Еңбекті ұйымдастыру, нормалау, төлеу

1. Еңбекті ұйымдастыру
2. Еңбекті нормалау
3. Еңбекті төлеу

Қоғамның басты өндіргіш күші - адамдар. Қандай кәсіпорында болмасын, өндіргіш нәтижесі адамдардың еңбегін дұрыс ұйымдастыруға байланысты. Сондықтан еңбекті ұйымдастыруға әрқашан назар аударылуы қажет.
Ұйымдастыру деген ұғым тәртіпке, белгілі бір жүйеге келтіруді талап етеді. Кез келген еңбек ұжымы адамдардан құралады. Адамдардың әр тобына немесе әр қайсысына нақтылы тапсырма беріледі де, осы тапсырманы орындауға қажетті өндіріс құралдары бекітіледі және жағдай туғызылады. Олардың еңбегінің нәтижесі әркімнің өз міндетін жете біліп, оны абыроймен орындауына байланысты. Бұл үшін еңбекті дұрыс ұйымдастыра білу қажет.
Еңбекті ғылыми негізде ұйымдастыру деп әрбір ұжым мүшесінің еңбегін ғылым мен озат тәжірибе жетістіктері негізінде жетілдіріп отыруды, еңбек өнімділігінің жогары нәтижесіне жетуді айтады. Бұл ұғым өндіріс құралдарының неғұрлым ұтымды пайдалануын, озық технологияны пайдалана отырып жұмыс істеу мен демалуды өзара үйлестіріп отыруды талап етеді.
Енбек дұрыс ұйымдастырылуы үшін ол ғылыми негізде жинақты, үйлесімді, нәтижелі және мархабатты түрдегі жүйеге келтірілуі керек.
Ғылыми негіздегі жүйе деп еңбекті ұйымдастыруды жетілдіре беруге арналган шаралардың ғылыми талаптарға сәйкс болуын айтады.
Жинақты деген ұғым деген еңбекті ғылыми негізде ұйымдастырудың жан жақты жүргізілуін, яғни өндірістің барлық бағыттарында, салаларында іске асуын талап етеді.
Үйлесімді түрде еңбек ұйымдастырудың әр осы ұжымнын нақтылы жағдайларында, әр ғылыми талаптармен озық тәжірибе үлгісіне сәйкестендірілген түрі жатады.
Нәтижелі деп еңбек ұйымднстыруды жетілдіруге байлаиысты еңбек өнімділігімен өндіріс тиімділігінің артуын айтады.
Мархабатты түрде еңбек ұйымдастырылуы еңбек адамдарына жэйлі жағдай жасалып, олардың жұмыс істеп жүрген жерлеріндегі психофизиологиялық санитарлық және эстетикалық жағдайлардын қолайлы болуын талап етеді.
Еңбекті ғылыми негізде ұйымдастыру үш түрлі мақсатқа жету үшін қолданылады. Олар: экономикалық, психофизиологиялық және әлеуметтік мақсаттар.
Еңбекті ұйымдастырудың түрлері
Өндірістің қайсы саласында болса да еңбек ұжымдары қызмет етеді. Ұжым мүшелерінің саны әр қийлы болғанымен, олардың әрқайсысына нақты жұмыс тапсырылуы тиіс. Ол үшін осы жұмыстардың түрлерін, олардың қалай және не себпті жіктелетінің жете білу керек.
Ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында ерекшеліктеріне байланысты жұмыстар төмендегідей төрт түрге бөлінеді.
Техиологиялық жұмыстар. Бұған өсімдіктер мен малдың өсі кезеңдеріне байланысты түрлі технологиялық жер жырту, егін егу, егінді күту, ору, аналықтарды ұрықтандыру, төл алу, малды күту, бордақылау, тағы сол сияқты жұмыстар жатады.
Міндеттік жұмыстар. Өндірістік құралдарға қатысына байланысты әр адам негізгі жұүмысшы қатарына немесе оған қызмет ететін көмекшісіне жатады, сондай ақ маман немесе басшы қатарында болады.
Кәсіптік жұмыстар. Негізгі жұмысшылар өз кәсібі бойынша тракторшы, сауыншы, жылқышы тағы басқа кәсіптік қызмет атқаруға тиіс.

1. С. Әкімбеков, А.С. Баймұхаметова, У.А Жанандаров Экономикалық теория. Оқу құралы. Жалпы редакция С. Әкімбековтікі. — Астана: 2002. ISBN 9965-408-99-8