Сахара шөлі

Кіріспе

І. Сахара шөліне физикалық.географиялық баға беру.
2.1 Географиялық орны мен ерекшелігі
2.2 Геологиялық құрылымы және пайдалы қазбалары
2.3 Жер бедері
2.4 Климаты
2.5 Су қоры
2.6 Топырақ және өсімдік жамылғысы
2.7 Жануарлар әлемі
2.8 Сахараның құрылымдық.морфологиялық айырмашылықтары (Батыс Сахара, Орталық Сахара, Орталық таулы аудандар, Шығыс Сахара)

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Сахара – дүние жүзіндегі ең ыстық шөлдердің бір. Оның зор кеңістігіне алғаш рет тап болған адам қандай сезімде болатыны анық. Күннің өте үлкен отты шары көкжиек үстіне көтерілгенде шөл қызады. Құмның ыстықтығы сондай, түйенің құс аяғы ғана оның аптабын сезбейді – тасқа қол тигізу қиын... Құмның қызуынан ауа да қызады. Оның үстінде ауаның құрғақтығы соншама, одан ерін күйіп, жарыла бастайды. Көгілдір аспан күңгірт тартып, ауа мүлде тымық күйге енеді. Талтүстегі нағыз үрейлі аптап басталады.
Күндізгі адам төзгісіз аптап сүйектен өтетін түнгі суықпен алмасады. Температураның кенет төмендеуі нәтижесінде шөл бетінде бірден-бір ылғал көзі–шық тамшылары пайда болады.
Жер бетіндегі ең әйгілі де, үлкен шөлдің ашылмаған жұмбақтарына, ерекше табиғи жағдайы қызықпайтын адам табылмас. Шынында Сахара – ерекше табиғи жағдайы мен көптеген халық коныстанған, таңғажайып ежелгі тарихтан тұратын тұтас аумақ. Шексіз кеңістігі мен қатал ландшафттары оны одан аса ерекшелендіреді.
Сахара туралы шексіз көптеген ғылыми есептер, жұмыстар, кітаптар жазған. Яғни шөлді зерттеу көп ғалымдарды аса қызықтырған.
Бұл курстық жұмыста Сахара шөл болып табылатындықтан, ал шөлдердің даму, қалыптасу үрдістері, биологиялық жағдайлары да ұқас болып келетіндіктен, алдымен шөлдерге жалпы түсінік беріледі. Яғни Сахара шөлін қарастырмас бұрын шөл дегеніміз не екенін анықталынады. Одан кейін Сахараның географиялық орнына, геологиялық құрылысына, жер бедеріне, климат және су ресурстарына, флора және фаунасына сипаттама беріледі. Ары қарай шөлге антропогендік фактордың әсерін қарастырылады.
Сахара – тек ғана өлі шөл ғана емес, бұл - ертегідегі қалалар секілді көрінетін ғажайып көпірлі, мұнаралы қатпарлықты ландшафтар, бұл – мыңжылдық гүлдейтін ағаштары бар далалы алқап, бұл – алтынды түстес құмдақты дюналар. Шөл өзінің ерекше анағұрлым жасырынды, тыныш және басқа жер шары облыстарымен салыстырғанда қозғалмалы тіршілігін кешеді. Өзендер пайда болып, қайта кеуіп кетеді. Жаңбыр мен желдер тауларды бұзады. Құрғақ жерлер құнарлы болып, кейн оны құрғақшылық қайта құртады. Мұнда осы аймақтың қатал климаттық жағдайына бейімделіп, үйреніп кеткен жануарлар мекендеп, өсімдіктер өседі. Егер ұзақ ыстық айлар бойы тіршілік тоқтап қалғандай көрінсе, жаңбырлы уақыттарда тіршілік қызу үстінде болады.
Тұрақтылық пен шыдамдылық шөлдегі өмірді сипаттайды. Адам шөлде жүз мың жылдай тіршілік етуде. Осы уақыт бойы адам да, басқа да тіршілік иелері секілді климаттық барлық ауытқуын көтеріп келеді.
Сахара - Атлант мұхиты жағалауынан шығысқақарай бүкіл Африка арқылы және Қызыл теңізге дейін 5 мың шақырымға созылып жатыр. Сахара оңтүстіктен солтүстікке қарай 2 мың шақырымға созылып, Жерорта теңізі жағалауында оны құмы ежелгі Рим қалаларының қираған орнын басқады.
Мұндай үлкен кеңістіктегі алуан түрлі шөл беті әртүрлі тау жыныстарынан тұрады. Ұшы-қиыры жоқ сусыз жазықтардың бетін үлкен, жұмыр және шағыл тастар басып жатады - бұл тасты шөл. Сахараның нақ ортасында Тибести және Ахаггар ткалы үстірттері орналасқан. Желдің әрекетінен жартастар таңқаларлық пішінге ие болған. Жел жұмыр тастар мен құмды ұшырып, жартастардың бетіне соғады, құмтастағы сызаттарды тереңдете түседі. Сахара жер көлемінің шамамен 20%-ын құмды шөлдералып жатыр. Бұл құм төбелерден тұратын орасан зор құм теңізі. Құм төбелердің өсімдік жамылғысы жоқ бөлігі ұдайы көшумен болады. Басқа құмдар қозғалмайды. Оларды өте ұзын тамырлы өсімдіктер бекітіп тұрады. Сахара да сазды шөлдер де бар.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Петров М. П., Пустыни земного шара, Л., 1973; Капо-Рей Р.,
2. Французская Сахара, пер. с франц., М., 1958;
3. Сахара. [Сб. ст.], пер. с нем., М., 1971;
4. Силин-Бекчурин А. И., Подземные воды Северной Африки, М., 1962;
5. Furon R., Le Sahara. Géologic ressources minérales, 2 éd., P., 1964;
6. «http://ru.wikipedia.org/wiki/»Категория: Пустыня Сахара
7. Сахара. – науч. издание (ред Фадеев ЛА). – М.: Наука, 1971. – 144 с.
8. Нахтигаль, Г. – Сахара и Судан.: Результаты шестилетнего путешествия в Африке. – М.: Наука, 1987. – 306 с.
9. Галеш, И. – Сахара – не только песок. – научное издание. – М.: Наука, 1986. 144 с.
10. Физическая география материков и океанов: Учеб. для геогр. Спец ун-ов/ Ю.Г. Ермаков, Г.М. Игнатьев, Л.И. Куракова и др; Под общей ред. А.М. Рябчикова. – М.: Высш. шк., 1988. – 592 с.
11. Власова Т.В., Физическая география материков. Евразия, Африка. – Учебник для студентов географических специальностей пед. институтов. – Изд. 3-е, перераб. и доп. М.: «Просвещение», 1975.
12. И.Б. Галай. - Физическая география материков и океанов, І часть. - Минск. – 1988 г.