Қазақстан Республикасы конституциялық құқығының пәні, әдісі, және бастаулары
1. Конституциялық құқық пәні және құқық саласы ретінде.
2. Конституциялық құқықтың бастаулары мен жүйесі.
3. Конституциялық құқық ғылым саласы ретінде.
2. Конституциялық құқықтың бастаулары мен жүйесі.
3. Конституциялық құқық ғылым саласы ретінде.
Конституциялық құқық – Қазақстан Республикасының құқық жүйесі салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі тұтастық конституциялық нормаларға қоғамдық қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнің құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам құрылымының негізін құрайды, сондай ақ мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсінудің теориялық, сондай ақ практикалық мәні бар. Онсыз Конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән мәнін дұрыс түсінуге болмайды, орлардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді орындау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам құрылымының негізін құрайды, сондай ақ мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсінудің теориялық, сондай ақ практикалық мәні бар. Онсыз Конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән мәнін дұрыс түсінуге болмайды, орлардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді орындау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.
1.«Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы». С.К.Амандықова. Астана, 2001 жыл.
2.«Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы». Ғ.Сапарғалиев. Алматы, 2004 жыл.
3.«Қазақстан Республикасының Конституциясы» Астана 2007 жыл.
4.«Салыстырмалы құқықтану негздері »Табанов. Алматы, 2003 ж.
5.«Құқық негіздері ».С.Д.Баққұлов Алматы, 2004 ж.
6.«Конституционное право», В.В.Лазарева Москва, 1998 г
2.«Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы». Ғ.Сапарғалиев. Алматы, 2004 жыл.
3.«Қазақстан Республикасының Конституциясы» Астана 2007 жыл.
4.«Салыстырмалы құқықтану негздері »Табанов. Алматы, 2003 ж.
5.«Құқық негіздері ».С.Д.Баққұлов Алматы, 2004 ж.
6.«Конституционное право», В.В.Лазарева Москва, 1998 г
Қазақстан Республикасы конституциялық құқығының пәні, әдісі, және
бастаулары
Жоспары:
1. Конституциялық құқық пәні және құқық саласы ретінде.
2. Конституциялық құқықтың бастаулары мен жүйесі.
3. Конституциялық құқық ғылым саласы ретінде.
1. Конституциялық құқық пәні және құқық саласы ретінде.
Конституциялық құқық – Қазақстан Республикасының құқық жүйесі
салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық
нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан
ерекшеленеді. Ішкі тұтастық конституциялық нормаларға қоғамдық
қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы
белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен
реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнің құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық
құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам
құрылымының негізін құрайды, сондай ақ мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен
тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсінудің теориялық, сондай ақ практикалық
мәні бар. Онсыз Конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән
мәнін дұрыс түсінуге болмайды, орлардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін
ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты
құқықтық әрекеттерді орындау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын
қолдану қажеттігін анықтап алу керек Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып
табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше
кең. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық,
әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды. Әрине конституциялық құқық
нормалары аталған салаларды барлық көріністері бойынша және жан-жақты
реттемейді. Ол аталған салаларда тек ең негізгі, базалық қабаттарды ғана
реттейді. Бұл қабаттар мемлекет пен қоғамдағы кейін кең дамитын саяси,
экономикалық, әлеуеттік, діни байланыстардың негізін қалайды.
Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп
аталатын белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және
қоғамдық қатынастары реттейді. Конституциялық құқықтық қатынастарды реттеу
үшін төмендегідей әдістер қолданылады:
1. Міндеттеу әдісі;
2. Тыйым салу әдісі;
3. Рұқсат ету әдісі;
4. Тану әдісі.
Міндеттеу әдісі мемлекеттік органдарға сияқты, жеке тұлғаларға
қатысты, олардың барлық қызмет саласында қолданылады.
Контитуциялық құқықта тыйым салу әдісі де кең қолданылады. Бұл әдіс,
көбіне мемлекеттік органарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады.
Тыйым салу әдісі азаматтарға қатысты шектеулі жадайларда ғана қолданылады.
ҚР Конституциясының 39 бабының 3 тарауында былай делінген: Саяси себептер
бойынша азаматтардың құқықтарымен бостандықтарын қандай да бір түрде
шектеуге жол берілмейді. Конституция заңда қаралмаған әскерилендірілген
құрамалар құруға тыйым салады.
ҚР Конституциялық құқығы демократияның шынайы көрінісі болып табылатын
рұқсат ету әдісін де кең қолданады. Мұндай әдіс көп жағдайларда адамдардың
және азаматттардың мәртебесін белгілеу үшін қолданылады. Мысал ретінде
әркімнің, заңмен белгіленгеннен басқа ретте, Қазақстан аумағында еркін
жүріп тұруын және тұратын орнын еркін тандауын айтуға болады. Рұқсат ету
әдісінің өзіндік ерекшелігі мынада, Конституция белгілі бір ауқым, шекке
дейін еркін әрекет ету мүмкіндігін бере отырып, субъектінің әрекетін
айтарлықтай шектей алады.
Рұқсат ету әдісі мемлекеттік органдардың өкілеттігін белгілеу кезінде
де қоланылады. Айталық, ҚР Конституциясының 53-бабының 3-тармағына сәйкес
Парламент Платаларының бірлескен отырысында Президентке, оның бастамасы
бойынша, әр палата депутаттары жалпы санының үштен екі дауысы мен бір
жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге хақылы.
Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы құқықтық реттеудің
тағы бір әдісі тану (танымау) әдісін де қолданады. Кеңестік кезеңнен
кейінгі конституциялық құқық жөніндегі әдебиеттерде мұндай әдістің
қолданылу мүмкіндігі байқалмайды. Оның үстіне бұл әдіс объективті
факторлардан адамдардың табиғи құқығын заң тұрғысынан танудан туындайды.
Мемлекет адамдардың таиғи құқығына рұқсат етеді емес, дәлірек айтқанда
таниды. ҚР Конституциясының 12-бабының 2-тармағында былай деп жазылған:
Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар
абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де
нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай
анықталады. Құқықтық реттеуді әдіс ретінде тану да конституцияның құқықтың
демократиялық және адамгершілік мәнін сипаттайды.
2. Конституциялық құқықтың бастаулары мен жүйесі
Құқық ғылымында құқықтың заңдық бастаулары ұғымы қалыптасқан. Бұл
орайда құқықтың бастаулары көрініс беретін нысандар ұғынылады. Құқықтық
нормалар нормативтік құқықтық актілерде белгіленеді. Қазақстан
Республикасының Конституциясында құқық бастауларын анықтауға қатысты
бірқатар ерекше белгілер бар.
Біріншіден, Конституцияда құқық нысандары (бастаулары) аталады.
Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сай
келетін заңдардың, өзге де нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық
шарттардың және өзге де Республиканың міндеттемелерінің, сондай–ақ
Республика Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Соты нормативтік
қаулыларының нормалары болып табылады.(ҚР Конституциясы 4-б, 1-т).
Көрсетілген конституциялық қағида құқық бастауларын жалпылай
сипаттайды. Конституцияда көрсетілген нормативтік құқықтық актілердің
нысандарының бәрі бірдей оның бастаулары болып табылмайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясы жариялаған мемлекет
қызметінің принциптері: қоғамдық келісім және саяси тұрақтылық, бүкіл
халықтың қажетіне орай экономикалық даму, қоғамдық патриотизм, мемлекет
өмірінің мейлінше маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен шешу
қазақстандық құқықтың қайнар көзі қызметін атқарады.
Конституцияның құқықтық нормалары сала ретінде конституциялық
құқықтың тура және тікелей қайнар көзі болып табылады. Қазақстан
Республикасының Конституциясының құқықтық нормалары қалайша құқықтың қайнар
көзі ретінде сипатталады?
1. Қазақстан Республикасында Конституция бүкіл конституциялық заңдардың
негізі болып табылады, құқықтық нормалар орнықтырылады. Басқаша айтқанда,
Конституцияның құқықтық нормалары конституциялық құқықтық қатынастарды
реттейтін барлық нормативтік құқықтық актілерді қалыптастыру мен
дамытудың негізі болып табылады.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының құқықтық нормалары мемлекет пен
қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени
салаларды қамтиды. Әрине, Конституцияның құқықтық нормалары аталған
салалардағы қоғамдық қатынастарды егжей-тегжейлі және жан-жақты
реттемейді. Ол тек қана қоғамдық қатынастардың мәнді, басты бағыттарын
ғана реттейді. Қазақстан Республикасы Конституциясының құқықтық нормалары
құқықтың басқа салаларының құқықтық нормаларынан осынысымен ерекшеленеді.
3. Конституцияның құқықтың басқа бастауларымен салыстырғанда Қазақстан
Республикасы Конституциясының жоғары заңдық күші бар және Қазақстанның
барлық аумағында қолданылады. Қазақстан Республикасында қабылданған
заңдар және басқа нормативтік актілер Конституциядан бастау алуы және
оған қайшы келмеуі тиіс. Егер олар Конституцияға қайшы келсе, онда олар
заңсыз деп танылады және қолдануға жатпайды. Қазақстан Республикасының
Конституциясында оның қағидаларының жоғары заңдық күшін қамтамасыз етудің
кепілдігі белгіленген
4. Қазақстан Республикасы Конституциясының тек конституциялық құқықтың ғана
емес сондай-ақ құқықтың басқа да салаларының бастауы ретіндегі мәні
мынада, онда халықтың мемлекеттік еркі, олардың құқықтық демократиялық
мемлекет құру, дүниежүзілік қауымдастыққа оның тең құқылы мүшесі ретінде
қосылу жөніндегі ... жалғасы
бастаулары
Жоспары:
1. Конституциялық құқық пәні және құқық саласы ретінде.
2. Конституциялық құқықтың бастаулары мен жүйесі.
3. Конституциялық құқық ғылым саласы ретінде.
1. Конституциялық құқық пәні және құқық саласы ретінде.
Конституциялық құқық – Қазақстан Республикасының құқық жүйесі
салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық
нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан
ерекшеленеді. Ішкі тұтастық конституциялық нормаларға қоғамдық
қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы
белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен
реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнің құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық
құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам
құрылымының негізін құрайды, сондай ақ мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен
тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсінудің теориялық, сондай ақ практикалық
мәні бар. Онсыз Конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән
мәнін дұрыс түсінуге болмайды, орлардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін
ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты
құқықтық әрекеттерді орындау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын
қолдану қажеттігін анықтап алу керек Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып
табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше
кең. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық,
әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды. Әрине конституциялық құқық
нормалары аталған салаларды барлық көріністері бойынша және жан-жақты
реттемейді. Ол аталған салаларда тек ең негізгі, базалық қабаттарды ғана
реттейді. Бұл қабаттар мемлекет пен қоғамдағы кейін кең дамитын саяси,
экономикалық, әлеуеттік, діни байланыстардың негізін қалайды.
Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп
аталатын белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және
қоғамдық қатынастары реттейді. Конституциялық құқықтық қатынастарды реттеу
үшін төмендегідей әдістер қолданылады:
1. Міндеттеу әдісі;
2. Тыйым салу әдісі;
3. Рұқсат ету әдісі;
4. Тану әдісі.
Міндеттеу әдісі мемлекеттік органдарға сияқты, жеке тұлғаларға
қатысты, олардың барлық қызмет саласында қолданылады.
Контитуциялық құқықта тыйым салу әдісі де кең қолданылады. Бұл әдіс,
көбіне мемлекеттік органарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады.
Тыйым салу әдісі азаматтарға қатысты шектеулі жадайларда ғана қолданылады.
ҚР Конституциясының 39 бабының 3 тарауында былай делінген: Саяси себептер
бойынша азаматтардың құқықтарымен бостандықтарын қандай да бір түрде
шектеуге жол берілмейді. Конституция заңда қаралмаған әскерилендірілген
құрамалар құруға тыйым салады.
ҚР Конституциялық құқығы демократияның шынайы көрінісі болып табылатын
рұқсат ету әдісін де кең қолданады. Мұндай әдіс көп жағдайларда адамдардың
және азаматттардың мәртебесін белгілеу үшін қолданылады. Мысал ретінде
әркімнің, заңмен белгіленгеннен басқа ретте, Қазақстан аумағында еркін
жүріп тұруын және тұратын орнын еркін тандауын айтуға болады. Рұқсат ету
әдісінің өзіндік ерекшелігі мынада, Конституция белгілі бір ауқым, шекке
дейін еркін әрекет ету мүмкіндігін бере отырып, субъектінің әрекетін
айтарлықтай шектей алады.
Рұқсат ету әдісі мемлекеттік органдардың өкілеттігін белгілеу кезінде
де қоланылады. Айталық, ҚР Конституциясының 53-бабының 3-тармағына сәйкес
Парламент Платаларының бірлескен отырысында Президентке, оның бастамасы
бойынша, әр палата депутаттары жалпы санының үштен екі дауысы мен бір
жылдан аспайтын мерзімге заң шығару өкілеттігін беруге хақылы.
Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы құқықтық реттеудің
тағы бір әдісі тану (танымау) әдісін де қолданады. Кеңестік кезеңнен
кейінгі конституциялық құқық жөніндегі әдебиеттерде мұндай әдістің
қолданылу мүмкіндігі байқалмайды. Оның үстіне бұл әдіс объективті
факторлардан адамдардың табиғи құқығын заң тұрғысынан танудан туындайды.
Мемлекет адамдардың таиғи құқығына рұқсат етеді емес, дәлірек айтқанда
таниды. ҚР Конституциясының 12-бабының 2-тармағында былай деп жазылған:
Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, олар
абсолютті деп танылады, олардан ешкім айыра алмайды, заңдар мен өзге де
нормативтік құқықтық актілердің мазмұны мен қолданылуы осыған қарай
анықталады. Құқықтық реттеуді әдіс ретінде тану да конституцияның құқықтың
демократиялық және адамгершілік мәнін сипаттайды.
2. Конституциялық құқықтың бастаулары мен жүйесі
Құқық ғылымында құқықтың заңдық бастаулары ұғымы қалыптасқан. Бұл
орайда құқықтың бастаулары көрініс беретін нысандар ұғынылады. Құқықтық
нормалар нормативтік құқықтық актілерде белгіленеді. Қазақстан
Республикасының Конституциясында құқық бастауларын анықтауға қатысты
бірқатар ерекше белгілер бар.
Біріншіден, Конституцияда құқық нысандары (бастаулары) аталады.
Қазақстан Республикасында қолданылатын құқық Конституцияның, соған сай
келетін заңдардың, өзге де нормативтік құқықтық актілердің, халықаралық
шарттардың және өзге де Республиканың міндеттемелерінің, сондай–ақ
Республика Конституциялық Кеңесінің және Жоғарғы Соты нормативтік
қаулыларының нормалары болып табылады.(ҚР Конституциясы 4-б, 1-т).
Көрсетілген конституциялық қағида құқық бастауларын жалпылай
сипаттайды. Конституцияда көрсетілген нормативтік құқықтық актілердің
нысандарының бәрі бірдей оның бастаулары болып табылмайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясы жариялаған мемлекет
қызметінің принциптері: қоғамдық келісім және саяси тұрақтылық, бүкіл
халықтың қажетіне орай экономикалық даму, қоғамдық патриотизм, мемлекет
өмірінің мейлінше маңызды мәселелерін демократиялық әдістермен шешу
қазақстандық құқықтың қайнар көзі қызметін атқарады.
Конституцияның құқықтық нормалары сала ретінде конституциялық
құқықтың тура және тікелей қайнар көзі болып табылады. Қазақстан
Республикасының Конституциясының құқықтық нормалары қалайша құқықтың қайнар
көзі ретінде сипатталады?
1. Қазақстан Республикасында Конституция бүкіл конституциялық заңдардың
негізі болып табылады, құқықтық нормалар орнықтырылады. Басқаша айтқанда,
Конституцияның құқықтық нормалары конституциялық құқықтық қатынастарды
реттейтін барлық нормативтік құқықтық актілерді қалыптастыру мен
дамытудың негізі болып табылады.
2. Қазақстан Республикасы Конституциясының құқықтық нормалары мемлекет пен
қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени
салаларды қамтиды. Әрине, Конституцияның құқықтық нормалары аталған
салалардағы қоғамдық қатынастарды егжей-тегжейлі және жан-жақты
реттемейді. Ол тек қана қоғамдық қатынастардың мәнді, басты бағыттарын
ғана реттейді. Қазақстан Республикасы Конституциясының құқықтық нормалары
құқықтың басқа салаларының құқықтық нормаларынан осынысымен ерекшеленеді.
3. Конституцияның құқықтың басқа бастауларымен салыстырғанда Қазақстан
Республикасы Конституциясының жоғары заңдық күші бар және Қазақстанның
барлық аумағында қолданылады. Қазақстан Республикасында қабылданған
заңдар және басқа нормативтік актілер Конституциядан бастау алуы және
оған қайшы келмеуі тиіс. Егер олар Конституцияға қайшы келсе, онда олар
заңсыз деп танылады және қолдануға жатпайды. Қазақстан Республикасының
Конституциясында оның қағидаларының жоғары заңдық күшін қамтамасыз етудің
кепілдігі белгіленген
4. Қазақстан Республикасы Конституциясының тек конституциялық құқықтың ғана
емес сондай-ақ құқықтың басқа да салаларының бастауы ретіндегі мәні
мынада, онда халықтың мемлекеттік еркі, олардың құқықтық демократиялық
мемлекет құру, дүниежүзілік қауымдастыққа оның тең құқылы мүшесі ретінде
қосылу жөніндегі ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz