Натюрморт сүретін орындауда міндеттер мен ұсыныстар
А) Кеністіктік перспективалар
Б) Преспективті көру қысқартуларының түрлері
Г) Горизонталь кеңістікте цилиндрдің жатыс жағдайында суреті
В) Тік орналасқан цилиндрдің суреті
Д) Көріністі қабылдау және денені табиғатпен кескіндеу
Ж) Суреттің композициясы
Б) Преспективті көру қысқартуларының түрлері
Г) Горизонталь кеңістікте цилиндрдің жатыс жағдайында суреті
В) Тік орналасқан цилиндрдің суреті
Д) Көріністі қабылдау және денені табиғатпен кескіндеу
Ж) Суреттің композициясы
Бізді қоршаған орта шынында негізгі құрамы кеңейтілім болатын кеністікте жатыр.Біз қарап тұратын денелер осы кеңістікте бізге қатысты әр түрлі қашықтықта орналасады.Біреуі жақын болса, басқалары ұзақ қашықтықта болады. Бізге жақын орналасқан денелер өлшемі үлкен болып көрінеді, ал алыстағы денелер кіші.
Егер электр жарық бағанындар бар жолға шығып қарайтын болсақ , онда біз өз көзімізбен бағанның ені мен биіктігін нақты көре аламыз.
Біз қарап тұрған денеге тура сызық бойынмен қарасақ, қағаз парақшада бізде екі үшбұрыш пайда болады. Олар үлкен бұрыштары арқылы бір-бірімен бір нүктеде қиылысатын болады(сурет. 4).
Қарау перспиктивасының орнын өзгерту арқылы біз өзіміздің дене өлшемін қабылдауын және көру қашықтығын өзгертеміз. (сурет 5).
Көлбеу сызықтары қиылысатын нүктені – қиылысу нүктесі деп атайды. Қиылысу нүктесі әрқашан горизонталь сызықта орналасды(сурет. 6).
Егер электр жарық бағанындар бар жолға шығып қарайтын болсақ , онда біз өз көзімізбен бағанның ені мен биіктігін нақты көре аламыз.
Біз қарап тұрған денеге тура сызық бойынмен қарасақ, қағаз парақшада бізде екі үшбұрыш пайда болады. Олар үлкен бұрыштары арқылы бір-бірімен бір нүктеде қиылысатын болады(сурет. 4).
Қарау перспиктивасының орнын өзгерту арқылы біз өзіміздің дене өлшемін қабылдауын және көру қашықтығын өзгертеміз. (сурет 5).
Көлбеу сызықтары қиылысатын нүктені – қиылысу нүктесі деп атайды. Қиылысу нүктесі әрқашан горизонталь сызықта орналасды(сурет. 6).
НАТЮРМОРТ СҮРЕТІН ОРЫНДАУДА МІНДЕТТЕР МЕН ҰСЫНЫСТАР
А) Кеністіктік перспективалар
Бізді қоршаған орта шынында негізгі құрамы кеңейтілім болатын кеністікте жатыр.Біз қарап тұратын денелер осы кеңістікте бізге қатысты әр түрлі қашықтықта орналасады.Біреуі жақын болса, басқалары ұзақ қашықтықта болады. Бізге жақын орналасқан денелер өлшемі үлкен болып көрінеді, ал алыстағы денелер кіші.
Егер электр жарық бағанындар бар жолға шығып қарайтын болсақ , онда біз өз көзімізбен бағанның ені мен биіктігін нақты көре аламыз.
Біз қарап тұрған денеге тура сызық бойынмен қарасақ, қағаз парақшада бізде екі үшбұрыш пайда болады. Олар үлкен бұрыштары арқылы бір-бірімен бір нүктеде қиылысатын болады(сурет. 4).
Қарау перспиктивасының орнын өзгерту арқылы біз өзіміздің дене өлшемін қабылдауын және көру қашықтығын өзгертеміз. (сурет 5).
Көлбеу сызықтары қиылысатын нүктені - қиылысу нүктесі деп атайды. Қиылысу нүктесі әрқашан горизонталь сызықта орналасды(сурет. 6).
Сурет. 4. Бақылау перспектива
(м.п.н. - бақылау орны).
Сурет 5. Бақылау орны (м.п.н.).
Бастауыш суретшілердің жиі қойатын сұрағы горизонт сызығы қайда орналасқаны жайла болады. Бірақ біз нақты қанағаттанатын жауап таппадық. Жетекші сұрақтарды қою арқылы горизонт сызыққа қарап біз дұрыс жауап таптық.Дұрыс жауабы-көзбен қарау.Горизонт сызығын біз көзімізбен қараймыз. Осыдан біз горизонт сызығының бақылаушының көзі қай жерде орналасса, сол деңгейде горизонт сызығы орналасуын көреміз. Горизонт төмен, орташа және жоғары болауы мүмкін. (сурет. 7, а, б, в).
Сурет 6. Қиылсу нүктесі
Кейбір денелерден біз емтихандық мазмұнға сай натюрморт саламыз.
а б в
Сурет 7. Төмен (а), Орташа (б), Жоғары (в) горизонт (г с. - горизонта сызығы).
Преспективті қиылысу заңына өмірде қолданылатын заттарда бағынады. (сурет 8, а, б, в).
а б в
Сурет 8. Төмен (а), орташа (б), жоғары (в) горизонт.
Б)Преспективті көру қысқартуларының түрлері
Табиғатта преспективасы бойынша бір-бірінен өзгеше екі түрі бар. Олардың санына қарай - фронтальды перспектива және қиғаш. Мысал ретінде жай кітаптың кескінін алайық. (сурет 9, 10).
Сурет. 9. Фронтальды перспек-
Сурет10. Кітаптың кескіні қиғаш преспективада, екі қиылсу нүктесі, силуэт-ромб тәрізді
тива, бір қиылсу нүктесі, силуэт- трапециальды.
В)Тік орналасқан цилиндрдің суреті
Дөңгелек формалы денелерді дұрыс кескіндеу үшін преспективадағы шеңберін құра білу керек. Егер біз шеңберге 90°-тан аз бұрыш жасап қарасақ, онда ол суретте сопақ түрде болады. Шеңбері квадрат түріне жақсы енеді.Егер квадрат кеңістігіне 90°аз бұрышпен қарайтын болсақ,онда ол фронтальді перспективада теңбүйірлі трапеция түріне айналады. (сурет. 11).
Сурет. 11. Фронтальды перспектива, горизонт сызығында бір қиылсу нүктесі
Г) Горизонталь кеңістікте цилиндрдің жатыс жағдайында суреті
Айналу осі бар денелер (цилиндлер,кувшиндер,вазалар,тәрелк елер,)тек бір қиылсу нүктесіне,фронтальді, ие болады.Егер басқаша болса бұл денелнр симметриялы емес болатын еді.
Қиғаш преспективадағы жатып орналасқан паралелипипедтің горизонтальды кеңістікте немесе фронтальды перспективадағы айналу осі бар денелерді бейнелеу - бұл бастауыш суретші үшін дөрекі қате. Бұл қателер кейбір оқулықтарда да жиі кездеседі.(мысалы.автордың суреті.12, 13)
Екінші дөрекі қате кескіндеу өнері бойынша кітаптарда жиі кездеседі. Оны ешкім байқамайды. Себебі көлемді дене формасы деп аталатын жалпы келісім бойынша қабылданған келісімі бар.
Дене формасы тек кеңістікті болуы мүмкін. Себебі ол кеңістікте орналасады. Оған ешкім қарсы шықпаған және кеңістікте өз орнын алады. Және ол үш кеңістік координататалры бойынша өлшенеді - X, Y, Z (ені, қалыңдығы, биіктігі) (мыс. автордың суреті. 14, 15).
Сурет. 12. Фронтальды перспектива, бір қиылсу нүктесі,бірақ горизонт сызығында емес одан төмен орналасқан.Қиылсу нүктесінің орналасуын оның бағыты көрсетеді.
Көлем сөзінің мағынасы дене формасының ішінде орналасқан кеңістікті білдіреді. Цилиндр көлемі-1600 куб.см. Бөтелке көлемі 0,5 литр, кітаптар көлемі 100 бет, мәтін көлемі 10000 белгі және т.б. Сондықтан кеңістікті форма деп айтсақ дұрыс болады. Бел көлемі немесе бөлшек көлемі дегенде біз шеңбердің ұзындығы ғана түсінеміз.
Сурет. 13.Цилиндрдің дұрыс кескінделмеуі
Тағы бір жалпылама келісім жүйесі бар. Горизонт сызығынан төмен орналасқан дене суретін салғанда үш қиылсу нүктесін сызбайды. Бірақ біз мұны дұрыс емес деп есептегенбіз.
Сурет. 14. Дұрыс емес.
Сурет. 15. Дұрыс.
Д) Көріністі қабылдау және денені табиғатпен кескіндеу
Нақты суреттің мәні туралы Чистяков П.П жазады: Қатаң, толық кескіндеу бірінші - біздің көзімізге көрінгендей, екінші - табиғатта қандай болса, дәл солай салынған дене болуы қажет.
Бұл жағдайда сөз суреттің кескінделу объектінде образды салынуы,үш ось кординаталары бойынша кеңістік формасында құрылғаны, екі ось ординатасының болуы немесе ұзындығы мен еніне байланысты өлшеу туралы айтылады.
Натюрмортты натурамен салу кезінде суретші табиғи өндірістен 2-3 өлшемді кеңістік аралығында алшақ тұруы қажет. Натурамен өте үлкен қашықтықта салу ұсынылмайды.
Денеге дейінгі арақашықты дұрыс таңдау денені нақты қабылдауға,суреттегі қажет емес преспективалық қысқартуларға рұқсат етеді және суретшіге сызықты-конструктивті құрылымда дене формасын нақты және айқын салуға мүмкіндік береді.
Кей жағдайда бастауыш суретшілердің натура жұмысын кескіндеуде маңызды шарттарға көңіл аудармайтыны жиі байқалады. Кез келген көру нүктесінен сурет салу суретшіні қиын жағдай қалдырады. Кейін ол жақсы қабылдаушылық қасиетінен айырылады және келесі де дененің бақылау формасын конструктивті құрылымда қиыналады.
Кеңістікте бақылау формасын үйрену негізгі кәсіби тәлім және әр бір жас суретшілерге, болашақ суретші-педагогтарға білім негізі болады.
Натурамен сурет салу - бұл денелер формасын құра білу , оны түсіну және қағаз бетінде оны айқын және анық кескіндей білу
Сыртқы контурда, силуэтті, абристі салуты бастауыш суретшілердің жұмыстарында көп кездестіруге болады.
Мұндай диалентті сурет салу дене пропорцияларын талдауынсыз және олардың арасындағы қашықтықты есептеуінсіз суретте дененің дұрыс салынбауын алып келеді. (сурет. 16 а).
.
а) б)
Сурет. 16. Дұрыс емес (а), дұрыс (б).
Мұндай кеңістікті сурет салынуынан құтылу үшін оқушы өте мұқият болуы қажет және дене констукциясы жайлы естен шығармаған жөн. Мұның астында ішкі, терең құрылымды денелерді түсіндіріледі. Дененің құрылымы астында біз өз көзімізбен көрген мүсінді өзіміз сала аламыз, ал кейде көрмеген нәрсені біз ойымызда сала аламыз.
Дене суретіндегі конструктивті шешім принципі барлық элементтерге негізделген сызба арқылы жүруі қажет (сурет. 16, б).
Үлкен конструктивті форма мағынасы оқулықта дененің барлық бөлігінің қатынасы ретінде немесе толық дене тек жай геометриялық бөліктермен қарастырылады. (цилиндр,конус,шар,пирамида,призма, куб) (сурет. 17).
Сурет. 17. Дене бөліктерінің қатынасы
Үлкен форма жайлы айтып Д.Н. Кардовский өзінің жұмыстарында былай жазды: Үлкен форма дегеніміз не? Бас - бұл шар тәрізді немес жұмыртқа тәрізді фигура; Жауырндағы қол - цилиндр; мұрын - төрт негізгі жазықтықпен шектелген призма. Мұның бәрі үлкен форма .Мұндай үлкен форма орналастын болса, оның құрылымын,сипаттамасын,өлшемдерін тексеру қажет. Кейін барып өміплік маңыздылығын енгізу керек (Д.Н. Кардовский өнер жайлы . М. 1960 г., с. 260.).
Суреттің конструктивті шешімі жайлы айтқанда кеңістік перспекстиваларындағы ережелеріне бағыну қажет. Олар бет жазықтығында бақыланып отырған кеңістік дененің дұрыс салынуына мүмкіндік береді.
Жазықтық тәсілімен форма құрылымын тексергенде Чистяков П.П жазды: Мысалы, куб салып жатқан оқушылар . Бірінші оны барлығын алсын. Ал кейін оны жазықтықпен тексерсін. (Чистяков П.П. Письма, жазылған кітаптар, ескертпе, с. 333).
Сурет салып жатқан адамға жақын орналасқан жазықтықты еске алу қажет,суретте алыстағы жазықтықтағы өлшемінен көбірек ұзындықпен салынуы қажет.
Натурамен сурет салғанда формаларды үйрену бұл тек қана сызықты-конструктивті құрылымды дененің дұрыс салуында емес. Бізді қоршаған денелерді біз белгілі бір шартта орналасқан жарық көсегімен қабылдаймыз.
Денені жарықтандыру бір мәнді емес, әр түрлі формада таралады.Кейде қаттырақ, кей жерде - әлсіз. Бұдан үлкен форманына құруда екінші тапсырма туындайды.Ол дененің конструктивті құрылымына байланысты жарық таралуының шекарасын анықтау және осы орнатылған шекара арқылы негізгі үндестік қатынасын шешу.
Дене көлеміне сай жарық таралам заңының бұзылуынан бастауыш суретшінің сурет кескінінде біз ақтауға келмейтін хаотикалық ашық және қараңғы дақтарды қарай аламыз.
Пропорция тек сызықты емес, сонымен қатар үндестікті және ашық-үндестік болып келеді.
Айналамыздағы денелерді кескіндеуде жиі кездесетін қателік - бір денеге және топ аралық желіге байланысты пропорцияның бұзылуы.
Кескіндеме сауаттылықты оқушы өз көзімен өлшем алуды үйрену қажет. Басында қарындаш арқылы өлшем анықтайтын болса, кейін көз арқылы пропорцияны анықтап үйрену қажет.
Міндетті түрде әр суретші мынадай сапаларды дамыту қажет:байқағыштық, назар аударғыштық, пропорция өлшемін анықтау сезімі,кескінді масштабтау .
Суретті тек бөліктерімен, майда бөлімдерімен салатын талапкерлер пропорцияларды көп қателіктерді жібереді. Оны жалпы формасынан, жалпы өлшемімен анықтаған жөн.
Мағынасы жағынан бірікккен бір немесе бірнеше топ денелерді өте маңызды тәсілмен кескіндеу- салыстыру әдісі деп аталады.
Салыстырмай әдемі сурет салу мүмкін емес. Адам санасының табиғаты басқа тәсілді ойлап таппады.
Осылай, натюрморт суретін салуда тізбекті кірістіру және силуэт,масса, форма мәнін пропорциальды анықтау бір бағытта жүруі қажет.Сызықты-конструктивтіден жарықты жабылуына дейін жүреді.
Шағылатын жарық сәулелері арқылы адам дененің нақты формасын қабылдайды. Жарық көзі денені жарықтандыру арқылы оның кеңістіктегі орнын анықтап қоймай, сонымен конструктивті құрылымына сай оның формасына сипаттама береді.
Кеңістіктің әр түрлі бөлімінде орналасу арқылы дене жарық көзіне әр түрлі бұрышпен орналасады. Және олардың жарықталынуы әр түрлі болады. Дене формасының көп жарықтанған бөлігін,яғни жарық көзінен көп жарық ағынан жұтатын денені жарық деп аталады.
Дененің беттік жарықталынуы жарық сәулелерінің түсуінің азаюымен төмендеп отырады. Мұндай жағдайда жарық сәулелері жартылай көлеңке туғызады.
Дене көлеңкесі деп дене формасының жарық көзінен келетін сәулелер түспейтін бөлігін айтады. Оны жеке көлеңке деп те аталады.
Түсу көлеңкесі деп жарықталған денеден басқа денеге түсетін көлеңке.Басқа жарық келіп түсуінен жабдықталған.
Басқа денеден бірінші денеге шағылған жарық, жарық көзіне жақын орналасса, бірінші денеде рефлекс қозғалысын тудырады.
Дене бетіндегі ең жарық бөлімін,көп жарық сәулесін шығарушы, ыстық нүкте деп аталады.
Жарық көлеңке күші деп жарық көзімен, дене бетіндегі жарық түстерінен фактурлығынан,материалынан,жарық сәулелерінің шағылу деігейінен денеге дейін арақашықтықты атайды
Жарық күштері табиғатта жарық көлеңкесіне сай белгілі қатынаста таралады.
Натурадағы жарық көлеңкелерінің градациялық әртүрлі күштері тон түсінігімен анықталады. Тон арқылы суретте жарық көлеңкелі қатар қағаз жазықтығында бақыланатын натурада ашық түстен ең қараңғы бөлікке дейін таралады.
Суретшінің кескіндеме материалында немесе ақ қағазда терең көлеңке мен түстің жарықтығын физикалық абсолюттік күш арқылы көрсететалмайды. Бірақ кескіндеме материалдағы тональдық шкалаға қарамай мықты суретші суретте салыстыру қатынасы тәсілімен әртүрлі түстердің үйлесімімен, жалпы көлеңкелі натуралы қатармен көрсете алады
Натураның тонольдық қатар диапозонына қарсы тұруы және кескіндеме материалдағы тональдық шкалады суретші кескінде тональдық масштабты қолданылады. Оның мағынасы біріншіден жарық көлеңкелері зоналары арасындағы форманы жасау кезіндегі тональдық түстердің қысқартылуы, екіншіден - суретте барлық тондар арасынан таралатын шекарадан ең жарық және ең төмен түстерді орнату. Суреттегі тармақталған тональды масштаб көлемі- ақ қағаз және толық қарындаштар күштері мен сипатталады.
Тональды масштабты таңдауда және суреттегі тональды қатар тұрғызуда тура байланыс болады.Ол оқушымен суретші-оқытушы арасындағы оқулық тапсырмаға сай орнатылған тональдық масштаб.
Натюрморт суретін шешуге де болады, немесе жарық гаммада, немесе орташа тональдықты, немесе өте жарық тондарда орнатуға болады.Музыканттар сияқты музыка қатты немесе жай ойнауға, немесе форте да, пианода ойнауға рұқсат. Дәл осыда жұмыстың орындалу принципі орнатылған.Бұл принципті ескермеу кеністік формада орналасқан тональдық пропорцияның бұзылуына алып келеді.
Кей суреттерде көлеңке рефлекс ретінде жоғалып кетеді, немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
А) Кеністіктік перспективалар
Бізді қоршаған орта шынында негізгі құрамы кеңейтілім болатын кеністікте жатыр.Біз қарап тұратын денелер осы кеңістікте бізге қатысты әр түрлі қашықтықта орналасады.Біреуі жақын болса, басқалары ұзақ қашықтықта болады. Бізге жақын орналасқан денелер өлшемі үлкен болып көрінеді, ал алыстағы денелер кіші.
Егер электр жарық бағанындар бар жолға шығып қарайтын болсақ , онда біз өз көзімізбен бағанның ені мен биіктігін нақты көре аламыз.
Біз қарап тұрған денеге тура сызық бойынмен қарасақ, қағаз парақшада бізде екі үшбұрыш пайда болады. Олар үлкен бұрыштары арқылы бір-бірімен бір нүктеде қиылысатын болады(сурет. 4).
Қарау перспиктивасының орнын өзгерту арқылы біз өзіміздің дене өлшемін қабылдауын және көру қашықтығын өзгертеміз. (сурет 5).
Көлбеу сызықтары қиылысатын нүктені - қиылысу нүктесі деп атайды. Қиылысу нүктесі әрқашан горизонталь сызықта орналасды(сурет. 6).
Сурет. 4. Бақылау перспектива
(м.п.н. - бақылау орны).
Сурет 5. Бақылау орны (м.п.н.).
Бастауыш суретшілердің жиі қойатын сұрағы горизонт сызығы қайда орналасқаны жайла болады. Бірақ біз нақты қанағаттанатын жауап таппадық. Жетекші сұрақтарды қою арқылы горизонт сызыққа қарап біз дұрыс жауап таптық.Дұрыс жауабы-көзбен қарау.Горизонт сызығын біз көзімізбен қараймыз. Осыдан біз горизонт сызығының бақылаушының көзі қай жерде орналасса, сол деңгейде горизонт сызығы орналасуын көреміз. Горизонт төмен, орташа және жоғары болауы мүмкін. (сурет. 7, а, б, в).
Сурет 6. Қиылсу нүктесі
Кейбір денелерден біз емтихандық мазмұнға сай натюрморт саламыз.
а б в
Сурет 7. Төмен (а), Орташа (б), Жоғары (в) горизонт (г с. - горизонта сызығы).
Преспективті қиылысу заңына өмірде қолданылатын заттарда бағынады. (сурет 8, а, б, в).
а б в
Сурет 8. Төмен (а), орташа (б), жоғары (в) горизонт.
Б)Преспективті көру қысқартуларының түрлері
Табиғатта преспективасы бойынша бір-бірінен өзгеше екі түрі бар. Олардың санына қарай - фронтальды перспектива және қиғаш. Мысал ретінде жай кітаптың кескінін алайық. (сурет 9, 10).
Сурет. 9. Фронтальды перспек-
Сурет10. Кітаптың кескіні қиғаш преспективада, екі қиылсу нүктесі, силуэт-ромб тәрізді
тива, бір қиылсу нүктесі, силуэт- трапециальды.
В)Тік орналасқан цилиндрдің суреті
Дөңгелек формалы денелерді дұрыс кескіндеу үшін преспективадағы шеңберін құра білу керек. Егер біз шеңберге 90°-тан аз бұрыш жасап қарасақ, онда ол суретте сопақ түрде болады. Шеңбері квадрат түріне жақсы енеді.Егер квадрат кеңістігіне 90°аз бұрышпен қарайтын болсақ,онда ол фронтальді перспективада теңбүйірлі трапеция түріне айналады. (сурет. 11).
Сурет. 11. Фронтальды перспектива, горизонт сызығында бір қиылсу нүктесі
Г) Горизонталь кеңістікте цилиндрдің жатыс жағдайында суреті
Айналу осі бар денелер (цилиндлер,кувшиндер,вазалар,тәрелк елер,)тек бір қиылсу нүктесіне,фронтальді, ие болады.Егер басқаша болса бұл денелнр симметриялы емес болатын еді.
Қиғаш преспективадағы жатып орналасқан паралелипипедтің горизонтальды кеңістікте немесе фронтальды перспективадағы айналу осі бар денелерді бейнелеу - бұл бастауыш суретші үшін дөрекі қате. Бұл қателер кейбір оқулықтарда да жиі кездеседі.(мысалы.автордың суреті.12, 13)
Екінші дөрекі қате кескіндеу өнері бойынша кітаптарда жиі кездеседі. Оны ешкім байқамайды. Себебі көлемді дене формасы деп аталатын жалпы келісім бойынша қабылданған келісімі бар.
Дене формасы тек кеңістікті болуы мүмкін. Себебі ол кеңістікте орналасады. Оған ешкім қарсы шықпаған және кеңістікте өз орнын алады. Және ол үш кеңістік координататалры бойынша өлшенеді - X, Y, Z (ені, қалыңдығы, биіктігі) (мыс. автордың суреті. 14, 15).
Сурет. 12. Фронтальды перспектива, бір қиылсу нүктесі,бірақ горизонт сызығында емес одан төмен орналасқан.Қиылсу нүктесінің орналасуын оның бағыты көрсетеді.
Көлем сөзінің мағынасы дене формасының ішінде орналасқан кеңістікті білдіреді. Цилиндр көлемі-1600 куб.см. Бөтелке көлемі 0,5 литр, кітаптар көлемі 100 бет, мәтін көлемі 10000 белгі және т.б. Сондықтан кеңістікті форма деп айтсақ дұрыс болады. Бел көлемі немесе бөлшек көлемі дегенде біз шеңбердің ұзындығы ғана түсінеміз.
Сурет. 13.Цилиндрдің дұрыс кескінделмеуі
Тағы бір жалпылама келісім жүйесі бар. Горизонт сызығынан төмен орналасқан дене суретін салғанда үш қиылсу нүктесін сызбайды. Бірақ біз мұны дұрыс емес деп есептегенбіз.
Сурет. 14. Дұрыс емес.
Сурет. 15. Дұрыс.
Д) Көріністі қабылдау және денені табиғатпен кескіндеу
Нақты суреттің мәні туралы Чистяков П.П жазады: Қатаң, толық кескіндеу бірінші - біздің көзімізге көрінгендей, екінші - табиғатта қандай болса, дәл солай салынған дене болуы қажет.
Бұл жағдайда сөз суреттің кескінделу объектінде образды салынуы,үш ось кординаталары бойынша кеңістік формасында құрылғаны, екі ось ординатасының болуы немесе ұзындығы мен еніне байланысты өлшеу туралы айтылады.
Натюрмортты натурамен салу кезінде суретші табиғи өндірістен 2-3 өлшемді кеңістік аралығында алшақ тұруы қажет. Натурамен өте үлкен қашықтықта салу ұсынылмайды.
Денеге дейінгі арақашықты дұрыс таңдау денені нақты қабылдауға,суреттегі қажет емес преспективалық қысқартуларға рұқсат етеді және суретшіге сызықты-конструктивті құрылымда дене формасын нақты және айқын салуға мүмкіндік береді.
Кей жағдайда бастауыш суретшілердің натура жұмысын кескіндеуде маңызды шарттарға көңіл аудармайтыны жиі байқалады. Кез келген көру нүктесінен сурет салу суретшіні қиын жағдай қалдырады. Кейін ол жақсы қабылдаушылық қасиетінен айырылады және келесі де дененің бақылау формасын конструктивті құрылымда қиыналады.
Кеңістікте бақылау формасын үйрену негізгі кәсіби тәлім және әр бір жас суретшілерге, болашақ суретші-педагогтарға білім негізі болады.
Натурамен сурет салу - бұл денелер формасын құра білу , оны түсіну және қағаз бетінде оны айқын және анық кескіндей білу
Сыртқы контурда, силуэтті, абристі салуты бастауыш суретшілердің жұмыстарында көп кездестіруге болады.
Мұндай диалентті сурет салу дене пропорцияларын талдауынсыз және олардың арасындағы қашықтықты есептеуінсіз суретте дененің дұрыс салынбауын алып келеді. (сурет. 16 а).
.
а) б)
Сурет. 16. Дұрыс емес (а), дұрыс (б).
Мұндай кеңістікті сурет салынуынан құтылу үшін оқушы өте мұқият болуы қажет және дене констукциясы жайлы естен шығармаған жөн. Мұның астында ішкі, терең құрылымды денелерді түсіндіріледі. Дененің құрылымы астында біз өз көзімізбен көрген мүсінді өзіміз сала аламыз, ал кейде көрмеген нәрсені біз ойымызда сала аламыз.
Дене суретіндегі конструктивті шешім принципі барлық элементтерге негізделген сызба арқылы жүруі қажет (сурет. 16, б).
Үлкен конструктивті форма мағынасы оқулықта дененің барлық бөлігінің қатынасы ретінде немесе толық дене тек жай геометриялық бөліктермен қарастырылады. (цилиндр,конус,шар,пирамида,призма, куб) (сурет. 17).
Сурет. 17. Дене бөліктерінің қатынасы
Үлкен форма жайлы айтып Д.Н. Кардовский өзінің жұмыстарында былай жазды: Үлкен форма дегеніміз не? Бас - бұл шар тәрізді немес жұмыртқа тәрізді фигура; Жауырндағы қол - цилиндр; мұрын - төрт негізгі жазықтықпен шектелген призма. Мұның бәрі үлкен форма .Мұндай үлкен форма орналастын болса, оның құрылымын,сипаттамасын,өлшемдерін тексеру қажет. Кейін барып өміплік маңыздылығын енгізу керек (Д.Н. Кардовский өнер жайлы . М. 1960 г., с. 260.).
Суреттің конструктивті шешімі жайлы айтқанда кеңістік перспекстиваларындағы ережелеріне бағыну қажет. Олар бет жазықтығында бақыланып отырған кеңістік дененің дұрыс салынуына мүмкіндік береді.
Жазықтық тәсілімен форма құрылымын тексергенде Чистяков П.П жазды: Мысалы, куб салып жатқан оқушылар . Бірінші оны барлығын алсын. Ал кейін оны жазықтықпен тексерсін. (Чистяков П.П. Письма, жазылған кітаптар, ескертпе, с. 333).
Сурет салып жатқан адамға жақын орналасқан жазықтықты еске алу қажет,суретте алыстағы жазықтықтағы өлшемінен көбірек ұзындықпен салынуы қажет.
Натурамен сурет салғанда формаларды үйрену бұл тек қана сызықты-конструктивті құрылымды дененің дұрыс салуында емес. Бізді қоршаған денелерді біз белгілі бір шартта орналасқан жарық көсегімен қабылдаймыз.
Денені жарықтандыру бір мәнді емес, әр түрлі формада таралады.Кейде қаттырақ, кей жерде - әлсіз. Бұдан үлкен форманына құруда екінші тапсырма туындайды.Ол дененің конструктивті құрылымына байланысты жарық таралуының шекарасын анықтау және осы орнатылған шекара арқылы негізгі үндестік қатынасын шешу.
Дене көлеміне сай жарық таралам заңының бұзылуынан бастауыш суретшінің сурет кескінінде біз ақтауға келмейтін хаотикалық ашық және қараңғы дақтарды қарай аламыз.
Пропорция тек сызықты емес, сонымен қатар үндестікті және ашық-үндестік болып келеді.
Айналамыздағы денелерді кескіндеуде жиі кездесетін қателік - бір денеге және топ аралық желіге байланысты пропорцияның бұзылуы.
Кескіндеме сауаттылықты оқушы өз көзімен өлшем алуды үйрену қажет. Басында қарындаш арқылы өлшем анықтайтын болса, кейін көз арқылы пропорцияны анықтап үйрену қажет.
Міндетті түрде әр суретші мынадай сапаларды дамыту қажет:байқағыштық, назар аударғыштық, пропорция өлшемін анықтау сезімі,кескінді масштабтау .
Суретті тек бөліктерімен, майда бөлімдерімен салатын талапкерлер пропорцияларды көп қателіктерді жібереді. Оны жалпы формасынан, жалпы өлшемімен анықтаған жөн.
Мағынасы жағынан бірікккен бір немесе бірнеше топ денелерді өте маңызды тәсілмен кескіндеу- салыстыру әдісі деп аталады.
Салыстырмай әдемі сурет салу мүмкін емес. Адам санасының табиғаты басқа тәсілді ойлап таппады.
Осылай, натюрморт суретін салуда тізбекті кірістіру және силуэт,масса, форма мәнін пропорциальды анықтау бір бағытта жүруі қажет.Сызықты-конструктивтіден жарықты жабылуына дейін жүреді.
Шағылатын жарық сәулелері арқылы адам дененің нақты формасын қабылдайды. Жарық көзі денені жарықтандыру арқылы оның кеңістіктегі орнын анықтап қоймай, сонымен конструктивті құрылымына сай оның формасына сипаттама береді.
Кеңістіктің әр түрлі бөлімінде орналасу арқылы дене жарық көзіне әр түрлі бұрышпен орналасады. Және олардың жарықталынуы әр түрлі болады. Дене формасының көп жарықтанған бөлігін,яғни жарық көзінен көп жарық ағынан жұтатын денені жарық деп аталады.
Дененің беттік жарықталынуы жарық сәулелерінің түсуінің азаюымен төмендеп отырады. Мұндай жағдайда жарық сәулелері жартылай көлеңке туғызады.
Дене көлеңкесі деп дене формасының жарық көзінен келетін сәулелер түспейтін бөлігін айтады. Оны жеке көлеңке деп те аталады.
Түсу көлеңкесі деп жарықталған денеден басқа денеге түсетін көлеңке.Басқа жарық келіп түсуінен жабдықталған.
Басқа денеден бірінші денеге шағылған жарық, жарық көзіне жақын орналасса, бірінші денеде рефлекс қозғалысын тудырады.
Дене бетіндегі ең жарық бөлімін,көп жарық сәулесін шығарушы, ыстық нүкте деп аталады.
Жарық көлеңке күші деп жарық көзімен, дене бетіндегі жарық түстерінен фактурлығынан,материалынан,жарық сәулелерінің шағылу деігейінен денеге дейін арақашықтықты атайды
Жарық күштері табиғатта жарық көлеңкесіне сай белгілі қатынаста таралады.
Натурадағы жарық көлеңкелерінің градациялық әртүрлі күштері тон түсінігімен анықталады. Тон арқылы суретте жарық көлеңкелі қатар қағаз жазықтығында бақыланатын натурада ашық түстен ең қараңғы бөлікке дейін таралады.
Суретшінің кескіндеме материалында немесе ақ қағазда терең көлеңке мен түстің жарықтығын физикалық абсолюттік күш арқылы көрсететалмайды. Бірақ кескіндеме материалдағы тональдық шкалаға қарамай мықты суретші суретте салыстыру қатынасы тәсілімен әртүрлі түстердің үйлесімімен, жалпы көлеңкелі натуралы қатармен көрсете алады
Натураның тонольдық қатар диапозонына қарсы тұруы және кескіндеме материалдағы тональдық шкалады суретші кескінде тональдық масштабты қолданылады. Оның мағынасы біріншіден жарық көлеңкелері зоналары арасындағы форманы жасау кезіндегі тональдық түстердің қысқартылуы, екіншіден - суретте барлық тондар арасынан таралатын шекарадан ең жарық және ең төмен түстерді орнату. Суреттегі тармақталған тональды масштаб көлемі- ақ қағаз және толық қарындаштар күштері мен сипатталады.
Тональды масштабты таңдауда және суреттегі тональды қатар тұрғызуда тура байланыс болады.Ол оқушымен суретші-оқытушы арасындағы оқулық тапсырмаға сай орнатылған тональдық масштаб.
Натюрморт суретін шешуге де болады, немесе жарық гаммада, немесе орташа тональдықты, немесе өте жарық тондарда орнатуға болады.Музыканттар сияқты музыка қатты немесе жай ойнауға, немесе форте да, пианода ойнауға рұқсат. Дәл осыда жұмыстың орындалу принципі орнатылған.Бұл принципті ескермеу кеністік формада орналасқан тональдық пропорцияның бұзылуына алып келеді.
Кей суреттерде көлеңке рефлекс ретінде жоғалып кетеді, немесе ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz