Бейсик және Паскаль тiлдерiнде программа құру ерекшелiктерi

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім
1.Паскаль және Бейсик тілдерінде программа құру ерекшеліктері.
1.1 Сызықты және тармақты құрылымды алгоритмдерді программалау.
1.2 Қайталанған құрылымды алгоритмдерді программалау.
2.Тақырыпқа қатысты есеп шығару.
3.Графика.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Жоғарғы деңгейлі программалау тілдерінің ішінде дүние жүзіне кең тараған тілдердің бірі – Бейсик. BASIC (Beginner's All purpose Symbolic Instuctions Code ) – “Жаңадан үйренушілер үшін символдық нұсқаулар түріндегі көп мақсатты тіл ”сөйлемінің қысқарған сөз ретінде алынған түрі. Бейсиктің алғашқы жеңіл варианты 60 – жылдардың ортасында Америкада жарыққа шыққан болатын.Кейіннен әр елдің ғалымдары түрлі салалық информацияны өңдеуге мүмкіндік туғызатын тілдің 30 –дан аса дамытылған вариантарын жасап шықты.
Паскаль бағдарламалау тілі, XVII ғасырда өмір сүрген француз ғалымы – философы Блез Паскальдың құрметіне аталып отыр.Осы тілді құрастырушы Швейцариядағы жоғары политехникалық мектептің информатикалық институтының профессоры Никлаус Вирт болып табылады.Паскаль тілі жжөніндегі алғашқы дерек 1971 жылы пайда болып, содан бері тілдің дүниеге келген жылы болып табылады.
Qbasic және Pascal программалау тілінде тілдердің алфавитінен бастап,алгоритмдердің түрлері (сызықтық,тармақталу,қайталану), көмекші алгоритмдер, массивтер,жолдық шамалар,берілгендер файлы мен жазу,графикалық режим тақырыптары бойынша іріктелген.Сонымен бірге программа құрылымы,олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары,берілгендерді енгізу мен шығаруды ұйымдастыру,сызықтық және тармақталушы құрылым бойынша программалау,цикл құрылымы бойынша программалау,пайдаланушының функциясы,көмекші программа (процедура), массивтер,жолдық шамалар Бейсик және Паскаль тілдерінде программалау тәсілдері қарастырылған.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Алдамұратова Т.А. Математика: Жалпы бiлiм беретiн мектептiң 3-сыныбына арналған оқулық.- Алматы: Атамұра, 2002.-368 б.
2. Камардинов О., Жантелi Х. Паскаль. Жоғары оқу орындарына арналған оқу құралы, Шымкент –2002. -214 б.
3. Жуков А. Изучаем Паскаль. 2001.
4. Б.Сариев, А. Әмiрбеков, Р. Қадiрбаева Компьютер көмегiмен көп нұсқалы бақылау жұмысын өткiзу. ИФМ. - №2. –Алматы, 1993.
5. Камардинов О. Информатика. 2-бөлiм, -Шымкент: Полиграфия. 2000. -246 б.
6. www.temakosan.net
7. Бобровский С. Паскаль. Учебный курс. –М., 2001.
8. Фаронов В.В. Паскаль. Учебный курс. –М. 2001.
9. Архангельский А.Я. Программирование В 5. –М.:ЗАО Издательство БИНОМ, 1999.
10. Архангельский А.Я. Программирование В Паскаль. –М.: ЗАО Издательство БИНОМ. 1999.
11. Нұрмұханбетова Г.К., Әмiрбекұлы А., Сүлейменова Л. Паскаль тiлiнен лабораториялық практикум. -Шымкент: Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрiк университетi, 2002.-132 б.
12. Камардинов О. Visual Basic 5.0. -Шымкент, 2001.
13. Епанешников А., Епанешников В. Программирование в среде Паскаль. Учебное пособие в 4-х частях. –М. 1997-1998.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ

“Бейсик және Паскаль тiлдерiнде программа құру ерекшелiктерi”.

Жоспар

Кіріспе

Негізгі бөлім
1.Паскаль және Бейсик тілдерінде программа құру ерекшеліктері.
1.1 Сызықты және тармақты құрылымды алгоритмдерді программалау.
1.2 Қайталанған құрылымды алгоритмдерді программалау.
2.Тақырыпқа қатысты есеп шығару.
3.Графика.

Қорытынды.

Пайдаланылған әдебиеттер.

Кіріспе

Жоғарғы деңгейлі программалау тілдерінің ішінде дүние жүзіне кең
тараған тілдердің бірі – Бейсик. BASIC (Beginner's All purpose Symbolic
Instuctions Code ) – “Жаңадан үйренушілер үшін символдық нұсқаулар
түріндегі көп мақсатты тіл ”сөйлемінің қысқарған сөз ретінде алынған түрі.
Бейсиктің алғашқы жеңіл варианты 60 – жылдардың ортасында Америкада жарыққа
шыққан болатын.Кейіннен әр елдің ғалымдары түрлі салалық информацияны
өңдеуге мүмкіндік туғызатын тілдің 30 –дан аса дамытылған вариантарын жасап
шықты.
Паскаль бағдарламалау тілі, XVII ғасырда өмір сүрген француз ғалымы
– философы Блез Паскальдың құрметіне аталып отыр.Осы тілді құрастырушы
Швейцариядағы жоғары политехникалық мектептің информатикалық институтының
профессоры Никлаус Вирт болып табылады.Паскаль тілі жжөніндегі алғашқы
дерек 1971 жылы пайда болып, содан бері тілдің дүниеге келген жылы болып
табылады.
Qbasic және Pascal программалау тілінде тілдердің алфавитінен
бастап,алгоритмдердің түрлері (сызықтық,тармақталу,қайталану), көмекші
алгоритмдер, массивтер,жолдық шамалар,берілгендер файлы мен жазу,графикалық
режим тақырыптары бойынша іріктелген.Сонымен бірге программа
құрылымы,олардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары,берілгендерді енгізу мен
шығаруды ұйымдастыру,сызықтық және тармақталушы құрылым бойынша
программалау,цикл құрылымы бойынша программалау,пайдаланушының
функциясы,көмекші программа (процедура), массивтер,жолдық шамалар Бейсик
және Паскаль тілдерінде программалау тәсілдері қарастырылған.

1 Паскаль және Бейсик тілдерінде программа құру ерекшеліктері

Экономика және ғылым мен техника өркендеп отырған бүгінгі
уақытта программалау негіздерін жете меңгеру информатика саласындағы
басты мәселеге айналып отыр. Осы мақсатта ұсынылған оқу құралы
дидактикалық бірліктерді ірілендіру әдісіне негіздеп, салыстыру
тәсілі бойынша Pascal және Qbasic программалау тілдерін қатар
оқытуды қарастырады.
Жалпы жағдайда зерттелетін объектілердің ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын ойша тағайындау салыстыру деп аталады. Салыстыру-
тиімді дидактикалық тәсілдердің бірі. Информатика пенінде оқу мазмұнын
салыстыра игеру өзара тура және кері байланыстар арқылы жүзеге
асырылады. Салыстыру тәсілі негізінде жаңа ұғымдарды енгізіп,
бекітуге болады. Бұл кезде алдымен ұғыммдардың ұқсастығы, одан кейін
айырмашылығы көрсетіледі. Салыстыру нәтижесінде дұрыс қорытынды алу
үшін мынадай шарттар орындалу қажет:
1.Біртекті объектілерді ғана салыстыруға болады.
2.Объектілерді ортақ белгілері арқылы салыстыру нәтижесі жан-
жақты,толық қарастырылуы тиіс. Оқушылардың салыстыра білу дағдысын
қалыптастыру үшін салыстырылатын объектінің нақты құрылымын айқын
көрсету қажет. Ол үшін:
а) игерілуге тиіс объектілердің елеулі белгілеріне көңіл бөлу;

ә) осы объектіні басқадан бөлектеп тұратын айырмашылық
белгілерін табу;
б) осы белгілер арқылы объектілерді салыстыру қажет.
Демек, ұқсас ұғымдарды салыстыру білім мазмұнын игеруді
жеңілдетеді, кейбір ұғымдардың қасиеттерін формальды жаттап алудан
сақтандырады және информатикалық ұғымдар арасындағы байланыстарды
тағайындауға жәрдемін тигізеді, оқушылардың өз бетінше іздену
іскерлігінің, дағдысының қалыптасуына ықпал етеді. Салыстыра отырып
бақылау және өзгерісті айыра алу адамның ойлауын дамытады.

Программалардың құрылымы

Qbasic тілінде Pascal тілінде
Inputайнымалылар тізімі Programатау(input,output);
Тұрақтылар бөлімі (Const); Таңбалар бөлімі (Label);
Процедура және функциялар бөлімі Тұрақтылар бөлімі (Const);
(Procedure,function); Типтер бөлімі (Type);
Операторлар бөлімі; Айнымалылар бөлімі (Var);
Printтізім. Процедура және функциялар бөлімі
(Procedure,function);
Операторлар бөлімі (Begin,end).

Qbasic және Pascal тілінде программа басында және оның денесінде
жиі пайдаланылатын сандық, жолдық тұрақтыларды const операторы арқылы
сипаттауға болады.Qbasic тіліндегі Input операторы Pascal тіліндегі read
қызметші сөзі айнымалылырды енгізу үшін пайдаланылады.Qbasic тілінде
айнымалыларды сипаттау міндетті емес.Qbasic тілінде бірнеше операторларды
бір жолға енгізу кезінде олардың арасына қос нүкте қойылады, ал
Паскаль тілінде нүктелі үтір қойылады.Бұл символ алдында және соңында
жазылған операторлар жазылу реті бойынша орындалуы тиіс екенін
білдіретін белгі.Екі тілде де программалау қатарын нөмірлеу қажет
емес. Қажет болған жағдайда нөмерлеуге болады. Qbasic программалау
тілінде айнымалыларды экранға шығару print операторы арқылы
орындалады. Тізімге өрнек, айнымалы және тұрақтылардың енгізілуі
мүмкін. Олар нүктелі үтір немесе үтір арқылы бөлініп жазылуы
тиіс.Нүктелі үтір қойылған кезде экранда мәндер тығыз форматта
(арақашықтығы екі позициялық бос орын), ал үтір қойылған кезде
зоналық форматта (әр мән үшін 14 позициялық орын) көрінеді. Print
операторын программаға параметрсіз енгізуге де болады. Бұл кезде
оператор экранда кезекті бір жолды бос тастап кетеді. Print
операторының мәндерді экранға шығару түрі: Print x,y немесе экранға
көрнекі етіп шығару үшін Print “x, y=”; x, y деп жазуға болады.
Pascal тілінде program (программа) қызметші сөзінен
басталған бірінші жолды программа тақырыбы деп атайды. Ол
программаның келесі бөлімдерінен нүктелі үтір арқылы ажыратылып
жазылады.
Атау үшін тіл сөздігіне жатпайтын кез келген латын
алфавитінің әріптерін немесе әріптер тізбегін алуға болады. Оны
PROGRAM сөзінен соң бос орын қалдырып жазу керек . Паскаль тілінде
белгілі мақсатта пайдаланылатын жүйелік файлдар бар. Сонда компьютер
оларды тақырыпта бар деп автоматты түрде қабылдайды.
Жадтан мәндерді монитор экранға шығару Write операторы арқылы
орындалады (Write- жазу). Мысалы x ,y айнымалыларының мәндерін экранға
шығару операторы – write (х , у). Х,У айнымалыларын write операторының
параметрлері деп атайды. Параметрлер үтір арқылы бөлініп, жай
жақшалар ішінде жазылуы тиіс.
Write операторының жазылу мысалдары:
1) Экранға х айнымалысының мәнін шығару – Write (х);
2) х, у мәндерінің арасына бос орын қалдырып экранға шығару қажет
болса – Write (х, ' ' , у);
3) Жақша ішіндегі өрнектердің мәндерін экранға шығару -
Write (2*х-1, ' ' , у+1 );
4) Нақты айнымалының мәнін экранда үлгі бойынша шығару –
Write (х:n:m); Мұндағы n – санның бүтін бөлігі, m – санның бөлшек

бөлігі.
Ескерту. Экранға бүтін типті айнымалының мәнін шығару қажет
болса, онда Write (x:n); түрінде қолданылады.
5) Литерлік шамаларды немесе тексті экранға шығару -
Write ('символдар тізбегі ');
6) х мәнін принтерге шығару Write (lst, x ); Мұндағы LST (list
pleace ) – принтерге шығаруға арналған стандартты файл атауы.

1.1 Сызықты және тармақты құрылымды алгоритмдерді

программалау

Тілдердің алфавиті

Qbasic тілінде Pascal тілінде
1 2
Латын алфавитінің бас және кіші 1.Латын алфавитінің бас және кіші
әріптері: A,B,...,Z; a,b,...,z қазақәріптері:қазақ, орыс алфавитінің
, орыс алфавитінің әріптері. әріптері.
2. Араб цифрлары: 0,1,2,..,9 2. Араб цифрлары: 0,1,2,...,9
3. Өрнек таңбалары: + қосу, - 3. Өрнек таңбалары: + қосу, -
азайту, азайту, * көбейту,
* көбейту, бөлу, ^ дәрежелеу. бөлу,дәрежелеу санды өзіне - өзін
4. Қатынас таңбалары: көбейту арқылы беріледі.
= тең не меншіктеу белгісі , 4. Қатынас таңбалары: тең не
улкен, = үлкен не тең , кіші ,меншіктеу белгісі, үлкен, үлкен
= кіші не тең , тең емес. не тең, кіші, кіші не тең, тең
5. Арнайы символдар: емес.
. нүкте 5. Арнайы символдар:
, үтір . нүкте
; нүктелі үтір , үтір
: қос нүкте ; нүктелі үтір
'' '' бос орын : қос нүкте
( , ) ашу,жабу жақшалары ' ' бос орын
“ , ” ашу, жабу тырнақшалары ( , ) ашу,жабу жақшасы
! леп белгісі ‘ , ’ ашу, жабу тырнақшалары
? сұрақ белгісі ! леп белгісі
# нөмір ? сұрақ белгісі
' дәйекшк – апостроф # нөмір
_ астын сызу белгісі ' дәйекше – апостроф
% процент _ астын сызу белгісі
$ ақша бірлігінің белгісі % процент
& амперсенд $ ақша бірлігінің белгісі
& амперсенд

Qbasic және Pascal программалау тілдерінің стандартты функциялары

Qbasic Pascal Түсініктеме
тілінде тілінде
SIN(x) Sin(x) Х-радиандық өлшем
COS(x) Cos(x) X-радиандық өлшем
ATN(x) arctan(x) Argtgx(-)
LOG(x) In(x) Inx (x0)
EXP(x) exp(x) Көрсеткіштік функция (e)
X^2 sqr(x) Х-тің квадрат дәрежесі
SQR(x) sqrt(x) Х-тің квадрат түбірі (x 0)
ABS(x) abs(x) Х-тің абсолют шамасы
FIX(x) trunc(x) Санның бүтін бөлігі
CINT(x) round(x) Санды бүтінге дейін дөңгелектеу
INT(x) int(x) Санның бүтін бөлігі
PI Pi(x) санының мәні (= 3.1415... )
RND(x) Rnd(x) (0;1) аралығындағы өндірілетін кездейсоқ
нақты сан
SGN(x) Sgn(x) Сан таңбасы. Оның қабылдайтын мәндері:
+1 (x0), 0 (x=0 үшін ), -1(x0 үшін)
- Tgx(x радиандық өлшемде)
TAN(x)

Ескерту:
1) егер х аргументі INTEGER типіне жататын болса, онда sqr (x),
abs(x) функциялары да INTEGER типті;
2) Round, Trunc функциялары REAL типті мәндерді INTEGER типіне
өзгертеді, ал Int – REAL типін қалдырады;
3) стандартты скалярлық функциялар қатарына жатпайтын тригонометриялық
функция мәнін есептеу үшін алдымен оны стандартты функциялар
арқылы өрнектейді;
4) негізгі оң сан болатын х дәрежесін ln(x) және exp(x)
функцияларын пайдаланып есептеуге болады (x0), яғни
х=exp(n*ln(x))

Паскаль тіліндегі стсндартты функциялар:
1. Ord(‘x ’) – ‘x ’ символының кодын анықтайды.
Мысалы, ord(‘A’)=65;
2. Chr(n) – коды бойынша символды анықтайды.
Мысалы, chr (66)= ’B’;
3. Succ (x) –REAL- дан басқа типтегі мәндер тізімінде соңғы мәнді

анықтайды. Мысалы, succ (46)= 47; succ (‘a’) = ‘b’ ;

4. Pred (x) – succ (x) –ке кері функция.
Мысалы, pred (47)= 46; pred (‘b’)=’a’.
Программалау тілдерінде енгізу мен шығаруды ұйымдастыру.
Операторлар форматтары

Паскаль тілінде енгізу операторының жазылуының жалпы үлгісі:
READ (x1,x2,...,xn)
мұндағы x(k=1,2,...,n) ендірілетін мәндерді сәйкес түрде
қабылдайтын айнымалылар (read - оқу).
Программаның орындалу барысында read операторы кездессе ,
компьютер айнымалылар мәндерін жадқа ендіруді күтіп тоқтап қалады.
Мәндер аралықтарына бос орын қалдырылып пернетақтадан енгізілуі тиіс.
Енгізу аяқталған соң программаның орындалуы одан әрі жалғасады.
READ операторының алдында мәндерді жадқа ендірілуі тис айнымалыларды
write операторы арқылы экранда көрсетіп қойған дұрыс. Мысалы, begin write
(‘a,b,h = ?’); readln (a,b,h);
S:= (a+b)*h2; write (‘s = ’, s:5:2);
End.
Кейде write, read – операторларының соңына ln жалғауын қосып, writeln,
readln түрінде жазуға болады. Мысалы, readln(a,b,h); writeln(x:5:2);
Мұндай операторлар орындалған соң курсор экранда өзінің тұрған орнынан
келесі жолдың басына ауыстырылады да, кезекті оператордың орындалуы экранда
осы жерден бастап көріне бастайды.Егер келесі жолды бос күйінде тастап кету
қажет болса,программаға соңғы орындалатын ln жалғауы оператордан соң
парыметрсіз writeln операторын енгізсе жеткілікті.

Тармақталу командасы.Шартты операторлар
Сызықты программада операторлар ретіне қарай бірінен соң бірі
орындалады.Мұны программаның табиғи реттілікпен орындалуы дейді.Тәжірибеде
көптеген есептер мұндай сызықтық құрылымға келе бермейді.Есептерді шешуде
есептеу жолдары тәуелді болатын шарттар жиі кездеседі.
Тармақталу алгоритмі алгоритмдік тілінде егер командасы арқылы
жүзеге асырылатындығын белгілі.Тармақталу командасының толық және толық
емес түрі бар. Олар мыналар:

Qbasic тілінде Pascal тілінде
а) if шарт then S1 else S2; a) IFшарт then оператор1 else
оператор2;
ә) If шарт then S;
ә) If шарт then оператор;

Құрама шарттардың жазылуы:

Математикада 0x1, x=0 немесе x5
Бейсик тілінде x0 and x1, x=0 or x5
Паскаль тілінде (x0) and(x1), (x=0) or (x5)

Программалау тілдерінде шартты өту операторы – IF. Бейсик тілінде
шартсыз өту операторы бар, ол – GOTO. Шартсыз өту операторы GOTO есептеуді
одан әрі жалғастыруда программаның келесі кезекте орындалатын операторын
көрсету үшін,яғни программаның қандай да бір бөлігін орап өту үшін
қолданылады.Оператордың жазылу үлгісі: GOTO k. Мұнда к – қатар нөмері; GOTO
(өту) – оператордың аты; k – GOTO операторынан соң орындалатын операторлық
қатардың нөмері.Осылайша GOTO операторы программаның табиғи реттілікпен
орындалуын бұзады.Кейде бір жолға нөмер қою керек болады. Ол GOTO операторы
үшін керек. Мұнда ұқсастық, тармақталу командасының жазылу үлгісі QBASIC
және PASCAL тілдерінде бірдей.Құрама шарттардың жазылуы да ұқсас. Тек
PASCAL тілінде шарттар жақшаға алынып жазылады.

Qbasic , Pascal тілдерінде таңдау командасы.
SELECT – CASE операторы

Qbasic тілінде таңдау командасы үшін арналған ыңғайлы, құрылымдық
SELECT – CASE операторы бар. (Select – таңдау, Case – жағдай).
Жазылу үлгісі:

SELECT CASE айнымалы
CASE1-мән: 1-блок
CASE2-мән: 2-блок

END SELECT

Жалпы жағдайда Case қызметші сөзінің параметрлері IS (IS - болу)
сөзінін басталатын өрнек. Таңдау командасын SELECT – CASE операторын
пайдаланып жазу программаны құрылымдық түрде жазу талабына сәйкес келеді.
Паскаль тілінде таңдау командасы END қызметші сөзінен аяқталатын
Case m of операторы арқылы беріледі де, END операторынан соң нүктелі үтір
қойылады. Мұндағы Case (жағдай) – деген қызметші сөз, m үшін Real типінен
басқа кез келген скалярлық типте берілген айнымалы немесе өрнекті алуға
болады.Оны сұрыптаушы деп атайды. Of (бойынша) – деген мағынасын білдіретін
қызметші сөз.Яғни, Case - m сұрыптаушысы бойынша таңдау операторы. m
айнымалының мәнін жадқа осы оператордың орындалуынан бұрын енгізілуі тиіс.
Мұндағы m – Integer не 1..3 шектеулі типті айнымалы.Мысалы:

Case m of
1: y:=2*x-1;
2: y:= 3*sqr(x)-x+4;
3: y:= 5*sqr(x)*x-41;
end;

Qbasic, Pascal тілдерінде циклды ұйымдастыру

Qbasic тілінде “әзірше” циклын IF жәнеWHILE –WEND операторлары
бойынша құруға болады.WHILE (әзірше) операторының құрамына логикалық
амалдар мен қатынас белгілерінен тұратын өрнек кіреді.Құрамындағы шарт
сақталып тұрған кезде цикл жұмыс істеп тұрады.Операторлардың орындалу
нәтижесінде басқару WHILE операторына бағытталып, ондағы өрнек қайталанып
есептеледі, яғни WHILE және WEND операторларының аралығындағы амалдар
орындалады. Егер шарт сақталмайтын болса,онда басқару WEND операторынан
кейін тұрған операторға бағытталады. WEND (wend – while және end сөздерінен
құралған,бұл қызметші сөз циклдың соңы деген мағынада қолданылады).
Qbasic тілінде әзірше циклы төмендегі құрылымдар бойынша жазылуы
мүмкін:
1) DO WHILE P 2) DO 3)
WHILE P
S S
S
LOOP LOOP WHILE P WEND

Мұндағы DO, WHILE, LOOP – (орындау, әзірше, айналу) қызметші сөздер, P –
шарт, S – цикл денесі.
Pascal тілінде “әзірше” циклінің жазылу түрі: WHILE P DO S
WHILE P DO – цикл тақырыбы; WHILE (әзірше), DO (орындау ) – қызметші
сөздер (DO соңына нүктелі үтір қойылмайды);
P –шарт (логикалық немесе бульдік өрнек); S – цикл денесі.
.
Qbasic тілінде “дейін” циклының “әзірше ” циклынан айырмашылығы “дейін”
циклында шартты тексеруден бұрын цикл денесі бір рет орындалады.
”Дейін” циклы төмендегі құрылымдар бойынша жазылуы да мүмкін:
1) DO UNTIL P 2) DO
S S
LOOP LOOP UNTIL P

Pascal тілінде “дейін” циклының жазылуы:
REPEAT S UNTIL P
Repeat – цикл тақырыбы, UNTIL – циклдың аяқталу шарты. Repeat (қайталау),
Until (дейін) – қызметші сөздер. Олар операторлық жақша ролін атқарады.
Until қызметші сөзінің алдындағы оператордан соң нүктелі үтір
қойылмауы тиіс.Until қызметші сөзінен кейін соң жазылған шарт
жақшаға алынбауы мүмкін.

Qbasic тілінде “үшін” циклы. Егер қайталаулар саны алдын ала
белгілі болса, онда циклды FOR – NEXT (for – үшін,next - екелесі)
операторлар арқылы ұйымдастырған тиімді.
“Үшін” циклының жазылуы:
FOR K=K TO K [STEP H]
S
NEXT [цикл параметрі]

FOR – цикл басының операторы немесе цикл тақырыбы, NEXT – цикл соңын
көрсететін оператор, K – цикл параметрі немесе цикл санауыш немесе
басқарушы айнымалы деп аталады. K мен K- параметрдің
бастапқы және соңғы мәндері (H – қадам ұзындығы, S – цикл денесі),
STEP (қадам), TO (дейін). Егер H=1 болса, STEP H қызметші сөзін жазбаса
да болады.
Pascal тілінде “үшін” циклының жазылуы:
FOR цикл параметрі:=бастапқы мән
TO соңғы мән DO S
немесе FORцикл параметрі:=бастапқы мән
DOWNTO соңғы мән DO S

Мұндағы FOR ... DO цикл тақырыбы; FOR (үшін), TO (дейін), DOWNTO (төменге
дейін) –қызметші сөздер; цикл параметрі Integer типті айнымалы.
Мұнда бастапқы және соңғы мәндер өрнек түрінде берілуі де мүмкін.
FOR циклында параметр Integer типті болса, оның қадамы 1
не -1 мәндерінен өзгеше болуы мүмкін емес (FOR – TO циклында
қадам 1-ге, FOR – DOWNTO циклында қадам - 1-ге тең). Қадамның басқа
мәндерінде WHILE не REPEAT циклын пайдалану керек.

Qbasic.Pascal тілдерінде күрделі циклдарды ұйымдастыру

Бірінің ішінде бірі салынған бірнеше қарапайым циклды
күрделі цикл деп атайды. Күрделі циклдарды сыртқы және ішкі циклдар
деп бөледі. Біріне – бірі салынған цикл санын күрделі циклдың
тереңдігі деп аталады. Күрделі циклдарды “үшін” циклының операторы
арқылы құруға болады. Qbasic тілінде FOR арқылы берілетін цикл ішінде
циклдың жазылу түрі:
FOR K =K TO K
FOR J=J TO J
NEXT J :NEXT K
Мұндағы J – ішкі цикл параметрі, K – сыртқы цикл параметрі.
Pascal тілінде FOR арқылы берілетін цикл ішінде
циклдың жазылу түрі:
FOR K=K TO K DO S
FOR J= J TO J DO S

1.2 Қайталанған құрылымды алгоритмдерді программалау

Qbasic, Pascal тілдерінде сандық массивтер

Программалау тілдерінде бір типті шамаларды массивке
біріктіруге болады. Аты біртекті элементтердің реттелген жиыны
массив болып табылады. Ол математикада вектор ұғымына, ал мектептің
алгоритмдік тілінде сызықтық кестеге сәйкес келеді. Массивтің аты
жай айнымалының атын құрғандағы ережелерге сүйеніп құрылады.
Массивтің әрбір элементіне соңынан индексі келетін массивтің аты
меншіктеледі. Сондықтан да массив элементтерін индексті айнымалылар
деп те атайды. Ұйымдастыру тәсілдері бойынша программалву тілдерінде
бір өлшемді және екі өлшемді массивтер пайдаланылады. Бір өлшемді
массив ретінде векторды, ал екі өлшемді массив үшін матрицаны
қарастыруға болады.
Qbasic тілінде бір өлшемді массив. Кез келген сан немесе
айнымалы шаманың мәнін өз жадында сақтау үшін ЭЕМ оған сәйкес
ұяшық бөледі. Ал құрамында көп мәні бар массивтер үшін белгілі
мөлшерде ұяшық бөлуге тиіс. Массивтер Бейсик тілінде DIM операторы
арқылы сипатталынады. Оның жазылу тәртібі мынадай:
DIM айнымалы (индекстер); айнымалы - массив аты, оның
соңына элементтер типін сипаттау символы енгізілуі тиіс (%,$);
индекстер – ең соңғы элементтің индекстері. Мысалы, DIM A$ (5).
Pascal тілінде бір өлшемді массив. Массив элементтерін
және оның атауын белгілеу Бейсик тіліндегі белгілеулерге ұқсас.
Паскаль тілінде бір өлшемді массивтің жазылу тәртібі мынадай:
Type тип атауы = array[P1] of P2;
Var массив атауы:=тип атауы;
Мұндағы, array[P1] of P2 - массивті анықтау; P2 - массив
элементтерінің типі (оны негіздік тип деп атайды);
P1 - элемент индексінің типі (ол Integer, Real
типтерінен басқа кез келген жай тип болуы мүмкін. Әдетте ол үшін
аралық тип алынады); тип атауы – типті (массивті) анықтайтын кез
келген белгілеме (айнымалы);
массив атауы – типі тип атауынан тұратын айнымалы;
TYPE (тип), ARRAY (массив), OF – қызметші сөздер.

Qbasic тілінде екі өлшемсді массив. Екі өлшемді массивке
мысал, математикадығы матрица бола алады. Екі өлшемді массивтердің
элементтері екі индекспен көрсетіледі, оның біріншісі қатардың
номері, ал екіншісі бағанның номерін анықтайды. Екі өлшемді
массивтерде индекстер үтірмен бөлінеді . Программалау тілдерінде
индекстер нөлден бастап нөмірленеді. Екі өлшемді массивтің жазылуы:
DIM A$(3,3) . Индекстің ең кіші мәні нөл, ал ең үлкен
мәні DIM операторында белгіленген мәннен асып кетпеуі керек. Егер
индекстің мәні бұл шекарадан асып кетсе, онда программаны
орындауда, қателік кеткендігі жөнінде хабар экранға шығады.
Массивтерді цикл ішінде , FOR және NEXT операторларын қолданып
өңдеген ыңғайлы. Бұл жағдайда цикл параметрі циклдің санын санау
қызметін атқарады және массив элементтерінің индексін белгілеуде
қолданылады.
Pascal тілінде екі өлшемді массив. Паскальда екі өлшемді а
массивін былай жазуға болады:
type ms = array [1..3,1..3] of P;
Var a:ms;
P – массив элементінің типі .

Qbasic,Pascal тілдерінде ішкі программа және процедура

Барлық программалау тілдерінде ішкі программалар жиі
қолданылады. Бейсик программалау тілінде қосалқы алгоритмдер ішкі
программа түрінде жазылады. Ішкі программа:
- алгоритмнің қайталанатын бөлігін бір рет жазып, одан кейін
оны
негізгі программа қажет еткенде шақырып
алып қолдануға;
- күрделі программаны өте ықшамды және түсінікті түрде
сипаттауға мүмкіндік береді.
Ішкі программа өзінше дербес ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.