ҚР-дағы коммерциялық банктердің баланстарының өтімділігін бағалау

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 107 бет
Таңдаулыға:

Дипломдық жұмыстың мазмұны

Кіріспе. . 3

1 Бөлім. Коммерциялық банктің өтімділігін басқару теориясы.

Коммерциялық банктің өтімділігін басқару6Коммерциялық банктің өтімділік құралдарына қажеттілігі. …6Коммерциялық банктің өтімділігін басқару теориясы14Активтермен басқару . . . . . 16Пассивтермен басқару. 34Төлемқабілеттілікті басқару теориясы . . . 38

2 Бөлім. Ұлттық банкпен коммерциялық банктің іс-әрекеттерін реттеу және өтімділігін басқару.

2. 1 Банктің жүйедегі өтімділігін қолдауға бағытталған Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің ролі . . . …. . 42

2. 2. Коммерциялық банктің сенімділігін басқару. . . . 49

3 Бөлім. Коммерциялық банктердің өтімділігін талдау әдістері және оны болашақта жоғарылату бағыттары.

3. 1 Коммерциялық банктің балансының өтімділігін талдау………. 64.

3. 1. 1 Өтімділікті басқару механизмі68

3. 1. 2 Өтімділік коэфициенттері. 75

3. 1. 3 Тұран Әлем банктің Алматылық бөлімшесінің өтімділік

коэфициенттерін анықтау. . . 79

3. 2 Тұран Әлем банктің Алматылық бөлімшесінің пруденциалды

нормативтерді орындауы және оларды оптимизациялау

перспективалары…. . . . 81

3. 3 Банктің өтімділігін жоғарылату бойынша негізгі бағыттары98

Қорытынды. . 106

Әдебиеттер тізімі. . 110

Тіркемелер. 111

Кіріспе

Осы дипломдық жұмыстың кіріспесінде коммерциялық банктердің өтімділік пробелмалары көптеген ТМД елдерінің, оның ішінде Қазақстанда экономиканың өтпелі шарттарында өте күрделі болуын айтуға болады.

Егер ҚР-ның банк жүйесінің дамуын талдайтын болсақ, онда 1995 жылдың қаңтар айынан бастап банк жүйесінің сандық қысқаруы басталды, оның негізгі мақсаты республикалық банк жүйесіндегі сенімділікті жоғарылату болып табылады.

Банктердің қысқаруы Ұлттық банктің қатаң талаптарымен, бактер арасындағы бәсекелестіктің күшеюі жолымен болады.

Ұлттық банктің негізгі міндеті - барлық банктердің іс-әрекеттерінің сапалық жақсаруы және әлемдік стандартқа жақындаған (10-15 банктердің) топтарының құрылуы.

1995 жылы 1 қаңтарда 237 банк тіркелген, олардың 25-нің бас валюталық лицензиясы болды, жарғылық қорларының көлемі бойынша олар республиканың өте ірі банктері болып саналды. Жалпы саннан тек 8 банктердің жарғылық қоры 5 млн. доллардан және одан жоғары болды.

1995 жылы 1 наурызыда республикамызда 178 банк өз жұмысын атқарды, ал 1995 жылы 1 маусымда - 167 банк, 1995 жылдың 1 маусымында тіркелген банктердің жарғылық қоры 7, 2 млрд. теңге, меншік капиталы- 8, 2 млрд. тенге құрады.

1995 жылдың 1 қыркүйек айында 147 банк өз жұмысын атқарды, олардың 83-і Алматыда шоғырланған.

1995 жылдың басында Ұлттық банк пруденциалды нормативтердің механизмін кең қолданды. Қазіргі уақытта Ұлттық банк келесі нормативтердің орындалуын бақылайды:

минималды жарғылық қорды;
капиталдардың жеткіліктілігі;
бір несие алушыға максималды тәуекелділікті;
өтімділік коэффициенті;
резервтік талаптар;
валюталық позиция;
негізгі құралдарды алудағы қаражаттардың жеткіліктілігі.

Нормативтердің орындалуы немесе орындалмауы банктердің іс-

әрекеттерін бағалаудағы негізгі критерий болып табылады. 1993-1995 жылдар аралығында 80 банктердің нормативтік талаптарды орындамағаны үшін банктік операцияларын жүргізуге лицензиялары кері қайтарылды.

1995 жылдың соңында тарату процесінде 62 банк қатысты. 1995 жылдың соңында Қазақстанда тек 6 шын мәнінде таратылды. Кейбір жағдайларда бұл процедура 2 жылға да созылды.

Ұлттық банк мемлекеттік реттеу органы ретінде банктік секторда болып жатқан өзгерістерге керекті бағыттарды көрсетуге күш қолданды. Кейбір процестер әлдеқашан апатты жүрмейді, мысалы, қолайлы жағдай пайда болғанда банктердің бірігуі сияқты.

Заңдармен сәйкес банктердің қатары бойынша қорғау тәртібі енгізілуі мүмкін.

Ірі банктердің бірі болған Агропромбанк санация тәртібінде айтарлықтай ұзақ уақытта болды. Банктердің қазіргі жағдайы бойынша санция қажетті нәтижелерді берді, банк есептік-кассалық қызмет көрсетуді жүзеге асыруда және жоғалған клиенттерін қайтаруға тырысады.

1996 жылғы оқиға көрсеткендей, санация процедурасы әрдайым қанағаттанарлық қорытынды алып келмейді және банкроттықтан Қазақстандық ірі банктер де сақтандырылмаған, орта және кіші банктерді қоспағанда.

Жоғарыда айтылғандардың барлық нәтижесі 1996 жылдың желтоқсанында екінші деңгейдегі банктердің саны 106 құрады және олардың сандарының одан әрі қарай қысқаруына тенденция бар, олардың жұмыстарының жақсаруына алып келуі мүмкін, сондай-ақ банк жүйесінің өнімділігі мен сенімділігін тұтастай жоғарылатады.

2002 жылдың 1 шілдесінде республикада екінші деңгейдегі 42 банктер жұмыс істеді. Олардың 4 мемлекеттік, 1 мемлекет аралық, 7 банктер шетелдік қатысушылармен. Ұлттық банк банктік қадағалау жұмысын ұзақтан қадағалау ретінде жалғастырады, яғни банктердің есептілігін (есеп берулерін) пайдалануы бойынша пруденциалды нормативтердің орындалуын бақылау, банк ішіндегі банктік инспекция сияқты. Ұлттық банкпен бекітілген пруденциалды нормативтердің және басқа да нормативтердің жүйелік бұзылғандығы үшін осы жылдың ақпан айында 7 банктің бөлек банктік операцияларын жүргізуге лицензиясы қайтарылды. Қара тізімге АПБ “Казпочтабанк”, АБ “Сары-Арка банк”, ЧБ “Жалгас”, ААҚ “Игілік-банк”, АБ “Ақ-төбе”, ЖАҚ “Алға-банк”, АБ “ Цветметбанк ” кірді. Сондай-ақ нормативтік актілердің бұзылғандығы үшін және Ұлттық банктің бұйрығымен орындалмағаны үшін наурыз айында ашылуға рұқсаттары қайтарылды және келесі акционерлік банктердің банктік операцияларын жүргізуге лицензияларын қайтарып берді “Алтын дән банк”, “Паритет”, “Казтрансбанк”.

Сонымен қатар халықтық коммерциялық банктерге сенімсіздігін ескеру қажет. Сондықтан кез келген уақытта клиенттер алдындағы міндеттемелерін қанағаттандыру қабілеті бәсекелестік күресте маңызы зор фактор болып табылады.

Қаржылық нарықтағы жағдай коммерциялық банктердің барлық өскен қабілетсіздігі төлемдерді жүзеге асырумен шиеленістер нақты капиталдың дамуы үшін ұзақ мерзімді несиелерді беру кәсіптік өндіріс төлем қабілеттілігіне шарасыз әсер етеді және өндірістің одан әрі төмендеуіне алып келеді.

Экономикалық құлдырау жағдайында коммерциялық банктер жоғары тәуекелділікте жұмыс атқарады. Осы туралы банктердің банкроттығының кең тараған себептері:

- қатысушылардың жаңа капиталды сәтсіз іздеулері;

“жалған” несиелердің берілуі; жоғары басқару қатарындағы жемқорлық; активтерді жоғалту тәуекелін уақытында анықтай алмайтын мамандандырылмаған басшылық; банктік шығындардың өсуі; сұраныстан арту мүмкіндіктері; қаржылық нарықтағы жағдайы және банктердің клиенттері туралы ақпараттардың сапасыз талдануы.

ҚР-ғы жалпы әлеуметтік-экономикалық саяси жағдайлары

қаржылық нарықтың тұрақсыздығы банктердің банкроттық процестерінің кең өсуінің туындауына алып келді. Қазақстанның қаржылық нарығындағы соңғы уақыттағы оқиғасы әлеуметтік банктердің мамандарынынң қорытындыларының дұрыстығын дәлелдейді, яғни олар 1992-1993 жылдары ҚР-ғы коммерциялық банктер екі шарасыз проблемамен: өтімділік және активтердің портфелімен қақтығысатынын ескерткен.

Осылайша, жоғарыда көрсетілгендерді ескере отырып, сондай-ақ сенімділікті жоғарылату мақсатымен сандық ықшамға бағытталған банктік жүйелердің даму тенденциялары, өнімділікті және төлемқабілеттілікті басқаруға қажеттілік күннен күнге өсуде деп айтуға болады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты болып табылады:

а) банктердің балансын талдау;

б) баланстардың өтімділігіне салыстырмалы талдау жасау;

в) пруденциалды нормативтердің орындалуын қарастыру;

г) ҚР-ң банктерінің сенімділігіне талдау жасау;

д) ҚР-ң банктеріне рейтинг құру.

Дипломдық жұмыстың мақсаттарының нәтижелерінен келесі міндеттер (тапсырмалар) қойылады:

а) КБ-ң өтімділігін басқару теориясын қарастыру;

б) ҚР-дағы коммерциялық банктердің баланстарының өтімділігін бағалауды жүргізу;

в) банктердің сенімділігі мен төлемқабілеттілігін талдау;

г) банктердің өтімділігін, төлемқабілеттілігін және сенімділігін жоғарылату сферасындағы потенциалды айқындайды.

1 Бөлім. Коммерциялық банктің өтімділігі мен төлемқабілеттілігін

басқару.

Коммерциялық банктің өтімділігін басқару. Коммерциялық банктің өтімділік құралдарына қажеттілігі.

Өтімділік түсінігі. “Өтімділік” термині (лат. Lіquіdus - сұйық, ағымдық) тез өтетін, сатылатын, материалдық құндылықтардың ақша қаражаттарына аайналуын білдіреді.

Коммерциялық банктің өтімділік түсінігі банктің өз мерзімінде және толық қамтамасыз ету өзінің міндетті және қаржылық міндеттемелерін барлық контрагенттерінің алдында орындау, банктің жеткілікті меншік капиталының нақтылығымен оптималды орналастыру мен мерзіміне сәйкес есептелген баланстың активтік және пассивтік бөлімдері бойынша қаражаттардың көлемімен анықталады.

Басқаша айтқанда, коммерциялық банктің өтімділігі үш өзара обьективті қажетті арақатынастарды құрайтын - банктің меншік капиталын, тартылған және орналастырылған қаражаттардың олардың құрылымдық элементтерімен оперативті басқару жолымен күнделікті қолдануға негізделеді.

Әлемдік банктің теорияда және практикада өтімділік “қор” ретінде немесе “ағым” ретінде түсіндіріледі. Сонымен қатар өтімділік “қор” ретінде осы саладағы қолданылмаған резервтер арқылы олардың жоғары өтімділік салаларының пайдасына активтер құрылымының өзгеру жолымен белгілі бір нақты уақытта клиенттерінің алдындағы өзінің міндеттемелерін орындау коммерциялық банктің деңгейін анықтау мүмкіндігі жатады.

Өтімділік “ағым” ретінде активтер мен пассивтер бөлімдерімен, қосымша заемдық қаражаттардың тартылуымен, табысты өсіру жолымен банктің қаржылық жағдайларын жоғарылатумен сәйкес тиімді басқару арқылы белгілі бір уақыт ағымында қалыптасқан ұнамсыз өтімділік деңгейін өзгерту немесе әділ жеткізілген қажетті өтімділік деңгейінің нашарлауын болдырмауда (оны сақтау) коммерциялық банктің қабілеттілігін бағалауды ұйғарады.

Осылайша, әрбір коммерциялық банк нақты уақыт кезеңінде талдау ретінде оның құралған жағдайлары негізінде өзінің өтімділігін берілген деңгейде сақтауды дербес қамтамасыз етуі тиіс, сондай-ақ келесідей ғылыми негізделген экономикалық саясаттың жүргізілуі жарғылық капиталдың, арнайы бағыттағы және резервтік қордың қалыптасуы, ұйымдастырушы жақтардың заемдық қаражаттарды тартуы, белсенді активтік операциялардың жүзеге асырылу және қызметтернің нәтижелерін болжамдау.

Сонымен қатар, коммерциялық банктің қызметтері жинақ түрінде ақша қаражаттарын орналастырушы мен оларға мұқтаж адамдар арасында делдал ретінде шығуы осы қаражаттарды ұтымды тартуда және оларды ссудаға беру немесе жалпы табыстылықты қамтамасыз ету үшін, соның ішінде пайда алу өте жоғары мөлшерлеме бойынша инвестициялауда болады.

Операциялық қыхметтерін жүзеге асыру үшін ақшалай қаражаттардың тартылуы мен және оларды болашақты сұраныстың белгісіз нарықтық шарттарда орналастырумен және белгілі бір кезеңге нақты қаражаттардың түсуімен байланысты банкке өтімділік формасындағы қаражаттар қажет, яғни аз ғана жоғалту тәуекелділігімен немесе онсыз жалпы нақты ақшаға оңай және тез айналатын активтер сияқты.

Осылайша, коммерциялық банктің өтімділігі - бұл активтердің нақты ақша қаражаттары ретінде және оларды осы сияқты тез айналатын ретінде қолданылу мүмкіндігі.

Коммерциялық банк өтімді болып саналады, егер нақты қаражаттар соммасы және басқа да өтімділік активтер, сонымен қатар міндетті және қаржылық міндеттемелердің өз мерзімінде өтелу үшін басқа көздердегі қаражаттардың жеткілікті тез шоғырландыру мүмкіндігі. Сондай-ақ, өтімді резерв кез-келген күтілмеген қаржылық қажеттіліктерді: несие немесе инвестиция жасау бойынша пайдалы келісімдерді жасау; несиеге сұраныстың тұрақсыздығының мерзімдік және күтілмеген орнын толтыруды, салымдардың кенеттен шығарылуы жағдайында қаражаттардың толтырылуы және т. б. қанағаттандыру үшін қажет.

Отандық экономикалық әдебиеттерде, халықаралық банктік терминологияда бекітігеннен айырмашылығы, бір мерзімде екі түсінік қосылады - банк балансының өтімділігі және төлемқабілеттілігі, соңғысын келесідей несиелік институттарының өтімділігі мен төлемқабілеттілігін сақтау тәсілдері және әдістерінің теңестірілуіне әкеледі.

Егер біріншісі банктің өзінің үлкен дәрежелі ісі болса және ол белгіленген нормалар деңгейінде өзінің өтімділігін сақтауды нақты шартағы осы және басқа да тәсілдерді дербес таңдайды, ал екіншісі, ереже бойынша, ұлттық банк арқылы мемлекеттің қызметтеріне жатады.

Сонымен, банк өтімді болып саналады, егер банк басқа көздерден тез шоғырландыру мүмкіндігі бар ақша қаражаттарының соммалары өз кезегінде пассивтер бойынша міндеттемелерін орындауға мүмкіндік береді. Банк өзінің тұрақтылығын сақтау мақсатында ақшы нарығы жағдайының, клиенттердің немесе банк серіктерінің қаржылық жағдайларының өзгеруімен шығуы мүмкін күтілмеген міндеттемелерінің орындалуы үшін белгілі өтімділік резервтері болуы тиіс екеніне ерекше көңіл аудару керек.

Баланстың өтімділігі. Баланс өтімді болып саналады, егер оның жағдайлары активтер бойынша қаражаттарды тез ақшаға айналдыру арқылы пассивтер бойынша мерзімдік міндеттемелерді жабуға мүмкіндік береді. Банктің активтерінің ақшалай формаға тез айналу мүмкіндігі оның міндетемелерді орындауы үшін бірқатар факторлармен анықталады, оның ішіндегі негізі қаражаттарды орналастыру мерзімінің ресурстарының тартылу мерзімімен сәйкестілігі болып табылады. Басқаша айтқанда, мерзімі бойынша пассив қандай болса, актив те сондай болу қажет; сонда баланста ақшалай формада активтер бойынша босатылған қаражаттардың мерзімімен соммасының және банктің міндеттемелері бойынша болашақтағы төлемнің мерзімі мен соммасы арасындағы тепе-теңдігі қамтамасыз етіледі.

Банктің баласының өтімділігіне оның активтерінің құрылымы әсер етеді: активтің жалпы соммасындағы бірінші топты өтімділік құралдарының үлесі көбейген сайын, банктің өтімділігі жоғары болады. Банктің активтерін өтімділіктің дәрежесі бойынша үш топқа бөлуге болады:

Дереу дайындықта тұрған өтімділік құралдары немесе

бірінші топты өтімділік құралдары. Соның ішінде - касса, коммерциялық шоттағы қаражаттар, бірінші топты вексельдер және мемлекеттік бағалы қағаздар.

Банктің қарамағындағы ақшалай құралдарға айнала

алатын өтімділік құралдар. Банктің пайдасына орындалу мерзімімен 30 күн ішінде, биржада тіркелген бағалы қағаздардың шартты орындалуын (басқа кәсіпорындарда және банктерде қатысуы ретінде), басқа да құндылықтарда (материалдық емес активтерді қосқанда) несиелер және басқа да төлемдер туралы сөз болады.

Өтімділік емес активтер - бұл мерзімі өткен несиелер және

сенімсіз қарыздар, банкке тиісті және негізгі қорға қатысты ғимараттар мен құрылыстар.

Халықаралық банктік тәжірибеде активтердің ең өтімділік

бөлігі болып кассалық нақты ақшалар, мұнда тек кассадағы ақшалар ғана емес, сондай-ақ берілген несиелік институттардың ұлттық банктегі ағымдық шотындағы ақшалай қаражаттар да түсіндіріледі. Нарықтық экономикалық елдерде өтімділік топтары болып банк Ұлттық банкте қайта есептейтін бірінші топты қысқа мерзімді коммерциялық вексельдер, мемлекетпен кепілдендірілген бағалы қағаздар саналады. Аз өтімділік ұзақ мерзімді бағалы қағаздардағы банктік инвестициялар болып табылады, өйткені оларды қысқа мерзім ішінде әрқашан да ақшаға айналдыру мүмкін емес. Қиын өтімділік активтер ретінде ұзақ мерзімді ссудалар және қозғалмайтын мүлікке салымдар қарастырылады.

Сонымен қатар, банктің өтімділігі бөлек активтік операцияларының тәуекелділік дәрежесінен тәуелді: банктің балансында жоғары тәуелділік активтерінің үлесі көп болған сайын, оның өтімділігі төмен болады. Сонымен, тәжірибеде қалыптасқан сенімді активтерге нақтылай ақша қаражаттары қатысты, ал жоғары тәуекелділікке - банктің ұзақ мерзімді салымдары. Банктің несие алушыларының несие қабілеттілік дәрежесі ссудалардың өз уақытында қайтарылуына және банктің балансының сол өтімділігіне маңызды әсер етеді: банктің несиелік портфелінде жоғары тәуекелді несиелердің үлесі көп болған сайын, оның өтімділігі төмен. Өтімділік сонымен қатар баланстың пассивтерінің құрылымынан тәуелді. Егер талап етілгенге дейінгі салымдар бойынша салымшылар кез келген уақытта ақшаларды талап етуге құқылы болса, онда мерзімдік салымдар банктің қарамағындағы азды-көпті ұзақ кезеңде болады, және сондықтан басқа тең шарттар кезінде талап етілгенге дейінгі салымдардың үлесінің төмендеуі, банктік өтімділікті төмендетеді. Басқа несиелік мекемелерден банкпен алынған депозиттер мен қарыздардың сенімділігі баланстың өтімділік деңгейіне әсер етеді.

Банктің балансының өтімділігі активтер мен пассивтердің арақатынасын, активтердің құрылымын көрсетететін арнайы көрсеткіштерді есептеу көмегімен бағаланады. Халықаралық банктік тәжірибеде көбінесе осы мақсаттарда өтімділік коэффициенті қолданылады. Соңғысы несиелік мекеме балансының активтерінің әртүрлі топтарының белгілі бір пассивтерінің топтарымен арақатынасын көрсетеді немесе керісінше, пассивтердің активтермен. Өтімділік көрсеткіштері әртүрлі елдерде атаулары, қалыптасқан тәжірибемен және банктің көлемі мен мамандырылуынан дәстүрлі тәуелді, несие саласындағы және басқа жағдайлармен қатар саясаттың жүргізілуімен байланысты оларды есептеудегі әртүрлі методикалары бар. Әдетте өтімділікті бағалу үшін қысқа мерзімді және орта мерзімді өтімділік коэффициенттері қолданылады; олар қысқа мерзімді өтімділік активтерінің қатынасы немесе орта мерзімді активтердің мерзімі бойынша пассивтерге арақатынасы ретінде есептеледі. Нарықтық экономикалық елдер қатарында банктер өтімділік нормасы деп аталатын оптималды деңгейден төмен емес өтімділік коэффициеттерін сақтауға міндетті.

Өтімділік нормалары бір елдерде банктік және валюталық бақылау органдарымен бекітіледі, басқа елдерде - банктік заңдармен; олардың көлемі жинақталған тәжірибенің және нақты жергілікті шарттарының есебімен анықталады. Біздің елімізде коммерциялық банктердің өтімділігіне бақылау мақсатында 1989ж алпыс жылдық үзілістен кейін өтімділік нормалары енгізілген. Банктің өтімділік деңгейін бағалау нақты банктің бекітілген нормалары мен өтімділік коэффициенттерінің мағынасын салыстыру жолымен жеткізіледі. Талап етілген деңгейде өтімділікті сақтау пассивтік және активтік операциялар саласында банктің белгілі саясатын жүргізу, ақша нарығының нақты шарттарының есебімен шығарылатын, клиентураның ерекшеліктері, орындалған оперциялардың ерекшеліктері, жаңа нарықтарға шығу мүмкіндіктері және банктік қызмет көрсетудің даму көмегі бойынша жүзеге асырылады.

Коммерциялық банктердің өтімділік құралдарына қажеттілігі.

Әлемдік банк ісі тәжірибесіндеанктің өтімділік құралдарына қажеттілігн анықтау үшін қол жетерлік және жаппай қолайлы формулалары жоқ.

Банктің бөлек алынған өтімділіктің қажетті соммасы салымдардың жалпы соммасының ауытқуынан және несиеге сұраныстан тәуелді.

Өз кезегінде, бұл ауытқулар сол және басқа елдердің экономикасындағы жағдайлардан тәуелді болады, мұнда әрдайым өзгерістер болады: программалық-мақсаттық, кездейсоқтық, мерзімдік, циклдік, ұзақ мерзімді және т. б.

Программалық-мақсаттық оқиғалардың мысалы ретінде Қазақстан Республикасының бүгінгі экономикасы және оның халықтық шаруашылықтың, оған қоса банктік, қаржылық және ақша-несиелік барлық сферасындағы нарықтық қатынастарға өту кезінде жүргізілген экономикалық саясаты бола алады.

Кездейсоқтық өзгерістер және олардың масштабын алдын-ала болжау қиын, сондықтан олар қандай да бір тұрақты үлгі қолданбайды, дегенмен олар, сөзсіз салымдардың және несиеге қажеттілігінің деңгейіне әсерін тиігзеді. Кездейсоқтық өзгерістердің мысалы ретінде ереуілдер, тасқын, соғыс кезіндегі үрейлер сияқты, сондай-ақ кейбір ординарлық емес экономикалық және саяси әркеттер бола алады.

Мерзімдік өзгерістер, мерзімнің ауысуымен тікелей байланысты, кездейсоқтықтан айырмашылығы әр жылда қайталанады. Уақытысында үйреншікті жағдай мерзім үшін біршаа өзгеруі болады. Ауылдық жерлерде орналасқан банк күзде өнімді жинаудан кейін салымдардың өсуімен және көктемде несиеге үлкен сұранысымен кездеседі. Құрылыстарға несиелердің қажеттіліг әдетте жаз айларында қыс айларына қарағанда жоғары. Мерзісдікті анықтайтын фокторы сөзсіз ауа-райы болып табылады, сондай-ақ дәстүр де әсер етеді: мысалы, желтоқсанда жаңа жыл алдында бөлшек сатулардың көбеюі.

Циклдік өзгерістерді алдын-ала болжау мерзімдікке қарағанда қиынырақ. Іскерлік белсенділігінің басылуы кезінде несиеге және салымдарға сұраныс қысқарады.

Дегенмен ҚР-ның бөліктік жүйесіне соңғы әсері ақша-несие саясатын жүзеге асыру бойынша Ұлттық банктің әрекеттерінен толық тәуелді болады.

Ұзақ мерзімді ауытқулар немесе тенденциялары бөлек экономикалық циклдерге қарағанда көп ұзақ кезең ағымында әрекет етеді. Олар бірнеше циклдерді қамтуы мүмкін жәнемынадай қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді факторлардың тұтынуда, жинақтауда, инвестициялық процесте, халықтың саналуы және өндірістің техникалық деңгейінде жұмыс істейтіндердің нәтижелері болып табылады.

Банктік салымдардың деңгейіне өтімділікті жоспардауды аса қажет ететін көптеген экономикалық факторларға әсер етуі әбден мүмкін.

Өтімділік ресурстарға қажеттіліктерді есептеуде сол немесе басқа кезеңде банк салымдар және несиелердің деңгейіне берілген өткен кезеңге қатысты күтілген өзгерістерден шығуы мүмкін. Өтімділік динамикасына немесе резервтің артығы үш факторға әсер етеді:

Салымдардың көбеюімен немесе азаюымен байланысты қаражаттарды алу немесе жоғалту;
Несиелердің және/немесе инвестициялардың өсуімен немесе қысқаруымен байланысты;
Салымдардың өсуі немесе қысқаруы салдарынан міндетті резервтердің көлемінің көбеюі немесе азаюы.

Шартты банктің өтімділік ресурстарына қажеттілігін есептеу N1

кестеде көрсетілген.

Өтімділік ресурстарға қажеттілігін кез келген қалаған кезеңде есептелуі болады. Кестеге сәйкес қосымша қорлардың түсуі жылдың бірінші тоқсанында күтіледі, бірақ қалған уақытында банкке өтімділік ресурстарының қажеттіліктерін жабу үшін қаражаттарды тартуда көп күш ұстау керек болады. Бұл қажеттіліктер салымдардың өсуі жылдың басында осы қорлардың шығарылған орнын толтыру міндетті резервтердің көбеюін талап етеді.

КБ-ң шартты өтімділік қаражаттарына

қажеттілігінің есебі (мың долл. )

1-кесте

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.