Кәсіпорын диагностикалау әдісі
КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Қаржылық орнықтылық ақша қаражаттары
Қаржы күйзелісінің зардабы
Динамикалық норматив (ДН) әдісі
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Қаржылық орнықтылық ақша қаражаттары
Қаржы күйзелісінің зардабы
Динамикалық норматив (ДН) әдісі
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына арнаған 2009ж. 28-ақпанындағы дәстүрлі Жолдауында «Бәсекеге қабілеттілік - Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты кіруінің кілті» деп айқындап берді. Сондықтан да ауыл шаруашылығының барлық салаларында нарықтық қатынастарға негізделіп жүргізілген реформалар тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз етуге бағытталуы, қазіргі уақытта ел экономикасының алдындағы маңыздылығы өте жоғары міндеттердің бірі. Соңғы жылдары өз ауыл шаруашылығында өз уақытында жасалынған құрылымдық реформалардың және тиімді жүргізілген мемлекеттік реттеудің арқасында қол жеткізілген макро-микроэкономикалық көрсеткіштерге динамикалық сипат беру қажетті болып отыр.
Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті аграрлық өнімдердің үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке жарайтын басым салаларды, яғни отандық өндірісті дамытуға кірісе бастады. Ал отандық өндірісті, сол арқылы отандық өнімдердің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекелестік қабілеттілігін дамытудың маңызды шарттарының бірі ауыл шаруашылық құрылымдардың тиімді және бәсекеге қабілетті қызмет етуін қамтамасыз ету болып табылады. Олардың тиімділігін көтерудің бірден бір жолы - оның қызметін жан-жақты талдап, қалыпты жағдайдан ауытқуын дер кезінде диагностикалап уақытылы шара қолдану болып табылады.
Сонымен, кез-келген шаруашылықтың экономикалық қызметінің нәтижесі мен жалпы жағдайына кешенді диагностикалау қажетті. Бұған қоса, жалпы бүкіл әлемдік дағдарыс кезінде кез келген шаруашылықтың қызметіне уақытылы диагностикалау және оның тиімді әдістерін қолдану - бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі.
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына арнаған 2009ж. 28-ақпанындағы дәстүрлі Жолдауында «Бәсекеге қабілеттілік - Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты кіруінің кілті» деп айқындап берді. Сондықтан да ауыл шаруашылығының барлық салаларында нарықтық қатынастарға негізделіп жүргізілген реформалар тұрақты экономикалық дамуды қамтамасыз етуге бағытталуы, қазіргі уақытта ел экономикасының алдындағы маңыздылығы өте жоғары міндеттердің бірі. Соңғы жылдары өз ауыл шаруашылығында өз уақытында жасалынған құрылымдық реформалардың және тиімді жүргізілген мемлекеттік реттеудің арқасында қол жеткізілген макро-микроэкономикалық көрсеткіштерге динамикалық сипат беру қажетті болып отыр.
Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті аграрлық өнімдердің үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке жарайтын басым салаларды, яғни отандық өндірісті дамытуға кірісе бастады. Ал отандық өндірісті, сол арқылы отандық өнімдердің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекелестік қабілеттілігін дамытудың маңызды шарттарының бірі ауыл шаруашылық құрылымдардың тиімді және бәсекеге қабілетті қызмет етуін қамтамасыз ету болып табылады. Олардың тиімділігін көтерудің бірден бір жолы - оның қызметін жан-жақты талдап, қалыпты жағдайдан ауытқуын дер кезінде диагностикалап уақытылы шара қолдану болып табылады.
Сонымен, кез-келген шаруашылықтың экономикалық қызметінің нәтижесі мен жалпы жағдайына кешенді диагностикалау қажетті. Бұған қоса, жалпы бүкіл әлемдік дағдарыс кезінде кез келген шаруашылықтың қызметіне уақытылы диагностикалау және оның тиімді әдістерін қолдану - бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі.
Кәсіпорын диагностикалау әдісі
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Жаңа
әлемдегі Жаңа Қазақстан атты Қазақстан халқына арнаған 2009ж. 28-
ақпанындағы дәстүрлі Жолдауында Бәсекеге қабілеттілік - Қазақстанның
әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты кіруінің кілті деп айқындап
берді. Сондықтан да ауыл шаруашылығының барлық салаларында нарықтық
қатынастарға негізделіп жүргізілген реформалар тұрақты экономикалық дамуды
қамтамасыз етуге бағытталуы, қазіргі уақытта ел экономикасының алдындағы
маңыздылығы өте жоғары міндеттердің бірі. Соңғы жылдары өз ауыл
шаруашылығында өз уақытында жасалынған құрылымдық реформалардың және тиімді
жүргізілген мемлекеттік реттеудің арқасында қол жеткізілген макро-
микроэкономикалық көрсеткіштерге динамикалық сипат беру қажетті болып
отыр.
Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті аграрлық
өнімдердің үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке жарайтын басым салаларды,
яғни отандық өндірісті дамытуға кірісе бастады. Ал отандық өндірісті, сол
арқылы отандық өнімдердің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекелестік
қабілеттілігін дамытудың маңызды шарттарының бірі ауыл шаруашылық
құрылымдардың тиімді және бәсекеге қабілетті қызмет етуін қамтамасыз ету
болып табылады. Олардың тиімділігін көтерудің бірден бір жолы - оның
қызметін жан-жақты талдап, қалыпты жағдайдан ауытқуын дер кезінде
диагностикалап уақытылы шара қолдану болып табылады.
Сонымен, кез-келген шаруашылықтың экономикалық қызметінің нәтижесі мен
жалпы жағдайына кешенді диагностикалау қажетті. Бұған қоса, жалпы бүкіл
әлемдік дағдарыс кезінде кез келген шаруашылықтың қызметіне уақытылы
диагностикалау және оның тиімді әдістерін қолдану - бүгінгі күннің өзекті
мәселелерінің бірі.
Қазіргі нарық жағдайында мекеменің динамикалық дамуына үнемі
диагностика жасау бәсекеге қабілетті болудың қажетті шарты. Сондықтан
кәсіпорынның шаруашылық қызметінің динамикалық дамуын диагностикалау, оның
нормалы жағдайынан ауытқуын саралау, оның себептерін анықтап шаралар
жоспарлау және нормалы жағдайға жеткізу өзектілігі диссертациялық жұмыс
тақырыбының таңдалуына себепші болды.
Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі. Диссертациялық жұмыстың орындалуы
барысында автор жалпы экономиканың оның ішінде ауыл шаруашылық
құрылымдарының динамикалық дамуының теориялық және әдістемелік мәселелері
бойынша жарық көрген шетелдік және отандық ғалымдардың еңбектеріне сүйенді.
Олардың ішінде алыс және жақын шетелдерден келесі ғалымдарды атап өтуге
болады. Ресей ғалымдары М.И.Баканов, А.Д.Шеремет, С.А.Барнгольц,
Б.И.Майданчик, А.И.Муравьев, Самборский, В.В.Осмоловский, Н.В.Ковалев,
Г.В.Савицкая, Т.Б.Бердникова, В.Я.Поздняков, Н.С.Пласкова, Н.В.Радионов,
С.П.Радионова, және басқалар. Қазақстандық ғалымдардан тек
Х.Ш.Дүйсенбаевты атап өтуге болады.
Жоғарыда аталған ғалым зерттеушілердің кәсіпорынның динамикалық дамуын
жан жақты зерттеуге қосқан үлестері аз емес. Дегенмен, шаруашылықтың
қызметін терең факторлы талдаудың кешенді математикалық әдістерін
қарастырмаған.
Ресей ғалымдары осы ғасырдың басында экономикалық үрдістерді
диагностикалауды ұсына бастады. Мына экономист ғалымдардың еңбектерінде
талдау және диагностикалау әдістемелері қарастырылған: А.Д.Шеремет,
Л.А.Головнина, О.А.Жигунова, М.М.Глазов, Н.Н. Погостинский,
Ю.А.Погостинский. Дегенмен осы ғалымдардың еңбектерінде экономикалық талдау
мен диагностикалау түсініктері және әдістері мен әдістемесі айқындалып
қарастырылмаған. Осыған байланысты экономикалық диагностикалаудың
әдістерін жетілдіру диссертациялық жұмыс тақырыбының таңдалуына себепші
болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Осыған байланысты жұмыстың
мақсаты ауыл шаруашылық құрылымдарының динамикалық дамуын диагностикалау
мәселелерін зерттеп және әдістерін жүйелеу. Алға қойылған мақсатқа қол
жеткізу үшін жұмыста келесідей міндеттер қойылған:
шаруашылықтың динамикалық дамуының теориялық негізін зерттеу және күріш
өндірісінің даму жолдарын талдау;
шаруашылық қызметінің динамикалық даму үрдісін диагностикалау мәнін,
маңыздылығын және талдау әдістерін және олардың ерекшеліктерін саралау;
Диагностикалау әдісін жүйелі талдау және жетілдіру;
Ауылшаруашылық мекемелердің қызметін талдауда диагностикалау әдісін қолдану
арқылы оның қызметінің динамикалық дамуын жетілдіру мақсатына ұсыныс жасау.
Зерттеу пәні. Шаруашылықтың динамикалық даму үрдісіне экономикалық
талдау және диагностикалау әдістері.
Зерттеу нысаны. Қызылорда обылысының күріш өндірісі саласы және ЖШС
Шаған жер, ЖШС Сейфуллин атындағы, ЖШС Лимитед, ЖШС Жаңа жол күріш
шаруашылықтарының мәліметтері.
Диссертациялық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздерін экономика
жүйесінің орнықтылығы, оның ішінде ауыл шаруашылығы құрылымдарының
динамикалық даму үрдісін зерттеу және талдау әдістемелері жөніндегі отандық
және шетелдік ғалымдардың жан жақты еңбектері құрайды. Диссертациялық
зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының статистика
агенттігінің мәліметтері, Қызылорда обылысының статистика басқармасының
және ЖШС Шаған жер, ЖШС Сейфуллин атындағы, ЖШС Лимитед, ЖШС Жаңа
жол күріш шаруашылықтарының жылдық есеп мәліметтері құрайды. Сонымен қатар
ғылыми тәжірибелік конференциялар, семинарлар және ғылыми мерзімдік
басылымдарда жарияланған мәліметтер пайдаланған.
Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы. Нарық жағдайында ауыл шаруашылық
мекемелерінің динамикалық дамуын диагностикалау, оның әдісін жетілдіру және
динамикалық даму үрдісін қалыптастыру негізінде шешім қабылдаудың
әдістемесін ұсыну.
Қорғауға ұсынылған негізгі тұжырымдар.
- экономикалық диагностика, динамикалық диагностика ұғымына
авторлық түсініктеме берілді;
- диагностикалау әдісі жетілдірілді: сызықты емес нормативті модельді
сызықты түрге келтіру әдістемесі ұсынылды;
- шаруашылықтың динамикалық даму деңгейін диагностикалаудың жүйеленген
матрицалық норматив әдісі ұсынылды;
- күріш шаруашылық құрылымдарының даму үрдісінің динамикалық нормативті
матрицалық моделі дайындалды;
- шаруашылықтың динамикалық дамуына факторлық талдау және оны
жетілдірудің шаралары ұсынылды.
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Зерттеу
барысында алынған нәтижелер мен ұсыныстар, әдістемелік нұсқаулар келесі
бағытта қолданылуы мүмкін: ауылшаруашылығы мекемелерінің экономикалық
қызметіне талдау және стратегиялық шешім қабылдауда, жоспарлауда; кез
келген экономикалық, бизнестік мекемелердің қаржылық жағдайына аналитикалық
есептеу жұмыстарына. Диссертациядағы жетілдірілген диагностикалау әдісі
экономикалық мамандықтардың Экономикалық талдаудың теориясы, Экономика
статистикалық талдау Қаржылық талдау пәндерін оқыту барысында қолданыста
бола алады.
Зерттеу нәтижелерінің мақұлдануы. Жұмыстың негізгі нәтижелері
мынадай халықаралық ғылыми практикалық конференцияларда баяндалды:
Современная аграрная экономика: проблемы и решения Воронеж мемлекеттік
аграрлық университеті, наурыз, 2006; Экономика, бизнес және білім беру
саласындағы жаңа үрдістерХБУ-дың 15-жылдығына арналған 1V халықаралық
ғылыми-тәжірибелік конференциясы, Алматы, қараша, 2007; Ұлттық экономика:
инновациялық және бәсекеге қабілетті үлгіні қалыптастыру II Т.Рысқұлов
оқулары, Алматы, мамыр, 2007; Бизнес, ғылым, білім: ынтымақтастық қырлары
III Т.Рысқұлов оқулары, Алматы, мамыр, 2008.
Зерттеу бойынша жарияланған еңбектер. Диссертация тақырыбы бойынша 3,5
баспа табақ бетті құрайтын 7 ғылыми жұмыс жарияланған.
Диссертациялық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс
кіріспе, үш негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және
қосымшалардан тұрады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Өндірістің динамикалық дамуы кез-келген қоғамдық-экономикалық
формацияда өзекті болып табылады. Нарық экономика шартында кәсіпорын сыртқы
экономикалық ортаға анықталмаған өсу жағдайында жұмыс жасауға мәжбүр және
экономикалық жүйені орнықтыруды арттыру бағытында болуы мен стратегиялық
басқарушылық шешімдерді қабылдау мәселелері маңызды болып келеді.
Қарапайым түсінікте динамикалық даму мынаны білдіреді, объекті кері
ауытқуға ұшырамаған, орнықты. Экономикалық объектінің орнықтылығы
динамикалық үрдістің негізі, оның әр периодындағы нәтижесі салыстырмалы.
Демек, динамикалық даму - салыстырмалы категория және оны басқа динамикалық
үрдіспен салыстыру арқылы ғана бағалауға болады.
Тәжірибеде көбіне жүйені тұрақсыз жағдайға келтіретін факторларды елемеу
немесе одан кетіп қалу мүмкін емес. Сондықтан кез-келген жүйенің
динамикалық даму негізінде ең алдымен қандай болмасын әсер етулерді алдын-
ала болжау, содан кейін басқару болып табылады.
Экономиканың аграрлы сферасында жүйелер үшін орнықты өндіріс оның
ерекшеліктері бойынша анықталады. Нақтырақ айтқанда: ауылшаруашылығы ұдайы
өндірістік процесс және тірі организмдермен тығыз байланысты болады;
ауылшаруашылығында өндірілетін өнімдердің көбісін қоймада қор ретінде
жинақтауға келмейді; өндірістік процестердің маусымдық шектелуі; өндіріс
күштерінің төмен деңгейі және т.б. Осының барлығы ауылшаруашылығының басқа
салаларымен салыстырғанда орнықты болуының күрделігін білдіреді, сондықтан
да осы мәселеге аса көңіл бөлуді қажет етеді.
Кейбір экономист- ғалымдар орнықтылықты тар көлемдегі мағынада да,
кең мағынада да анықтауда. Олар орнықтылықты тар көлемде егіннің
шығымдылығы мен жалпы өнімнің терең өспеуімен түсіндіреді, ал кең мағынада
жалпы жиынның орнықтылылығын ғана емес, сонымен қатар саланың
интенсивтілігі, өндірілетін өнім сапасының және әлеуметтік - экономикалық
міндеттердің шешілуін қамтиды.
Қорытындылай келе, біздің ойымызша, ауылшаруашылығы орнықтылық кең
мағынасында, саланың ішкі және сыртқы жағдайлардың әсерінен тәуелсіз өз
қызметін (шаруашылық, қаржылық, әлеуметтік және т.б.) орындай отырып,
өзінің ішкі құрылымын сақтау болып табылады. Жеке объектінің орнықтылығы -
сыртқы факторлардың өзгерісі мен жүйенің ішінде мүмкін болатын құрылымдық
өзгерістердің болуы жағдайында да өзінің тұтастығын сақтау қабілетімен
сипатталады. Орнықтылықтың негізі объектінің ішінде орналасқан. Әртүрлі
факторлардың әсер етуіне оның тұрақтылығын арттыру үшін ең алдымен
объектіні ішінен жетілдіру керек.
Шаруашылықтар толық тәуелсіздікті алумен, аграрлы секторды мемлекеттік
қаржыландыру жүйесінің бұзылуынан және қазіргі қаржылық дағдарыс кезінде
олардың қаржылық орнықтылығының мәні мен ролі өсті. Бұл түсінік шаруашылық
жүргізу субъектінің негізгі және айналым құралдарына деген қажеттілігін
жабу, уақытылы және толық мөлшерде өзінің нарықтық контрагенттері, мемлекет
және басқа да ұйымдар (жергілікті және мемлекеттік салықтар, салықтық емес
қорларға және т.б.) алдындағы қаржылық міндеттемелерін толық көлемде
орындау мүмкіндігін сипаттайды.
Қаржылық орнықтылық ақша қаражаттарын еркін оңтайландыра отырып,
оларды тиімді пайдалануда өндірістік процессті үздіксіз қамтамасыз ету және
өнім мен қызметті өткізу және өндірісті ұлғайту мен жаңарту шығындарымен
қамтамасыз етуге қабілетті. Сондықтан орнықтылық нарық талаптарына сай және
динамикалық дамуының қажеттіліктеріне жауап бере алатындай сипатта болуы
керек.
Орнықтылық сандық және сапалық бағаланып ауылшаруашылық құрылымның
жұмыс атқару динамикалық дамуын жоғарылатуға мүмкіндік беретін шаралар
жүйесін әзірлеу керек. Даму деңгейін жоғарылату жөніндегі шаралар негізі
бір уақытта әр түрлі бағытта кешенді жүргізілуі қажет екені анық. Сонда
оларды жүргізу тиімділігі айтарлықтай жоғары болады.
Осыларды есепке ала отырып, ең алдымен нақты шаруашылық деңгейінде
және де оның ресурстық мүмкіншіліктерін жүзеге асыра алатын, және аз
шығындалатын шараларды әзірлеу мен жүзеге асыру маңызды. Бұндай шаралардың
арасынан өндіріс құрылымын жетілдіру, ауыл шаруашылық өндірісінің икемді
жүйесін қолдану, резервтік қорлар жүйесін жетілдіру, тәуекелділікті
төмендетуге бағытталған шаралар және т.б. шараларды бөлуге болады.
Макроэкономикалық факторлар (жоғары деңгейлі инфляция, өнеркәсіп және
ауыл шаруашылығы өнімдері бағасының төмендігі, ұзақ мерзімді несиелендіру
жүйесінің жоқтығы және т.б.) қатарына әсері мен жекелеген шаруашылықтарды
дамытудың ішкі күрделілігі олардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаев Жаңа
әлемдегі Жаңа Қазақстан атты Қазақстан халқына арнаған 2009ж. 28-
ақпанындағы дәстүрлі Жолдауында Бәсекеге қабілеттілік - Қазақстанның
әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты кіруінің кілті деп айқындап
берді. Сондықтан да ауыл шаруашылығының барлық салаларында нарықтық
қатынастарға негізделіп жүргізілген реформалар тұрақты экономикалық дамуды
қамтамасыз етуге бағытталуы, қазіргі уақытта ел экономикасының алдындағы
маңыздылығы өте жоғары міндеттердің бірі. Соңғы жылдары өз ауыл
шаруашылығында өз уақытында жасалынған құрылымдық реформалардың және тиімді
жүргізілген мемлекеттік реттеудің арқасында қол жеткізілген макро-
микроэкономикалық көрсеткіштерге динамикалық сипат беру қажетті болып
отыр.
Қазіргі кезде біздің мемлекетіміз бәсекеге қабілетті аграрлық
өнімдердің үлгісін таңдай отырып, бәсекелестікке жарайтын басым салаларды,
яғни отандық өндірісті дамытуға кірісе бастады. Ал отандық өндірісті, сол
арқылы отандық өнімдердің ішкі және сыртқы нарықтардағы бәсекелестік
қабілеттілігін дамытудың маңызды шарттарының бірі ауыл шаруашылық
құрылымдардың тиімді және бәсекеге қабілетті қызмет етуін қамтамасыз ету
болып табылады. Олардың тиімділігін көтерудің бірден бір жолы - оның
қызметін жан-жақты талдап, қалыпты жағдайдан ауытқуын дер кезінде
диагностикалап уақытылы шара қолдану болып табылады.
Сонымен, кез-келген шаруашылықтың экономикалық қызметінің нәтижесі мен
жалпы жағдайына кешенді диагностикалау қажетті. Бұған қоса, жалпы бүкіл
әлемдік дағдарыс кезінде кез келген шаруашылықтың қызметіне уақытылы
диагностикалау және оның тиімді әдістерін қолдану - бүгінгі күннің өзекті
мәселелерінің бірі.
Қазіргі нарық жағдайында мекеменің динамикалық дамуына үнемі
диагностика жасау бәсекеге қабілетті болудың қажетті шарты. Сондықтан
кәсіпорынның шаруашылық қызметінің динамикалық дамуын диагностикалау, оның
нормалы жағдайынан ауытқуын саралау, оның себептерін анықтап шаралар
жоспарлау және нормалы жағдайға жеткізу өзектілігі диссертациялық жұмыс
тақырыбының таңдалуына себепші болды.
Тақырыптың ғылыми зерттелу дәрежесі. Диссертациялық жұмыстың орындалуы
барысында автор жалпы экономиканың оның ішінде ауыл шаруашылық
құрылымдарының динамикалық дамуының теориялық және әдістемелік мәселелері
бойынша жарық көрген шетелдік және отандық ғалымдардың еңбектеріне сүйенді.
Олардың ішінде алыс және жақын шетелдерден келесі ғалымдарды атап өтуге
болады. Ресей ғалымдары М.И.Баканов, А.Д.Шеремет, С.А.Барнгольц,
Б.И.Майданчик, А.И.Муравьев, Самборский, В.В.Осмоловский, Н.В.Ковалев,
Г.В.Савицкая, Т.Б.Бердникова, В.Я.Поздняков, Н.С.Пласкова, Н.В.Радионов,
С.П.Радионова, және басқалар. Қазақстандық ғалымдардан тек
Х.Ш.Дүйсенбаевты атап өтуге болады.
Жоғарыда аталған ғалым зерттеушілердің кәсіпорынның динамикалық дамуын
жан жақты зерттеуге қосқан үлестері аз емес. Дегенмен, шаруашылықтың
қызметін терең факторлы талдаудың кешенді математикалық әдістерін
қарастырмаған.
Ресей ғалымдары осы ғасырдың басында экономикалық үрдістерді
диагностикалауды ұсына бастады. Мына экономист ғалымдардың еңбектерінде
талдау және диагностикалау әдістемелері қарастырылған: А.Д.Шеремет,
Л.А.Головнина, О.А.Жигунова, М.М.Глазов, Н.Н. Погостинский,
Ю.А.Погостинский. Дегенмен осы ғалымдардың еңбектерінде экономикалық талдау
мен диагностикалау түсініктері және әдістері мен әдістемесі айқындалып
қарастырылмаған. Осыған байланысты экономикалық диагностикалаудың
әдістерін жетілдіру диссертациялық жұмыс тақырыбының таңдалуына себепші
болды.
Зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері. Осыған байланысты жұмыстың
мақсаты ауыл шаруашылық құрылымдарының динамикалық дамуын диагностикалау
мәселелерін зерттеп және әдістерін жүйелеу. Алға қойылған мақсатқа қол
жеткізу үшін жұмыста келесідей міндеттер қойылған:
шаруашылықтың динамикалық дамуының теориялық негізін зерттеу және күріш
өндірісінің даму жолдарын талдау;
шаруашылық қызметінің динамикалық даму үрдісін диагностикалау мәнін,
маңыздылығын және талдау әдістерін және олардың ерекшеліктерін саралау;
Диагностикалау әдісін жүйелі талдау және жетілдіру;
Ауылшаруашылық мекемелердің қызметін талдауда диагностикалау әдісін қолдану
арқылы оның қызметінің динамикалық дамуын жетілдіру мақсатына ұсыныс жасау.
Зерттеу пәні. Шаруашылықтың динамикалық даму үрдісіне экономикалық
талдау және диагностикалау әдістері.
Зерттеу нысаны. Қызылорда обылысының күріш өндірісі саласы және ЖШС
Шаған жер, ЖШС Сейфуллин атындағы, ЖШС Лимитед, ЖШС Жаңа жол күріш
шаруашылықтарының мәліметтері.
Диссертациялық жұмыстың теориялық және әдістемелік негіздерін экономика
жүйесінің орнықтылығы, оның ішінде ауыл шаруашылығы құрылымдарының
динамикалық даму үрдісін зерттеу және талдау әдістемелері жөніндегі отандық
және шетелдік ғалымдардың жан жақты еңбектері құрайды. Диссертациялық
зерттеудің ақпараттық базасын Қазақстан Республикасының статистика
агенттігінің мәліметтері, Қызылорда обылысының статистика басқармасының
және ЖШС Шаған жер, ЖШС Сейфуллин атындағы, ЖШС Лимитед, ЖШС Жаңа
жол күріш шаруашылықтарының жылдық есеп мәліметтері құрайды. Сонымен қатар
ғылыми тәжірибелік конференциялар, семинарлар және ғылыми мерзімдік
басылымдарда жарияланған мәліметтер пайдаланған.
Зерттеу нәтижелерінің ғылыми жаңалығы. Нарық жағдайында ауыл шаруашылық
мекемелерінің динамикалық дамуын диагностикалау, оның әдісін жетілдіру және
динамикалық даму үрдісін қалыптастыру негізінде шешім қабылдаудың
әдістемесін ұсыну.
Қорғауға ұсынылған негізгі тұжырымдар.
- экономикалық диагностика, динамикалық диагностика ұғымына
авторлық түсініктеме берілді;
- диагностикалау әдісі жетілдірілді: сызықты емес нормативті модельді
сызықты түрге келтіру әдістемесі ұсынылды;
- шаруашылықтың динамикалық даму деңгейін диагностикалаудың жүйеленген
матрицалық норматив әдісі ұсынылды;
- күріш шаруашылық құрылымдарының даму үрдісінің динамикалық нормативті
матрицалық моделі дайындалды;
- шаруашылықтың динамикалық дамуына факторлық талдау және оны
жетілдірудің шаралары ұсынылды.
Зерттеу жұмысының теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Зерттеу
барысында алынған нәтижелер мен ұсыныстар, әдістемелік нұсқаулар келесі
бағытта қолданылуы мүмкін: ауылшаруашылығы мекемелерінің экономикалық
қызметіне талдау және стратегиялық шешім қабылдауда, жоспарлауда; кез
келген экономикалық, бизнестік мекемелердің қаржылық жағдайына аналитикалық
есептеу жұмыстарына. Диссертациядағы жетілдірілген диагностикалау әдісі
экономикалық мамандықтардың Экономикалық талдаудың теориясы, Экономика
статистикалық талдау Қаржылық талдау пәндерін оқыту барысында қолданыста
бола алады.
Зерттеу нәтижелерінің мақұлдануы. Жұмыстың негізгі нәтижелері
мынадай халықаралық ғылыми практикалық конференцияларда баяндалды:
Современная аграрная экономика: проблемы и решения Воронеж мемлекеттік
аграрлық университеті, наурыз, 2006; Экономика, бизнес және білім беру
саласындағы жаңа үрдістерХБУ-дың 15-жылдығына арналған 1V халықаралық
ғылыми-тәжірибелік конференциясы, Алматы, қараша, 2007; Ұлттық экономика:
инновациялық және бәсекеге қабілетті үлгіні қалыптастыру II Т.Рысқұлов
оқулары, Алматы, мамыр, 2007; Бизнес, ғылым, білім: ынтымақтастық қырлары
III Т.Рысқұлов оқулары, Алматы, мамыр, 2008.
Зерттеу бойынша жарияланған еңбектер. Диссертация тақырыбы бойынша 3,5
баспа табақ бетті құрайтын 7 ғылыми жұмыс жарияланған.
Диссертациялық жұмыстың құрылымы мен көлемі. Диссертациялық жұмыс
кіріспе, үш негізгі бөлім, қорытынды, пайдаланған әдебиеттер тізімінен және
қосымшалардан тұрады.
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Өндірістің динамикалық дамуы кез-келген қоғамдық-экономикалық
формацияда өзекті болып табылады. Нарық экономика шартында кәсіпорын сыртқы
экономикалық ортаға анықталмаған өсу жағдайында жұмыс жасауға мәжбүр және
экономикалық жүйені орнықтыруды арттыру бағытында болуы мен стратегиялық
басқарушылық шешімдерді қабылдау мәселелері маңызды болып келеді.
Қарапайым түсінікте динамикалық даму мынаны білдіреді, объекті кері
ауытқуға ұшырамаған, орнықты. Экономикалық объектінің орнықтылығы
динамикалық үрдістің негізі, оның әр периодындағы нәтижесі салыстырмалы.
Демек, динамикалық даму - салыстырмалы категория және оны басқа динамикалық
үрдіспен салыстыру арқылы ғана бағалауға болады.
Тәжірибеде көбіне жүйені тұрақсыз жағдайға келтіретін факторларды елемеу
немесе одан кетіп қалу мүмкін емес. Сондықтан кез-келген жүйенің
динамикалық даму негізінде ең алдымен қандай болмасын әсер етулерді алдын-
ала болжау, содан кейін басқару болып табылады.
Экономиканың аграрлы сферасында жүйелер үшін орнықты өндіріс оның
ерекшеліктері бойынша анықталады. Нақтырақ айтқанда: ауылшаруашылығы ұдайы
өндірістік процесс және тірі организмдермен тығыз байланысты болады;
ауылшаруашылығында өндірілетін өнімдердің көбісін қоймада қор ретінде
жинақтауға келмейді; өндірістік процестердің маусымдық шектелуі; өндіріс
күштерінің төмен деңгейі және т.б. Осының барлығы ауылшаруашылығының басқа
салаларымен салыстырғанда орнықты болуының күрделігін білдіреді, сондықтан
да осы мәселеге аса көңіл бөлуді қажет етеді.
Кейбір экономист- ғалымдар орнықтылықты тар көлемдегі мағынада да,
кең мағынада да анықтауда. Олар орнықтылықты тар көлемде егіннің
шығымдылығы мен жалпы өнімнің терең өспеуімен түсіндіреді, ал кең мағынада
жалпы жиынның орнықтылылығын ғана емес, сонымен қатар саланың
интенсивтілігі, өндірілетін өнім сапасының және әлеуметтік - экономикалық
міндеттердің шешілуін қамтиды.
Қорытындылай келе, біздің ойымызша, ауылшаруашылығы орнықтылық кең
мағынасында, саланың ішкі және сыртқы жағдайлардың әсерінен тәуелсіз өз
қызметін (шаруашылық, қаржылық, әлеуметтік және т.б.) орындай отырып,
өзінің ішкі құрылымын сақтау болып табылады. Жеке объектінің орнықтылығы -
сыртқы факторлардың өзгерісі мен жүйенің ішінде мүмкін болатын құрылымдық
өзгерістердің болуы жағдайында да өзінің тұтастығын сақтау қабілетімен
сипатталады. Орнықтылықтың негізі объектінің ішінде орналасқан. Әртүрлі
факторлардың әсер етуіне оның тұрақтылығын арттыру үшін ең алдымен
объектіні ішінен жетілдіру керек.
Шаруашылықтар толық тәуелсіздікті алумен, аграрлы секторды мемлекеттік
қаржыландыру жүйесінің бұзылуынан және қазіргі қаржылық дағдарыс кезінде
олардың қаржылық орнықтылығының мәні мен ролі өсті. Бұл түсінік шаруашылық
жүргізу субъектінің негізгі және айналым құралдарына деген қажеттілігін
жабу, уақытылы және толық мөлшерде өзінің нарықтық контрагенттері, мемлекет
және басқа да ұйымдар (жергілікті және мемлекеттік салықтар, салықтық емес
қорларға және т.б.) алдындағы қаржылық міндеттемелерін толық көлемде
орындау мүмкіндігін сипаттайды.
Қаржылық орнықтылық ақша қаражаттарын еркін оңтайландыра отырып,
оларды тиімді пайдалануда өндірістік процессті үздіксіз қамтамасыз ету және
өнім мен қызметті өткізу және өндірісті ұлғайту мен жаңарту шығындарымен
қамтамасыз етуге қабілетті. Сондықтан орнықтылық нарық талаптарына сай және
динамикалық дамуының қажеттіліктеріне жауап бере алатындай сипатта болуы
керек.
Орнықтылық сандық және сапалық бағаланып ауылшаруашылық құрылымның
жұмыс атқару динамикалық дамуын жоғарылатуға мүмкіндік беретін шаралар
жүйесін әзірлеу керек. Даму деңгейін жоғарылату жөніндегі шаралар негізі
бір уақытта әр түрлі бағытта кешенді жүргізілуі қажет екені анық. Сонда
оларды жүргізу тиімділігі айтарлықтай жоғары болады.
Осыларды есепке ала отырып, ең алдымен нақты шаруашылық деңгейінде
және де оның ресурстық мүмкіншіліктерін жүзеге асыра алатын, және аз
шығындалатын шараларды әзірлеу мен жүзеге асыру маңызды. Бұндай шаралардың
арасынан өндіріс құрылымын жетілдіру, ауыл шаруашылық өндірісінің икемді
жүйесін қолдану, резервтік қорлар жүйесін жетілдіру, тәуекелділікті
төмендетуге бағытталған шаралар және т.б. шараларды бөлуге болады.
Макроэкономикалық факторлар (жоғары деңгейлі инфляция, өнеркәсіп және
ауыл шаруашылығы өнімдері бағасының төмендігі, ұзақ мерзімді несиелендіру
жүйесінің жоқтығы және т.б.) қатарына әсері мен жекелеген шаруашылықтарды
дамытудың ішкі күрделілігі олардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz