Көмекші өндірістің шығындары

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
I Бөлім
Көмекші өндірістің шығындарының есебі.
Қарапайым өндірістің калъкуляциясы.

Кәсіпорын - түрлі өндірістерден және шаруашылықтардан (негізгі, көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік) тұратын күрделі механизм.
Кәсіпорынның жекелеген өндірістік буындары бойынша жоспарлау және шығындарды есепке алу мақсатында өндірілетін өнімнің атқаратын қызметіне қарай барлық өндірістер негізгі және қосымша өндірістер болып екіге бөлінеді.
Негізгі өндіріске кәсіпорын шығаратын өнімдер, сондай-ақ өнімді сатуға және зауыт ішінде тұтынуға (желілік, ұсталық, престеу — машина жасау зауыттарында) арналған шала фабрикаттарды дайындайтын өндірістер жатады.
Көмекші өндіріс негізгі өндірістің өнімін әзірлеуге қатыспайды, бірақ өнім өндіруге, қызмет көрсетуге, жұмыс жасауға тікелей ықпал етеді (жөндеу-механикалық және аспаптық цехтар, электр-келіктік, сумен жабдықтау және т.б.)
Қосымша цехтар (мақта қалдықтарынан тазартылған мақта өндіру жөніндегі цехтар) негізгі өндіріс қалдықтарын кәдеге жаратуға септігін тигізеді.
Косалқы цехтар (ыдыстар мен буып-түю материалдарын дайындаумен айналысатын цехтар) негізгі материалдардан емес, бірақ негізгі және көмекші өндірістерде пайдаланатын материалдардан өнім өндіреді.
Эксперименттік (тәжірибелік) цехтар тәжірибелік үлгілерді дайындайды және түрлі эксперименттік жұмыстарды атқарады.
Бұдан басқа кәсіпорында қызмет көрсететін өндірістер мен кәсіпорын ұжымының тұрмыстық қажеттілігін канағаттандыратын шаруашылықтар (тұрғын-үй коммуналдық шаруашылық, моншалар, кір жуатын орындар) болады. Өндірістің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру көбіне өндірістің тұрпатына (типіне) байланысты болады. Өндіріс жеке-дара, сериялық және жаппай өндіріс болып үш топқа (тұрпатқа) бөлінеді.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Кәсіпорын - түрлі өндірістерден және шаруашылықтардан (негізгі,
көмекші, қосымша, қосалқы және эксперименттік) тұратын күрделі механизм.
Кәсіпорынның жекелеген өндірістік буындары бойынша жоспарлау және
шығындарды есепке алу мақсатында өндірілетін өнімнің атқаратын қызметіне
қарай барлық өндірістер негізгі және қосымша өндірістер болып екіге
бөлінеді.
Негізгі өндіріске кәсіпорын шығаратын өнімдер, сондай-ақ өнімді сатуға
және зауыт ішінде тұтынуға (желілік, ұсталық, престеу — машина жасау
зауыттарында) арналған шала фабрикаттарды дайындайтын өндірістер жатады.
Көмекші өндіріс негізгі өндірістің өнімін әзірлеуге қатыспайды, бірақ
өнім өндіруге, қызмет көрсетуге, жұмыс жасауға тікелей ықпал етеді (жөндеу-
механикалық және аспаптық цехтар, электр-келіктік, сумен жабдықтау және
т.б.)
Қосымша цехтар (мақта қалдықтарынан тазартылған мақта өндіру жөніндегі
цехтар) негізгі өндіріс қалдықтарын кәдеге жаратуға септігін тигізеді.
Косалқы цехтар (ыдыстар мен буып-түю материалдарын дайындаумен
айналысатын цехтар) негізгі материалдардан емес, бірақ негізгі және көмекші
өндірістерде пайдаланатын материалдардан өнім өндіреді.
Эксперименттік (тәжірибелік) цехтар тәжірибелік үлгілерді дайындайды және
түрлі эксперименттік жұмыстарды атқарады.
Бұдан басқа кәсіпорында қызмет көрсететін өндірістер мен кәсіпорын
ұжымының тұрмыстық қажеттілігін канағаттандыратын шаруашылықтар (тұрғын-үй
коммуналдық шаруашылық, моншалар, кір жуатын орындар) болады. Өндірістің
бухгалтерлік есебін ұйымдастыру көбіне өндірістің тұрпатына (типіне)
байланысты болады. Өндіріс жеке-дара, сериялық және жаппай өндіріс болып үш
топқа (тұрпатқа) бөлінеді.
Жеке-дара өндіріс — өнім жекелеген даналарымен немесе қайталанып
отыратын шағын тапсырыстарымен дайындалатын өндіріс. Бұл ауыр машина
жасауға, кеме жасауға, бірегей станоктар мен турбиналарды өндіруге тән.
Сериялық өндіріс біркелкі бұйымдарды дайындап шығарудың оқтын-оқтын
кайталанып отыруымен сипатталады.
Сериялардың көлеміне қарай өндірістер мынадай үш түрге бөлінеді: ірі
сериялық өндіріс (өнім жағдайы үздіксіз дайындалады), сериялық (мамандану
анағұрлым тар, ал өндірістік желілер мен цехтар бойынша және технологиялық
жағынан мамандырылған), ұсақ сериялық өндіріс (жекелеген өндірістен ұсақ
сериямен өнім шығаруға арналған.
Жаппай өндіріс - ұзақ уақыт бойы бірдей өнімді үздіксіз шығаратын
өндіріс тұрпаты (типі). Шығарылатын өнімдердің ассортименті (түрлері) көп
болмағанымен олардың шығарылатын мөлшері айтарлықтай көп болуы мүмкін,
белгілі бір салаға ыңғайланған жабдықтардың жоғары деңгейі және өндірістің
жұмыс ырғағының жоғары болуы өндірістің осы тұрпатына тән белгілер болып
табылады.
Өндірістік шығындар көптеген белгілері бойынша жіктелуі мүмкін:
— шығындардың туындайтын (пайда болатын) орындары (өндірістер, цехтар,
учаскелер) бойынша.
— қызметтер, жұмыстар және өнім түрлері бойынша; өндіріс шығындары
жекелеген өнім түрлерінің өзіндік құнына немесе біртектес өнім топтарына
енеді;
— шығындар өнімнің өзіндік құнына ену тәсілі бойынша: тікелей және
жанама болып бөлінеді;
— өндіріс шығындары өнімнің көлеміне қатысты екіге белінеді: айнымалы
және тұрақты
— шығыстар түрі бойынша (баптары және элементтері бойынша);
экономикалық элементтер бойынша шығындарға: материалдық шығындар; еңбек ақы
шығындары; еңбек ақыдан айдарылатын аударымдар; негізгі құралдардың
амортизациясы (тозуы); басқа да шығыстар кіреді.
Шығындар басқару кызметі (функциясы) бойынша:
өндірістік (өндіріс процесінің барысында пайда болады);
коммерциялық (сатумен байланысты);
- әкімшілік (баскару процесімен байланысты).
I Бөлім
Көмекші өндірістің шығындарының есебі.
Негізгі өндіріс тұтынатын өнімді шығарып жұмыс жасайтын және қызмет
көрсететін өндіріс көмекші өндіріс деп аталады. Бұл - қазандық, электр
станциялары, сумен жабдықтау, жөндеу-механикалық цехы, автотранспорт және
т.б. Көмекші өндірістің шығындарын есептеуге 920 шоты арналған және ол
"Цехтардың Шығындары" деп аталатын ведомоста жүргізіледі, онда әрбір
өндіріс (цехтар) үшін жеке талдамалық шот (тіркемелі парақтарда) ашылады.
Көмекші өндірістің шығындарын есепке алу үшін мына шоттар арналған:
- "Көмекші өндірістер (қорытушы шот)";
- "Материалдар";
- "Қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу";
- "Еңбекақыдан қаржы бөлу";
- "Амортизациялық қаржы бөлу";
- "Басқа да шығыстар".
Көмекші өндірістердің әрбір цехтары бойынша шығындарды есепке алу
"цехтар шығындары" деп аталатын ведомоста жүргізіледі. Ведомосқа жазбалар
талдамалық кестелерден немесе бастапқы құжаттардан алып жазылады.
Көмекші өндірістің талдамалық (аналитикалық) есебі әрбір цехта, өнім
түрлері (егер олар әрқилы болса) және шығын баптары бойынша жүреді. Шығын
номенклатурасы өндірістің күрделілігі мен сипатына тәуелді болып келеді,
Әдетте, ол өзіне: негізгі материалдарды, көмекші материалдарды, отын-
энергетикалық және технологиялық шығыстарды, электр энергиясын, өндіріс
мақсаты үшін пайдаланатын буды және суды, негізгі және қосымша жалақыны,
жалақыдан аударылатын аударымдарды, үстеме шығыстарды қосады.
Қосымша өндірістің күрделілігі, сондай-ақ шығарылатын өнімнің
біртектестігі немесе біртектес еместігі көмекші өндірістің көрсеткен
қызметінің өзіндік құнын есептеу үшін әртүрлі әдісті қолдануға мәжбүр
етеді.
Көмекші өндірістің есеп айырысуы мен калькуляциясы біршама
ерекшеленеді, өйткені кейбір цехтар бір-бірімен тығыз байланыста болады
және тұрақты түрде бір-біріне қызмет көрсетеді: жөндеу-механикалық цехы жүк
автомашина цехына ағымдағы жөндеу жүмысын жүзеге асырады, ал автотранспорт
цехы жөндеу-механикалық цехына жүкті тасымалдайды.
Автомашинаның ағымдағы жөндеуінің өзіндік құнын есептеу үшін
автомашинамен тасымалданатын жүктің өзіндік кұнын білу керек, ал
тасымалданатын жүктің өзіндік құнын есептеу үшін ағымдағы жөндеудің өзіндік
құнын білу керек. Бұл жағдайда, өзіндік құны не математикалық, не есептік
өзіндік құн бойынша (немесе өткен айдағы кызмет көрсетудің құны бойынша)
есептелінеді. Математикалық әдіс анық болғанымен, іс жүзінде екінші әдісі
кеңінен пайдаланылады. Көмекші өндірісте шығындар ай сайын таратылады,
сондықтан онда қалдық қалмайды.
Тек жөндеу-механикалык пен аспаптар жасайтын цехтарды коспағанда, бұл
цехтарда ай соңында қалдықтары болуы мүмкін. Бұндай қалдықтарды есептік
кезеңнің соңында өндірістік (баскарушылық) бухгалтериядан қаржылық
бухгалтериясына беріледі, ол кезде 213 - "Көмекші өндіріс" шоты дебеттеледі
де, 920 - "Көмекші өндіріс" шоты кредиттеледі — бұл операцияның көмегімен
аяқталмаған өндірістің қалдығы қаржылық есеп берудің көмекші өндірісіне
жатқызылады.
Келесі есептік жылдың басында қаржылық бухгалтериядан өндірістік
(басқарушылық) бухгалтерияға беріледі, ол кезде 920 - "Көмекші өндіріс"
шоты дебеттеліп, 213 - "Көмекші өндіріс" шоты кредиттеледі.
Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін және атқарған жұмысын
тұтынушылар бойынша тарату үшін "Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін
тарату" деп аталатын талдамалы кестесін жасайды. Онда әрбір көмекші
цехтардың жиынтық шығындары, өндірілген өнімнің саны көрсетіледі: су
қайнататын қазан цехы бойынша - будың тоннасы, компрестік қондырғы —
қысылған ауаның куба метрі, электростанция - киловаттсағаты, автотранспорт
— тоннакилометрі. Содан соң жұмыс пен қызметтің өзіндік құнының бірлігі
анықталады. Өзіндік құнның бірлігін анықтаған соң, жұмыс пен кызметті
тұтынғандарға таратады.
Көмекші өндірістің өнімінің санын счетчиктердің көрсеткіштері бойынша
немесе шамамен (шартты жолымен) анықтайды.
"Көмекші өндіріс қызметін таратудың" талдамалық кестесі үш бөлімнен тұрады.
Бірінші бөлімде өнімнің, жұмыстардың, көрсетілген кызметтердің және
көмекші өндірістер шығындарынан, ондағы материалдық құндылықтардың іс
жүзіндегі өзіндік құны есептелініп шығарылады және олардың жоспарлы өзіндік
құны келтіріледі. Қабылданған және көрсетілген қарама-карсы қызметтердің
өзіндік құны тең болуға тиіс. Екінші бөлімде алынған және көрсетілген
қызметтердің саны мен жоспарлы өзіндік құны, негізгі тұтынушыларға
босатылған қызметтердің саны мен құны, материалдық шоттарға кіріске алынған
құндылықтардың құны көрсетіліп, өнімнің, жұмыстар мен көрсетілетін
қызметтердің бір өлшемінің, өзіндік құны анықталады.

Екінші бөлімнің деректері "Цех шығындарының" негізінде ведомосқа
жазылады, содан соң өнімді, жұмысты және қызметті тұтынғандардың шоттары
дебеттеледі де, 920 шоты кредиттеледі.
Үшінші бөлімде көрсетілген қызметтің жабдықтаушысы болып саналмайтын
бөлімшелердің шығындарының таратылғаны көрсетіледі.
Технологиялық процестің сипатына және шығаратын өнімнің, жұмыстар мен
көрсетілетін қызметтердің біртектілігіне қарай қосымша өндіріс қарапайым
және күрделі болып бөлінеді.
Қарапайым өндіріс біртекті, күрделілігі бірдей өнімдерді шығарады.
Оларда, әдетте, аяқталмаған өндіріс пен шала фабрикаттар (электр
станциялары, бу-қазандық, компрессорлық және оттегі станциялары, автомобиль
көлігі) болмайды.
Күрделі өндіріс алуан түрлі өнім түрлерін шығарады, оның аяқталмаған
өндірісі болады және бұйымдардың, өнімдердің, жұмыстардың және көрсетілген
қызметтердің түрлері бойынша есеп жургізуді талап етеді. Күрделі өндіріске
жөндеу, модельдік (үлгілік), аспаптық, ыдыс цехтары жатады.
Ай ішінде көмекші өндіріске мынадай шығындар жатқызылды:
Кесте 1.
ҚатарШаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, Шоттар
теңге корреспонденциясы
дебет кредит
1 2 3 4 5
1 Көмекші өндіріс қажеттілігіне 1410000 921 201-206,2
босатылған материалдық құндылықтар: 350000 08
автотранспорт цехына 790000
буқазан цехына 270000
жөндеу механикалық цехына
2 Көмекші өндірісте істейтін 3190000 922 681
еңбеккерлерге жалақысы есептеленеді: 1650000
автотранспорт цехына 980000
буқазан цехына 560000
жөндеу механикалық цехына
3 Көмекші өндіріске жататын үстеме 2131635 924 930
шығыстары есептен шығарылды: 1102569
автотранспорт цехына 654860
буқазан цехына 374206
4 Көмекші өндірістің шолушы шотына 7334545 920 921
жинақталады: 1410000 920 922
материалдық шығындары 3190000 920 923
еңбек ақы шығындары 602910 920 924
еңбек ақыдан аударылатын аударымдар 2131635
үстеме шығыстары 3414419
Шығындар цехтар бойынша қорытынды. 2610080
автотранспорт цехына 1310046
буқазан цехына
- жөндеу механикалық цехына
5 Бір-біріне қарама қарсы көрсетілген 1159810 920
қызметтері есептен шығарылады: 253681 920
автотранспорт цехына 557869 (сәйкес субпюттары
буқазан цехына 348260 бойынша)
жөндеу механикалық цехына
Көмекші өндіріс бойынша жасалған 8494355
шығындар (барлығы) 8494355 теңге
(7334545+1159810)
6 Бір-біріне өзара көрсеткен қызметтері 115810 920
мен жұмыстары есептен шығарады. 920
(сейкес субпюттары
бойынша)
7 Көмекші өндіріс цехтары бойынша 114400 221 920
шығарылған дайын өнімі кірістіледі
8 Негізгі өндіріске көрсеткен қызметі мен5058038 904 920
атқарған жұмыстары: 1414650
кескіш цехы үшін 1623758
пішетін цехы үшін 766671
дайындау цехы үшін 1252959
аяқ киім тігетін цехы үшін
9 Жалпы және әкімшілік қажеттілігі үшін 526237 821 920
орындалған жұмыстармен қызметтер
10 Өнімді сатумен байланысты, жұмыстар мен1051092 811 920
қызметтер
11 Тыс жақта орындалған жұмыстар мен 584778 804 920
қызметтерді есептен шығару
Жиыны 8494355

Енді осы аталған түрлеріне сәйкес біз бір мысал келтіріп көрейік.
Кәсіпорынның құрамында көмекші өндіріс ретінде: автотранспорттық,
жөндеу-механикалық, бу қазандық цехтары бар болсын дейік. Олардың ішінен
жөндеу-механикалық цехы — күрделі цех болып саналады, ал қалған екеуі
қарапайым цехтар қатарына жатады.
Қарапайым өндірістің калъкуляциясы. Қарапайым өндірісінде өнімнің,
қызметтің және жұмыстың өзіндік құнының бірлігі ықшамдалған тәсіл бойынша
калькуляцияланады: шығарылған өнімге, жұмысқа, қызметке қатысты шығын
сомасын сол өнімнің санына бөледі (өзара көрсеткен қызметтерін шегеріп
барып).
Анықталған өнімнің, қызметтің, жұмыстың өзіндік құны бойынша
тұтынушыларға 920 шотының кредитінен есептен шығарылады.
1. Бу қазан цехы. Бу қазан цехының таза өзінің шығыны 2610080 тенге
кұраған, ал жөндеу-механикалық цехының көрсеткен қызметі (құрал-
жабдықттарды жөндеу бойынша) — 175150 тенге құраған, автотранспорт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.