масаларға клавициалды саңырауқұлақтардың өкілдерінің биологиялық ерекшеліктерін барынша реттеуге және оларды бөліп алудың ерекше

зерттеу әдістерін пайдалану мақсатында жалғастырдық.

Түр ажырату мақсатында зақымданған шыбын-шіркейді алдын-ала бинокуляр-мен анықтап алады. Егер шыбын-шіркейдің саңырауқұлақпен зақымданған болса, онда оның даму дәрежесіне байланысты микроскоппен зерттейді, немесе оны бірнеше күннен кейін спора түзілгеннен соң оларды микроскоптан салыстырма әдісін өткізеді.

Микроскопиялық анықтау шыбын-шіркейдің сыртқы бетіндегі жұқа қабаты-нан немесе ішкі органдардан препарат дайындаудан басталады. Зақымдалған шыбын-шіркейді пинцеттің көмегімен зерттеу шынысына орналастырады да, арнайы зерттеу инесімен немесе скальпельдің көмегімен жұқа қабатын алып тастайды. Содан соң алдын - ала дайындалған зерттеу шынысының үстінде орналастырады. Қырындыдан бөлек гемолимф препаратын дайындау ұсынылады. Ол үшін шыбын-шіркейдің скальпельдің немесе макротомның көмегімен кесіп, содан-соң иненің көмегімен керекті учаскелерін бөліп, зерттеу шыныларының бетіне орналастырады. Егер құрғап кеткен және өліп қалған шыбын-шіркейді ішкі учаскелерінің препаратын дайындау үшін оны бөлек бөліктерге бөліп, оның бір бөлігін суға батырады.

Саңырауқұлақтардың микроскопиялық құрылысын зерттеу үшін сүрленген не тірі материалдарды пайдаланады. Өсімдік ұлпасындағы саңырауқұлақ гифтері айқын көру үшін 0, 5-1% (метилен көк) бояғыш заттарды пайдаланған жөн. Микроскопты пайдаланып спорадан саңырауқүлақ мицелийінің өсуін 48-76 сағат уақыт арасында толық жетіліп дамуын байқауға болады. Биологиялық микроскоп арқылы ядро санын және басқа органоидтарын зерттеуге болады.

Мицелийден волютинді анықтау үшін 96% 100 мл спиртке 3 г метилен көк бояуын салып, араластырады да бірнеше күнге қалдырады. Қолданардың алдында оны сүзеді де 5-10 есеге дейін езеді. Не болмаса 100 мл тазартылған суға 30 мл қанған спирттегі бояуды және Імл 1% күйдіргіш калии ерітінділерін қосады. Бүл ерітіндіні көп уақыт бойы сақтауга болады.

Клетка қабықшасын таннин ерітіндісімен бояйды. Бүл бояуды барлық саңырауқүлақ клетка қабықшаларын көру үшін пайдалануға болады. Дайындалған препоратты спиртовка жалынына ұстап, оған 20% таннинның судағы ерітіндісін тамызады. Бояу уақыты 20-30 минут. Ашытқы саңырауқүла-ғының қабықшасын байқау үшін Карнуа сұйығына сүрлегеннен кейін оны 2-5 минут 10% танниннің судағы ерітіндісіне салады. Одан кейін жақсылап жуады да Пфейфера фуксинімен бояйды да микроскоппен қарағанда қабықша көкшіл түске боялады. Бүдан басқа дайындалған препаратты 0, 5% генциавиолета бояуына 2-3 минуттай ұстағаннан кейін жуады да 0, 5% конго-қызыл бояуының судағы ерітіңдісіне 2-3 минут ұстағаннан кейін жуып кептіреді. Кабықша күңгірт көк не қара түске боялады.

Целлюлозаны бояу үшін Швейцер реактивін пайдаланады. Ол үшін 20г хлорцинкиодты 6, 5г калий иод ерітіндісіне ерітіп, оған 1, 3г қатты иодты қосады, суды Юмл-ге дейін жеткізеді. Ерітіндіні қараңғы жерде сақтау қажет. Целлюлоза көкшіл күлгін түске боялады.

Пектин затын анықтау үшін бір сағат бойы қаныққан сілтіде қайнатады да сумен жуып күкірт қышқылында бейтараптандырады. Содан соң бір-екі тамшы иод және бірнеше тамшы ерітілген күкірт қышқылын тамызады. Сол уақытта пектин заты ашық күлтін түске боялады /5/.

Мицелийлердің қүрамындағы хитин мен хитозаңды анықтау үшін сүзілген мицелийді майынан тазартады. Ол үшін Сакслет аппаратына салып эфир қүяды. Содан кейін жақсылап жуады да 4-5% күйдіргіш натрий ерітіндісіне салып, су моншасында 3-4 сағат қайнатады. Одан 5-6 мл алып 10% сілті ерітіндісін қосады да жақсылап араластырып, 2-3 тамшы \ 3%-тік мыс сульфат ерітіндісін тамызып қыздырады, сол уақытта белок күлгін түске боялады. Егер реакция теріс болса, онда мицелийді сілті ерітіндісінен тазартады. Ол үшін 50% күйдіргіш натрийде 140°С-та 1-2 сағат бойы өңдейді. Бүған әлсіз иод тамызған уақытта хитозан күлгін түске боялады. Содан соң 1-2% сірке қышқылын құйып хитозанды ерітеді, хитозан әбден еріп кеткен уақытта қалған хитин иодтың эсерінен қоңыр түске боялады.

Ядро аппаратын бояу үшін препаратты Карнуа сұйығында 10-30 минуттай ұстап, 80% спиртпен жуады. Реакция тек гидролизденген материалда ғана жүреді. Ол үшін препаратты 2-3 мин 1н түз қышқылының үй темпера-турасындағы ерітіндісінде ұстайды. Одан кейін 5-6 мин 1н тұз қышқылының 60°С-қа дейін қыздырған ерітіндісінде ұстайды. Бүдан соң қайтадан алғашқы ерітіндіге 2-3 мин ұстағаннан қейін 2-3 сағат Шиффа реактивне салады. Ол реактивті дайындау үшін 0, 5 г. фуксинді 90 мл таза қайнап тұрған тұзға ерітіп, ерітіндіні 50° С-қа төмендетіп сүзеді де, оған 2 мл концентрациялы түз қышқылын қосады. 10мл суық суға жеке 2 г. сусыз не 4 г. кристалды натрий сульфатын дайындайды. Дайындалған ерітіндіні фуксин ерітіндісіне қосып 25°С-қа дейін суытады. Реактивті шыны тығыны бар ыдысқа құйып суық жерге сақтайды. Ерітіндінің түсі сұйық шайдың тусіндей болуы қажет.

Ядроны Делафильд әдісі бойынша гематоксилинмен бояу үшін материалды 35-50% спиртте фисациялағаннан кейін бояғышқа салады. Ол үшін 1 г. гематоксилинді 6 мл абсалютті спиртке ерітеді. Бүл ерітіндіге 100 мл аммоний ашудясынын судағы қаныққан ерітіндісін тамшылап қосады да бір жетіден кейін 25мл глицерин мен метил спиртін қосып 4 сағаттан кейін сүзеді. Боялу уақыты 3-30 мин. Содан соң 5-30 минуттай уақыт бойы суда жуады. Алынған затты бір-бірінен ажырату үшін суға не спиртке тұз қышқылын қосады (бір тамшы тұз қышқылына 100 мл су қосады) . Бұдан соң 70% спиртпен және сумен жуады. Сол уақытта ядро қызыл түске, клечатка күлгін түске боялады.

Ядроны гематоксилин жөне эозинмен (эритрозинмен), клечатканы Делафильд гематоксилинмен де бояйды. Дифференциациялау үшін қышқылданған спирттен өткізеді және кесінділерді эозиннің 1% спирттік ерітіндісіне 1-2 мин. батырады. Содан соң күшті спирт арқылы өткізеді де жуады. Ұнда ядро мен клечатка қарақошқыл, ал протоплазма алқызыл түске боялады

Зерттеу үшін әдетте жаншылған тамшы әдісін қолданады. Жақсылап жуылған және құрғатылған зерттеу шынысының үстіне сүзілген суды құяды және зерттеліп отырған материалымызды орналастырады. Препаратты жабынды шынымен жабады, содан соң оның өсуін байқаймыз. Гифті саңырауқұлақтар үшін (асперилді және пенициллі) конидиялық аппаратты құру үшін арнайы өңдеу жүргізу қажет. Петри табақшасына ортаға сәйкес саңырауқұлақтардың колониясының алдын-ала өсірілген түрін салады да, содан соң 70 ⁰ С этанолдың бірнеше тамшысымен колонияны өңдейді, содан соң сумен шайып тастаймыз. Мұнда артық конидияларды салып тастауды, гифтердің өткірлігінің жоғарлағанын байқаймыз. Бұдан кейін колонияны жабынды шынымен, микроскоп көмегімен зерттеуге мүмкіндік туады.

Егер спорангиялардың, қалталардың т. б. қабаттары дұрыс саңырауқұлақтар зерттелетін болса, онда препаратты суда емес, спирт қоспасында, глицерин мен су қоспасында (1:1:1) дайындаған жөн.

Конидиі және спорасының және де басқа элементтердің сыртқы қабатының ескіруіне бақылау кезінде өркен саңырауқұлақтарын байқайтын болсақ, онда мацераций тәсілін қолданамыз. Бұл тәсіл бойынша зерттеліп отырған материалды улы калий ерітіндісін зерттеу шынысына орналастырып, оны 90 ⁰ С қайнағанша қыздырамыз, содан соң суығанынша жабынды шынымен жабамыз. Суығаннан соң

препаратты микроскоптың көмегімен көреміз.

Саңырауқұлақтардың өсу түрін, әртүрлі физиологиялық заңдылықтарын түсіну сияқты терең зерттеу жүргізгенде арнайы - Раньве камерасында, Ван Тигема сақина-шықтарында жүргізеді.

Раньве камерасы - тегіс сфералық тереңдетілген зерттеу шынысы, оның түбіне зерттейтін сұйықтықты, көбіне суды немесе Чапек ортасын орналастырады, содан соң термостатқа енгізеді. Біраз уақыттан кейін препаратта микроскоптың көмегімен зерттейді. Кейде сфералық түбі сәуленің жүруін ауыстырып жіберуі мүмкін, онда Ван Тигема сақинашықтарын пайдалану қолданған жөн. Бұл диаметрі 1, 5см, қалыңдығы-1, 5-2 мм шыны трубкасымен жасалған цилиндриктер. Олар бөлек стерильденеді, содан соң зерттеу шынысын пластелиннің көмегімен қысып, ортаны енгізгеннен кейін зерттеу шынысын оның жоғарғы жағынан қыстырады. Бұл кезде сақина типті 2мм-ден аспау керек.

Обьектінің морфологиялық өзгеруін анықтауда тек сұйық ортаны ғана пайдаланып қана қоймай, агаризді ортаны да пайдалануға болады, ал оның ұшып кетпеуін қамтамасыз етеді. Ол үшін Н. Пидопличенко тәсілі бойынша саңырауқұлақтарды зерттеу шыныларында жүргізеді. Зерттеу шыныларын хромды қоспада жақсылап жуып тастап, кептіреді, содан соң оларды топ-топқа орналастырып, орап, автоклавта стерилдеп болған соң, ақырындап бір-бір шыныдан шығарады, содан соң газды қыздырғышта немесе спиртовкада тағы да қыздырамыз.

Қыздырған шынының бір бетіне ерітілген агаризді ортаны орналастырады. Оны біраз суытып алып, қыздырғыш қасында зерттеліп отырған материалымызды иненің көмегімен тамшы ортасына тамызамыз. Содан соң алдын-ала дайындалған зерттеу шынысын қыздырғыш үстінде қыздырып, суыған соң сұйықтың үстіне орналастырады.

Препараттарды сүзілген судан гөрі 1%-ті сулы немесе сулы спирттің метиленді көгінде, сүт қышқылын немесе глицерин-су қоспасында(1:1) дайындаған жөн. Бояу үшін - генцианвиолет метиленблау, сафранин, неитральрот, эритрозин (бірақ оның концентрациясы 1:1000 немесе 1:1 болуы керек) бояулар қолданады.

Тұрақты препаратты дайындау үшін Аммана лактафенолын (сүт қышқылы, фенол, глицерин сүзілген су 1:2:1) немесе глицерин - желатинін (желатин, глицерин, су - 1:7:6, 0, 5-1) тимол немесе фенол қосу нәтижесінде қолданады /4, 5/.

Саңырауқұлақтардың таза түрлерін ажыратуда оларға әркез бактериялар ілеседі. Оларды жою үшін 3, 8-3, 6 pH қышқылдық орта немесе оларға антибиотиктер: пенициллин 30-40 1мл ортада, тетрациклин, окситетрациклин, хлоротетрациклин - 2-5 мг/л, ал неомицин, полимиксин және бацитрацин - 50 мг/л концентрациясын қолданады. Антибиотиктерді қосу стерильді түрде жүруі керек. Оларды стерилиздеу-ден кейін және суығаннан кейін қосады.

Клавициалды саңырауқұлақтардың Cl. purpurea түрі ең көп таралған. Ұзақ жылдар бойы бұл пішімді халық шаруашылығының зиянкесін жою мақсатында ғана есем, оны пайдалану тәсілдерін қарастырды.

Әдебиет

Арнольд Г. Р. - Новости систематики низших растений, Наука, Л., 1969 а, 176 с.
Быков Б. А. Экологический словарь. Алма-Ата: Наука, 1988. 212 с.
Дудка И. А. Место и роль грибов в биогеоценозах. Киев., Наук. Думка, 1982, -С. 351.
Евлахова А. А. Энтомопотогенные грибы, Л. : Наука. 1974. -С. 258.
Ибрагимов Г. Р., Ибрагимова В. С. Основные лекарственные средства китаиской медицины, М., Медицина, 1960. -С. 354.

М. Х. Дулати атындағы Тараз Мемлекеттік университеті, Тараз

МЕТОДЫ ИЗУЧЕНИЯ КЛАВИЦИАЛЬНЫХ ГРИБОВ

Канд. биол. наук А. Е. Данебеков

Б. К. Момбаева

В этой статье рассмотрены методы изучения клавициальных грибов.

THE METHODS OF THE STUDY KLAVICIALINYH MUSHROOM

Cand. biol. sci. A. E. Danebekov

B. K. Mombaeva

Methods of the study klavicialinyh mushroom is considered in this article.

ЖОК (582. 28. 591. 2:595. 7) (083. 71)

КЛАВИЦИАЛДЫ САҢЫРАУҚҰЛАҚТАРДЫҢ

БИОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Биол. ғыл. канд. А. Е. Данебеков

А. Жанилова

Бұл мақалада клавициалды саңырауқұлақтардың биологиялық ерекшеліктері қарастырылған.

Саңырауқұлақтар - төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең көп тарағаны, олардың 1-дай түрі кездеседі. Басқа өсімдіктер типтерінен басты айырма-шылықтары пластидтері, хлорофилі болмайды. Бұлар дайын органикалық заттармен қоректенуге бейімделген гетеретрофты өсімдіктер. Олардың вегетативтік денесі тарамдалып матасқан гифалардан (жіңішке жіпшелерден) тұрады. Бұлар бір-бірімен матасып грибница немесе мицеллий деп аталатын саңырауқұлақтың денесін құрайды. Гифаралдың жуандығы 1-ден 10 кейде 20 микронға дейін барады. Олардың көбісінің мицелийлері субстраттың ішінде жатады. Субстраттың бетінде жемісті денелері немесе спора тасушы органдары орналасады. Олардың пішіндері шар тәрізді, таға, қабық сияқты, қалпақты түбірге ұқсас және басқаша түрлі болып келеді. Гифалар төбе клеткалары арқылы ұзарып өседі және моноподиальды бұтақтанады. Бүйірлік мицелийлер негізгі мицелийлерге ұқсайды. Тек паразит саңырауқұлақтар-дың көбісі иесінің клеткасының ішіне еніп жататын бүйірлік мицелийлері әрі қарай өспей, клетка ішінде шар, алмұрт, немесе тарамдалған гаусторияға айналады, сөйтіп иесінің клеткасындағы қоректік заттарды сорып, тіршілік етеді.

Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың кейбіреулерінде мицелий болмайды, вегетативтік денесі жалаңаш не қабықшасы бар протоплазмадан тұрады. Мұндай саңырауқұлақтардың клеткаларынан тарамдалған, өте жіңішке, ядросы жоқ қысқа жіпшелер өседі, оны ризомицелий деп атайды. Ол мицелийдің алғашқы нышаны болып есептелінеді /1/.

Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтардың мицелийлері - көлденең перделерге бөлінбеген, көп клеткалы. Олардың перделерінде клеткаларды бір-бірімен байланыс-тырып тұратын өте ұсақ поралары болады.

Саңырауқұлақтардың клетка қабығы құрамында насекомдар қабықтарының хитиніне ұқсас, хитин заты және полисахаридтер болады. Олардың клеткасы протоплазмадан, бір, екі, кейде одан да көп ядродан және вакуолядан тұрады. Төменгі сатыдағы саңырауқұлақтардың мицелийлері көп ядролы, ал жоғары сатыдағылардікі бірнеше ядродан тұрады.

Клекта ядролары саңырауқұлақтардың көпшілігінде өте кішкентай 1-3 микрон-дай болады. Ірі ядролар жыныс процесімен байланысқан органдарда ғана болады да, кейде олардың мөлшері 10 микронға жетеді. Ірі ядроларда ядрошықтардың бар екендігі байқалады. Протоплазма жас клеткалардың - гифалардың ұштарын толтырып тұрады. Бояп қарағанда олардан ұсақ дөңгелек көпіршік тәрізді вакуолялар көрінеді. Ересек клеткаларда протоплазма клетканың қабығына қарай жақын орналасады. Клетканың ортаңғы бөлімін ірі вакуоля алып жатады. Одан клетканың жан-жағында жіңішке протоплазма жіпшелері тарайды. Вакуоля клетка шырынына толы болады. Клетка шырыны түссіз, тек ағзадан саңырауқұлақтарда антоциан пигментінің болуына байланысты, қызғылт тартып тұрады. Саңырауқұлақ клеткаларында қор заты ретінде еш уақытта крахмал жиналмайды, май тамшылары мен гликолен, ал біраз саңырауқұлақтарда волютин жиналады.

Кейбір саңырауқұлақтарда әр түрлі улы заттардың жиналуы да жиі кездеседі. Саңырауқұлақтардың түсі - клетка қабығында, протоплазмада, вакуоляда болатын пигменттерге байланысты. Пигменттер әр түрлі химиялық процесстер нәтижесінде түзіледі.

Саңырауқұлақтардың жоғары сатыдағы өсімдіктердегідей нағыз тканьдер болмайды. Алайда жалған тканьдер жиі кездеседі, олар өз ара матасып жататын, бірақ плазмодесмамен жалғаспайтын гифалардан құралады. Жалған ткань гифалардың құрылысы әр түрлі болады және түрліше орайласып келеді, демек олардың физиологиялық маңызы да өзгеше. Оларды кейде жалған түзуші, жабындық, механикалық, өткізгіш тканьдер деп бөледі. Кейбір саңырауқұлақтардың ризоморфтар деп аталатын. Мицелийлердің матасуынан құралған, жуандығы бірнеше миллиметрге жетіп, ұзындығы бірнеше метрге дейін баратын суды өткізу қызметін атқаратын ұзын қоңыр түсті жуан жіптері болады /1, 2/.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.