Қазіргі кезеңде саяси өмірдегі идеологияның ролі

Жоспар
Кіріспе

1. Қазіргі кезеңде саяси өмірдегі идеологияның ролі
2. "Ұлт" ұғымы
3. "Идеология ұғымының" эволюциясы

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазіргі кезеңде саяси өмірдегі идеологияның ролі мен орнына
байланысты мәселелер қайта көтеріле бастады. Кеңестер Одағындағы
коммунистік идеологияның ықпалын төмендетуге арналған "деидеологизациялау"
мен батыс дүниесінде 60-80 жылдарда кеңінен тараған "идеологияның соңы"
туралы пікірлер қоғам өміріндегі идеологиялар туралы мәселелерге үстірт
қараған кезеңге ұласты. Социалистік жүйедегі елдер үшін
"деидеологизациялау" саяси және әлеуметтік институттардан коммунистік
партияны ьгғыстыру болса, ал "идеологияның соңы" туралы жазған ғалымдар
халықтың білім деңгейінің жоғарылауы олардың санасына әсер ететін
идеологияларды кажет етпейді деп есептеді. Сонымен бірге
"деидеологизациялауга" сол кезеңдегі әлемдік деңгейдегі студенттер
қозғалысының күшеюі де әсер еткендігін ұмытпауымыз керек.
Бірақ XX ғ. соңындағы Балкан елдеріндегі оқиғалар мен терроризмнің күшейе
бастауы идеология мәселесіне кайта көңіл бөлуге әсер етті. Сондықган да
казіргі кезеңде пікірталастарда көтеріліп жүрген негізгі мәселелер ұлттық
идея, ұлттық идеологияға, мемлекетіік доктриналарға байланысты болып отыр.
Бұл ұғым да саяси ғылымдағы ең басты мәселе — билік мәселесімен тығыз
байланысты. Біздің ойымызша, саясат әлеуметтік хаостан шығудың жолы, ал
билік сол берекесіздіктен шығудың құралы. Билік ұғымымен бірге пайда болған
категорияның бірі саяси идеялар. Себебі билікті жүзеге асырушылар мен
асыруға ұмтылғандардың арасында билік мәселесіне байланысты, әсіресе бөліс,
шешім кабылдау, реттеуге, мәжбүрлеуге байланысты көзқарас алшақтығы пайда
болады. Міне осындай көзқарас, пікір қайшылығын біз идеологияның ежелгі
кезеңдегі көрінісі - мифологиядан, діни қағыидадан да көре аламыз. Ал
ұлтгық идеяның алғашқы көрінісі ретінде әлеуметтік және саяси идиалдарды
негізге ала аламыз. Ежелгі Шығыстағы және ежелгі Римдегі идеалды билеуші
туралы, ежелгі Грециядағы идеалды мемлекет туралы саяси ойлардың пайда
болуы осыған мысалы бола алады.
Қоғамдық идеалдар туралы ілімнін негізін Платон мен Аристотель
калыптастырды. Егер Платон болмайтын идеалдарды жүйелеп дамытуға тырысса,
ал Аристотель, керісінше бар нәрсенің идеалды нормалары туралы ілім жасап,
оған карсы тұрды . Орыс философы князь Трубецкой идеалдардың утопиялардың
күйреген, "апатты жағдайларда" пайда болатынына мән берген болатын . Өзін-
өзі тану "күйреу жағдайын" бастан кешіру барысында басталады және болашақ
дамудың идеалдарын туғызумен аяқталады. Идеалдар жүзеге аспай, утопияға
айналып, дағдарыска ұшыраған кезде тағы күйреу басталады. Бұл процесс
адамдар бірлестігі бар жерде үздіксіз болатын құбылыс.
Ұлттык идеялар мен идеологиялардың калыптасу кезеңін зерттеушілер Жаңа
дөуірмен байланыстырады. Себебі ұлттық идеяның ұлттардын калыптасу
дәуірінде пайда болғандықтан "ұлт" ұғымының мазмұнын ашпастан ұлттық идея
ұғымының мазмұнын аша алмаймыз.
"Ұлт" ұғымына байланысты зерттеулер кандай көп болса, пікірлер де соншама
көп деп айтуға болады. ХІХ-ХХ ғ. басындағы Мадзини, Актон, Ренан, Масарик,
Соловьев сиякты ойшылдар ұлттарды жаңа әлеуметтік кұбылыс ретінде карады
және оның негізгі белгісі рухани дүниеде, яғни ерекше ұлттың өзін өзі тануы
деп есептейді. Қазіргі "ұлт" сөзіне негіз болған "нация" сөзі латын тілінде
туыстарға байланысты колданылған болатын. Уокер Коннор "нация" сөзі
Англияда XIII ғ. латын тіліндегідей қолданыста болса (кавдас туыс), ал ХІІ
ғасырға карай белгілі бір елдін жалпы тұрғындарын атауға байланысты,
олардың өр түрлі этникалық топтарға жататынына қарамастан қолданыла
бастаған деп есептейді. Сонымен бірге ол буржуазиялык революциялар
кезеңінде "нация" ұғымы мен "мемлекет" ұғымынын синоним ретінде колданыла
бастауына себеп болған Локк және Руссоның "халық суверенитеті"
теорияларының әсері деп есептейді Энтони Д. Смит ұлттардың калыптасуына
Батыстағы үш түрлі роеволюциялар еңбек бөлінісіндегі, баскаруды
бакылаудағы, мәдени координациядағы әсер етті дейді . Карл Дойч ұлт... ол
әлеуметтік мөжбүр етудің біркатар ииституттарының үстінен бакылау орнатуға
кол жеткізген халық жөне ол өзінің тарихи даму болашағында толыкканды үлт-
мемлекет ретінде қалыптаса алады, ал ұлтшылдық жеке кауіпсіздік пен топтык
етенелесу мақсаттары топтық мүдделерді жүзеге асырудан көрініс табатын осы
ұлт пен оның мүшелерінің әлеуметтік белсенділік, мүдделер мен лауазымдар
сферасында өзге ұлттармен бәсекелестік мүдделестікке ден коюы.
Бұл пікірлерге косарымыз, революциялар дәуірінде әр түрлі этникалық
топтардан тұратын қоғамдардың өзінде экономикалық біртүтастықпен бірге,
енді саяси біртұтастық калыптасады және революцияның барысында, әсіресе
сырткы факторларға байланысты ортақ идея ұлттық идеялар калыптаса бастайды.
Ортақ идеялар немесе ұлттық идеялардың негізінде басқа халықтармен
бәсекелестік немесе сырттан келген жаулап алушыларға деген наразылық бар.
Сонымен бірге кеңестік дәуірдегі зерттеушілердің көпшілігі "ұлт" бұл
капиталистік дәуірдің туындысы деп келді. Бұл пікірдің де жаны бар. Себебі
капиталистік катынастар бір мемлекеттің құрамындағы әр түрлі этникалық
топтардың өзара араласуын және ортақ мүдденің, ортақ дүниетанымның
қалыптасуына әсер етті. Ал енді осы процестерге негіз болган орта
ғасырлардағы кітап шығарудың кең тарауы және Ұлы географиялық ашылулар
болды. Мысалы, Францияда 1470-1600 жылдар аралыгында 12 мың атаумен, ал
Италяда 20 мың атаумен кітап басылса, ал Германияда 1564 жылдан бастап
есептегенде Франкфурттегі кітап жәрменкесіне 39 жыл ішінде 20 мың кітап
шығарылып сатылган. Кітаптың кең тарауы ортақ тілді калыптастырса, ішкі
рынок пен орталыктанған мемлекеттердін калыптасуы ортақ территорияны
қалыптастырған болатын. Ал ұлы географиялық ашылулар казіргі ғалам-
дастырудың бастамасы ғана болған жоқ, сонымен бірге революцияларды бастан
кешірген халықтардың өз іс-әрекеттерін ақтайтын философиялық, саяси ойларын
дүниеге алып келді және қоғамның дамуының барлық саласы бойынша өзара
бәсекелестік басталды.
Ұлттық идеалдардың ішінде барлығының жүзеге асуына негіз болатын бастысы
ұлттык идеяға айналады. Зерттеулерде ұлттык идея мәселесіне жан-жақты
көзкарастар көп. Арапов М.В. және Мирский Э.М. "ұлттық идея қоғамдағы және
оның ұяшықтарындағы саяси күштердің бәсекелестіктерінің накты шекарасын
белгілейді, ал оның арғы жағында қоғамның, тіпті тұтастай алғанда,
мемлекеттің аталмыш ұяшықтарының тұтастығына қауіп тендіретін қақтығыс бар.
Ұлттық идея оларга тарихи оқиғалар, жеке атаулар ретінде мәртебе берілген
көптеген ғасырлар бойы сүзгіден өткен шешімдерді қабылдау мен жүріс-тұрыс
моделі ретінде қолданылатын образдардан жинақталады, ал бұлар, өз кезегінде
"біздің территория"І түсінігін қалыптастыратын ұлттық пантеонды,
топонимдерді құрайды" деп есептейді .
К.Г.Красухин ұлгтық идея — бұл белгілі бір идеалогиялық конструкция, ол
ұлттың өзін-өзі тануы процесіне әсер ете отырып, оның күнделікті өмірге
және болашақ дамуға байланысты стеротиптерін көрсетуі керек деп жазды .
Уақытында көптеген елдерде әр түрлі ұлттық идеялар калыптасты. Соның бірі
Ресейдегі "орыс идеясы". Оның мағынасы мен мазмұны туралы Д.Д.Драгунский
былай дейді: "Бұл орыстардың өздерін және әлемдегі өздерінің ерекше
орындары туралы түсініктері. Алайда, орыс ойы өзіне ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.