Қазақстан Республикасындағы адамдардың және азаматтардың жағдайының конституциялық негіздері
Жоспар:
Кіріспе:
1.Негізгі бөлім:
2.1 Жеке тұлғаның мәртебесі жеке тұлға мен мемлекет, адам арасындағы қатынастардың табиғатын сипаттайтын конституциялық . құқықтық институт ретінде.
2.2 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі түрлері, қағидалары.
2.3 Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі, конституциялық органы ретінде.
3.Қорытынды:
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Кіріспе:
1.Негізгі бөлім:
2.1 Жеке тұлғаның мәртебесі жеке тұлға мен мемлекет, адам арасындағы қатынастардың табиғатын сипаттайтын конституциялық . құқықтық институт ретінде.
2.2 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі түрлері, қағидалары.
2.3 Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі, конституциялық органы ретінде.
3.Қорытынды:
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Кіріспе.
Конституциялық құқық — Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше кең. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды. Әрине, конституциялық құқық нормалары аталған салаларды барлық көріністері бойынша және жан-жақты реттемейді. Ол аталған салаларда тек ең негізгі базалық қабаттарды ғана реттейді. Бұл қабаттар мемлекет пен қоғамдағы кейін кең дамитын саяси, экономикалық, әлеуметтік, діни байланыстардың негізін қалайды.
Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп аталатын белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және қоғамдық қатынастарды реттейді. Конституциялық-кұқықтық қатынастарды реттеу үшін төмендегідей:
міндеттеу әдісі;
тыйым салу әдісі;
рұқсат ету әдісі;
тану әдісі қолданылады.
саласында қолданылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 18-бабында: "Мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа өзінің құқықтары мен мүдделеріне қатысты құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті" деп жазылған. Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабы бұл әдісті қолданудың тағы бір мысалы болып табылады. Яғни: "Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс». Аталған қағида мемлекеттік меншікке сияқты, жеке Міндеттеу әдісі мемлекеттік органға сияқты, жеке тұлғаларға да қатысты, олардың барлық қызмет меншікке де қатысты. Тиісінше, конституциялық норма мемлекеттік органдарды да, жеке меншік иелерін де меншікті тек өз мүддесіне ғана емес, сондай-ақ қоғам мүддесіне де пайдалануға міндеттейді.
Конституциялық құқықта тыйым салу әдісі де кең қолданылады. Бұл әдіс, көбіне мемлекеттік органдарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады. Тыйым салу әдісі азаматтарға қатысты шектеулі жағдайларда ғана қолданылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының 3-тармағында былай делінген: «Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай да бір түрде шектеуге жол берілмейді». Конституция заңда қаралмаған әскерилендірілген құрамалар құруға тыйым салады. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқы демократияның шынайы көрінісі болып табылатын рұқсат ету әдісін де кең қолданады.
Мұндай әдіс көп жағдайда адамның және азаматтың мәртебесін белгілеу үшін қолданылады. Мысал ретінде әркімнің,заңмен белгіленгеннен басқа ретте, Қазақстан аумағында еркін жүріп-тұруын және тұратын орнын еркін тандауын айтуға болады. Рұқсат ету әдісінің өзіндік ерекшелігі мынада, Конституция белгілі бір ауқым, шекке дейін еркін әрекет ету мүмкіндігін бере отырып, субъектінің әрекетін айтарлықтай шектей алады.
Конституциялық құқық — Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін, реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу қажет.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше кең. Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды. Әрине, конституциялық құқық нормалары аталған салаларды барлық көріністері бойынша және жан-жақты реттемейді. Ол аталған салаларда тек ең негізгі базалық қабаттарды ғана реттейді. Бұл қабаттар мемлекет пен қоғамдағы кейін кең дамитын саяси, экономикалық, әлеуметтік, діни байланыстардың негізін қалайды.
Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп аталатын белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және қоғамдық қатынастарды реттейді. Конституциялық-кұқықтық қатынастарды реттеу үшін төмендегідей:
міндеттеу әдісі;
тыйым салу әдісі;
рұқсат ету әдісі;
тану әдісі қолданылады.
саласында қолданылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 18-бабында: "Мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа өзінің құқықтары мен мүдделеріне қатысты құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін қамтамасыз етуге міндетті" деп жазылған. Қазақстан Республикасы Конституциясының 6-бабы бұл әдісті қолданудың тағы бір мысалы болып табылады. Яғни: "Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам игілігіне де қызмет етуге тиіс». Аталған қағида мемлекеттік меншікке сияқты, жеке Міндеттеу әдісі мемлекеттік органға сияқты, жеке тұлғаларға да қатысты, олардың барлық қызмет меншікке де қатысты. Тиісінше, конституциялық норма мемлекеттік органдарды да, жеке меншік иелерін де меншікті тек өз мүддесіне ғана емес, сондай-ақ қоғам мүддесіне де пайдалануға міндеттейді.
Конституциялық құқықта тыйым салу әдісі де кең қолданылады. Бұл әдіс, көбіне мемлекеттік органдарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады. Тыйым салу әдісі азаматтарға қатысты шектеулі жағдайларда ғана қолданылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының 3-тармағында былай делінген: «Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қандай да бір түрде шектеуге жол берілмейді». Конституция заңда қаралмаған әскерилендірілген құрамалар құруға тыйым салады. Қазақстан Республикасының Конституциялық құқы демократияның шынайы көрінісі болып табылатын рұқсат ету әдісін де кең қолданады.
Мұндай әдіс көп жағдайда адамның және азаматтың мәртебесін белгілеу үшін қолданылады. Мысал ретінде әркімнің,заңмен белгіленгеннен басқа ретте, Қазақстан аумағында еркін жүріп-тұруын және тұратын орнын еркін тандауын айтуға болады. Рұқсат ету әдісінің өзіндік ерекшелігі мынада, Конституция белгілі бір ауқым, шекке дейін еркін әрекет ету мүмкіндігін бере отырып, субъектінің әрекетін айтарлықтай шектей алады.
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Қазақстан Республикасы Конституциясының түсіндірме сөздігі /Қазақстанның даму институты. - Алматы: Жеті жарғы, 1996. – 368 б.
2. Сапарғалиев Ғ.С., Ибраева А.С.. Мемлекет және құқық теориясы. - Алматы: Жеті жарғы, 1998. - 192 б.
3. Сапарғалиев Ғ. Қазақстанның бірыңғай мемлекет ретіндегі
идеологиясының мәселелері // Ақиқат. - 1999. - № 9-10. - 3-11 б.
4. Қазақстан Республикасының «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Заңы. 24.03.1998 ж. / СД Қазақстанның заңнама базасы: анықтама жүйесі "Юрист". Компания ЮрИнфо 1996 - 2004.
5. Қазақстан Республикасының «ҚР Парламентінің комитеттері мен комиссиялары туралы» Конституциялық Заңы. 07.05.1997 / "Заң"ДБ5.0. версия ҚР Әділет Министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы.
6. Қазақстан Республикасының уәкілетті органдарында заң жобалау жұмысын ұйымдастыру ережесі. 11.09.2000 жылғы ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілген // ҚР ПҮАЖ. - 2000. - № 40. - 29-31 б.
7. Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы. - Астана: Фолиант, 2000. - 176 б.
8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. - Алматы: Білім, 1997. – 17 бб.
9. Кенжалиев З.Ж. Қазақстан Республикасының
Конституциясы және құқықтық саясат тұжырымдамасының іске асу
кезеңдері // Вестник КазНУ. Серия юридическая. - 2003. - № 2
(27). - 44-47 бб.
10. Қазақстан Республикасы Конституциясының түсіндірме сөздігі /Қазақстанның даму институты. - Алматы: Жеті жарғы, 1996. – 368 б.
11. Сартаев С. Кәсіби Парламенттен күтеріміз көп // Халық Кеңесі. - 1994. - 20 қаңтар.
1. Қазақстан Республикасы Конституциясының түсіндірме сөздігі /Қазақстанның даму институты. - Алматы: Жеті жарғы, 1996. – 368 б.
2. Сапарғалиев Ғ.С., Ибраева А.С.. Мемлекет және құқық теориясы. - Алматы: Жеті жарғы, 1998. - 192 б.
3. Сапарғалиев Ғ. Қазақстанның бірыңғай мемлекет ретіндегі
идеологиясының мәселелері // Ақиқат. - 1999. - № 9-10. - 3-11 б.
4. Қазақстан Республикасының «Нормативтік құқықтық актілер туралы» Заңы. 24.03.1998 ж. / СД Қазақстанның заңнама базасы: анықтама жүйесі "Юрист". Компания ЮрИнфо 1996 - 2004.
5. Қазақстан Республикасының «ҚР Парламентінің комитеттері мен комиссиялары туралы» Конституциялық Заңы. 07.05.1997 / "Заң"ДБ5.0. версия ҚР Әділет Министрлігінің Республикалық құқықтық ақпарат орталығы.
6. Қазақстан Республикасының уәкілетті органдарында заң жобалау жұмысын ұйымдастыру ережесі. 11.09.2000 жылғы ҚР Үкіметінің қаулысымен бекітілген // ҚР ПҮАЖ. - 2000. - № 40. - 29-31 б.
7. Амандықова С.К. Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы. - Астана: Фолиант, 2000. - 176 б.
8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан-2030. - Алматы: Білім, 1997. – 17 бб.
9. Кенжалиев З.Ж. Қазақстан Республикасының
Конституциясы және құқықтық саясат тұжырымдамасының іске асу
кезеңдері // Вестник КазНУ. Серия юридическая. - 2003. - № 2
(27). - 44-47 бб.
10. Қазақстан Республикасы Конституциясының түсіндірме сөздігі /Қазақстанның даму институты. - Алматы: Жеті жарғы, 1996. – 368 б.
11. Сартаев С. Кәсіби Парламенттен күтеріміз көп // Халық Кеңесі. - 1994. - 20 қаңтар.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар
және инжиниринг университет
Экономика және құқық институты
Құқықтану кафедрасы
Пәні: Құқық негіздері
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы адамдардың және
азаматтардың жағдайының
конституциялық негіздері.
Тексерген: Кулбаева.М
Орындаған: Тур-09-01 тобының
Студенті: Сәбитов.А.Ғ
Ақтау.2011
Жоспар:
Кіріспе:
1.Негізгі бөлім:
2.1 Жеке тұлғаның мәртебесі жеке тұлға мен мемлекет, адам арасындағы
қатынастардың табиғатын сипаттайтын конституциялық – құқықтық институт
ретінде.
2.2 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі түрлері, қағидалары.
2.3 Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі, конституциялық органы
ретінде.
3.Қорытынды:
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Кіріспе.
Конституциялық құқық — Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының
бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін
білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі
тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың
ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің
болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін
қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық
құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам
құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен
тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық
мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән
мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін
ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық
құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін
емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай
саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін,
реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу
қажет.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше кең.
Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық,
әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды. Әрине, конституциялық
құқық нормалары аталған салаларды барлық көріністері бойынша және жан-жақты
реттемейді. Ол аталған салаларда тек ең негізгі базалық қабаттарды ғана
реттейді. Бұл қабаттар мемлекет пен қоғамдағы кейін кең дамитын саяси,
экономикалық, әлеуметтік, діни байланыстардың негізін қалайды.
Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп аталатын
белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және қоғамдық
қатынастарды реттейді. Конституциялық-кұқықтық қатынастарды реттеу үшін
төмендегідей:
міндеттеу әдісі;
тыйым салу әдісі;
рұқсат ету әдісі;
тану әдісі қолданылады.
саласында қолданылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 18-бабында:
"Мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және
бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа өзінің құқықтары мен мүдделеріне
қатысты құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін
қамтамасыз етуге міндетті" деп жазылған. Қазақстан Республикасы
Конституциясының 6-бабы бұл әдісті қолданудың тағы бір мысалы болып
табылады. Яғни: "Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам
игілігіне де қызмет етуге тиіс. Аталған қағида мемлекеттік меншікке
сияқты, жеке Міндеттеу әдісі мемлекеттік органға сияқты, жеке
тұлғаларға да қатысты, олардың барлық қызмет меншікке де қатысты. Тиісінше,
конституциялық норма мемлекеттік органдарды да, жеке меншік иелерін де
меншікті тек өз мүддесіне ғана емес, сондай-ақ қоғам мүддесіне де
пайдалануға міндеттейді.
Конституциялық құқықта тыйым салу әдісі де кең қолданылады. Бұл әдіс,
көбіне мемлекеттік органдарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады.
Тыйым салу әдісі азаматтарға қатысты шектеулі жағдайларда ғана қолданылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының 3-тармағында былай
делінген: Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын
қандай да бір түрде шектеуге жол берілмейді. Конституция заңда қаралмаған
әскерилендірілген құрамалар құруға тыйым салады. Қазақстан Республикасының
Конституциялық құқы демократияның шынайы көрінісі болып табылатын рұқсат
ету әдісін де кең қолданады.
Мұндай әдіс көп жағдайда адамның және азаматтың мәртебесін белгілеу үшін
қолданылады. Мысал ретінде әркімнің,заңмен белгіленгеннен басқа ретте,
Қазақстан аумағында еркін жүріп-тұруын және тұратын орнын еркін тандауын
айтуға болады. Рұқсат ету әдісінің өзіндік ерекшелігі мынада, Конституция
белгілі бір ауқым, шекке дейін еркін әрекет ету мүмкіндігін бере отырып,
субъектінің әрекетін айтарлықтай шектей алады.
2.1.Жеке тұлғаның мәртебесі жеке тұлға мен мемлекет, адам арасындағы
қатынастардың табиғатын сипаттайтын конституциялық – құқықтық институт
ретінде.
Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтың Конституциялық-
құқықтық мәртебесi. Азаматтардың конституциялық-саяси құқықтары. Қазақстан
Республикасы Президентiнiң, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң, Қазақстан
Республикасы Үкiметiнiң Конституциялық-құқықтық мәртебесi. Қазақстан
Республикасындағы сот билiгiнiң құқықтық жағдайы. Қазақстан Республикасы
Конституциялық Кеңесiнiң құқықтық мәртебесi.
Сайлау құқығы ұстанымдары. Сайлау еркiндiгi. Жалпыға бiрдей, тең, тура,
жанама сайлау құқығы. Жасырын дауыс беру. Сайлау жүйелерi. Сайлау үрдісi.
Орталық, аумақтық, округтiк және учаскелiк сайлау комиссиялары. Сайлау
комиссияларының құзiретi мен қызметiнiң ұйымдастырылуы. Сайлау
комиссиясының мүшесi.
Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмi және оны жасау ретi. Сайлау
алдындағы үгiт. Кандидаттың, саяси партияның сайлау алдындағы бағдарламасы.
Сенiмдi өкiлдер. Сайлаудың мемлекет тарапынан және басқа көздерден
қаржылануы. Сайлау кампаниясын жүргiзуге бөлiнген қаражаттың жұмсалуын
бақылау.
Дауыс беру ретi. Сайлаушы. Сайлау бюллетенi. Әр дауыстың рөлi мен
маңызы. Дауыс берудi ұйымдастыру және жүргiзу. Дауыстарды санау және дауыс
беру қорытындысын шығару. Сайлау еркiндiгiнiң кепiлдiгi. Сайлау кампаниясы
кезiнде кандидаттардың еркiн қызметi кепiлдiгi.
Сайлау еркiндiгiн қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттiк органдардың
қызметi. Қазақстан Республикасының сайлау туралы заңының бұзылғаны үшiн
жауаптылық. Электронды сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткiзудiң
ерекшелiктерi. Дауыстарды санау, сайлау қорытындысын шығару. Қазақстан
Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң өткен сайлаудың дұрыстығын қарауы.
Заң шығару процесінің тұрақты нормативтік реттелуі біріншіден, зандардың
мазмұнды дайындалуын қамтамасыз ететін өзара байланысты институттардың
жүйесін белгілеуге мүмкіндік береді; екіншіден, қоғамдық пікірді, халықтың
еркін біддіруін көрсету мен оны пайдаланудың демократиялық нысандарын
бекітуге; үшіншіден, заң жасау мен қабылдау процесінде мемлекеттік биліктің
жоғары органдарының қызметінің әртүрлі нысандарын қолдануды көрсетуге
мүмкіндік береді.
Қазақстан халқының еркін заңға, жалпыға міндетті құқықтық нормаларға
айналдыру - бұл тиісті қызметтің жалпы бағытын көрсететін жетекші, бастапқы
идеялармен қатаң сәйкестікте, яғни белгілі бір қағидалар негізінде жүзеге
асырылатын процесс. Мемлекеттің кез-келген қызметі секілді құқық
шығармашылығы да белгілі бір қағидалармен сәйкестілікте жүзеге асады.
Оларды нақты атап айтсақ, жоғарыда тоқталған - құқық шығармашылығының
демократиялығы және жариялылығы. Демократиялық қағидасы бұқара халықтың
мемлекеттің құқық шығармашылығына катысуының жолдары мен дәрежесін
көрсетсе, жариялылық-құқық шығармашылығы қызметінің көпшілік үшін ашық,
қолайлы процесс екендігін белгілейді.Қазіргі ғалымдардың құқық
шығармашылығының бастапқы идеясы ретінде көрсететін келесі қағидалары:
құқық шығармашылығының кәсіпқойлығы, заңдылығы, ғылымға негізделгендігі
және құқық қолдану тәіжрибесімен байланыстығы.
2.2 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі түрлері, қағидалары.
Құқық шығармашылығының келесі қағидасы - құқық шығару процесінің ғылыми
сапасын көтеру (ғылыми негізділігі) қағидасы. Бұл үшін қоғамның саяси,
экономикалық, мәдени-әлеуметтік жүйелерін жан-жақгы зерттеп, олардың ғылыми
тұрғыдан талаптарын анықтап, қорытынды тұжырымдар жасап, оны қалай сапалы
заңға айналдыру жолдарын, бағыттарын белгілеу қажет. Ол ғылыми тұжырымдарды
тәжірибеден, тексерістен өткізіп алған абзал. Құқық шығармашылығындағы
зандылық - құқық шығармашылығының келесі қағидасы. Жаңа қабылданатын
нормалар Конституцияның талаптарына сәйкес өмірге келуі қажет. Тек қана
қабылданатын нормалар ғана емес, сондай-ақ оларды (нормативтік актілерді)
дайындау, қабылдау және жариялау, яғни бүкіл құқық шығармашылығы процесі
Конституция, заң шегінде, нақты талаптарға сәйкестікте жүзеге асырылуы
керек.Құқық шығармашылығының қағидаларының ішінде аталмай қалғаны - оның
құқық қолдану тәжірибесімен байланыстығы қағидасы. Бұл қағиданы негізгі
ғалымдар тобы құқық шығармашылығының ғылыми негізділігі қағидасымен
бірлікте қарайды. Алайда оны жеке бөліп қарайтын ғалымдар да бар. Бұл
қағиданың мәні мынада деп айтуға болады: кұқық қолдану практикасы кұқық
шығармашылығы қызметінің нәтижесі болып табылатын нормативтік құқықтық
актілерді өмірде жүзеге асыруға бағыттала отырып, құқық шығарушыға өз
еңбегінің жемісін бағалауға, оның тиімділігі, сапасы туралы хабардар
болуға, құқық шығару қызметін жетілдіріп отыруға көмектеседі. Құқық қолдану
тәжірибесімен байланыста ғана құқық шығарушы өзінің кемшіліктерін,
қателіктерін анықтайды, құқық шығармашылығына деген қажеттік-мұқтаждықтарды
ашады.Құқық шығармашылығының бұл қағидалары белгілі бір қоғамдық
қатынастарды құқықтық реттеу негізінде халықтың еркін нормативтік құқықтық
актіге айналдырумен байланысты, нормативтік актілерді дайындау, шығару,
өзгерту, жою процестеріне қатысатын органдар мен ұйымдардың қызметінің
бастамаларын көрсететін категориялар, жетекші идеялар. Құқық
шығармашылығының қағидаларын дұрыс анықтай отырып және олардың іс жүзінде
жүзеге асуын қамтамасыз ету арқылы құқық шығарушы тиісті шығармашылықтың
тиімділігін көтереді, құқық шығармашылығын ғылыми негіздейді. Аталған
қағидалар біріншіден, құқық шығармашылығының негізгі, объективті қажетті
жақтарын көрсетеді; екіншіден, құқық шығармашылығы процесіндегі тұрақты
заңи байланыстар мен қатынастарды сипаттайды; үшіншіден, өз мазмұнында
құқық шығармашылығының нақты нышандары мен ерекшеліктерін қамтвды. Құқық
шығармашылығының аталмыш қағидалары (демократиялығы, кәсіпқойлығы,
заңдылығы, ғылыми негізділігі жөне кұқық қолдану тәжірибесімен
байланыстығы) - қай уақыттың болмасын құқық шығармашылығының бастапқы,
анықтаушы идеялары.
Құқық шығармашылығы - құқықтық реттеу механизмінің негізгі, бастапқы
сатысы. Мемлекет құқық нормасын жасай отырып, құқық қолданушы және құқық
қорғаушы амалдардың барлық жүйесін әрекетке қосады және осылай жеке
адамдардың, ұйымдардың, қоғамның дамуына әсер етеді. Демек, құқықтық реттеу
тиісті субъектілер үшін нақты кұқықгар мен міндеттер туындайды,
жауапкершілік белгілейді. Құқық шығармашылығы арқылы қоғамдық қатынастарды
құқықтық реттеу тиісті қажеттіліктің болуымен байланысты. Ал, құқықтық
реттеуге деген қажеттілік келесі жағдайларда пайда болуы мүмкін: 1.
Құқықтық реттелуді қажет ететін қоғамдық қатынастардың жаңа саласы пайда
болады; 2. Экономикалық және әлеуметтік процестердің қарқынды дамуы себепті
бұрын реттелген қатынастардың құқықтық реттелуін өзгерту қажеттігі пайда
болады. Құқықтық реттеуге деген қажеттілікті анықтау, оның бағытын
анықтайтын факторларды зерттеу құқық шығармашылығының басталуының
себепшісі. Қоғамдық қатынастарды құқық шығармашылығы арқылы құқықтық реттеу
барысында адамдардың, халықтың ерік мүддесі алдыңғы кезекке шығады, тиісті
нормативтік құқықтық актілерде бекітіліп, белгіленеді. Құқық шығармашылығы
– бұл халықтың ерік-мүддесін бекіту, жалпыға міндетті заңды ережелерді
қалыптастыру жөніндегі қызмет. Осы қызмет нәтижесінде мемлекеттің құқық
жүйесі жасалады. Демек, құқықтық жүйенің қалыптасуы жеке нормативтік
актілерді жасау арқылы жүргізіледі.
2.3. Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі, конституциялық
органы ретінде.
Тікелей мағынада заң шығару процесі Республика Парламенті қабырғасында
басталатын, жүзеге асырылатын қызметтерді қамтиды. Ол еліміздің негізгі
заңында бекітілген. Қазақстан Республикасының Конституциясының түсіндірме
сөздігінде белгіленгендей, ол заң шығару бастамасын оның субъектілерімен
жүзеге асыру құқығынан, яғни заң жобасын Мәжіліске енгізуден басталады.
Олай болса, тікелей мағынада заң шығару процесі - бұл Парламенттің заңдар
шығаруға бағытталған қызметтерінің жинақталған, кезектілікпен жүзеге
асырылатын сатылары, тәртібі. Заң шығару бастамашылығы құқығы оның бірінші
сатысы болып табылады. Тікелей мағынада заң шығару процесі: біріншіден,
Парламенттің заң шығару қызметінің процессуалдық жағын білдіреді, екіншіден
заң шығару жөніндегі әрекеттердің бір-бірімен жалғаспалы байланысы және
кезектілікпен жүріп отыруының реті болып табылады, үшіншіден, ол
Конституциямен, заңдармен, регламенттермен нормативті реттелген сатыларды
көрсетеді. Оның нормативті реттелуіне көз салсақ, заң шығару процесі
(тікелей мағынада) - бұл заң жобасын Парламентке енгізгеннен басталып оны
жариялаумен аяқталатын нормативтік процедуралар. Бұл процедуралар
Конституция нормаларынан өзге "Қазақстан Республикасы Парламенті және оның
депутаттарының мәртебесі туралы" конституциялық заңмен, Парламент, Сенат
және Мәжіліс регламенттерімен, Қазақстан Республикасы Үкіметінің
регламентімен реттелген. Сондай-ақ, Конституцияның 62-бабының 8-тармағында
"Республиканың заң және өзге де нормативтік актілерін әзірлеу, ұсыну,
талқылау, күшіне енгізу және жариялау тәртібі арнаулы заңмен реттеледі" деп
белгіленген. Ал, мұңдай арнаулы заң болып "Нормативтік құқықтық актілер
туралы" Қазақстан Республикасының заңы табылады. ҚР конституциялық
құқығының негізгі қайнар көзі ретінде Республика Конституциясы заң шығару
процесінің негіздерін белгілейді және заң шығару бастамасы құқығы
субъектілерінің шегін анықтайды. "ҚР Парламенті және оның депутаттарының
мәртебесі туралы" конституциялық заңда Конституцияда бекітілген негіздер
кең ашылған және нақтылана түскен. Заңның үш тарауы Республика
Парламентіндегі заң шығару процесіне арналған. Заң шығару процесін нақты
бүге-шігесіне дейін Парламент, Сенат және Мәжіліс регламенттері реттейді.
Ашып айтсақ, палата регламенттері пленарлық мәжілістерді өткізу,
мәселелерді қарау, дауыс беру және шешімдерді қабылдау тәртібін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ш.Есенов атындағы Каспий мемлекеттік технологиялар
және инжиниринг университет
Экономика және құқық институты
Құқықтану кафедрасы
Пәні: Құқық негіздері
Тақырыбы: Қазақстан Республикасындағы адамдардың және
азаматтардың жағдайының
конституциялық негіздері.
Тексерген: Кулбаева.М
Орындаған: Тур-09-01 тобының
Студенті: Сәбитов.А.Ғ
Ақтау.2011
Жоспар:
Кіріспе:
1.Негізгі бөлім:
2.1 Жеке тұлғаның мәртебесі жеке тұлға мен мемлекет, адам арасындағы
қатынастардың табиғатын сипаттайтын конституциялық – құқықтық институт
ретінде.
2.2 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі түрлері, қағидалары.
2.3 Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі, конституциялық органы
ретінде.
3.Қорытынды:
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
Кіріспе.
Конституциялық құқық — Қазақстан Республикасы құқық жүйесі салаларының
бірі. Ол өзінің ішкі тұтастығымен сипатталатын құқықтық нормалар жүйесін
білдіреді және басқа құқық жүйесінің нормаларынан ерекшеленеді. Ішкі
тұтастық конституциялық нормалардағы қоғамдық қатынастардың
ерекшеліктерімен белгіленетін, солар арқылы реттелетін жалпы белгілердің
болатындығын білдіреді. Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін
қоғамдық қатынастар оның пәнін құрайды.
Конституциялық құқық пәнінің өзіндік ерекшеліктері бар. Конституциялық
құқық нормаларымен реттелетін қоғамдық қатынастар мемлекет және қоғам
құрылымының негізін құрайды және мемлекеттік биліктің жүзеге асуымен
тікелей байланысты жүргізіледі.
Конституциялық құқық пәнін түсіндірудің теориялық, сондай-ақ практикалық
мәні бар. Онсыз конституциялық құқықтың нормалары мен институттарына тән
мәнін дұрыс түсінуге болмайды, олардың құқықтық реттеудегі мәні мен рөлін
ашып көрсету, құқықтық жүйедегі орнын анықтау мүмкін емес. Конституциялық
құқық пәнін білмейінше оның нормаларын қолдану саласын да анықтау мүмкін
емес. Өйткені, нақты құқықтық әрекеттерді талдау кезінде, ең алдымен қай
саланың нормасын қолдану қажеттігін анықтап алу керек. Ал ол үшін,
реттеудің нысаны болып табылатын қоғамдық қатынастар сипатын белгілеу
қажет.
Конституциялық құқық нормаларымен реттелетін қатынастар аясы мейлінше кең.
Ол мемлекет пен қоғам өмірінің барлық салаларын: саяси, экономикалық,
әлеуметтік, мәдени және басқа салаларды қамтиды. Әрине, конституциялық
құқық нормалары аталған салаларды барлық көріністері бойынша және жан-жақты
реттемейді. Ол аталған салаларда тек ең негізгі базалық қабаттарды ғана
реттейді. Бұл қабаттар мемлекет пен қоғамдағы кейін кең дамитын саяси,
экономикалық, әлеуметтік, діни байланыстардың негізін қалайды.
Конституциялық құқық, тұтас алғанда, құқықтың реттеу әдістері деп аталатын
белгілі бір тәсілдер мен әдістердің көмегімен мемлекеттік және қоғамдық
қатынастарды реттейді. Конституциялық-кұқықтық қатынастарды реттеу үшін
төмендегідей:
міндеттеу әдісі;
тыйым салу әдісі;
рұқсат ету әдісі;
тану әдісі қолданылады.
саласында қолданылады. Қазақстан Республикасы Конституциясының 18-бабында:
"Мемлекеттік органдар, қоғамдық бірлестіктер, лауазымды адамдар және
бұқаралық ақпарат құралдары әрбір азаматқа өзінің құқықтары мен мүдделеріне
қатысты құжаттармен, шешімдермен және ақпарат көздерімен танысу мүмкіндігін
қамтамасыз етуге міндетті" деп жазылған. Қазақстан Республикасы
Конституциясының 6-бабы бұл әдісті қолданудың тағы бір мысалы болып
табылады. Яғни: "Меншік міндет жүктейді, оны пайдалану сонымен қатар қоғам
игілігіне де қызмет етуге тиіс. Аталған қағида мемлекеттік меншікке
сияқты, жеке Міндеттеу әдісі мемлекеттік органға сияқты, жеке
тұлғаларға да қатысты, олардың барлық қызмет меншікке де қатысты. Тиісінше,
конституциялық норма мемлекеттік органдарды да, жеке меншік иелерін де
меншікті тек өз мүддесіне ғана емес, сондай-ақ қоғам мүддесіне де
пайдалануға міндеттейді.
Конституциялық құқықта тыйым салу әдісі де кең қолданылады. Бұл әдіс,
көбіне мемлекеттік органдарға, қоғамдық құрылымдарға қатысты қолданылады.
Тыйым салу әдісі азаматтарға қатысты шектеулі жағдайларда ғана қолданылады.
Қазақстан Республикасы Конституциясының 39-бабының 3-тармағында былай
делінген: Саяси себептер бойынша азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын
қандай да бір түрде шектеуге жол берілмейді. Конституция заңда қаралмаған
әскерилендірілген құрамалар құруға тыйым салады. Қазақстан Республикасының
Конституциялық құқы демократияның шынайы көрінісі болып табылатын рұқсат
ету әдісін де кең қолданады.
Мұндай әдіс көп жағдайда адамның және азаматтың мәртебесін белгілеу үшін
қолданылады. Мысал ретінде әркімнің,заңмен белгіленгеннен басқа ретте,
Қазақстан аумағында еркін жүріп-тұруын және тұратын орнын еркін тандауын
айтуға болады. Рұқсат ету әдісінің өзіндік ерекшелігі мынада, Конституция
белгілі бір ауқым, шекке дейін еркін әрекет ету мүмкіндігін бере отырып,
субъектінің әрекетін айтарлықтай шектей алады.
2.1.Жеке тұлғаның мәртебесі жеке тұлға мен мемлекет, адам арасындағы
қатынастардың табиғатын сипаттайтын конституциялық – құқықтық институт
ретінде.
Қазақстан Республикасындағы адам және азаматтың Конституциялық-
құқықтық мәртебесi. Азаматтардың конституциялық-саяси құқықтары. Қазақстан
Республикасы Президентiнiң, Қазақстан Республикасы Парламентiнiң, Қазақстан
Республикасы Үкiметiнiң Конституциялық-құқықтық мәртебесi. Қазақстан
Республикасындағы сот билiгiнiң құқықтық жағдайы. Қазақстан Республикасы
Конституциялық Кеңесiнiң құқықтық мәртебесi.
Сайлау құқығы ұстанымдары. Сайлау еркiндiгi. Жалпыға бiрдей, тең, тура,
жанама сайлау құқығы. Жасырын дауыс беру. Сайлау жүйелерi. Сайлау үрдісi.
Орталық, аумақтық, округтiк және учаскелiк сайлау комиссиялары. Сайлау
комиссияларының құзiретi мен қызметiнiң ұйымдастырылуы. Сайлау
комиссиясының мүшесi.
Сайлаушылардың (таңдаушылардың) тiзiмi және оны жасау ретi. Сайлау
алдындағы үгiт. Кандидаттың, саяси партияның сайлау алдындағы бағдарламасы.
Сенiмдi өкiлдер. Сайлаудың мемлекет тарапынан және басқа көздерден
қаржылануы. Сайлау кампаниясын жүргiзуге бөлiнген қаражаттың жұмсалуын
бақылау.
Дауыс беру ретi. Сайлаушы. Сайлау бюллетенi. Әр дауыстың рөлi мен
маңызы. Дауыс берудi ұйымдастыру және жүргiзу. Дауыстарды санау және дауыс
беру қорытындысын шығару. Сайлау еркiндiгiнiң кепiлдiгi. Сайлау кампаниясы
кезiнде кандидаттардың еркiн қызметi кепiлдiгi.
Сайлау еркiндiгiн қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттiк органдардың
қызметi. Қазақстан Республикасының сайлау туралы заңының бұзылғаны үшiн
жауаптылық. Электронды сайлау жүйесiн пайдаланып сайлау өткiзудiң
ерекшелiктерi. Дауыстарды санау, сайлау қорытындысын шығару. Қазақстан
Республикасы Конституциялық Кеңесiнiң өткен сайлаудың дұрыстығын қарауы.
Заң шығару процесінің тұрақты нормативтік реттелуі біріншіден, зандардың
мазмұнды дайындалуын қамтамасыз ететін өзара байланысты институттардың
жүйесін белгілеуге мүмкіндік береді; екіншіден, қоғамдық пікірді, халықтың
еркін біддіруін көрсету мен оны пайдаланудың демократиялық нысандарын
бекітуге; үшіншіден, заң жасау мен қабылдау процесінде мемлекеттік биліктің
жоғары органдарының қызметінің әртүрлі нысандарын қолдануды көрсетуге
мүмкіндік береді.
Қазақстан халқының еркін заңға, жалпыға міндетті құқықтық нормаларға
айналдыру - бұл тиісті қызметтің жалпы бағытын көрсететін жетекші, бастапқы
идеялармен қатаң сәйкестікте, яғни белгілі бір қағидалар негізінде жүзеге
асырылатын процесс. Мемлекеттің кез-келген қызметі секілді құқық
шығармашылығы да белгілі бір қағидалармен сәйкестілікте жүзеге асады.
Оларды нақты атап айтсақ, жоғарыда тоқталған - құқық шығармашылығының
демократиялығы және жариялылығы. Демократиялық қағидасы бұқара халықтың
мемлекеттің құқық шығармашылығына катысуының жолдары мен дәрежесін
көрсетсе, жариялылық-құқық шығармашылығы қызметінің көпшілік үшін ашық,
қолайлы процесс екендігін белгілейді.Қазіргі ғалымдардың құқық
шығармашылығының бастапқы идеясы ретінде көрсететін келесі қағидалары:
құқық шығармашылығының кәсіпқойлығы, заңдылығы, ғылымға негізделгендігі
және құқық қолдану тәіжрибесімен байланыстығы.
2.2 Жеке тұлғаның құқықтық мәртебесінің негізгі түрлері, қағидалары.
Құқық шығармашылығының келесі қағидасы - құқық шығару процесінің ғылыми
сапасын көтеру (ғылыми негізділігі) қағидасы. Бұл үшін қоғамның саяси,
экономикалық, мәдени-әлеуметтік жүйелерін жан-жақгы зерттеп, олардың ғылыми
тұрғыдан талаптарын анықтап, қорытынды тұжырымдар жасап, оны қалай сапалы
заңға айналдыру жолдарын, бағыттарын белгілеу қажет. Ол ғылыми тұжырымдарды
тәжірибеден, тексерістен өткізіп алған абзал. Құқық шығармашылығындағы
зандылық - құқық шығармашылығының келесі қағидасы. Жаңа қабылданатын
нормалар Конституцияның талаптарына сәйкес өмірге келуі қажет. Тек қана
қабылданатын нормалар ғана емес, сондай-ақ оларды (нормативтік актілерді)
дайындау, қабылдау және жариялау, яғни бүкіл құқық шығармашылығы процесі
Конституция, заң шегінде, нақты талаптарға сәйкестікте жүзеге асырылуы
керек.Құқық шығармашылығының қағидаларының ішінде аталмай қалғаны - оның
құқық қолдану тәжірибесімен байланыстығы қағидасы. Бұл қағиданы негізгі
ғалымдар тобы құқық шығармашылығының ғылыми негізділігі қағидасымен
бірлікте қарайды. Алайда оны жеке бөліп қарайтын ғалымдар да бар. Бұл
қағиданың мәні мынада деп айтуға болады: кұқық қолдану практикасы кұқық
шығармашылығы қызметінің нәтижесі болып табылатын нормативтік құқықтық
актілерді өмірде жүзеге асыруға бағыттала отырып, құқық шығарушыға өз
еңбегінің жемісін бағалауға, оның тиімділігі, сапасы туралы хабардар
болуға, құқық шығару қызметін жетілдіріп отыруға көмектеседі. Құқық қолдану
тәжірибесімен байланыста ғана құқық шығарушы өзінің кемшіліктерін,
қателіктерін анықтайды, құқық шығармашылығына деген қажеттік-мұқтаждықтарды
ашады.Құқық шығармашылығының бұл қағидалары белгілі бір қоғамдық
қатынастарды құқықтық реттеу негізінде халықтың еркін нормативтік құқықтық
актіге айналдырумен байланысты, нормативтік актілерді дайындау, шығару,
өзгерту, жою процестеріне қатысатын органдар мен ұйымдардың қызметінің
бастамаларын көрсететін категориялар, жетекші идеялар. Құқық
шығармашылығының қағидаларын дұрыс анықтай отырып және олардың іс жүзінде
жүзеге асуын қамтамасыз ету арқылы құқық шығарушы тиісті шығармашылықтың
тиімділігін көтереді, құқық шығармашылығын ғылыми негіздейді. Аталған
қағидалар біріншіден, құқық шығармашылығының негізгі, объективті қажетті
жақтарын көрсетеді; екіншіден, құқық шығармашылығы процесіндегі тұрақты
заңи байланыстар мен қатынастарды сипаттайды; үшіншіден, өз мазмұнында
құқық шығармашылығының нақты нышандары мен ерекшеліктерін қамтвды. Құқық
шығармашылығының аталмыш қағидалары (демократиялығы, кәсіпқойлығы,
заңдылығы, ғылыми негізділігі жөне кұқық қолдану тәжірибесімен
байланыстығы) - қай уақыттың болмасын құқық шығармашылығының бастапқы,
анықтаушы идеялары.
Құқық шығармашылығы - құқықтық реттеу механизмінің негізгі, бастапқы
сатысы. Мемлекет құқық нормасын жасай отырып, құқық қолданушы және құқық
қорғаушы амалдардың барлық жүйесін әрекетке қосады және осылай жеке
адамдардың, ұйымдардың, қоғамның дамуына әсер етеді. Демек, құқықтық реттеу
тиісті субъектілер үшін нақты кұқықгар мен міндеттер туындайды,
жауапкершілік белгілейді. Құқық шығармашылығы арқылы қоғамдық қатынастарды
құқықтық реттеу тиісті қажеттіліктің болуымен байланысты. Ал, құқықтық
реттеуге деген қажеттілік келесі жағдайларда пайда болуы мүмкін: 1.
Құқықтық реттелуді қажет ететін қоғамдық қатынастардың жаңа саласы пайда
болады; 2. Экономикалық және әлеуметтік процестердің қарқынды дамуы себепті
бұрын реттелген қатынастардың құқықтық реттелуін өзгерту қажеттігі пайда
болады. Құқықтық реттеуге деген қажеттілікті анықтау, оның бағытын
анықтайтын факторларды зерттеу құқық шығармашылығының басталуының
себепшісі. Қоғамдық қатынастарды құқық шығармашылығы арқылы құқықтық реттеу
барысында адамдардың, халықтың ерік мүддесі алдыңғы кезекке шығады, тиісті
нормативтік құқықтық актілерде бекітіліп, белгіленеді. Құқық шығармашылығы
– бұл халықтың ерік-мүддесін бекіту, жалпыға міндетті заңды ережелерді
қалыптастыру жөніндегі қызмет. Осы қызмет нәтижесінде мемлекеттің құқық
жүйесі жасалады. Демек, құқықтық жүйенің қалыптасуы жеке нормативтік
актілерді жасау арқылы жүргізіледі.
2.3. Қазақстан Республикасының конституциялық кеңесі, конституциялық
органы ретінде.
Тікелей мағынада заң шығару процесі Республика Парламенті қабырғасында
басталатын, жүзеге асырылатын қызметтерді қамтиды. Ол еліміздің негізгі
заңында бекітілген. Қазақстан Республикасының Конституциясының түсіндірме
сөздігінде белгіленгендей, ол заң шығару бастамасын оның субъектілерімен
жүзеге асыру құқығынан, яғни заң жобасын Мәжіліске енгізуден басталады.
Олай болса, тікелей мағынада заң шығару процесі - бұл Парламенттің заңдар
шығаруға бағытталған қызметтерінің жинақталған, кезектілікпен жүзеге
асырылатын сатылары, тәртібі. Заң шығару бастамашылығы құқығы оның бірінші
сатысы болып табылады. Тікелей мағынада заң шығару процесі: біріншіден,
Парламенттің заң шығару қызметінің процессуалдық жағын білдіреді, екіншіден
заң шығару жөніндегі әрекеттердің бір-бірімен жалғаспалы байланысы және
кезектілікпен жүріп отыруының реті болып табылады, үшіншіден, ол
Конституциямен, заңдармен, регламенттермен нормативті реттелген сатыларды
көрсетеді. Оның нормативті реттелуіне көз салсақ, заң шығару процесі
(тікелей мағынада) - бұл заң жобасын Парламентке енгізгеннен басталып оны
жариялаумен аяқталатын нормативтік процедуралар. Бұл процедуралар
Конституция нормаларынан өзге "Қазақстан Республикасы Парламенті және оның
депутаттарының мәртебесі туралы" конституциялық заңмен, Парламент, Сенат
және Мәжіліс регламенттерімен, Қазақстан Республикасы Үкіметінің
регламентімен реттелген. Сондай-ақ, Конституцияның 62-бабының 8-тармағында
"Республиканың заң және өзге де нормативтік актілерін әзірлеу, ұсыну,
талқылау, күшіне енгізу және жариялау тәртібі арнаулы заңмен реттеледі" деп
белгіленген. Ал, мұңдай арнаулы заң болып "Нормативтік құқықтық актілер
туралы" Қазақстан Республикасының заңы табылады. ҚР конституциялық
құқығының негізгі қайнар көзі ретінде Республика Конституциясы заң шығару
процесінің негіздерін белгілейді және заң шығару бастамасы құқығы
субъектілерінің шегін анықтайды. "ҚР Парламенті және оның депутаттарының
мәртебесі туралы" конституциялық заңда Конституцияда бекітілген негіздер
кең ашылған және нақтылана түскен. Заңның үш тарауы Республика
Парламентіндегі заң шығару процесіне арналған. Заң шығару процесін нақты
бүге-шігесіне дейін Парламент, Сенат және Мәжіліс регламенттері реттейді.
Ашып айтсақ, палата регламенттері пленарлық мәжілістерді өткізу,
мәселелерді қарау, дауыс беру және шешімдерді қабылдау тәртібін ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz