Қазақстан қорығы

Жоспар
Кіріспе

1 Ақсу.Жабағылы қорығы
2 Наурызым қорығы
3 Алматы қорығы
4 Барсакелмес қорығы
5 Қорғалжың қорығы
6 Марқакөл қорығы
7 Үстірт қорығы
8 Батыс Алтай қорығы
9 Алакөл қорығы
10 Қаратау қорығы

Ақсу-Жабағылы қорығы — Талас Алатауының (Батыс Тянь-Шань) солтүстік-батыс бөлігін және Өгем жотасын алып жатқан Қазақстан тұңғыш қорық. Ол 1926 ж. құрылған. Құрамында Қаратаудағы «Қарабастау» (126 гектар) және «Әулие» (100 гектар), телімдері бар. Жерінің ауданы 128118 гектар (2007). Қазір Ақсу – Жабағалы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне енген.
Қорық бірнеше биіктік белдеуде жатыр. Тау өңірінде бидайық, түрлі шөптер, боз жусан, жоғарысында селдір арша орманы, субальпі және альпі шалғыны өседі. Одан жоғарысын мұздықтар мен көп жылдық қар жапқан. Ақсу – Жабағылы қорығының жерін Ақсу өзенінің аңғары (тереңдігі 500 м-дей) жарып өтеді. Өсімдіктер дүниесі әралуан. Онда мүктің 61, қынаның 58, жоғары сатыдағы өсімдіктердің 1400 (дәрі-дәрмектік өсімдіктерден: қылша, сасыр, иманжапырақ, түйежапырақ, сарыағаш, шәйқурай, талас уқорғасыны), техникалық өсімдіктен: арша, рауғаш, итқұмық, таран, жеміс-жидектерден: жабайы алма, шетен, шие, қарақат, бүлдірген, жемшөптік өсімдіктен жоңышқа, кекіребас, бедебас, түлкіқұйрық, көде, сондай-ақ эндемик өсімдіктерден майысқыш қияқ, талас қайыңы, ақшыл сары жоңышқа, қаратамыр, томағашөп, қандыгүл, реликті өсімдіктерден: жалған масақша, Минквиц кендіршесі, Қаратау сетені түрлері бар. Қорықтың жануарлар әлемі де өте бай: сүтқоректілердің 42 (арқар, таутеке, елік, марал, барыс, Тянь-Шань қоңыр аюы, борсық, сусар, т.б.); құстардың 238 (гималай ұлары, кекілік, сақалтай, бүркіт, қара құтан, бозторғай, сарыторғай,ителгі, шымшық, т.б.); бауырымен жорғалаушылардың 9 (алай жалаңкөзі, сары бауыр кесіртке, қалқантұмсықты қара шұбар жылан, сұржылан т.б.), қосмекенділердің 2 (жасыл құрбақа және көлбақа) және балықтың 2 түрі тіршілік етеді. Омыртқасыз жәндіктердің де алуан түрлері осы өңірде қоныстанған. Ақсу – Жабағылы қорығы – табиғаттың нағыз ғылыми лабораториясы, онда ғылыми-зерттеу жұмыстары үзбей жүргізіледі

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Ақсу-Жабағылы қорығы

Ақсу-Жабағылы қорығы — Талас Алатауының (Батыс Тянь-Шань) солтүстік-
батыс бөлігін және Өгем жотасын алып жатқан Қазақстан тұңғыш қорық. Ол 1926
ж. құрылған. Құрамында Қаратаудағы Қарабастау (126 гектар) және Әулие
(100 гектар), телімдері бар. Жерінің ауданы 128118 гектар (2007). Қазір
Ақсу – Жабағалы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне енген.
Қорық бірнеше биіктік белдеуде жатыр. Тау өңірінде бидайық, түрлі
шөптер, боз жусан, жоғарысында селдір арша орманы, субальпі және альпі
шалғыны өседі. Одан жоғарысын мұздықтар мен көп жылдық қар жапқан. Ақсу –
Жабағылы қорығының жерін Ақсу өзенінің аңғары (тереңдігі 500 м-дей) жарып
өтеді. Өсімдіктер дүниесі әралуан. Онда мүктің 61, қынаның 58, жоғары
сатыдағы өсімдіктердің 1400 (дәрі-дәрмектік өсімдіктерден: қылша, сасыр,
иманжапырақ, түйежапырақ, сарыағаш, шәйқурай, талас уқорғасыны), техникалық
өсімдіктен: арша, рауғаш, итқұмық, таран, жеміс-жидектерден: жабайы алма,
шетен, шие, қарақат, бүлдірген, жемшөптік өсімдіктен жоңышқа, кекіребас,
бедебас, түлкіқұйрық, көде, сондай-ақ эндемик өсімдіктерден майысқыш қияқ,
талас қайыңы, ақшыл сары жоңышқа, қаратамыр, томағашөп, қандыгүл, реликті
өсімдіктерден: жалған масақша, Минквиц кендіршесі, Қаратау сетені түрлері
бар. Қорықтың жануарлар әлемі де өте бай: сүтқоректілердің 42 (арқар,
таутеке, елік, марал, барыс, Тянь-Шань қоңыр аюы, борсық, сусар, т.б.);
құстардың 238 (гималай ұлары, кекілік, сақалтай, бүркіт, қара құтан,
бозторғай, сарыторғай,ителгі, шымшық, т.б.); бауырымен жорғалаушылардың 9
(алай жалаңкөзі, сары бауыр кесіртке, қалқантұмсықты қара шұбар жылан,
сұржылан т.б.), қосмекенділердің 2 (жасыл құрбақа және көлбақа) және
балықтың 2 түрі тіршілік етеді. Омыртқасыз жәндіктердің де алуан түрлері
осы өңірде қоныстанған. Ақсу – Жабағылы қорығы – табиғаттың нағыз ғылыми
лабораториясы, онда ғылыми-зерттеу жұмыстары үзбей жүргізіледі

Наурызым қорығы

Наурызым қорығы– Қостанай облысы Наурызым және Әулиекөл аудандарында
орналасқан мемлекеттік қорық. 1931 жылы ұйымдастырылған (320 мың га), 1966
жылы ауданы ықшамдалып (87,7 мың га), қайта құрылды. Оған Терсек (көлемі
4,7 мың га), Сыпсың (көлемі 7 мың га) және Наурызым (көлемі 37,2 мың га)
орман алқаптары мен Жаркөл, Ақсуат, Сарымойын көлдері енеді. Олардың
үлесіне бетегелі-жусанды 5 мың га тың жазық дала кіреді. Қорық орналасқан
аумақтың климаты континенттік; қысы – суық, ызғарлы; жазы – ыстық. Жылдық
жауын-шашын мөлшері 200 – 250 мм. Топырағы құмайтты. Мұнда жоғары сатыдағы
өсімдіктердің 700-ге жуық түрі (қарағай, қайың, көктерек, тобылғы, тал,
мойыл, қырыққұлақ, т.б.) өседі. Қорық жан-жануарлар дүниесіне бай:
сүтқоректілердің 40-тан астам, құстардың 250-дей, қосмекенділер мен
бауырымен жорғалаушылардың 3 және балықтардың 10-ға жуық түрлері тіршілік
етеді. Сондай-ақ, ор қоян, елік, борсық, түлкі, суыр, т.б. мекендейді.
Қорықтан аққу, безгелдек, дуадақ, ақ сұңқар, тарғақ сияқты саны жылдан
жылға азайып бара жатқан құстарды кездестіруге болады. Бұл аймақта су
көздерінің мол болуы көктемде жыл құстарының ұшып келуіне, ұя басуына
мүмкіндік береді. Қорықта “Табиғат мұражайы” жұмыс істейді.

Алматы қорығы

Алматы мемлекеттік табиғи қорығы 1931 жылы Алматы облысында, Іле
Алатауының орталық бөлігінде ашылды. Қорықтың ауданы 71,7 мың га. жерді
құрайды. Қорық теңіз деңгейінен 1200 — 5017 метр биіктік аралығында
орналасқан. Шекарасы Оң Талғар және Сол Талғар өзендерімен шектеледі.
Алматы қорығының 30% аумағы мұздықтардан тұрады.
Қорықтың мақсаты
Алматы қорығы Солтүстік Тянь-Шаньдағы табиғи кешендерді зерттеу мен
сақтау мақсатында ұйымдастырылды. Сондай-ақ, демалыс пен туризмді дамыту
мақсатында да халыққа қызмет етіп келеді.
Қорық жайлы
Қорық таулы аумақта болғандықтан оның ерекшеліктері тауға байланысты
болады. Алматы қорығында жапырақты ормандардан бастап, қылқан жапырақты,
бұта тәріздес аршаларға дейін бар. Таудың 1600 м-ге дейінгі биіктігінде
жапырақты орман, жабайы алма ағаштары және жабайы өрік ағаштары бар. 1600 м
— 2800 м аралығындағы биіктікте шыршалардан тұратын қылқан жапырақты орман
кездеседі. 3500 м-ге дейінгі биіктікте бұтақ тәріздес арша қылқанжапырақты
орман болады. Ал одан ары қарайғы жоғарғы жақта құздар мен мұздықтар бар.
1964 жылы құрылған. Аумағы 71,7 мың гектарға жуық, әр түрлі ландшафт
зоналарында жатыр. Бұған мәңгі кар мен мұз жамылған, беткейлері шөптер мен
ағашқа бай Іле Алатауы мен жағасында құмды шөлі бар Іле өзенінің атақты
әнші тауы Аққұм-Қалқан (биіктігі 100 м-ден асатын құм тобе) жатады.
Көктеректі нудан тұратын жапырақты ормандар, долана, жабайы алма және өрік
ағаштары 1800-2000 м биіктікке дейін көтеріледі. 2500 м биіктіктен жоғарыда
Тянь-Шань шыршасынан тұратын шыршалы орман белдеуі орналасқан. Одан да
жоғары, қарлы-мұзды белдеуде, субальпі және альпі шалғындары болады.
Қорықтың жануарлар дүниесі алуан түрлі, мұнда 39 түрге жуық сүтқоректілер
мен 200-ден астам құстардың, 965 өсімдік түрі бар. Шыршалы орманда бұғы,
елік, Тянь- Шань сілеусіні, барыс, борсық, түлкі, қасқырлар мекендейді.
Орман шекараларындағы биік шыңдар мен құздарда арқар мен таутеке көп. Соңғы
уақыттарда корықта тиін, сасық күзен өсірілетін болды. Қорықта құстардың ең
көбі: ұлар, кекілік, бұлдырық, Іле өзенінің бойындағы тоғайларда
қырғауылдар, тарғактақшар мекендейді.

Барсакелмес қорығы

Барсакелмес мемлекеттік табиғи қорығы 1939 жылы Қазақстанның
Қызылорда облысы Арал ауданында 50 884 гектар жерде құрылған. Бүгінде
қорықтың құрылымдық бөлімшелері Барсакелмес және Қасқақұлан атауы бар
кластерлік учаскілер, сонымен қатар Дельта (Сырдарияның кіші атырауы)
болып табылады. Аталмыш жерді сонау 1929 жылдан бастап қорғай бастаған, ол,
Барса – келмес аралында аңшылық шаруашылық ұйымдастырылғаннан соң, сайғақ,
ор қояндарын, сұр құрларды, сырдария қырғауылдарын әкелуден басталған. 1953
жылы қорықтың аумағында Бахыздан әкелінген түркмендік құландар, кейінірек,
қабандар, құмды сарышұнақтар, құмқояндары, үй қояндары пайда бола бастады.
Барсакелмес - экологиялық апат аймағында орналасқан әлемдік
қорық территориясына жатады (Арал теңізінің деңгейі бірте-бірте
төмендеуде).
Ғалымдар нақ осы жерде Арал теңізі-көлінің үдерістерін түсінуге тырысуда.
Бүгінде Барсакелмес Республикалық ҒЗИ, Жапония, Германия, Ресейдің
зоологтары, орнитологтары және биологтары жыл сайын зерттеулер жүргізетін,
өзгеше зертханалардың біріне айналды. Барлық зерттеулер қорықтағы барлық
тірі жандарға аралдық экологиялық апатының салдары және зардаптары деген
тақырыпқа байланысты.
Барсакелмес қорығының флора мен фаунасы ғажайып.
Өсімдіктердің 256-дан астам түрлері және малдар, аңдар,сүтқоректілер және
қос мекенділер өмір сүреді. Теңіздің құрғауына байланысты сирек кездесетін
балықтардың түрлері жойылып, жаңа өсімдіктер мен малдар кездесіп жатыр.
Қазіргі таңда, қорықтың аумағында 40 астам сүтқоректілер өмір сүреді:
құландар, қарақұйрық, ергежейлі қосаяқ Қызыл кітапқа енгізілген. шөлейт
жануарларының ішінде қарсақ, орқояндары, Гептнера тышқаны, шөлейт -
сарышұнағы, қалтауыз, қасқыр және түлкілердің саны көп.
Қорықта жылдың түрлі маусымына байланысты құстың 23 түрі кездеседі.
Бұл, бұйра бірқазан, кіші ақ тырна, сары тырна, сұр құтан, қарабасты
күлегеш, сұңқылдақ аққу, тарлан, дала бүркіті, ақ сұңқар, қара жемсаулы
маймақ қаз, ақ жемсаулы маймақ қаз, қоқиқаз, қарақұс, шүрегей,
Аралдың сәні және көптеген аңдардың мекендейтін орны қара сексеуілден
құрылған шөлейт ормандары.

Қорғалжың қорығы

1968 жылы құрылған. Қорык Ақмола облысының 259 мың гектар жерін алып
жатыр. Оған тың даланың (38 мың гектар) қол тимеген, түрен түспеген
жерлері, сондай-ақ Қорғалжың және Теңіз (199 мың гектар) көлдері кіреді.
Бұл жерлер дүниежүзілік маңызы бар су қоймасы мен жайылымдар тізіміне
енгізілген. Қорықтың жануарлар дүниесі дала зонасына тән. Сүткоректілердің
41 түрі, құстардың 299 түрі, балықтың 14 түрі, өсімдіктің 343 түрі
кездеседі. Олар: суыр, дала алақоржыны, су егеуқұйрығы, қосаяқтар және
басқалар. Қорғалжың көлінің қамыс нуларында қабандар мекендейді. Құстың 120
түрі үя салады. Көл жиегінің кара суларында үйрек, қаз және басқа суда
жүзетін құстар сансыз көп. Теңіз көлінде мыңдаған қоқиқаз ұя салады. Бұл
дүние жүзінде сирек кездесетін, ең солтүстікке ұя салатын құс. Қорғалжың
көлдерінде үшкір тұмсықты сұқсыр мекендейді, ол балапандарын суда қалқып
жүзіп жүрген ұяда басады. Содан кейін балапандарды ұзақ уақыт аркасына
салып жүзеді, тіпті олармен бірге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.