Карлаг
Жоспар:
Кіріспе
1. Карлаг . ГУЛАГ.тың филиалы.
2. Карлагтың құрылуы мен дамуы
3. Тұтқындарды ұстау тәртібі
Қорытынды
Кіріспе
1. Карлаг . ГУЛАГ.тың филиалы.
2. Карлагтың құрылуы мен дамуы
3. Тұтқындарды ұстау тәртібі
Қорытынды
Кіріспе
Қарағанды еңбекпен түзеу лагері (Карлаг) Гулаг-тың филиалы болды. Ол Қазақстанның ауқымды территориясын алып жатқан өзінше бір дербес мекеме еді.
Карлаг тарихы біздің тарихымыздағы ақтаңдақтары аса көп ең ауыр кезең –Сталиндік дәуірмен тығыз байланысты.
Сталиндік тоталитарлық жүйе адамдарға қылмыстық сынақ жүргізуде үлкен тәжірибе жинақтаған. Олар: күшпен ұжымдастыру; кулактар мен байларды жою; халық қарсылығын басу; бостандық сүйгіш халықтарға қуғын-сүргін ұйымдастырып, әдейі ашықтыру; халықтың бетке ұстар алдыңғы қатарлы тобын жою және басқа да қылмысты әрекеттер.
Сталиндік түнек кезінде адамның құнын кетіріп, халықтың рухани азғындалуына жол ашылды, сөйтіп, ұлттық саясаттың бұрмалануы тарихты бұрмалауға соқтырып, салт-сана үшін қайғылы кезең болды. Бүтіндей бір отбасылар, әулеттер әдейі құртылды, жер аудару, соттау, лагерьлерге қамалу, қинау, мүлде қисынсыз жала жабу – осының бәрі үйреншікті іске айналды.
Кезінде опат болған туған-туыстарымызды, әкелеріміз бен аналарымызды еске алуға қорқып, осы соңғы жылдарға дейін ауыз аша алмай келдік. «Гулаг» архипелагындағы үлкен және кіші аралдарда шәйт болған адамдардың санын да білген жоқпыз.
Егер ГУЛАГ тарихы мейлінше толық зерттелінсе және оның жекелеген лагерінің тарихын көрсететін бірқатар еңбектер жарық көрсе, Карлагтың тарихы осы уақытқа дейін ресми түрде зерттелген жоқ. Бұл жұмыстың негізгі тарихи базасы Қарағанды және Ақмола облыстары ішкі істер басқарламаларының архив құжаттары болды. Қарағанды облыстық ішкі істер басқармасының архиві қазіргі уақытта белгілі бір жүйеге түсірілмегеніне қарамастан, Карлаг жөніндегі құпия және құпия емес құжаттарға аса бай. «Біреулердің кездейсоқ қателігінен Карлагтың бұрынғы тұтқындарының жеке істері отқа жанып кету қаупі бар»,- деп жазады В.Дик өзінің «Карлаг» деген мақаласында.
В.Диктің қауіптенетін де реті бар. 1961 жылы архивте сақталған құжаттардың бір бөлігі Долинкадағы Карлагтың бұрынғы басқармасы үйінің жанында ашықтан-ашық өртелініп жіберіледі. Оны көзімен көрген кісілер журналист Феликс Руставинге «Жанып жатқан қағаздар арасында мәңгілік сақталуға тиісті сары папкаларды көргендерін» айтады.
Қарағанды еңбекпен түзеу лагері (Карлаг) Гулаг-тың филиалы болды. Ол Қазақстанның ауқымды территориясын алып жатқан өзінше бір дербес мекеме еді.
Карлаг тарихы біздің тарихымыздағы ақтаңдақтары аса көп ең ауыр кезең –Сталиндік дәуірмен тығыз байланысты.
Сталиндік тоталитарлық жүйе адамдарға қылмыстық сынақ жүргізуде үлкен тәжірибе жинақтаған. Олар: күшпен ұжымдастыру; кулактар мен байларды жою; халық қарсылығын басу; бостандық сүйгіш халықтарға қуғын-сүргін ұйымдастырып, әдейі ашықтыру; халықтың бетке ұстар алдыңғы қатарлы тобын жою және басқа да қылмысты әрекеттер.
Сталиндік түнек кезінде адамның құнын кетіріп, халықтың рухани азғындалуына жол ашылды, сөйтіп, ұлттық саясаттың бұрмалануы тарихты бұрмалауға соқтырып, салт-сана үшін қайғылы кезең болды. Бүтіндей бір отбасылар, әулеттер әдейі құртылды, жер аудару, соттау, лагерьлерге қамалу, қинау, мүлде қисынсыз жала жабу – осының бәрі үйреншікті іске айналды.
Кезінде опат болған туған-туыстарымызды, әкелеріміз бен аналарымызды еске алуға қорқып, осы соңғы жылдарға дейін ауыз аша алмай келдік. «Гулаг» архипелагындағы үлкен және кіші аралдарда шәйт болған адамдардың санын да білген жоқпыз.
Егер ГУЛАГ тарихы мейлінше толық зерттелінсе және оның жекелеген лагерінің тарихын көрсететін бірқатар еңбектер жарық көрсе, Карлагтың тарихы осы уақытқа дейін ресми түрде зерттелген жоқ. Бұл жұмыстың негізгі тарихи базасы Қарағанды және Ақмола облыстары ішкі істер басқарламаларының архив құжаттары болды. Қарағанды облыстық ішкі істер басқармасының архиві қазіргі уақытта белгілі бір жүйеге түсірілмегеніне қарамастан, Карлаг жөніндегі құпия және құпия емес құжаттарға аса бай. «Біреулердің кездейсоқ қателігінен Карлагтың бұрынғы тұтқындарының жеке істері отқа жанып кету қаупі бар»,- деп жазады В.Дик өзінің «Карлаг» деген мақаласында.
В.Диктің қауіптенетін де реті бар. 1961 жылы архивте сақталған құжаттардың бір бөлігі Долинкадағы Карлагтың бұрынғы басқармасы үйінің жанында ашықтан-ашық өртелініп жіберіледі. Оны көзімен көрген кісілер журналист Феликс Руставинге «Жанып жатқан қағаздар арасында мәңгілік сақталуға тиісті сары папкаларды көргендерін» айтады.
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым Министірлігі
Реферат
Тақырыбы: Карлаг
Орындаған:
Қабылдаған:
АСТАНА 2010
Жоспар:
Кіріспе
1. Карлаг – ГУЛАГ-тың филиалы.
2. Карлагтың құрылуы мен дамуы
3. Тұтқындарды ұстау тәртібі
Қорытынды
Кіріспе
Қарағанды еңбекпен түзеу лагері (Карлаг) Гулаг-тың филиалы болды. Ол
Қазақстанның ауқымды территориясын алып жатқан өзінше бір дербес мекеме
еді.
Карлаг тарихы біздің тарихымыздағы ақтаңдақтары аса көп ең ауыр
кезең –Сталиндік дәуірмен тығыз байланысты.
Сталиндік тоталитарлық жүйе адамдарға қылмыстық сынақ жүргізуде
үлкен тәжірибе жинақтаған. Олар: күшпен ұжымдастыру; кулактар мен байларды
жою; халық қарсылығын басу; бостандық сүйгіш халықтарға қуғын-сүргін
ұйымдастырып, әдейі ашықтыру; халықтың бетке ұстар алдыңғы қатарлы тобын
жою және басқа да қылмысты әрекеттер.
Сталиндік түнек кезінде адамның құнын кетіріп, халықтың рухани
азғындалуына жол ашылды, сөйтіп, ұлттық саясаттың бұрмалануы тарихты
бұрмалауға соқтырып, салт-сана үшін қайғылы кезең болды. Бүтіндей бір
отбасылар, әулеттер әдейі құртылды, жер аудару, соттау, лагерьлерге қамалу,
қинау, мүлде қисынсыз жала жабу – осының бәрі үйреншікті іске айналды.
Кезінде опат болған туған-туыстарымызды, әкелеріміз бен аналарымызды
еске алуға қорқып, осы соңғы жылдарға дейін ауыз аша алмай келдік. Гулаг
архипелагындағы үлкен және кіші аралдарда шәйт болған адамдардың санын да
білген жоқпыз.
Егер ГУЛАГ тарихы мейлінше толық зерттелінсе және оның жекелеген
лагерінің тарихын көрсететін бірқатар еңбектер жарық көрсе, Карлагтың
тарихы осы уақытқа дейін ресми түрде зерттелген жоқ. Бұл жұмыстың негізгі
тарихи базасы Қарағанды және Ақмола облыстары ішкі істер басқарламаларының
архив құжаттары болды. Қарағанды облыстық ішкі істер басқармасының архиві
қазіргі уақытта белгілі бір жүйеге түсірілмегеніне қарамастан, Карлаг
жөніндегі құпия және құпия емес құжаттарға аса бай. Біреулердің кездейсоқ
қателігінен Карлагтың бұрынғы тұтқындарының жеке істері отқа жанып кету
қаупі бар,- деп жазады В.Дик өзінің Карлаг деген мақаласында.
В.Диктің қауіптенетін де реті бар. 1961 жылы архивте сақталған
құжаттардың бір бөлігі Долинкадағы Карлагтың бұрынғы басқармасы үйінің
жанында ашықтан-ашық өртелініп жіберіледі. Оны көзімен көрген кісілер
журналист Феликс Руставинге Жанып жатқан қағаздар арасында мәңгілік
сақталуға тиісті сары папкаларды көргендерін айтады.
1. Карлаг – ГУЛАГ-тың филиалы.
Тоталитарлық жүйе адамның әлеуметтік дамудың қай деңгейінде
тұрғанына қарамастан, оның дамуын тежеп, қасиетін кетіруге күш салды. ГУЛАГ-
тың тарихы Ресейдің революцияға дейіңгі кезеңінен басталады. Болашақ ГУЛАГ-
тың тарихы Ресейдің алғашқы ошақтарының бірі Словецк лагері еді.
Словецкінің революцияға дейінгі бүкіл тарихында онда 316 тұтқын болған.
Мұнда Иван Грозныйдың уақытында–ақ кісілер жер аударылған. Трагедия сол
кезден басталған еді. 1923 жылы ерекше мақсаттағы Словецк лагері түбегейлі
қалыптасып, кеңейтіле бастады. Жаппай қуғындау 1917 жылғы қазаннан кейін
басталды да, И.В.Сталин өлгенге дейін жалғасты. 1918 жылғы 5 тамызда Пенза
облысының Кучинск уезінде кулактар бүлігінен кейін В.И.Ленин Кулактарға
қарсы жаппай аяусыз террор жүргізуді, поптар мен ақ гвардияшылдарды жоюды,
күдікті адамдарды қала сыртындағы концлагерьлерге қаматуды ұсынады.
1919 жылғы ақпанда РКП(б) ОК-ның мүшесі және Оңтүстік майдан
революциялық-әскери кеңесінің мүшесі Сокольников ОК-ның Қазақтарды жою
туралы директивасына қарсылық білдіріп, оларды атып тастамай, керісінше
көмірлі аудандардағы қоғамдық жұмыстарға, темір жол салуға, торф пен сланец
қазуға пайдалануға ұсынды. Осы мақсатқа орай Г.Сокольников: Концлагерьлер
объектілерін салуға жедел кірісуді сұрап жеделхат жасады.
Азамат соғысы кезіндегі концлагерьлер аса қарапайым болатын және
өзінің тәртібі жағынан 30-жылдардағы лагерьлерден өзгешеленді. Сондықтан
оларды Сталиндік лагерьлермен салыстыру қате болатын еді. 1929 жылдың
өзінде-ақ Сталиннің бұйрығы бойынша елде еңбекпен түзеу лагерьлерінің
торабын ұлғайту жоспары жасалынған. 1930 жылы 7 сәуірде осындай лагерьлер
туралы арнаулы ереже қабылданды.
20-30 шы жылдары КСРО территориясында Колымада, Воркутада, Сібірде,
Уралда, Қазақстанда және басқа да аймақтарда концлагерьлер ұйымдастырылды.
ГУЛАГ Кеңестер одағы ішіндегі алып империя болатын. Ол 53 лагерьден, 425
еңбекпен түзеу легрінен құралды, соның ішінде 170-і өнеркәсіптік, 830-і
ауыл шаруашылық және 172–сі контрагенттік (құрылыстар мен шаруашылық
ведомстваларында жұмыс істейтіндер) болатын. Бұлар облыстық өлкелік,
республикалық еңбекпен түзеу колонияларына біріктірілді. Осының ішінде
жасөспірімдердің 50 колониясы болды.
Лагерьлердің пайда болу тарихы, зорлық еңбек эконмикасы мен басқару
құрылымы, тұтқындар категориясы, лагерьлердің күнделікті тұрмысы, әйелдер
мен балалардың жағдайы, тұтқындар мен оларға қызмет көрсетушілердің, бұзақы
қылмыскерлер мен саяси тұтқындардың өзара қарым-қатынасы, тұтқындарды
күзету, тыңшылар, жазалау мен мадақтау, ауруханалар мен медпунктер жұмысы,
тұтқындардың қаза табу себептері, кісі өлтіру, тұтқындарды жерлеудің
қарапайым рәсімі – сталиндік террор сот істерін жалған жолмен жүргізу
арқылы сонау 20-жылдардың соңында Шахтинск әдісі дегеннен басталды. Онда
индустриализациялауды атүсті жүргізудің барысында пайда болған табиғи
кедергілерді байырғы инженерлер интеллегенциясын жауып, олады орынсыз
қуғын-сүргінге ұшыратты. Келесі кезекте 30-жылдардағы күштеп
ұжымдастырылған шаруалар қуғын-сүргінге ұшыратылды (шамамен 5-тен 10
миллион адамға дейін құрбан болды). Сталиндік үшінші соққы партияға, оның
байырғы гвардиясына бағытталды. Түрлі деректер бойынша репрессияға
ұшырағандар саны 40-50 миллион шамасында.
Ұжымдастыру жылдарында халық жауларын, кулак, кулактың
құйыршағы деген атақтармен қорлады.
ГУЛАГ тарихында біздің көп ұлтты еліміздің де тағдыры жатыр.
Аргументы и факты газетінің бір нөмерінде гулагтағы тұтқындардың құрамы
көрсетілген. 1939 жылдың 1-қаңтарында ГУЛАГ-тағы 1 317 195 тұтқынның
830 491–ы орыс, 181 905 украин, 44 785 беларусь, 2 495 татар, 16 860 поляк,
24 499 өзбек, 19 758 еврей, 18 572 неміс, 17 123 қазақ, және т.б болған.[1]
Гулаг жүйесінде тұтқындарды қылмысына қарай қатаң топтастыру жүзеге
асырылды. 1940 жылдың 1-наурызында мұнда 1 668 200 адам болған. Соның
ішінде еңбекпен түзеу колониясында 352 мың адам ұсталынған. Мұның өнеркәсіп
пен ауыл шаруашылығында жұмыс істейтіндер саны 192 мың болған.
ГУЛАГ-ты әскерилендірілген 107 мың адам күзеткен. Бұларға бір жыл
ішінде 790 миллион сом қаржы шығарылған. (Гулагтың құрылымы 21 бөлімшеден
тұрды).
Орталық Қазақстанның 30-жылдардағы мәдениеті ауқымды концлагерьлер
негізінде құрылды: Алжир, Карлаг, Степлаг, Песчанлаг және басқа да Гулаг
филиалдары.[2]
2. Карлагтың құрылуы мен дамуы
Қарағанды еңбекпен түзеу лагері КСРО Халық Комиссарлар Кеңесінің
1930 жылғы мамырдағы қаулысы арқылы ашылды. Қаулыда былай деп көрсетілген
еді:
1. Жер Халық Комиссариатының қорытындысына және ОГПУ-дің ерекше
мақсаттағы Қазақстандағы лагерьлер басқармасының Қоянды
жәрмеңкесі территориясы мен құрылыстарынан басқа 110 мың гектар
алаңды мерзімсіз тегін пайдалануға деген өтініш
қанағаттандырылсын.
2. Қазақ КСРО Жер Халық Комиссариатына аталмыш лагерьлерге
бөлінетін жерді дереу бөліп, жұмыс жүргізетін техникалық
қызметкерлерді іріктеу тапсырылсын. Бүкіл жұмыстар ерекше
мақсаттағы лагерьлердегі адамдар күші арқылы жүзеге асырылсын.
Осы қаулыға сәйкес 1930 жылғы 13 мамырда Қарқаралы округінің Бесоба
мен Қоянды жәрмеңкесі арасындағы 110 мың гектар жер бүкіл құрылыстарымен
лагерьдің қарамағына берілді.
Алайда, бір жылдан кейін 1931 жылғы 19 желтоқсанда басқаша шешім
қабылданды. Онда Қазақ Еңбекпен Түзеу лагерінің бірінші бөлімшесі –
Гигант совхозы осы күннен бастап қысқартылған түрде Карлаг ОГПУ деп
аталатын, Гулагқа тікелей бағынатын Қарағандының жеке еңбекпен түзеу
лагері қайта құрылатыны, лагерь басқармасы Долинка селосында орналасатыны
айтылды.[3]
Сөйтіп, Қарағанды еңбекпен түзеу лагері 1931 жылы 19 желтоқсанда
құрылды. Лагерьдің орталығы Қарағанды қаласынан 45 шақырым жердегі Долинка
селосы болды, оған 120 мың гектар егістікке жарамды жер, 41 мың гектар
шабындық жер бөлініп берілді.
Карлаг территориясы солтүстіктен оңтүстікке дейінгі 300 километр,
шығыстан батысқа дейін 200 километр жерді алып жатты. Карлагқа 120 000
гектар шабындық жерлер мен 41 000 шөптесті жерлер берілді. Оған қоса осы
территориядан сыртқары лагерьден 350 километр жерде Ақмола және 650
километр жерде Балқаш бөлімшелері құрылды.[4]
Карлагты құрудағы басты мақсаттардың бірі – сол кезде буырқана дами
бастаған Орталық Қазақстандағы Қарағанды көмір бассейіне, Жезқазған және
Балқаш мыс қорыту комбинаттарынан аса ірі азық-түлік базасын жасау болды.
Оған осынау өнеркәсіп салаларын құрып, дамытуға жұмысшы күші де қажет
болды.
Карлаг ұланғайыр далада, Орталық Қазақстанның елсіз мекендерінде
құрылды деген сөз дұрыс емес. Лагерьде бөлініп берілген бүкіл ұланғайыр
аймақта қазақтардың, орыстардың, немістер мен украиндердің елді мекендері
болатын. Тарихтан белгілі, қазақтар бұл жерлерді ерте заманнан бері
мекендеген, ал орыстар, немістер және украиндер бұл жерге 1906-1910 жылдары
қоныс аударған, Ақмола губерниясының 1909 жылғы 10 желтоқсандағы қаулысы
бойынша Долинка селосы дербес поселке атағына ие болды. 1911 жылы мұнда
2630 адам тұрған. Бұлар негізінен немістер, орыстар мен украиндар.
Карлаг территориясында 80 мың тұрғыны бар 4 000 қазақ киіз үйлері
болған. 1930-1931 жылдары халықты зорлап көшіру басталды. Бұл үшін НКВД-нің
әскері пайдаланылды. Немістер, орыстар мен украиндар негізінен Қарағанды
облысының Тельман, Осакаров және Нұра аудандарына қоныс аударды.
Қазақтардың тағдыры ерекше қайғылы болды: лагерьге берілген жердің
солтүстік бөлігіндегі халықтың көпшілігі Қарағандыға, оған таяу жерлерге
көшті. Осының бәрі байлар мен кулактарды тәркілеп, олардың мыңдаған малын
талан-таражға салумен тұстас келді. Тәркіленген малдың біразы Гигант
совхозында арнайы ұйымдастырылған Востокмясо деген ұйымға берілді.[5]
Жергілікті халық көшірілгеннен кейін бос қалған жерлерді
тұтқындардың сан мыңдаған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Реферат
Тақырыбы: Карлаг
Орындаған:
Қабылдаған:
АСТАНА 2010
Жоспар:
Кіріспе
1. Карлаг – ГУЛАГ-тың филиалы.
2. Карлагтың құрылуы мен дамуы
3. Тұтқындарды ұстау тәртібі
Қорытынды
Кіріспе
Қарағанды еңбекпен түзеу лагері (Карлаг) Гулаг-тың филиалы болды. Ол
Қазақстанның ауқымды территориясын алып жатқан өзінше бір дербес мекеме
еді.
Карлаг тарихы біздің тарихымыздағы ақтаңдақтары аса көп ең ауыр
кезең –Сталиндік дәуірмен тығыз байланысты.
Сталиндік тоталитарлық жүйе адамдарға қылмыстық сынақ жүргізуде
үлкен тәжірибе жинақтаған. Олар: күшпен ұжымдастыру; кулактар мен байларды
жою; халық қарсылығын басу; бостандық сүйгіш халықтарға қуғын-сүргін
ұйымдастырып, әдейі ашықтыру; халықтың бетке ұстар алдыңғы қатарлы тобын
жою және басқа да қылмысты әрекеттер.
Сталиндік түнек кезінде адамның құнын кетіріп, халықтың рухани
азғындалуына жол ашылды, сөйтіп, ұлттық саясаттың бұрмалануы тарихты
бұрмалауға соқтырып, салт-сана үшін қайғылы кезең болды. Бүтіндей бір
отбасылар, әулеттер әдейі құртылды, жер аудару, соттау, лагерьлерге қамалу,
қинау, мүлде қисынсыз жала жабу – осының бәрі үйреншікті іске айналды.
Кезінде опат болған туған-туыстарымызды, әкелеріміз бен аналарымызды
еске алуға қорқып, осы соңғы жылдарға дейін ауыз аша алмай келдік. Гулаг
архипелагындағы үлкен және кіші аралдарда шәйт болған адамдардың санын да
білген жоқпыз.
Егер ГУЛАГ тарихы мейлінше толық зерттелінсе және оның жекелеген
лагерінің тарихын көрсететін бірқатар еңбектер жарық көрсе, Карлагтың
тарихы осы уақытқа дейін ресми түрде зерттелген жоқ. Бұл жұмыстың негізгі
тарихи базасы Қарағанды және Ақмола облыстары ішкі істер басқарламаларының
архив құжаттары болды. Қарағанды облыстық ішкі істер басқармасының архиві
қазіргі уақытта белгілі бір жүйеге түсірілмегеніне қарамастан, Карлаг
жөніндегі құпия және құпия емес құжаттарға аса бай. Біреулердің кездейсоқ
қателігінен Карлагтың бұрынғы тұтқындарының жеке істері отқа жанып кету
қаупі бар,- деп жазады В.Дик өзінің Карлаг деген мақаласында.
В.Диктің қауіптенетін де реті бар. 1961 жылы архивте сақталған
құжаттардың бір бөлігі Долинкадағы Карлагтың бұрынғы басқармасы үйінің
жанында ашықтан-ашық өртелініп жіберіледі. Оны көзімен көрген кісілер
журналист Феликс Руставинге Жанып жатқан қағаздар арасында мәңгілік
сақталуға тиісті сары папкаларды көргендерін айтады.
1. Карлаг – ГУЛАГ-тың филиалы.
Тоталитарлық жүйе адамның әлеуметтік дамудың қай деңгейінде
тұрғанына қарамастан, оның дамуын тежеп, қасиетін кетіруге күш салды. ГУЛАГ-
тың тарихы Ресейдің революцияға дейіңгі кезеңінен басталады. Болашақ ГУЛАГ-
тың тарихы Ресейдің алғашқы ошақтарының бірі Словецк лагері еді.
Словецкінің революцияға дейінгі бүкіл тарихында онда 316 тұтқын болған.
Мұнда Иван Грозныйдың уақытында–ақ кісілер жер аударылған. Трагедия сол
кезден басталған еді. 1923 жылы ерекше мақсаттағы Словецк лагері түбегейлі
қалыптасып, кеңейтіле бастады. Жаппай қуғындау 1917 жылғы қазаннан кейін
басталды да, И.В.Сталин өлгенге дейін жалғасты. 1918 жылғы 5 тамызда Пенза
облысының Кучинск уезінде кулактар бүлігінен кейін В.И.Ленин Кулактарға
қарсы жаппай аяусыз террор жүргізуді, поптар мен ақ гвардияшылдарды жоюды,
күдікті адамдарды қала сыртындағы концлагерьлерге қаматуды ұсынады.
1919 жылғы ақпанда РКП(б) ОК-ның мүшесі және Оңтүстік майдан
революциялық-әскери кеңесінің мүшесі Сокольников ОК-ның Қазақтарды жою
туралы директивасына қарсылық білдіріп, оларды атып тастамай, керісінше
көмірлі аудандардағы қоғамдық жұмыстарға, темір жол салуға, торф пен сланец
қазуға пайдалануға ұсынды. Осы мақсатқа орай Г.Сокольников: Концлагерьлер
объектілерін салуға жедел кірісуді сұрап жеделхат жасады.
Азамат соғысы кезіндегі концлагерьлер аса қарапайым болатын және
өзінің тәртібі жағынан 30-жылдардағы лагерьлерден өзгешеленді. Сондықтан
оларды Сталиндік лагерьлермен салыстыру қате болатын еді. 1929 жылдың
өзінде-ақ Сталиннің бұйрығы бойынша елде еңбекпен түзеу лагерьлерінің
торабын ұлғайту жоспары жасалынған. 1930 жылы 7 сәуірде осындай лагерьлер
туралы арнаулы ереже қабылданды.
20-30 шы жылдары КСРО территориясында Колымада, Воркутада, Сібірде,
Уралда, Қазақстанда және басқа да аймақтарда концлагерьлер ұйымдастырылды.
ГУЛАГ Кеңестер одағы ішіндегі алып империя болатын. Ол 53 лагерьден, 425
еңбекпен түзеу легрінен құралды, соның ішінде 170-і өнеркәсіптік, 830-і
ауыл шаруашылық және 172–сі контрагенттік (құрылыстар мен шаруашылық
ведомстваларында жұмыс істейтіндер) болатын. Бұлар облыстық өлкелік,
республикалық еңбекпен түзеу колонияларына біріктірілді. Осының ішінде
жасөспірімдердің 50 колониясы болды.
Лагерьлердің пайда болу тарихы, зорлық еңбек эконмикасы мен басқару
құрылымы, тұтқындар категориясы, лагерьлердің күнделікті тұрмысы, әйелдер
мен балалардың жағдайы, тұтқындар мен оларға қызмет көрсетушілердің, бұзақы
қылмыскерлер мен саяси тұтқындардың өзара қарым-қатынасы, тұтқындарды
күзету, тыңшылар, жазалау мен мадақтау, ауруханалар мен медпунктер жұмысы,
тұтқындардың қаза табу себептері, кісі өлтіру, тұтқындарды жерлеудің
қарапайым рәсімі – сталиндік террор сот істерін жалған жолмен жүргізу
арқылы сонау 20-жылдардың соңында Шахтинск әдісі дегеннен басталды. Онда
индустриализациялауды атүсті жүргізудің барысында пайда болған табиғи
кедергілерді байырғы инженерлер интеллегенциясын жауып, олады орынсыз
қуғын-сүргінге ұшыратты. Келесі кезекте 30-жылдардағы күштеп
ұжымдастырылған шаруалар қуғын-сүргінге ұшыратылды (шамамен 5-тен 10
миллион адамға дейін құрбан болды). Сталиндік үшінші соққы партияға, оның
байырғы гвардиясына бағытталды. Түрлі деректер бойынша репрессияға
ұшырағандар саны 40-50 миллион шамасында.
Ұжымдастыру жылдарында халық жауларын, кулак, кулактың
құйыршағы деген атақтармен қорлады.
ГУЛАГ тарихында біздің көп ұлтты еліміздің де тағдыры жатыр.
Аргументы и факты газетінің бір нөмерінде гулагтағы тұтқындардың құрамы
көрсетілген. 1939 жылдың 1-қаңтарында ГУЛАГ-тағы 1 317 195 тұтқынның
830 491–ы орыс, 181 905 украин, 44 785 беларусь, 2 495 татар, 16 860 поляк,
24 499 өзбек, 19 758 еврей, 18 572 неміс, 17 123 қазақ, және т.б болған.[1]
Гулаг жүйесінде тұтқындарды қылмысына қарай қатаң топтастыру жүзеге
асырылды. 1940 жылдың 1-наурызында мұнда 1 668 200 адам болған. Соның
ішінде еңбекпен түзеу колониясында 352 мың адам ұсталынған. Мұның өнеркәсіп
пен ауыл шаруашылығында жұмыс істейтіндер саны 192 мың болған.
ГУЛАГ-ты әскерилендірілген 107 мың адам күзеткен. Бұларға бір жыл
ішінде 790 миллион сом қаржы шығарылған. (Гулагтың құрылымы 21 бөлімшеден
тұрды).
Орталық Қазақстанның 30-жылдардағы мәдениеті ауқымды концлагерьлер
негізінде құрылды: Алжир, Карлаг, Степлаг, Песчанлаг және басқа да Гулаг
филиалдары.[2]
2. Карлагтың құрылуы мен дамуы
Қарағанды еңбекпен түзеу лагері КСРО Халық Комиссарлар Кеңесінің
1930 жылғы мамырдағы қаулысы арқылы ашылды. Қаулыда былай деп көрсетілген
еді:
1. Жер Халық Комиссариатының қорытындысына және ОГПУ-дің ерекше
мақсаттағы Қазақстандағы лагерьлер басқармасының Қоянды
жәрмеңкесі территориясы мен құрылыстарынан басқа 110 мың гектар
алаңды мерзімсіз тегін пайдалануға деген өтініш
қанағаттандырылсын.
2. Қазақ КСРО Жер Халық Комиссариатына аталмыш лагерьлерге
бөлінетін жерді дереу бөліп, жұмыс жүргізетін техникалық
қызметкерлерді іріктеу тапсырылсын. Бүкіл жұмыстар ерекше
мақсаттағы лагерьлердегі адамдар күші арқылы жүзеге асырылсын.
Осы қаулыға сәйкес 1930 жылғы 13 мамырда Қарқаралы округінің Бесоба
мен Қоянды жәрмеңкесі арасындағы 110 мың гектар жер бүкіл құрылыстарымен
лагерьдің қарамағына берілді.
Алайда, бір жылдан кейін 1931 жылғы 19 желтоқсанда басқаша шешім
қабылданды. Онда Қазақ Еңбекпен Түзеу лагерінің бірінші бөлімшесі –
Гигант совхозы осы күннен бастап қысқартылған түрде Карлаг ОГПУ деп
аталатын, Гулагқа тікелей бағынатын Қарағандының жеке еңбекпен түзеу
лагері қайта құрылатыны, лагерь басқармасы Долинка селосында орналасатыны
айтылды.[3]
Сөйтіп, Қарағанды еңбекпен түзеу лагері 1931 жылы 19 желтоқсанда
құрылды. Лагерьдің орталығы Қарағанды қаласынан 45 шақырым жердегі Долинка
селосы болды, оған 120 мың гектар егістікке жарамды жер, 41 мың гектар
шабындық жер бөлініп берілді.
Карлаг территориясы солтүстіктен оңтүстікке дейінгі 300 километр,
шығыстан батысқа дейін 200 километр жерді алып жатты. Карлагқа 120 000
гектар шабындық жерлер мен 41 000 шөптесті жерлер берілді. Оған қоса осы
территориядан сыртқары лагерьден 350 километр жерде Ақмола және 650
километр жерде Балқаш бөлімшелері құрылды.[4]
Карлагты құрудағы басты мақсаттардың бірі – сол кезде буырқана дами
бастаған Орталық Қазақстандағы Қарағанды көмір бассейіне, Жезқазған және
Балқаш мыс қорыту комбинаттарынан аса ірі азық-түлік базасын жасау болды.
Оған осынау өнеркәсіп салаларын құрып, дамытуға жұмысшы күші де қажет
болды.
Карлаг ұланғайыр далада, Орталық Қазақстанның елсіз мекендерінде
құрылды деген сөз дұрыс емес. Лагерьде бөлініп берілген бүкіл ұланғайыр
аймақта қазақтардың, орыстардың, немістер мен украиндердің елді мекендері
болатын. Тарихтан белгілі, қазақтар бұл жерлерді ерте заманнан бері
мекендеген, ал орыстар, немістер және украиндер бұл жерге 1906-1910 жылдары
қоныс аударған, Ақмола губерниясының 1909 жылғы 10 желтоқсандағы қаулысы
бойынша Долинка селосы дербес поселке атағына ие болды. 1911 жылы мұнда
2630 адам тұрған. Бұлар негізінен немістер, орыстар мен украиндар.
Карлаг территориясында 80 мың тұрғыны бар 4 000 қазақ киіз үйлері
болған. 1930-1931 жылдары халықты зорлап көшіру басталды. Бұл үшін НКВД-нің
әскері пайдаланылды. Немістер, орыстар мен украиндар негізінен Қарағанды
облысының Тельман, Осакаров және Нұра аудандарына қоныс аударды.
Қазақтардың тағдыры ерекше қайғылы болды: лагерьге берілген жердің
солтүстік бөлігіндегі халықтың көпшілігі Қарағандыға, оған таяу жерлерге
көшті. Осының бәрі байлар мен кулактарды тәркілеп, олардың мыңдаған малын
талан-таражға салумен тұстас келді. Тәркіленген малдың біразы Гигант
совхозында арнайы ұйымдастырылған Востокмясо деген ұйымға берілді.[5]
Жергілікті халық көшірілгеннен кейін бос қалған жерлерді
тұтқындардың сан мыңдаған ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz