Жалпы экономикалық теорияның методологиясы мен даму кезендері

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

1 ЖАЛПЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯСЫ МЕН ДАМУ КЕЗЕНДЕРІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1 Экономикалық теория методологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2 Экономикалық теорияның даму кезеңдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9

2 ҚР.да ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ РЕТІНДЕГІ МЕНШІКТІҢ ҚАЗІРГІ ТАНДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.1. Қазақстан Республикасындағы жеке меншік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік меншіктегі кәсіпорындардың әрекет етуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18

3 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ ... ... ... ... ... ... ... ... .21

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..28

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...30

Бізді қоршаған ортаға үңіле қарайтын болсақ, ол тым күрделі және онда болып жататын өртүрлі өзгерістер бір-бірімен өзара тығыз байланысқан. Осы құбылыстарды жан-жақты зерттеу ісімен көптеген ғалымдар айналысады, солардың ішінде экономика ғылымының орны ерекше.
Қазіргі заманда «экономика» сөзінің тұсінігі көп мағынаны білдіреді.
Біріншіден, «экономика» сөзімен игіліктер мен кызметтер көрсететін өндірістік және өндірістік емес салалардың жиынтығы ретінде түсіндіріледі, онсыз адамзат қоғамы өмір сүре алмайды., Сондай-ақ «экономика» сөзімен экономикалық қатынастар жиынтығы қарастырылады. Осы қатынастар өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну жүйесінде қалыптасады. Бұл қатынастар қоғамның экономикалық базисін құрап, онда идеологиялык және саяси қондырма орналасады.
Екіншіден, «экономика» сөзін ғылымдар тоғысындағы экономикалық қатынастарын қызметтік немесе салалық астарын қарастыру деп білеміз. Экономикалык теорияның өкілдері өндіріс деңгейінің макро - мен микроэкономикасын және интерэкономикасын бөліп қарағанда да «экономика» ұғымын түсіндіреді. Интерэкономика дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы мен даму заңдылығын сипаттайды. Соңдай-ак экономикалық теорияда бірнеше экономика түрлерін бөліп қарайды: дәстүрлі, нарықтық, еркін бәсекелік, әкімшілдік-әміршілдік, аралас және баскалары.
Үшіншіден, «экономика» сөзі экономикалық ғылым жалпы экономикалық теория ретінде қарастырлады.
Төртіншіден, «экономика» сөзімен оқыту пәні ретінде түсіндіріледі. Қоғамдық қатынастар жүйесінде экономикаға ерекше орын беріледі, себебі ол саяси, құқықтык, рухани және басқада коғамдық, өмір саласының мазмұнын анықтайды.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты «экономика» ұғымын кешенді түрде талдау болып табылады. Жұмыс жасау барысында оқулықтар тақырыптың теориялық жағын ашу, экономикалық газет-журналдар экономика дамуындағы рөлін анықтау үшін қолданылды.
Бұл курстық жұмыста жалпы экономикалық теорияның даму кезеңдері, методологиясы, оның даму кезеңдері және қазіргі экономикалық ойлар қарастырылады. Саяси экономияда классикалық мектептерінің пайда болуы, оның “жас” буржуазияның саяси үстемдігін жүргізу үшін феодализімнің ескілік қалдықтарына қарсы күресімен байланысты айрықша ғылым ретінде қалыптасуын аса құрметпен атап көрсетіледі.
Дәуірлер бойынша, қоғамдық – экономикалық формациялар мен олардың сатылары бойынша экономикалық ойларды кезең - кезеңге бөлу шеңберінде таптық бағыттарды (мысалы, буржуазиялық, ұсақ буржуазиялық), ал олардың шеңберінде – теориялық ағымдарды, ілімдерді, жекелеген мектептерді бөліп көрсету қажет.
Қазіргі жағдайда ғылыми талдау жасаудың басты міндеттері әртүрлі экономикалық ағымдар мен мектептерді зерттеу, сынау, мүлде жоққа шығару емес, олардағы бөлініп көрінетін, тарихи тәжиребеге қарама-қайшы келетін және теріске шығаратын дәлелдер мен нақты аспектілерді ерекшелеп көрсететін ғылыми талдау болып саналады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Нұрсултан Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті
2. Очерки экономической истории /Под ред. академика С.Б.Баишева. Алма-Ата, 1974.
3. Прошлое Казахстана в источниках и материалах. /Под ред. проф. С. Д. Асфендиярова. 2-е издание. Алматы: «Казахстан». 1998.
4. Теоретическая экономика: Учебник. /Под ред. д.э.н. проф. У. К. Шеденова. Алматы-Актюбинск. 1999.
5. Титова Н.Е. История экономических учений. Курс лекций. М. 1997.
6. Толыбеков С. Е. Кочевое хозйство казахов в XVIII- начале XX века. Алма-Ата: Наука, 1971.
7. Экономикалық ілімдер тарихы пәнінің үлгі бағдарламасы. Алматы: Қазақ университеті, 1999.
8. Экономикалық ілімдер тарихы. Алматы: Қазақ университеті, 1997.
9. Экономическая энциклопедия. Политическая экономия. М.: Советская энциклопедия, 1972-1980. Т. 1-4.
10. Энтони Б. Аткинсон, Джозеф Э. Стиглиц. Лекции по экономической теории государственного сектора. М.: Аспект Пресс, 1995.
11. Юность науки. Жизнь и идеи мыслителей экономистов до Маркса. М., 1985.
12. Ядгаров Я.С. История экономическихучений. М.: ИНФРА-М., 1997.
13. Жанагулов А.Ш., Сүіндіков Ж.С. Нарықтық экономиканын казіргі терминологиялық түсіндірме сөздігі. Караганды: КЭУ баспасы, 2003
14. Жанагулов А.Ш., Сүйіндіков Ж.С., Ускенбаева А.Р., Cтепаницкая О.А «Экономика ілімдерінің тарихы» Қарғанды 2004
15. www.google.kz.
16. Новейшая история Казахстана. Сборник документов и материалов. т.1 (1917-1939г.г.). Алматы: «Санат». 1998
17. Назарбаев Н.Ә. Қазақстанның егеменді мемлекет ретінде қалыптасуы мен дамуының стратегиясы. Алматы: Дәуір, 1992.
18. Назарбаев Н.Ә. Қазакстан-2030. Алматы, 1997.
19. Назарбаев Н. Ә. Тарих толқынында. Алматы: Атамүра, 1999.
20. Аникин А.В. Путь искании. Социально-экономические идеи в России до марксизма. М., 1990
21. Аубакиров И. А. Извлечение из опубликованных работ в разные годы. Алматы: Қазақ университеті, 2000.
22. Ашимбаев Т. А. Экономика Казахстана на пути к рынку. Тенденции и размышления. Алматы: Казакстан. 1994.
23. Баликоев В.З. Общая экономическая теория. Новосибирск, 1999

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

КІРІСПЕ
1 ЖАЛПЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯСЫ МЕН ДАМУ
КЕЗЕНДЕРІ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 5
1.1 Экономикалық теория
методологиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Экономикалық теорияның даму
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..9
2 ҚР-да ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ РЕТІНДЕГІ МЕНШІКТІҢ ҚАЗІРГІ ТАНДАҒЫ
ЖАҒДАЙЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .1
5
2.1. Қазақстан Республикасындағы жеке
меншік ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..15
2.2. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік меншіктегі кәсіпорындардың
әрекет
етуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..18
3 ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТЕОРИЯ ... ... ... ... ... ... ... . ... 21
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ...28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..30

КІРІСПЕ

Бізді қоршаған ортаға үңіле қарайтын болсақ, ол тым күрделі және онда болып
жататын өртүрлі өзгерістер бір-бірімен өзара тығыз байланысқан. Осы
құбылыстарды жан-жақты зерттеу ісімен көптеген ғалымдар айналысады,
солардың ішінде экономика ғылымының орны ерекше.
Қазіргі заманда экономика сөзінің тұсінігі көп мағынаны білдіреді.
Біріншіден, экономика сөзімен игіліктер мен кызметтер көрсететін
өндірістік және өндірістік емес салалардың жиынтығы ретінде түсіндіріледі,
онсыз адамзат қоғамы өмір сүре алмайды., Сондай-ақ экономика сөзімен
экономикалық қатынастар жиынтығы қарастырылады. Осы қатынастар өндіру,
бөлу, айырбастау және тұтыну жүйесінде қалыптасады. Бұл қатынастар қоғамның
экономикалық базисін құрап, онда идеологиялык және саяси қондырма
орналасады.
Екіншіден, экономика сөзін ғылымдар тоғысындағы экономикалық қатынастарын
қызметтік немесе салалық астарын қарастыру деп білеміз. Экономикалык
теорияның өкілдері өндіріс деңгейінің макро - мен микроэкономикасын және
интерэкономикасын бөліп қарағанда да экономика ұғымын түсіндіреді.
Интерэкономика дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы мен даму заңдылығын
сипаттайды. Соңдай-ак экономикалық теорияда бірнеше экономика түрлерін
бөліп қарайды: дәстүрлі, нарықтық, еркін бәсекелік, әкімшілдік-әміршілдік,
аралас және баскалары.
Үшіншіден, экономика сөзі экономикалық ғылым жалпы экономикалық теория
ретінде қарастырлады.
Төртіншіден, экономика сөзімен оқыту пәні ретінде түсіндіріледі. Қоғамдық
қатынастар жүйесінде экономикаға ерекше орын беріледі, себебі ол саяси,
құқықтык, рухани және басқада коғамдық, өмір саласының мазмұнын анықтайды.
Бұл курстық жұмыстың мақсаты экономика ұғымын кешенді түрде талдау
болып табылады. Жұмыс жасау барысында оқулықтар тақырыптың теориялық жағын
ашу, экономикалық газет-журналдар экономика дамуындағы рөлін анықтау үшін
қолданылды.
Бұл курстық жұмыста жалпы экономикалық теорияның даму кезеңдері,
методологиясы, оның даму кезеңдері және қазіргі экономикалық ойлар
қарастырылады. Саяси экономияда классикалық мектептерінің пайда болуы, оның
“жас” буржуазияның саяси үстемдігін жүргізу үшін феодализімнің ескілік
қалдықтарына қарсы күресімен байланысты айрықша ғылым ретінде қалыптасуын
аса құрметпен атап көрсетіледі.
Дәуірлер бойынша, қоғамдық – экономикалық формациялар мен олардың сатылары
бойынша экономикалық ойларды кезең - кезеңге бөлу шеңберінде таптық
бағыттарды (мысалы, буржуазиялық, ұсақ буржуазиялық), ал олардың шеңберінде
– теориялық ағымдарды, ілімдерді, жекелеген мектептерді бөліп көрсету
қажет.
Қазіргі жағдайда ғылыми талдау жасаудың басты міндеттері әртүрлі
экономикалық ағымдар мен мектептерді зерттеу, сынау, мүлде жоққа шығару
емес, олардағы бөлініп көрінетін, тарихи тәжиребеге қарама-қайшы келетін
және теріске шығаратын дәлелдер мен нақты аспектілерді ерекшелеп көрсететін
ғылыми талдау болып саналады.

1. ЖАЛПЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ
ТЕОРИЯНЫҢ МЕТОДОЛОГИЯСЫ МЕН ДАМУ КЕЗЕНДЕРІ

1.1 Экономикалық теория методологиясы

Экономикалық теорияның құрылымында бұл тақырыптың алатын орны ерекше.
Ойткені бұл тақырып ерекше методологиялық кіріспе болып табылады. Мұнда
экономикалық теория нені зерттеп талдайды, бұл үшін қандай одістер
пайдаланылады, оның қоғам дамуында атқаратын рөлі қандай және т.б. маңызды
моселелер аныкталады.
Бүгінгі адам, егер ол қоғамдық дамудың зандарын зерттеп түсінбесе,
экономикалық теорияны меңгермесе, ол адам өзін білім мен мәдениетке қол
жеткіздім деп айта алмайды. Бұл тақырыпты жете түсініп білу арқылы
студенттер бірнеше жаңа категориялармен танысады.
Қандай ғылым болмасын, ол адамдардың табиғатпен, қоғам-мен, бұлардың өзара
әсер етуімен байланысты мәселелерді шешуге бейімделген мақсатты
талаптарының (әрекеттерінің) нәтижесінде пайда болады. Бұны толығынан
экономиканы зерттейтін ғылым кешеніне жатқызуға болады. Адамдар көне
заманнан бастап адамзат қоғамының дамуы немен байланысты, экономика қандай
зандар-мен дамиды деген сұрақтарға жауап іздеген.
Адамдар өмірі құбылмалы, кұрделі және кайшылығы мол өмір. Бұл өмір
экономиканы, саясатты, мәдениетті және т.б. қамтиды. Қоғам өмірінің әр
салаларын жекелеген ғылымдар зерттейді. Экономикалық ғылым осылардың біреуі
болып табылады.
Тұңғыш экономикалық ой-пікірлер көне заманда пайда болған. Ертедегі Греция,
Рим, Қытай, Индия ғалым-философтары экономиканың жекелеген мәселелерін:
бағаның негізінде не жата-ды, байлық калай көбейеді, т.б. шешуге
талаптанған.Ксенофонт (б.д.д. 430-354 жж.), Платон (б.д.д. 427-347 жж.),
Аристотель (б.д.д. 384—322 жж.) пайдалылық туралы экономикалық теорияның
бастапқы принциптерін анықтаумен айналысқан.
Көне Рим ойшылдары Сенека (4—65 б.д.д. жж.), Лукреций Кар (39—55 б.д.д.
жж.) құлиеленушіліктің қүлдырап күйреуінің экономикалық себептерін
зерттеген. Осының басты себебі материалдық ынтаның болмауы, дейді олар.
Сенеканың көзқарастары христиан-ствоның экономикалық концепцияларының
қалыптасуына ықпал еткен. Осы концепциялар соңынан адамзат дамуының тарихи
процесінде шаруашылық өмірге көзқарасты мүлде өзгертеді. "Егер кімде-кім
еңбек еткісі келмесе, ол тамақ жемесін" деп, христиан-дық ойшылдар және
уағызшылар жабайы шаруашылық еңбекті қажетті көне киелі іс деп жариялаған.
Христиандық ілім әділетті баға белгілеу принципін дәлелдейді, еңбек
шығындарымен есептесе отырып, мүліктер индивидуалдық емес, әлеуметтік
бағаланғаны жөн дейді.
Бірақ ерте дүниеде, орта ғасырларда экономикалык, ой-пікірлер ғылым болып
қалыптаспаған болатын. Сол замандардың ойшылда-ры экономикалық құбылыстарды
жалпы қоғам өмірінің процестерінен бөліп алып жеке талдаған жоқ, экономика
туралы ілімді жүйеге келтіріп қалыптастыра алмаған.
Экономикалық теория қолданбалы ғылым болып шаруашылық жүргізуде қүлиемдену
құрылыста пайда болды. Экономикалық теория ғылым болып тек ХҮІ-ХҮІІ
ғасырларда ғана қалыптасады. Алғаш бұл теория "саяси экономия" деген атқа
ие болды (грекше: "политейя" — қоғам, "ойкос" — үй, шаруашылық, "номос" —
заң). Сонымен, саяси экономия — қогамдық шаруашылықтың заңдары туралы ғылым
болып табылады. XVII ғ. басында саяси экономия дербес ғылымға айналды.
Экономикапық ой-пікірлердің ғылыми тұрғыда тұжырымда-льш, қалыптасуы сауда,
өнеркәсіп капиталының дами бастауымен байланысты. Бүл кезең негізінен
Еуропада XVI—XVII ғғ. қамтыса, Ресейде тауар-ақша қатынастары 1861 ж.
реформадан кейін дами бастады. Қазак, елінде XIX ғ. соңы, XX ғ. басында
сауда капиталы, тауар-ақша айналымы, халықаралық нарык, еңбек бөлінісін
қамту процесі бірте-бірте жанданған болатын. Еліміздің солтүстік, батыс
аймақтары Ресеймен тауар айналысы басым қатынаста болса, оңтүстік, шығыс,
орталық аудандарға Орта Азия, Қытай, т.б. елдердің саудагерлері жиі келе
бастады.
Алғаш рет өз алдына калыптасқан экономикалық ой-пікірдің белгілі бір бағыты
— меркантилизм (итальянша: "мерканте" — көпес, саудагер), немесе,
меркантилистер мектебі деп аталды. Бұл бағыт өкілдерінің айтуынша,
қоғамдык, байлық (ақша, алтын) тек, саудада ғана пайда болады. Олар
ғылымының бас пәні деп ақша, тауар айналымын түсінген. Бұл сияқты ой-
пікірді кездейсоқ деп айтуға болмайды, өйткені капиталистік қимыл-әрекеттің
алғашқы кезендерінде халықаралық сауда арқылы тауарлар бір елде төмен
бағамен сатып алынып, екінші елде қымбатқа сатылған. Сондық-тан
меркантилистер мемлекет сауданы жандандырып кеңейтуді, оның алтын қорын
көбейтуді талап етуге тиісті делінген болатын. Осы мектептің белгілі өкілі
Томас Манн (1571—1641 жж.) және басқа меркантилистер мемлекеттің қоғамның
шаруашылық өміріне белсенді араласып, саудада протекционистік саясатты кең
қолдану-ын тілеген. Бұларды сынаушылар дұрыс байқаған: таза байлық
айырбаста пайда болмайды, бұнда тек ақша тауарға, тауар акшаға
айырбасталады. Айырбастағы тепе-теңдік бұзылса, байлық біреудің пайдасынан
екіншінің пайдасына ғана көшіп отырады. Айырбасқа түскен тауарлардың
бағалары тең болғанда ешкім байып кете алмайды.
Экономикалық ғылымның дамуындағы келесі кезенді физио-краттар ("физио-
кратия" грек тілінен аударғанда табиғаттың билігі) ілімі қамтиды. Бұл
бағыттың негізін қалаушы Франсуа Кенэ (1694— 1774 жж.). Физиократтар
қоғамдық байлықтың көзі өндірісте екенін дәлелдейді. Ал өндірісте, олардың
тұжымырымы бойынша, бір ғана сала болады: ол — ауылшаруашылығы.
Физиократтар ауыл шаруашылығында байлықтың өсуін тек жердің табиғи
қүнарлылығымен байланыстырып, оны табитатың тегін сыйлығы деп түсінген.
Олар өнеркәсіпті табыстарды өсіруге ат салысатын өндіріс саласы деп
есептемейді. Ал ақиқатқа келсек, капитал мен еңбек жұмсалмаса табиғаттың
жеке өзі байлықты үздіксіз көбейте алмайды.
Өндірісті зерттеуге бет бұру ғылыми саяси экономияның жарыққа келуіне жол
ашты. Күн тәртібіне келген мәселелерге дәлелді жауап берген классикалық
саяси экономия. Бұның көрнекті өкілдері Уильям Петти (1623-1687 жж.), Адам
Смит (1723-1790 жж.), Давид Рикардо (1772—1823 жж.) ұлттық байлық
материалдық өндірістің барлық саласында жасалынатынын дәлелдеді. Бұл
байлықтың әмбебап формасы - тауардың құны деп тұжырымдады олар. А.Смит
еңбек құн теориясының негізін қалады, еңбек өнімділігінің рөліне көп назар
аударып, табыстар туралы ілімді жарыққа әкелуші болды.
Байлық өсу үшін алғашқы жұмсалған қаражат қосымша шамаға (косымша құнға,
немесе, пайдаға) көбейуі керек. Осы өте маңызды ғылыми жаңалықтың ашылуы,
экономикалық теорияны нақты ғылым ретінде қалыптастырды. Утопиялық
социализм өсімі осы мезгілде қалыптасқан болатын. Бұл ілімнің негізгі
идеялары Томас Мордың "Утопия", Кампанелланың "Күн қаласы" деген
еңбектерінде жарияланған. Ксйін бұл ілімге үлес қосқандар Ш.Фурье, К.Сен-
Симон, Р.Оуэи.
Классикалық саяси экономия мен утопиялық социализмнің негізінде марксистік
бағыт қалыптасқан еді.
Біздің елдің экономикалық ғылымы осы күнге дейін марксистік теория
негізінде дамып келді. Экономикалық ой-пікірлердің тарихын зерттейтін
еңбектердің қандайын алсақта, оларда марксистік ілімге елеулі назар
аударылады. Демек, П.Самуэльсон мен В.Норд-хаус К.Маркстің "Капиталын",
А.Смиттің "Халықтар байлығын" және Д.М.Кейнстің "Жұмыспен қамту, процент
және ақшаның жалпы теориясымен" қатар қойып, осы еңбектердің барлығын
бүкіләлемдік экономикалық теорияның дамуының маңызды кезеңдері деп ұсынады.
Марксистік саяси экономия еңбек құн теориясын ілгері дамытып, қосымша құн
туралы ілімді қалыпта-стырды.
Қазіргі замандағы экономикалық ой-пікірдің маңызды бағытына неоклассикалық
ілім жатады. Осы бағыттың өкілдері субъективтік құн теориясын тұжырымдаған.
Бұлар экономикалық шаруашылықты неғұрлым аз шығын жұмсап мүмкінінше мол
пайдалылыққа ие болғысы келетін микроэкономикалық агенттердің жиынтығы деп
түсінеді.
Осы талдау сұраныс пен ұсынысты және қажеттік пен тұтынуды зерттеуге
негізделген.
XIX ғ. экономикалық ғылым бағаның құрылу зандылықтары мен ресурстарды
үнемді пайдалану, өндіріс факторларын оптималды қолдану арқасында шекті
нәтижеге жету мөселелерін жан-жақты зерттеуді жандандыра түсті (бұл
бағыттың белгілі өкілдері А.Маршалл, К.Кобб, П.Дуглас).
Осымен қатар жалпы динамикалық тепе-теңдік теориясыда (Л. Вальрас) дами
түсті. Осы теория арқылы тауарлар мен қызмет-терге сұраныстың, оның өндіріс
факторлары (еңбек, жер, капитал) сұранысына әсерін болжап анықтауға
мүмкіндік береді.
Қазіргі замандағы экономикалық теория бірнеше ірі бағыттарды
(неоклассикалық, кейнстік, монетарлық, институционал-социологиялық)
қамтиды.
Бұл бағыттар экономикадағы динамикалық процестерге (циклдерге, инфляцияға,
жұмыспен қамтуға, экономикалық құрылым-дардың өзгерістеріне, ақша арқылы
жүретін өлшемдерге) талдау, зерттеу жүргізеді. Ресейге келсек, бұнда
экономикалық ой-пікірлердің дамуы белгілі экономист және мемлекеттік
қайраткер А.Н.Радищевтің (1605—1680 жж.) атымен және XVII ғ. Жалпыресейлік
нарықтың құрылуымен байланысты. Бұның көзқарасын орталықтанған мемлекеттегі
ресейлік меркантилизмнің көрінісі деп бағалауға болады. Соңынан
экономикалық ілімге үлес қосқандар — И.Т. Посош-ков (1652-1726 жж.), М.В.
Ломоносов (1711-1765 жж.), М.М. Сперанский (1772-1839 жж.) және
А.Н.Радищевтің, А.И. Герценнің, С.Ю.Виттенін, П.А. Стольпиннің, Г.В.
Плехановтыңт.б. еңбектері. Осылар қаржылық, аграрлық және өнеркосіптік
реформалар жүргізудің негізінде Ресейдің сфералары мен региондары арасында
нарықтық қатынастардың кажеттігін дәлелдеген.
Экономикалық ой-пікірлер қатарында марксистік бағыттың орны ерекше деуге
болады (XX ғ. 20-90-шы жж.). Марксистік козқарастардың үстемдігі, бағалы
өсімдіктер арасындағы арамшол тәрізді, прогрессивтік экономикалық
қағидаларды, олардың дамуға ұмтылуына қарамастан тежеп, жоққа шығарып,
жойып отырды. Н.Д. Кондратьевтің (1891—1938 жж.), экономикалык циклдер
("ұзын толқындар") теориясын дүниеге әкелген, А.В. Чаяновтың (1888-1938
жж.) экономиканың ұйымдастыру — ондірістік және отбасы шаруалық бағыттарын
дәлелдеген идеяларын атап өткен жөн. Бірақ өкінішке орай, Сталиннің
диктатының әсерімен экономикалық трактовкалардың көбі "социализм үшін саяси
жағынан зиянды" деп жарияланды.
Қазақстан экономикасын қайта құрудың, демократияның, жа-риялылықтың бүгінгі
кезеңінде ғалымдар, жекелеген экономикалық мектептердің көзкарастары мен
жетістіктердің өтпелі дәуір эко-номикасына бейімдеп және ерекше
Қазақстандык экономика шеңберінде кәсіпкерліктің қалыптасуына бейімдеп,
интеграциялауға бет бұрып отыр. Осы бағыттың өкілдері монетаризмді және
мемле-кеттік реттеуді пайдалану аркылы, экономикадағы микро және
макропроцестерді бір-бірімен тығыз байланыстыра дамыту қажеттігін
дәлелдейді.
Экономикалық заңдар және экономикалык категориялар.
Барлық экономикалық кұбылыстар мен процестер экономи-калық зандардың әсері
арқылы дамып отырады. Экономикалық заң дегеніміз не? Ол қоғамның
экономикалық өмірінің аса маңызды, тұрақты құбылыстары мен процестерінің
байланыстары.
Бұларға ортақ белгілер, ол экономикалық зандар, табиғат зандары сиякты,
объективтік заңдар, яғни,олар адамдардың еркі мен санасынан тәуелсіз
жаратылып , әрекет етеді. Ал айырмашылықтарына келейік.
Экономикалық зацдар адамдардың іс-әрекет, қызметін билейтін заңдар. Олар
адамдардың еңбек-кызметтерінің процесінде туып, осы процесс арқылы жүзеге
асырылады. Ал табигат заңдары (мысалы, әлемдік тартылыс заңы) адамдар
қоғамынан тыс жағдайда да әрекет етеді.
Экономикалық зандар (табиғат зандарынан ерекшілігі), олар мәңгілік, ұзақ
мерзімді емес. Экономикалық зандар тарихи сипатта белгілі бір кезенде туып,
өзгеріп, жойылып кетіп отырады. Экономикалық зандардың жойылуы адамдар
санасынан тәуелсіз, қоғамдағы объективтік экономикалық хал-ахуалдық
процестердің өзгерісімен тікелей байланысты болады.
Экономикалық зандарды ашып қолдану адамдардан белгілі күш салып тырысуды
тілейді, өйткені коғамдағы реакцияшыл, керітартпа күштер осы зандарды
қолданып пайдалануға жол бермеуге бар күшін жүмсайды.
Экономикалық зандар объективтік сипатта болады дедік. Осыған байланысты
сұрақ туады — адамдар осы заңцарды талдап, танып біліп, экономикалық өмірде
пайдалана алама? Сөзсіз, адамдар экономикалық құбылыстар мен процестердің
мәніне үңіле отырып, олардың даму зандарын ашып, әрекет ету механизімін
түсініп біледі. Қоғам саналы түрде осы заңдардың талабын жүзеге асырады.
Экономикалық теория экономикалық зандармен қатар эконо-микалық
категорияларды зерттейді.
Экономикалық категориялар — қоғам өмірінің нақты жағдайларын теориялык
тұрғыдан сипаттайтын логикалык түсініктер. Мысалы: сұраныс, ұсыныс, қаржы,
несие, меншік, жалақы, нарық, пайда, тауар, ақша т.б

1.2 Экономикалық теорияның даму кезеңдері

Қазіргі заманда экономика сөзінің тұсінігі көп мағынаны білдіреді.
Біріншіден, экономика сөзімен игіліктер мен қызметтер көрсететін
өндірістік және өндірістік емес салалардың жиынтығы ретінде түсіндіріледі,
онсыз адамзат қоғамы өмір сүре алмайды. Сондай-ақ экономика сөзімен
экономикалық қатынастар жиынтығы қарастырылады. Осы қатынастар өндіру,
бөлу, айырбастау және тұтыну жүйесінде қалыптасады. Бұл қатынастар қоғамның
экономикалық базисін құрап, онда идеологиялык және саяси қондырма
орналасады.
Екіншіден, экономика сөзін ғылымдар тоғысындағы экономикалық қатынастарын
қызметтік немесе салалық астарын қарастыру деп білеміз. Экономикалық
теорияның өкілдері өндіріс деңгейінің макро - мен микроэкономикасын және
интерэкономикасын бөліп қарағанда да экономика ұғымын түсіндіреді.
Интерэкономика дүниежүзілік шаруашылықтың пайда болуы мен даму заңдылығын
сипаттайды. Соңдай-ақ экономикалық теорияда бірнеше экономика түрлерін
бөліп қарайды: дәстүрлі, нарықгық, еркін бәсекелік, әкімшілдік-әміршілдік,
аралас және басқалары.
Үшіншіден, экономика сөзі экономикалық ғылым жалпы экономикалық теория
ретінде қарастырлады.
Төртіншіден, экономика сөзімен оқыту пәні ретінде түсіндіріледі. Қоғамдық
қатынастар жүйесінде экономикаға ерекше орын беріледі, себебі ол саяси,
құқықтык, рухани және басқада коғамдық, өмір саласының мазмұнын анықтайды.
Экономикалық саясат эканомикалық шоғырлануы мағынасын білдіреді.
Генетикалық аралас ұсынысынан алғанда, саясат экономикадан өрбиді деген
сөз. Саяси көзқарастар, мекемелер мен катынастар екінші реттегі байлапыстар
болып табылады, себебі олар экономикалық қатынастардан туындайды, олармен
анықталады және соларға қызмет жасайды. Өз кезегінде саясат әрдайым
коғамдык, дамуда ерекше роль атқарады. Экономикалық заңцардың дамуын
адамзат келісімі саясатты қолдану арқылы жүзеге асырады.
Экономикалык ғылым - ең ертедегі ғылымдардың бірі. Алғашқы рет экономия
(ойкономия) термині біздің дәуірімізге дейін ІІІ-ші ғасырда ертедегі грек
ойшылдары Ксенофонт (б.д.д. 430-355 жж.) және Аристотель (б.д.д. 384-322
жж.) еңбектерінде пайда болды.
Ойкономия (экономия) сөзі ретінде — (үй, шаруашылык) Аристотель кул
иеленушілік шаруашылықты жүргізуді ұйымдастыру туралы ұсыныстар жиынтығын
тусінген. Кейінірек, осы бір талаптарға сүйене отырып, феодалдық иелікті
жүргізу үшін ұсыныстар жиынтығы жасалды.
Экономикалык (тауарлы-акша) байланыстардың дамуы феодалдық тұйыктылықты
жоюға және мемлекеттің пайда болуына әсер етті. Сол кездері жеке иеліктерді
жүргізумен шектелмеді және мемлекеттегі (мемлекет грекше — полис,
политейя деген сез) барлык шаруашылықты жүргізудің жалпы ұлттық ережесін
анықтаудың алғашкы талпыныстары пайда болды. Мемлекеттік шаруашылықты
жүргізудін жалпы ережесі саяси экономия деген атка ие болды. Алғашкы рет
саяси экономия деген рымды француз сарай қызметкері Антуан Мокретьен
колданды. Ол Саяси экономия трактаты (1615 ж.) кітабында Франция елінің
шаруашылығын мемлекеттік тұрғыдан басқарудың субъектісі ретінде қарастырды.
Бірақ мұны ғылым деп айтуға ерте болатын. Экономикалық теория ғылым ретінде
ХҮІ-ХУІІ-ші ғасырлар тоғысында пайда болды. Осы кезде тауарлы — ақша
қатынастары кең дамыды. Оның өзі экономиканын даму заңдылықтарын қарастыру
мен зерттеудің бастауы болып табылды.
Меркантилизм (итальян сөзі мерканте — саудагер, көпес деген рымды
білдіреді) бірінші экономикалық ілім болып табылады. Осы ілімінің негізгі
мазмұны мынада: меркантилистер байлықтың кайнар көзі мен қоғамның әл-
ауқаттылығы, материалдык игіліктер ондірісінде емес, ол тауар мен ақша
айналымы саласында болады деп есептеді. Олардың ойынша, қоғамының әл-
ауқаттылығына, сыртқы сауданы реттеу, тауарды сыртқа шығару баска елден
әкелуінен артып тұруы мен елдегі ақша капиталының (алтын, күміс) жинақталуы
арқасында қол жеткізіледі. Меркантилистік саясат елге барынша көп мөлшерде
алтын мен күмісті жинауды көздеді. Меркантилизмнің нағыз өкіддері - Вильям
Стаффорд (1554-1612 жж.) және Томас Мен (1571-1641 жж.) болып табылады.
Қоғам байлығы саудада емес, ол өндірісте пайда болатындығы туралы идеяны
алкашқы рет физиократтар (физиократ гректің: физис — табиғат, кратос
- өкімет деген екі сөзінен шыққан) мектебінің еңбектерінде пайда болды. Осы
мектептің басты тұлғасы — Франсуа Кенэ (1694-1774 жж.) еді. Ол ұлттық
байлыктың қайнар көзі - ауыл шаруашылығындағы еңбек деп есептеді. Кейінірек
осы сұрақтар Уильям Петти (1623-1687 жж.), Адам Смит (1723-1790 жж.) және
Давид Рикардо (1772-1823 жж.) еңбектерінде де қарастырылды. Олар ұлттық
байлықтың қайнар көзітек ауыл шаруашылығының еңбегі арқылы емес, барлық
өндіріс саласындағы еңбекгерде (ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және құрылыс
өндірісі) көрінетіндігін айғақ етті. Осы идеялар классикалық (үлгілі)
деген атқа иеленді, соңдықтанда бұл ілімінің екілдері классикалық
экономикалық мектептің негізін қалаушылар деп аталды.
Классикалық мектеп саяси экономияның тұжырымдамасын терендете отырып,
Уильям Петти, Адам Смит, Давид Рикардо, Карл Маркс (1818-1883 жж.) және
Фридрих Энгельс (1820-1895 жж.) теориялык тұжырымдаманы жасады, ол
жинакталып — марксизм деген атқа ие болды. К. Маркстың ашқан басты
жаңалықтары: қоғамдық-экономикалық формация, капитализмнің даму
заңдылықтары, социализмнің (коммунизм) жаңа жүйе ретінде пайда болуы, ұдайы
өндіріс пен экономикалық дағдарыстар теориясы, тауарға сіңген еңбектің екі
табиғаттылығы, қосымша құн туралы ілімдерді қалыптастырды; абсолюттік
рентаның, жалдамалы еңбектің мәнін ашты. К. Маркстың басты еңбегі -
Капитал (1867-ші жылы 1-ші, 1885 ж. - 2-ші, 1894 ж. - 3-ші томдары
жарыққа шықты) деген атпен белгілі және осы еңбек оны әлемдегі ұлы
экономистер қатарына косты.
Бұл ілімінде жеке олқылықтар да бар. Тарих К. Маркстың капитализм
кезеңіндегі пролетариаттың абсолютті кедейленуі туралы қорытындысын қоғам
толық мақұлдамады, капитализмді таза қанаушы қоғам деген пікір де қателеу
көрінді. Әлемдік экономикалық ғылым марксизмді катты сынай отырып, осы ілім
экономикалық теорияны дамытудағы ерекше дәуі болатындығын мойындады.
Экономикалық теорияның дамуы сұбелі ұлес қосқан белгілі американ ғалым-
экономисі, Экономикс оқулығының авторы Пол Самуэльсон (1915 ж.)ұлы үш
ойшыдды ерекше бөліп қарайды. Олар А. Смит, К.Маркс және Дж. Кейнс.
Американың көрнекті ғалымы Дж. Гэлбрейт былай деген: К. Маркстің ілімі өте
кұнды, сондықтан оны толық марксистерге беруге қимайды. К. Маркстің
еңбектерінде баяндалған идеялар шет елдер мен Ресейде де өзінің кейбір
ізбасарларын тапты. Ресейде К. Маркс пен Ф. Энгельстің идеяларын В.И. Ленин
(1870-1924 жж.) белгілі дәрежеде толықтырып өңцеді. В.И. Ленин К. Маркстің
қоғамдық капиталды ұдайы ендіру және экономикалық дағдарыстар туралы
теориясын талдауға ерекше мән береді. Ол туралы оның Ресейдегі
капитализмінің дамуы (1899 ж.), Нарық деп аталатын сұрактар (1893 ж.)
және басқа енбектері куәландырады. Бұл енбектерінде В.И. Ленин ірі
өнеркәсіп үшін ішкі нарықтың қадыптасу процесін таңдауды көрсетіп, нарықтың
ұйымдастырушылық пен біріктірушілік күшінің экономикалық заңдылығын ашты.
Осы айтылған экономикалық ойлар қазіргі жағдайда ТМД елдерінің нарыққа
кешуінде езекті мәселелер болып табылады.
ХІХ-шы ғасырдың екінші жартысында маржинализм (ағылшынның маржинал —
шекті деген сөзі) теориясы қалыптасты. Бұл теорияпыц негізін австриялык
мектептің экономистері Карл Менгер (1840-1921 жж.), Фридрих фон Визер (1851-
1926 жж.), Эйген фон Бем-Баверк (1851-1914 жж.), сондай-ақ ағылшын
экономисі УилІ.ям Стенли Джевонс (1835-1882 жж.) және баскалары қалады.
Маржинализмнің басты категориялары: шекті пайдалылық, ІІІскті омімділік,
шекті шығындар. Маржинализм экономико-матсматикалық тәсілдер мен моделдерді
кең колданады. Матсматикалык, мектептің өкіддерінің бірі, швейцар-экономисі
Леон Вальрас (1834-1910 жж.) болып табылады. Ол жалпы нарықтық тепе-
теңділік моделін жасады, оньщ негізі сұраным мен ұсынымға талдау жатады.
Қазіргі Батыс елдеріндегі экономикалық теория негізінен терт ірі ағыммен
сипатталады:
бірінші ағым неоклассикалық деп аталып, ол казіргі
монетаризм және неолиберализм теорияларымен жұптасады.
Неоклассиктер — А.Смиттің тікелей ізбасарлары былай деп
ссептеді: егер нарықтык. экономиканын субъектілеріне
мүмкіндігінше экономикалык еркіндік берілсе. онда олар өте
жақсы қызмет аткарған болар еді;
екінші ағым капитализмді реттеу теориясымен
айқындалады. Оның негізін қолдаушы ағылшын экономисі
Дж. Кейнс (1883-1946 жж.) болып табылады;
— үшінші ағым институционализм (латынның іnstitutus —
бекіту, құрылтайлау деген сөзі) теориясымен белгілі. Онын негізін
қалаушы американ ғалым — экономисі Торстейн Веблен (1857-
1929 жж.) болып табылады. Оның 1899 жылы Парыксыз топтын
теориясы атты еңбегі жарық көрді. Осы ағым үшін капиталистік
қоғамның дамуы мен түрінін өзгеруіне арналғаьг зерттеулер
сипаты тән. Т. Вебленнің ізбасарларына индустриалды қоғам
теориясын жасаған американ ғалым-экономисі Дж. Гэлбрейтті
(1908 ж.) және конвергенция (латыннын соnvеrgеrе -
жақындасу, ұксайтын деген сөзі) теориясын жасаған голланд
ғалым-экономисі Ян Тинбергенді жатқызамыз. Американ ғалым-
экономисі Пол Самуэльсонның (1915 ж.) айтуынша, бұл
теорияларда аралас экономиканың түп-тұлғасы карастырылған.
— төртінші ағым әлеуметтік багыталған нарықтық шаруашылык
теориясымен танылады. Осы теориянын негізін қалаушылар -
неміс ғалымы, мемлекеттік қайраткер Людвиг Эрхард (1897-
1977 жж.) және германияның ғалым-экономисі Вальтер Ойкен
(1891-1950 жж.) болып табылады.
Сонымен, саяси экономия, әлде экономикалық теория немесе теориялық
экономика ма?
Экономикалык ғылым үш ғасыр бойы (ХҮІІ-ХІХ ғғ.) саяси экономия ретінде
дамыды. Экономикалық теория анықтамасында таптық көзқарастың басымдылығын
дәлелдей отырып, К. Маркс оны кенінен қолдануды үсынды. Осы ұғымды алғашқы
рет
француз-жазушысы әрі королі Людвиг ХІІІ-тінсарай кызметкері,
Антуан Монкретьен өзінін экономикалык ілімінің айналымына
енгізіп. ол Саяси зкономия трактаты атты кітабын 1615
жылы жазған болатын.
Ағылшын ғалым-экономисі Альфред Маршалл (1842-1924 жж.)' өзінің Саяси
экономия принциптері (1890 ж") деген енбегінде саяси экономия термині
экономикалык теория ағымымен пара-парлығын айтты. Саяси зкономия, - деп
жазды ол, — әл-аукаттылыктын материалдык негізін көру және қолданумен өте
тығыз байланысты саласы болып табылады. Бұл накты шындык жиынтығы емес, тек
накты шындыкты ашу үшін кұрал-сайман ғана. Содан бері 100 жылдан астам
уакыт өтті және экономикилык. ғылым (алдағы талдаудан байқалғандай) жаңа
зерттеулермен толыктырылады. Осы зерттеулер дамыған елдерге кен тараған
Экономикс (авторлары П.Самуэльсон, Кэмпбелл Р.Макконелл. Стэнли Л.Брю
және баскалары) типтес окулыктарында баяндалады.
Экономикалык теория Д. Рикардо мен К. Маркстің еңбек кұны теориясына
догматикалык, көзқараспен қараудан босатылды. ХІХ-шы ғасырдын соңғы
ширегінде қүн мәселесін шешуге жана тәсілдін кен колдануы етек жайып,
жоғарыда аталған шекті жай салалылық теориясы туындады. Жаңа тәсілдін басты
идеясы: құнды тек шығындарға (мейлі енбекте немесе үш факторда — енбек,
жер, капиталда болсын) балау орынсыз жай. Құн (бағалылык) пайдалылык.
дәрежесімен аныкталды.
А. Маршалл өзінің Саяси экономия принциптері (1890 ж.) жұмысында мынандай
ойды корытындылаған: Д. Рикардо мен К.Маркстын еңбектін құндык теориясы мен
шекті пайдалылық теориясы (маржинализм) ары қарай бірдей дамымайды,
сондықтан оларды синтездеуді жұзеге асырды. Шекті пайдалылык теориясы мен
классикалык күннын еңбек теориясын біріктіру аркылы ғылыми құн теориясын
құруға жол ашты. Өндіріс шығындары, сұраным интенсивтігі, өндіріс
шектеулігі және өнім бағасы, — деп жазды А.Маршалл, — бірі-бірін өзара
реттейді1. Осы уақытқа дейін алайда бұл өкл теорияның синтезделуі
оқулықтарда толык колданылған жок.. Бірак Д. Рикардо мен К. Маркстың
еңбектерінің құндык. теориясы қосымша кұн өндірісі механизімін ашты. Осы
өндіріссіз бірде-бір коғам дамымайды.
Шекті пайдалылық теориясы орташа мөлшерден шекті шыкын шамаға ету
мүмкіндігін жасап және олардың сұраным мен ұсыным мөлшеріндегі,
көлеміндегі, сондай-ақ шығындардағы өзгерістерге алып келді. Бұл талдау
процесі үшін маңызы өте зор. Экономикалық теорияда математикалық тәсілді
қолдануға жол ашылды.
қазіргі кезде экономикалық теориянын мазмұны бұрынғы саяси экономия
шеңберіне қарағанда ауқымды және ол теориялык экономика, әртүрлі
экономикалық бағыттар мен экономикалық ойлар жетістігі жиынтығында
қаралады.
Экономикалық теория — бұл іргелі экономикалык ғылым әлеуметтік-гуманитарлык
және кәсіби экономикалык білімнін негізі. Осы тұрғыдан, экономикалык
теорияны коғамдык байлыкты көне экономикалық қатынастар мен экономикалық
зандарды зерттейтін ғылым ретінде анықтауға болады.

2. ҚР-да ЭКОНОМИКАЛЫҚ КАТЕГОРИЯ РЕТІНДЕГІ МЕНШІКТІҢ ҚАЗІРГІ ТАҢДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ

2.1. Қазақстан Республикасындағы жеке меншік

Кез келген өндіріс сипаты, көлемінен тәуелсіз бола отырып, меншіксіз рекет
ете алмайды. Меншік ол иелену, билеу, басқару, пайдалану, меншіктену
құқығы, яғни мүліктік құқық. Меншік бұрыңғы, кәзіргі, болашақтағы кез
келген экономикалық жүйенің қызмет етуінің негізі болып табылады.
Меншік маңайындағы барлық қоғамдық тұрақты қатынастарды қалыптастырып және
дамытып отырады. Меншік формасынан тек шаруашылық өмірдің құбылыстарын ғана
емес, сонымен қатар қоғамдық, мемелкеттік, институттар, қоғам өмірінің
әлеуметтік және мәдени деңгейі тәуелді болып келеді.
Меншік қатынастарының сыртқы көрінісіне дәстүр мен әдет ғұрып,
адамгершілік, мәжбүр ету, құқық жатады. Дәл осы құқықтар меншік құқығын
заңды түрде реттеп, өзгерістерді есепке алуға мүмкіндік береді. (пайда
болу, шеттеу, тоқтатылу және меншік құқығын қайта қалпына келтіру.)
Меншік қатынастарның мазмұны өндіріс, оны бөлу, өнімдерді айырбастау және
тұтыну бойынша адамдар арасындағы экономикалық қатынастарды құрау.
Сонымен меншіктік қатынастар бұл өндіріс құралдары, олардың күшімен
өндірілетін тұтыну заттары ретіндегі иелену, бөлу, басқару, пайдалану және
осылардан туатын меншіктену құқықтарымен тығыз байланысты, адамдар
арасындағы жүйелі түрде қайталанатын, ұдайы өндіріс.
Меншік, меншік объектілерінің, қатыстылығы жөніндегі адамдар арасындағы
экономикалық қатынастар. Меншік нысаны меншік объектілерінің кімге тиесілі
екендігін көрсетеді. Меншіктің заңдық мазмұны меншік иелерінің қоғамдық
өндірісте әр түрлі еңбек өнімдерін иелену құқықтары арқылы анықталады.
Меншік құқығы белгілі бір тұлғаларға материалдық және материалдық емес
игіліктердің тиістілігін бекітетін және осы құқықтарды қорғайтын заң
нормаларының жиынтығы.
Қазіргі Қазақстандық заңнамаға сәйкес меншік иесі өз қалауы бойынша меншік
объектісін иеленеді, пайдаланады жіне билік етеді:
Иелену мүлікті іс жүзінде иелену мүмкіндігінің заң жүзінде қамтамасыз
етілуі.
Пайдалану мүліктен оның пайдалы қасиеттерін алудың, сондай ақ одан пайда
табудың заң жүзінде қамтамасыз етілуі.
Билік ету мүліктің тағдырын айқындаудың заңмен қамтамасыз етілуі.
Сонымен, меншік формасының құрылымы үш сөзбен сипаттауға болады: мен
иеленемін, пайдаланамын және билеймін.
Сәйкесінше, өндіріс бұл түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.