Қазақ халқының рухани байлығы

ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ РУХАНИ БАЙЛЫҒЫ
Қонақты қарсы алу мен күту рәсімдері.
Шілдехана

Әр ұлттың өзіне тән ерекшелігі бар. Оны музыка мәдениетінен, би өнерінен, қол өнерінен, тұрмысынан байқаймыз. Ән, күйлерді тыңдай отырып. билерін, ою-орнектерін, зергерлік әшекей заттарын көре отырып, оның қай ұлтқа тән екенін ажырата білуге болады.
Қандай халықтың болмасын салт-дәстүрлері сол халықтың мінез-құлқын, қасиеттерін таныта алады. Мысалы: қазақтарға тән бауырмалдық, ақжарқындық қонакжайлық. Әрине, бұл қасиеттер басқа халықтарда да кездеседі. Бірақ бұл қасиеттер әр халықта әр қырынан көрініс бсреді.
Салт-дәстүрдің үрпак тәрбиесіндегі мәні зор бала тәрбиесіне тұрмыс-салтқа, әлеуметтік мәдени салт-дәстүрлер болып үш түрге бөлінеді. Бала тәрбиесіне байланысты әдет-ғұрыптарға баланың дүниеге келген күнінен бері жүргізілетін тәлім-тәрбиелерінен бастап, есейіп азамат болып кеткенге дейінгі кезеңі кіреді. Мысалы: шілдехана, сүйінші, балаға ат қою, бесікке салу, қырқынан шығару, тілін дамыту, тұсау кесу, атқа мінгізу, сүндет той, тіл ашар, ұл бала мен қыз баланы жанұя болуы мен шаруашылыққа, еңбекке, өмірге бейімдеу. Тұрмыс-салт дәстүрлеріне қазақтын киіз үйі, киіз үйдің немесе тұрғын үй жиһаздары, ұлттық киімдер мен тағамдар, мал бағу, егіншілік, аңшылық, балышылық, бағбаншылық қатысты кәсіптерге үйретудің тәлімгерлік түрлері енеді. Ал, әлеуметтік-мәдени салт-дәстүрлерге: қазақ ауылы, ауыл-адамдарының туыстық қатынасы, шешендік сөз өнері, казақтың ұлтгық әуен аспаптары, үйлену — үй болуға байланысты, қонақ күту, ұлтгық мерекелерді өткізу сияқты түрлері кіреді
Амандасу салты қазақ халықының ең үлкен дәстүрлерінің бірі. Үлкені мен кішісі бір-бірімен кездескенде бірінші амандасады. Жасы үлкен ер адамдар мен арасында амандасу салты «Ассалаумағалейкүм!» деген сөзден басталады. Бұның мағынасы жақсы тілекті білдіреді: «Сізге алланың нұры жаусын» деген сөз. Бұл сөзді жасы үлкен ер кісілермен әр түрлі жастағы ерлер амандасқанда жиі қолданады. Тілегін қабыл алып, қарсы адам: «Уағалейкүм ассалам!» деп оң қолын ұсынады. Ол: «Алланың рақымы сізге де жаусын!» деген сөзді білдіреді.
Қазақ халқының сәлемдесуінін ең бір ерекшелігі келіндердің ата-енесі мен қайын жұртымен амандасуы. Ізеттілік көрсетіп, келін ата-енесіне иіліп сәлем салады. Келін сәлемді таңертеңгісін ата-анасына салады және олар ұзақ уақыт басқа жақта болғандарында салады. Сәлемін алған олар тілектерін білдіріп, рақметтерін айтады. Жас келіннің сәлемін алған енесі немесе жасы үлкен кісілер «Өркенің өссін», «Бақытты бол!», «Ұл тап!», «Көп жаса деген тілектерін айтып ризашылығын білдіреді. Үйге қонақ кіріп келісімен үй иелері орындарынан тұрып екі қолдарын бірдей созып амандасады. Балаларының орындарынан тұрып амандасқаны ізеттілікке жатады. Егер үйде ақсақал болса келген қонақтар ақсақалды тұрғызбай өздері барып амандасады.