Криминологияда нақты-социологиялық әдістерді қолдану

Жоспар
Кіріспе

Криминологияда нақты.социологиялық әдістерді қолдану
1. Құжаттарды зерттеу;
2. Анкета және сұхбат түрінде сұрақ беру;
3. Байқау жүргізу (тікелей немесесырттай);
4. Эксперимент.
Криминологиялық зерттеулердің әдістемесі

Нақты-социологиялық әдістер, ягни әлеуметтік қубылыстарды орын мен уақыттың нақты жагдайларында және олардың нақты көрініс табуында зерттеу әдістері криминологиялық зерттеулерде маңызды орын алады. Бул әдістер кешенімыналарды қамтиды:
1. Құжаттарды зерттеу;
2. Анкета және сұхбат түрінде сұрақ беру;
3. Байқау жүргізу (тікелей немесесырттай);
4. Эксперимент.
1. Құжаттарды зерттеу. Криминологиялық зерттеу жүргізгенде әр түрлі құжаттарды зерттеуге тура келеді, олар: статистикалық есептер, істердің материалдары, қылмыстар туралы арыздар мен оларға қайтарылған жауаптар, шағымдар, бақылаушы органдардың материалдары, сот-медициналық сараптама орталығының, бұқаралықа қпарат құралдарының материалдары. Сонымен қатар,
аймактардың төлқүжаттары, әлеуметтік-экономикалықталдау- дың жинақтап қорытылған нәтижелері, қылмыскерлікке жөне онымен байланысты кұбылыстарға бұрын жүргізілген зерттеу- лердің нәтижелері және басқа да құжаттар зерттеледі.
Қылмыстық істерді немесе өзге құжаттарды зерттеудің бағ-дарламасы жасалынады. Зерттеудің тиісті нәтижелері өнделеді және олардың негізінде қандай да бір зандылыктың бар екендігі туралы тұжырым жасалады.
2. Сауалнама не сырттай (анкета арқылы), не бетпе-бет (сүхбат арқылы) жүргізіледі. Бірінші жағдайда сұрақтар көрсетілген анкета жасалынады. Егер сұрактарда «жабық» сипат болса, онда олар- ға «иә», «жоқ» немесе «білмеймін» деген жауаптар беріледі. Ал, «ашық» түрдегі сұрақтарға кез келген нысанда жауап беріледі.
Мұндай сұрақ-жауаптарды өндеуде қиындықтуындайды. Оларды, негізінен, зерттеудің алғашқы кезеңінде, жауаптардың қан-дай болатындығын алдын ала болжау қиын болған жағдайда пай-даланады, онда алдымен жауаптардың болуы мүмкін вариантта-рын анықтау және анкетаның «жұмыс қабілеттілігін» тексеру
үшін: сұрақтар түсінікті ме, оларға жауап берілген бе, әлде жал-
тарып кеткен бе және т.б. аныктау үшін «пилотажный» деп аталатын сұрак-жауап жүргізіледі. Немесе «ашық» сұрактарға берілуі мүмкін жауаптар «тізбегі» ұсынылып, «еске салудан» кашу керек болған жағдайда койылады. Мысалы, кейбір сотталғандарға сұрақ койылғанда, егер мәселе ашығынан болса, олар моральдың көпшілік кабылдаған нормаларына өздерінің теріс көзкараста екендігін ашық айтқан. Егер жауаптардың «тізбегі» берілсе онда олар «дұрысырак» жауап беруге тырысады. Бірақ барлығы ондай емес.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Криминологияда нақты-социологиялық әдістерді қолдану

Нақты-социологиялық әдістер, ягни әлеуметтік қубылыстарды орын мен уақыттың нақты жагдайларында және олардың нақты көрініс табуында зерттеу әдістері криминологиялық зерттеулерде маңызды орын алады. Бул әдістер кешенімыналарды қамтиды:
Құжаттарды зерттеу;
Анкета және сұхбат түрінде сұрақ беру;
Байқау жүргізу (тікелей немесесырттай);
Эксперимент.
1. Құжаттарды зерттеу. Криминологиялық зерттеу жүргізгенде әр түрлі құжаттарды зерттеуге тура келеді, олар: статистикалық есептер, істердің материалдары, қылмыстар туралы арыздар мен оларға қайтарылған жауаптар, шағымдар, бақылаушы органдардың материалдары, сот-медициналық сараптама орталығының, бұқаралықа қпарат құралдарының материалдары. Сонымен қатар,
аймактардың төлқүжаттары, әлеуметтік-экономикалықталдау- дың жинақтап қорытылған нәтижелері, қылмыскерлікке жөне онымен байланысты кұбылыстарға бұрын жүргізілген зерттеу- лердің нәтижелері және басқа да құжаттар зерттеледі.
Қылмыстық істерді немесе өзге құжаттарды зерттеудің бағ-дарламасы жасалынады. Зерттеудің тиісті нәтижелері өнделеді және олардың негізінде қандай да бір зандылыктың бар екендігі туралы тұжырым жасалады.
2. Сауалнама не сырттай (анкета арқылы), не бетпе-бет (сүхбат арқылы) жүргізіледі. Бірінші жағдайда сұрақтар көрсетілген анкета жасалынады. Егер сұрактарда жабық сипат болса, онда олар- ға иә, жоқ немесе білмеймін деген жауаптар беріледі. Ал, ашық түрдегі сұрақтарға кез келген нысанда жауап беріледі.
Мұндай сұрақ-жауаптарды өндеуде қиындықтуындайды. Оларды, негізінен, зерттеудің алғашқы кезеңінде, жауаптардың қан-дай болатындығын алдын ала болжау қиын болған жағдайда пай-даланады, онда алдымен жауаптардың болуы мүмкін вариантта-рын анықтау және анкетаның жұмыс қабілеттілігін тексеру
үшін: сұрақтар түсінікті ме, оларға жауап берілген бе, әлде жал-
тарып кеткен бе және т.б. аныктау үшін пилотажный деп аталатын сұрак-жауап жүргізіледі. Немесе ашық сұрактарға берілуі мүмкін жауаптар тізбегі ұсынылып, еске салудан кашу керек болған жағдайда койылады. Мысалы, кейбір сотталғандарға сұрақ койылғанда, егер мәселе ашығынан болса, олар моральдың көпшілік кабылдаған нормаларына өздерінің теріс көзкараста екендігін ашық айтқан. Егер жауаптардың тізбегі берілсе онда олар дұрысырак жауап беруге тырысады. Бірақ барлығы ондай емес.
Ұсынылған жауаптар тізбегінің артында жауаптың ұсыныл-ғаннан басқа нұсқасын тандау керек болса және ол нұсканы ай-қындауға өтініш болса, онда жауаптар тізбегі ашық болады. Жабықтізбекте жауап нұсқаларының барлығы түгел беріледі.
Анкетада бірін-бірі толықтыратын қосымша сұрақтар бола-ды. Сол себепті кейде ашық және жабық сұрақтар жиынтығы пайдаланылады.
Әдетте, криминологиялык зерттеулерде сұралатын адамның аты-жені мен мекенжайы көрсетілмейтін анонимдік деп аталатын сұраулар да болады. Бұл анкетада шағын төлкүжаттың болуы қарастырылған, яғни онда жасы, жынысы, жұмысы туралы сүрак-тардың және сұралғанды сипаттайтын басқа да мәліметтердің бо-луымүмкін.
Анкетаны құрастырғанда оның артынан ЭЕМ-де өңделетінін ескеру керек. Сұхбаттасу дегеніміз — қылмыс жасаған адаммен, немесе оның туыстарымен, немесе кұкық қорғау органдарының қызметкерлерімен, сондай-ақ баска адамдармен әңгімелесу.
Криминологиялық зерттеулерде сотталғанмен жеке сұхбатта-су, анкеталық сұрақтарға қарағанда, толығырақ нәтиже береді, кылмыстықіс-әрекеттіңсебептері мен мақсатын, оныңтәрбиесі мен өмір салтын аиықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, сұра-лушы өзінің жеке ұстанымын жария еткісі келмесе, оны анкета арқылы білуге болады. Үжымдық сұхбат деген де өзін жақсы жағынан көрсетті, мысалы, онда бірнеше, әдетте, оннан көп емес адаммен кездесу болады, оларға зерттеуші өздері байқап жүрген қылмыскерліктің жайы, оңдағы өзгерістер, қабылданған шаралар-дың нәтижелілігі, қылмыскерліктің өсу немесе азаю себептері жайында айтуды етінеді. Мысалы, мұндай сұхбат қандай да бір ұйымның бір топ кызметкерлерімен, немесе белгілі бір ауданның немесе үйдің бір топ тұрғындарымен, немесе колониядағы соттал-ғандармен, немесе прокуратураның, полиция бөлімшесінің қызметкерлерімен жүргізіледі. Егер зерттеуші алдын ала сұрақ-тарды кұрастырып, оларды кандай ретпен кою керектігін жоспар-ласа ғана ондай сүхбаттан жақсы нәтиже күтуге болады. Ол сұрак-тар окылмайды, еркін әңгімелесу арқылы беріледі. Сұхбат нәти-желері, әдетте, артынан жазылып алынады, сонан соң өнделеді.
3. Байқаудың бірнеше түрі бар.
Социологиялық зерттеулердегі байкауларға карағанда крими-нологияда байқау өрісінің және оның нұсқаларының біршама ерекшеліктері бар.
Мысалы, байқаудың үш негізгі рөлін бөліп алуға болады: 1) байқаушы - қандай да бір қызметке катысушы (қызметті және оған қатысушыларды байқап жүреді); 2) шындығында байқаушы (ол өзін қызметін байқауы тиіс субъектілермен қатынаста байкау-шы ретінде сезінеді); 3) қамтылған байқаушы (жұмысқа орнала-сады не өзін бақылаушы ретінде көрсетпей бір жерлерде жүреді, бақылауы тиіс кызметке қатыспайды, бақылауды сырттай жүргізеді).
Қылмыстық кызметті алатын болсақ, онда қылмыстықтопқа, ұйымға кірген криминологті көзге елестету керек. Бірақ мұндай топқа кіру қылмыс жасауға міндетті түрде қатысумен байланыс-ты. Кдтыспаған жағдайда зерттеуші әшкереленіп, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.