Қазақ-салт дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу туралы ақпарат

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК УНИВЕРСИТЕТІ

ФАКУЛЬТЕТІ

КАФЕДРАСЫ

Тақырыбы: Қазақ-салт дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу.

Орындаған:

Ғылыми жетекшісі

Түркістан 2011

Ғылыми жұмыс туралы аннотация

1. Аты: «Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу. »

2. Ғылыми - техникалық ақпараттың мемлекеттік рубрикаторы:

Ғылыми педагогикалық жұмыс

3. ЖОО: Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

4. Жұмыстың аяқталған уақыты: 12. 12. 2011

5. Жұмыстың көлемі: 25 бет

6. Қосымша саны: 0

7. Иллюстрация саны: 5

8. Кесте саны:0

9. Пайдаланылған әдебиеттер саны: 10

Ғылыми жұмыстың көкейкестілігі: Адам бойындағы бар игі қасиет мектеп қабырғасында қаланады. Сондықтан еліміздің ертеңгі ұлт тізгінін ұстар жастарымыздың тәрбиесіне аса мән беру біздің негізгі мақсатымыз. Осыған орай мектептегі тәрбие үрдісін ұлттық қағидалармен толықтыру өте қажеттілікті талап етеді. Бүгінгі таңдағы оқушылардың ақыл - ойын қалыптастыруда қандай талпыныс арқылы нәтижеге жетеміз деген сұрақ туындай келе мен өз ғылыми жобамды «Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу» деп атадым.

Ғылыми жұмыстың мақсаты: Қазақ салт-дәстүрлері негізінде оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу мүмкіндіктері.

Ғылыми жұмыстың міндеттері: Қазақтың салт-дәстүрлері арқылы оқушылардың бойына имандылықты арттыру.

Объектісі: Педагогикалық жүйедегі тәрбие процесі.

Пәні: Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларға тәрбие беру барысы.

Зерттеуде пайдаланылатын әдістер: Ғалым, педагог, оқу ағарту ісінің үздіктерінің жазған еңбектерін жинақтау, салыстыру, талдау.

Ғылыми зерттеудің негізгі нәтижелері (ғылыми, тәжірибелік) :

теориялық

Ғылыми зерттеуді қолдану туралы құжаттар жиынтығы (ия, жоқ) : жоқ

Автор қолтаңбасы:

Республикалық конкурсқа ұсынылған ғылыми-зерттеу жұмысының

авторы (студент) мен ғылыми жетекші туралы мәлімет

Автор

Фамилия Нарсейтова
Аты Ақдана
Әкесінің аты Құралбайқызы
Курс 4
Мекен-жайы Отырар ауданы, Қарғалы ауылы.

Ғылыми жетекшілері:

Фамилия Ашикбаева
Аты Гульмира
Әкесінің аты Дуйсеновна
Қызметі А. Ясауи атындағы ХҚТУ-ң

Тарих-педагогика факультеті «Жалпы педагогика және этнопедагогика» кафедрасының аға оқытушысы

Мекен жайы Түркістан қ., Т. Жароков к-сі, 65а үй

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық

қазақ-түрік университетінің

ғылым және халықаралық

қатынастар жөніндегі

вице-президенті, тех. ғ. д., профессор Т. П. Раимбердиев

Ғылыми жетекшісі Г. Д. Ашикбаева

Автор А. Қ. Нарсейтова

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Тарих және педагогика факультетінің ППП-811 тобының студенті Нарсейтова Ақдананың «Қазақ-салт дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу» атты ғылыми жұмысына ғылыми жетекшінің

ПІКІРІ

050103- Педагогика және психология мамандығының 4 курс студенті ППП-811 тобының студенті Нарсейтова Ақдананың «Қазақ-салт дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу» атты ғылыми жұмысы студенттің осы тақырып бойынша талмай ізденген ғылыми шығармашылық жұмысының нәтижесі. Өзіне берілген тақырыпты мамандығының ерекшелігімен ұштастыра отырып, зерттеу нәтижесін көрсете білген.

Данышпан Абай бір қара сөзінде: «ата - бабаларымыздың бұл замандағылардан артық екі мінез бар екен. Ол екі мінез қайсы десең, әуелі, ол заманда ел басы, топ басы деген кісілер болады екен . . . Екіншісі намысқор келеді екен, »-деп қапаланып жазады. Біз де Абай дана өкінішінің артын құшып жүрмейік. Иманымызды ту етіп, соған жету үшін бар күш - жігерімізді салып, аянбай еңбек етеуді және одан әрі дамыту міндеттерін көздейді. Студент А. Нарсейтованың алдына қойған зерттеу міндеттеріне сәйкес негізгі имандылық қасиеттің сырына тереңірек үңілген, сонымен қатар көптеген ғалымдардың пікірлерін ескере отырып өзіндік түйіндер жасайды.

Қорыта айтқанда, ППП-811 тобының студенті Нарсейтова Ақдананың «Қазақ-салт дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу» атты ғылыми жұмысы алдағы уақытта ғылыми еңбектерінің бастамасы деп есептеуге болады.

Ғылыми жетекшісі, аға оқытушы: Г. Д. Ашикбаева

СЫН ПІКІР

Қазіргі кезде ел болашағы - жастар. Қазақстанның келешегін көркейтетін білімді ұрпақ деген сөздерді жиі еститін болдық. Қай халықтың да болмасын, мемлекеттік даму стратегиясында жастарға, жас буынға, олардың тәрбиеленіп, ортаға сай озық білім игеріп шығуына баса назар аударылады. Халқымыз сырт көзбен емес, жүрекпен ұғатын адамгершілік құндылықтарды жоғары дәріптеген. Имандылық, әділеттілік, ізгілік, мейірімділік мұраттарын терең игеруге күш салған және оларды жан-жақты дамыту - қоғам алдында тұрған басты міндеттердің бірі.

«Қазақтар балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме, өз ұлтыңның тәрбиесімен тәрбиеле», - дегендей халқымыздың бойына сіңген атадан балаға жалғасып келе жатқан ұлттық тәрбиесі өзге ұлттардан ерекшеленіп, өздеріне тән қасиеттерді көрсетіп тұратындығын жоққа шығара алмаймыз. Адам бойындағы бар игі қасиет мектеп қабырғасында қаланады. Сондықтан елеміздің ертеңгі ұлт тізгінін ұстар жастарымыздың тәрбиесіне аса мән беру - біздің негізгі мақсатымыз.

Зерттеу жұмысы өзінің негізгі көрсеткіштері бойынша қойылған мәселелерді дұрыс шеше білуімен, шығарылған қорытындылардың негізділігімен және тілінің жатықтылығымен бағалы.

050103 - Педагогика және психология мамандығының 4 курс студенті Нарсейтова Ақдананың «Қазақ-салт дәстүрлері арқылы оқушыларды имандылыққа тәрбиелеу» тақырыбында жазылған баяндамасы қазіргі ғылымдағы әлі де зерттеуді талап ететін өзекті мәселелерді талқылауға арналған деуге әбден болады. Нарсейтова Ақдананың баяндамасында білім беру жүйесіне байланысты қазіргі таңдағы білім беру жүйесінің даму барысын жүйелі түрде баяндаған.

Студент Нарсейтова Ақдана ғылыми тұрғыдан тиімді әдістерді пайдалана отырып, көп ізденіс жасағандығын, белгілі бір қорытындыға келгендігін көрсетеді. Жұмыс жазуда ғылыми тұжырым жасауға бейімділігі байқалады.

Ғылыми жұмысты толық аяқталған деп санап, республикалық ғылыми конкурсқа ұсынуға болды деп есептеймін.

Пікір беруші, Шымкент әлеуметтік-педагогика

университетінің «Педагогика және психология»

кафедрасының п. ғ. к, доценті Б. Қарсыбаев

Жоспар

Кіріспе

1Тарау. Қазақ салт-дәстүрлерінің теориялық негіздері.

Қазақ салт-дәстүрлері туралы түсінік.
Қазақ салт-дәстүрлерін тәрбие түрлеріне байланысты жіктеу.
Қазақ салт-дәстүрлерінің тәрбиелік негіздері.

2 Тарау. Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларға имандылық тәрбие берудің мазмұны, өзіндік ерекшеліктері, адамгершілік сипаты.

2. 1 Қазақ салт-дәстүрлері арқылы оқушыларға имандылық тәрбие берудің мазмұны.

2. 2 Оқушыларды имандылыққа тәрбиелеуде әдеп дәстүрлерінің өзіндік ерекшеліктері, адамгершілік сипаты.

Қорытынды

Әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Республикамыздың түкпір-түкпіріндегі бүгіндері жылдан-жылға сандары асып, қазақтың елі мен жерінің және тілінің мерейін өсіріп, болашақ ұрпақтың ұлтжанды болуына бірден-бір себепкер, жол көрсетуші ана тіліміздің алтын қазығы болып табылатын қазақ мектептерінде бас көтерер басты тұлға - ұстаздар қауымы екендігі дау туғызбайды.

Түптеп келгенде ата-анадан кейінгі бала, яғни оқушы тағдырының арқауына айналатын да осы мұғалімдер.

Жалпы әр ұлттың өсіп, жетіліп келе жатқан жастардың, жауқазын ұл-қыздарының өз елінің тілін, дінін, әдет-ғұрпын, дәстүрін, тарихын, мәдениетін жете меңгерулеріне де бірден-бір атсалысатындар да осы тәлімгерлер.

Жастар - қоғам дамуындағы зор күш. Бұл кезең адамның өмірінің албырт, әрі мөлдір, ізденгіш талапкер кезі. Жастар біздің білімімізді, ғылымымызды дамытушылар.

Еліміздің президенті Н. Назарбаев: “21 ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық. Қазақстан жоғары оқу орнының міндеті әлемдік стандарттар деңгейінде білім беру” - деген өзінің жолдауында еліміздің дамыуна, дамыған елдермен теңесуіне мүмкіндік беретін білім екендігін айтып өтеді.

Қазақ халқында ешқандай қағазға жазылмаса да, бала тәрбиелеудің белгілі бір жүйесі болған. Ол ғасырдан-ғасырға, ата-анадан балаға, баладан оның ұрпақтарына жалғасып келе жатқан ұлттық дәстүр, әдет-ғұрыптар мен салт-саналар. Олар халық педагогикасының басты тарауларының бірі.

Халық тәрбиесі - сол халықтың ой-арманымен, тіршілік тынысымен, шаруашылық кәсібімен, отбасылық, қоғамдық, ұлттық тәлім-тәрбие дәстүрімен тығыз байланыста туып, өсіп-өркендеп, дамып жеткен тарихи және мәдени мұрасы.

Өскін ұрпаққа тәлім-тәрбие беріп, олардың жан дүниесін дамыту жайындаұлы орыс педагогы К. Д. Ушинский “әрбір халық пен ұлт өз ана тілі мен салт-дәстүрін қастерлеп, тарихи даму жағдайына орай білім алып, тәрбиелеу керек” деген өзінің ұлағатты ойын “Родная речь” атты еңбегінде ерекше атап айтады. Халқымыздың ұлы перзенті Ы. Алтынсарин өзінің еңбектерін ана тілінде жазып, “бала тәрбиесі оның табиғи ортасы мен халқының салт-дәстүрі рухында тәрбиеленетін болса, оның сана сезімінің дамып жетілуі де ұлты мен халқына қызмет ететін көкірегі ояу, салауатты азаматтар болып өседі” - деген ой түйген болатын.

Қазақ халқының этностық ерекшеліктерін байыптасақ, бұл халық ұрпақ сабақтастығын сақтап, алысты жақындатып, аразды татуластырған, ізетті келіннен таныған, татулықты абысыннан тапқан, дарқандықты даласынан, даналықты бабасынан, пәктікті баласынан алған халық. Қазақ адамгершіліктің басы әділдікті ту етіп, әділдіктің басы болған адалдықты анасынан алған. Аналар ұрпақты ұлағаттыққа баулып, дауға-дәру, жауға-қару, араздыққа-араша, татулыққа-тамыр, тазалыққа-нәр, пәктікке-пәрмен, дәстүрге-дәрмен, өнерге-тұлпар, көкте-сұңқар етіп тәрбиелеген.

Халқымыздың ғасырдан-ғасырға қастерлеп келген құнды дәстүрлері өте көп. Оны бүгінгі ұрпақ қаншалықты біледі, қастерлейді, білмесе білуге ұмтыла ма, “халқын сүйген салтын да сүйеді” демекші, олар ата-салтын мақтаныш тұта ма, деген сұрақтар төңірегінде ойланғанымыз жөн. .

1. Тарау Қазақ салт-дәстүрлерінің теориялық негіздері .

1. 1. Қазақ салт-дәстүрлері туралы түсінік.

Әрбір халықтың өз ерекшелігі бар. Сондай ерекшеліктердің бірі - салт-дәстүрі. Салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын ұмытқан халық тарихтан өз орынын таба алмайды.

Ендеше сол тарихқа көз жіберсек, біздің қазақ халқы екі ғасырдан астам уақыт отаршылдық саясаттың астында болыпты. Жүздеген жылдар отарлық езгіні көп ұлттар басынан кешкенімен, тап біз сияқты тіл мен әдет-ғұрпына, мәдениетіне орны толмас зиян келтірген ел жоқ шығар.

Халқымыз ежелден өз ұрпағын адамгершілікке, инабаттылыққа, ізгілікке, имандылыққа тәрбиелеуді ең басты мақсаты санаған. Сондықтан ата-бабамыз көшіп-қонып жүріп-ақ ұрпақ қамын жеп, оның болашағына жеткілікті мән берген. Сонау “Жеті жарғыдан” бастап ата-салт, әдет-ғұрпымыз бұған дейінгі талай ұрпақ үшін теңдесі жоқ, тәрбиелік маңызы зор адамгершілік кодексіміз болды. Оған айғақ шетел оқымыстылары, ойшылдары біздің салт-дәстүрімізге ерекше назар аударып, зерттеп тамсана жазғаны.

Әдет-ғұрып пен дәстүрді идеалды форма ретінде түсіндіру Маркстік философияға дейін үстемдік еткен көзқарас болды.

Капитализмнің дамуына байланысты археология, антропология, этнография, географиялық жорықтар мен жаңа ашылулар аймақтарында қарқынды зерттеулер жүргізіліп, дәстүр мен әдет-ғұрып этнографияның, этиканың, лингвистиканың, өнертану, әдебиеттанушы ғылымдарының зерттеу нысанына айналды.

А. Ампер өзінің “Философиялық ғылымдар тәжірибесі” еңбегінде адамзат білімін табиғи классификациялауды бере отырып, ұлттың заңы мен әдет-ғұрпын қарастыратын ғылымды этнодицей деп ұсынады.

1945 жылы Қазақстанда Ш. Уәлиханов атындағы Тарих, археология, этнографиялық институттың ашылуына байланысты қазақ ұлтының тарихын, мәдениетін, тынысын зерттеу дұрыс жолға қойыла бастады. Ол кездегі ғалымдар Х. Арғынбаев, И. Захаров, М. Мұқанов, Ө. Жәнібеов, С. Ақатаев т. б. қазақ ұлты туралы этнографиялық білімді кеңейтуге атсалысты. Ал бүгінгі таңда қазақ мәдениетінің этнографиялық, философиялық, мәдени аспектілері бойынша Н. Масанов, Н. Шаханов, Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, Ә. Табылдиев және т. б. ғалымдардың еңбектерін атап көрсетуге болады. Бұл жинақталған білім көздері, зерттеулер, саралаулар ұлт ұрпағын тәрбиелеуде қолдануды қажет етеді.

Біздің қарастырып отырған тақырыбымыз салт-дәстүр болғандықтан, соның әрқайсысына жеке-жеке тоқталып, мағынасын ашайық.

Салт ұғымына Қазақ Совет энциклопедиясында “Салт - халықтар кәсібіне, сеніміне, тіршілігіне байланысты қалыптасып ұрпақтан-ұрпаққа ауысып отыратын әдет-ғұрып, дәстүр. Уақыт озған сайын оған жаңалық еніп, өзгеріп қоғамдық болмыс принципіне бейімделіп отырады. Ал жаңа қоғамдық қатынастарға қайшы келетіндері жойылып, өмірге қажеттілері жаңа жағдайға ілгері дамиды” деп анықтама берілген.

Ал, дәстүр ұғымына келетін болсақ, бұл көп мағыналы ұғым. Оған әр түрлі сөздіктердегі анықтамалар дәлел. Сондай-ақ, ол - педагогикалық, психологиялық, философиялық, этнографиялық зерттеулердің де өзегі.

Дәстүр - адамзат есіндегілерді және әлеуметтік тарихи тәжірибені ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуші және жинақтаушы. Дәстүрде бірнеше ұрпақтың мәдениеті мен мәдениеттілігінің көптүрлігі және бірлігі жинақталған. Дәстүр қоғамдық өмірдің барлық саласын, тәжірибесін қамти отырып қоғамның әр деңгейіндегі ақылды даналықты бейнелейді.

Дәстүр әр қырынан әр түрлі аспектіде қарастырылатындықтан және әр түрлі ғылымның зерделеу нысаны болғандықтан дәстүр классификациясы да әр алуан. Мәселен, Д. Зеленин дәстүрді аймақтық (территориялық), ұлттық, отбасылық деп жүйелесе, Е. Белоусова дәстүрді жалпы әлеуметтік - саяси, діни экономикалық, халықтық - ұлттық, отбасылық, ұжымдық, мемлекеттік - патриотизмдік, еңбектік, ерліктік деп жүйелейді.

Сонымен, дәстүр ұғым ретінде мәдениеттің маңызды категориясының бірі және ол дәстүр оқу-тәрбие үрдісінің құралы да.

Салт пен дәстүрдің айырмашылығы неде дегенге келсек, салт адам өмірінің күнделікті тіршілігінде жиі қолданылатын мінез-құлық, қарым-қатынас ережелері мен жол-жора, рәсім, заңдарының жиынтығы.

Ал дәстүрдердің өрісі салттан әлдеқайда кеңірек. Дәстүр қоғамдық сананың барлық салаларымен байланыста дамыған, топтасқан қауымның қалыптасқан біріңғай көзқарасын, әдет-заңын марапаттайтын ритуал. Дәстүр идеологияға жақындау да, ал салт қоғамдық психологияға жақын.

Салт-дәстүрлер ұлттың ұлт болып қалыптасуымен бірге туып, бірге дамып келе жатқан тарихи және көне процесс. Ол ұрпақ тәрибесінен, мәдени тұрмысы мен шаруашылық тіршілігінен көрініс бере отырып, адамның дүниеге келуімен бірге өрбіп, о дүниеге аттанып кеткенше құндақтайтын, тербететін алтын бесігі іспеттес.

Енді, осы дәстүрлердің бөліктерін қарастырайық, оған жататындар:

А) дәстүрлердің мазмұндарында қоғамдық-экономикалық қарым-қатынастардың белгілері болатындығында;

Ә) дәстүрлердің белгілі бір дәуірдің қоғамдық-экономикалық қарым-қатынасын бейнелейтін идеялардан тұратындығы;

Б) арнайы адамдар тобына ғана тән даралық қасиеттерді (темперамент, мінез-құлық т. б. ) көрсететін дәстүрлердің айырмашылықтары.

Аталған дәстүрлердің элементтерінің мазмұны - салт пен ғұрыптар арқылы беріледі. Яғни салттар мен ғұрыптар дәстүрлердің нақты іс-әрекеті ретінде қабылданып, дәстүрлердің (структуралық) түрлерін анықтауға қол жеткізеді.

Дәстүрлердің құрылымдарына тоқталсақ, оларға:

Дәстүрлер бірлігін анықтайтын мазмұн;
Салттар мен ғұрыптар дәстүрлер элементтерінің түрлерін жалғастыратындығы;
Ішкі сенімнен тұратын мотивке негізделген салт пен ғұрыптардың қимыл, іс-әрекеті арқылы дәстүрлерден көрініс табуы.

Дәстүрлердің атқаратын жалпы және жеке қызметтерін талдай келе, жеке қызметінен жалпы қызметтің ерекшелігі - дәстүрлер мәнінің белгілі бір нақты тарихи жағдайлармен анықталатындығында. Дәстүрлердің жалпы қызметін атап айтсақ:

А) өзгермелі және үнемі даму үстінде болатын қарым-қатынаста тұрақтылықты қамтамасыз ететіндігі;

Ә) адамдар қарым-қатынасын ретке келтіру қызметі;

Б) адамдардың біріккен іс-әрекетін ұйымдастыру қызметі;

В) әлеуметтік тәжірибені сақтау және келесі ұрпаққа жеткізетін қызметі;

Г) адамдарды әлеуметтендіру қызметі;

Д) тәрбиелік қызметі.

Дәстүрлердің қызметін талдай келе олардың қоғам дамуындағы рухани және материалдық өміріндегі алатын орны, адамның дүниетанымына тигізетін ықпалы болатындығына көз жеткіземіз.

Бұдан шығатын пікір ұлттық салт-дәстүрлер белгілі бір халықтың адамгершілік қасиеттерін, мінез-құлықтарын, рухани және материалдық болмысын қалыптастыра алады.

Бүгінгі күнге дейін келіп жеткен қазақ салт-дәстүрлерінен өнегелік қасиеттер, ғұрпы, әдет, жөн, жоралғы т. б. қазақ халқының асқан даналығы мен ғажайып зердесі, ақыл-парасаты анық көрінеді.

Бұл жөнінде Ш. Уәлиханұлы былай деп жазады: “Далалық орданың тұрғыны - қазақ өзінің моральдық қасиеті, ақыл-ой қабілеті жөнінен отырықшы татар немесе түркі шаруаларына қарағанда әлдеқайда жоғары тұр…”

Олай болса, қазақтың ақыл-ой дамуының деңгейін көрсететін, болмысының өзіндік бейнесі болатын рухани жеңіл материалдық мұраны өзіне біріктіре алған қазақ салт-дәстүрлерінің ұлттық дүниетаным қалыптастыруда, ұрпақты тәрбиелеуде атқаратын қызметі зор екендігі даусыз.

Қазақ халқының көптеген салт-дәстүрлерін топтауға болады. Кейбір авторлар, (С. Қалиев және т. б. ) оларды үш үлкен топқа бөледі:

бала тәрбиесіне байланысты салт-дәстүрлер;
тұрмыс салт-дәстүрлері;
әлеуметтік-мәдени салт-дәстүрлер.

Бала тәрбиесіне байланысты әдет-ғұрыптарға баланың дүниеге келген күнінен бері жүргізілетін тәлім-тәрбиелік дәстүрлерден (шілдехана, сүйінші, балаға ат қою, бесікке салу, қырқынан шығару, тілін дамыту, тұсау кесу, атқа мінгізу, сүндет тойы т. б. ) бастап қыз бала мен ұл баланы келешек отбасы-жанұя құруға, шаруашылыққа, өмірге, еңбекке бейімдеуге арналған азаматтық жөн-жоралғылар кіреді.

Ал тұрмыс-салт дәстүрлеріне қазақтың киіз үйі, киіз үйдің жиһаздары, ұлттық киімдер мен тағамдар, мал бағу, егіншілік, аңшылық, балықшылыққа қатысты кәсіптерге үйретудің тәлімгерлік түрлері енеді.

Сондай-ақ әлеуметтік мәдени салт-дәстүрлерге: қазақ ауылы, ауыл адамдарының туыстық қарым-қатынасы, шешендік сөз өнері, қазақтың ұлттық музыка аспаптары, қонақ күту, өлікті жөнелту рәсімдері, әдет-ғұрыптары жатады. Енді осылардың әрқайсысына жеке-жеке тоқталсақ.

Бала тәрбиесіне байланысты салт-дәстүрлердің мынандай ерекшеліктері бар. Жұбайлар отбасын құрған соң, олар баласы болуын арман етеді. Себебі, бала өмірдің жалғасы.

Жас келіннің бойына бала біткенін сезген ене оны өз қамқорлығына алып, пәле-жаладан, тіл-көзден сақтаудың шарасын істей бастайды. Абысын-ажын, ауыл әйелдерін жинап, “құрсақ тойын” өткізеді. Оған жиналған әйелдер шашуларын әкеп шашып, келінге бата-тілектерін білдіріседі.

Дүниеге жаңа келген жас нәрестенің құрметіне жасалатын ойын-той, салтанатты жиындар мен рәсімдер көп. Соның ең алғашқысы - жарыс қазан. Жарыс қазан атанатыны - мұндайда аяу, ірку деген болмайды. Бұл дәм - перзент ас піскенге дейін немесе астың пісуімен қоса тусын деген ниетпен жасалған.

Нәрестенің дүниеге келген құрметіне арналатын салт-дәстүрдің бірі - шілдехана. Оны кей жерде “шілделік күзету” деп те атайды. Бұл жерде ана аман-есен босанған соң сол күні-ақ ауыл жастарына берілетін той.

Сүйінші. Жас нәрестенің, әсіресе ұл баланың өмірге келуі отбасы мүшелеріне үлкен қуаныш әкелген. Жас нәресте дүниеге келсе, қуанышты хабарды тез жеткізу үшін сүйінші сұрайтын болған.

Балаға ат қою. Бала туғаннан кейін қырық күн өткен соң ел ішіндегі аузы дуалы қарияға немесе баланың атасына, әжесіне немересінің атын қойғызады. Кейде “Қырықтың бірі қыдыр” деп құдайы қонаққа да баланың атын қойғызады. Адамға ат қоюдың себептері алуан түрлі тілек мақсаттарға орайлас болып келеді. Айталық: 1) бала бай, қуатты болсын деген тілекпен: Байбол, Дәулет; 2) күшті де батыл, ер жүрек болсын деп:Арыстан, Батырбек, Алпамыс; сұлу да, көрікті, ажарлы да, әдемі болсын деп: Айсұлу, Нұрсұлу, Әсем, Раушан т. б. есімдерді таңдап қойған.

Бесік. Қазақ баласын ағаш бесікке салып асырайды. Ағаш бесік көшпелі өмірге өте қолайлы. Бала бөлеген бесіктің үстіне жеті нәрсе жабады. Бесікке салғандарға бірнеше білезік, сақина, жүзік үлестіреді.

Бесік той. Бала қырқынан шыққан соң атасы мен әжесі немесе әке-шешесі ауыл-аймақты жинап, баланың қарын шашын алып, бесікке салу тойын жасайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.