Текстиль матасына бояуды басудың теориялық негіздері

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
ІІ. 1. Қоюландырғыштар, қоюландылар, баспа бояулары
ІІ. 2 Баспа бояуларына қойылатын талаптар
ІІ.3 Баспа бояуларының тұрақтылығы
ІІ.4 Қоюландырғыштың қасиеттері және құрылымы
ІІ. 4.1. Жоғарғымолекулалық қоюландырғыштар классификациясы
ІІ.4.2. Қоюландырғыштардың химиялық құрылымы жіне қасиеттері
ІІ. 4.2.1 Полисахаридтер
ІІ.4.2.2. Синтетикалық полимерлі қоюландырғыштар
ІІ.4.2.3. Эмульсионды қоюландылар
ІІ.5. Баспа сапасының көрсеткіштері және
оған әсер ететін факторлар

Құрамына бояу мен бояуды басып шығару технологиясы енгізілген текстиль маталарын колорирлеу үрдісінің негізгі және нақты мақсаты – текстиль маталарынан жасалған бұйымдарды эксплуатациялаудың шынайы талаптарына төзімді, физика-химиялық әсерлер кешеніне берік және тапсырыс барушінің спектрлік қасиеттерге қоятын талаптарына (түс, бояу, тегістік, интенсивтілік, жарқырау) жауап беретін бояуды текстиль матасына қалыптастыру.
Бояу мен бояуды басып шығарудың нәтижелерінің ерекшелігі мынада, бірінші жағдайда бояу текстиль матасының барлық ауданы бойынша қалыптастырылады, ал екінші жағдайда бояу текстиль матасының жалпы ауданының белгілі бір бөлшектерінде ғана қалыптастырылады да баспа суретін түзеді.
Өрнектелген бояу текстиль матасының беткі қабатында анық басапны бере алатын ұүрамы күрделі консистентті (тұтқыр) баспа бояуын қолдануыдың есебінен қалыптастырылуы мүмкін. Текстиль маталарына бояуды басып шығарудың бояудын айтарлықтай ажыратылатын ерекшелігі – сұйық (әдетте сулы күйде) бояу композициясының (ерітінділер, дисперсиялар) орнына қоландырылған баспа бояуын пайдалану.
Осы ерекшелік бояуды басып шығарудың теориясы мен практикасын анықтайды, мұндағы оның негізінде қоюландығыш пен баспа бояуы текстиль матасына баспа бояуының ауысуына, өзіндік басылым деңгейінде таралып орнықтырылуына, және де басылған матаны жылулық өндеу деңгейінде бояғышты бекітуге айтарлықтай әсер етеді.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

ТЕКСТИЛЬ МАТАСЫНА БОЯУДЫ БАСУДЫҢ

ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

Кіріспе

Құрамына бояу мен бояуды басып шығару технологиясы енгізілген
текстиль маталарын колорирлеу үрдісінің негізгі және нақты мақсаты –
текстиль маталарынан жасалған бұйымдарды эксплуатациялаудың шынайы
талаптарына төзімді, физика-химиялық әсерлер кешеніне берік және тапсырыс
барушінің спектрлік қасиеттерге қоятын талаптарына (түс, бояу, тегістік,
интенсивтілік, жарқырау) жауап беретін бояуды текстиль матасына
қалыптастыру.

Бояу мен бояуды басып шығарудың нәтижелерінің ерекшелігі мынада,
бірінші жағдайда бояу текстиль матасының барлық ауданы бойынша
қалыптастырылады, ал екінші жағдайда бояу текстиль матасының жалпы
ауданының белгілі бір бөлшектерінде ғана қалыптастырылады да баспа суретін
түзеді.

Өрнектелген бояу текстиль матасының беткі қабатында анық басапны бере
алатын ұүрамы күрделі консистентті (тұтқыр) баспа бояуын қолдануыдың
есебінен қалыптастырылуы мүмкін. Текстиль маталарына бояуды басып шығарудың
бояудын айтарлықтай ажыратылатын ерекшелігі – сұйық (әдетте сулы күйде)
бояу композициясының (ерітінділер, дисперсиялар) орнына қоландырылған баспа
бояуын пайдалану.

Осы ерекшелік бояуды басып шығарудың теориясы мен практикасын
анықтайды, мұндағы оның негізінде қоюландығыш пен баспа бояуы текстиль
матасына баспа бояуының ауысуына, өзіндік басылым деңгейінде таралып
орнықтырылуына, және де басылған матаны жылулық өндеу деңгейінде бояғышты
бекітуге айтарлықтай әсер етеді.

Баспа бояуының тұтқырлығы, нақтырақ айтқанда үлпілдек-йілгіштік
қасиеттері оның текстиль матасына жағылатын сан мөлшерін және текстиль
матасына жағылудағы қалыңдық сипаттамасын, қорытындылай келе бояуды басу
сапасының параметрлерін, жарқырауды, беттік және астарлық қабаттардағы бояу
интенсивтілігні анықтайды. Текстиль матасындағы кептіруден кейін қалған
құрғақ заттар қалдығының саны, пайда болған қабыршықтың қалыңдығы, оның
физикалық құрылысы және химиялық құрылымы осы қабыршықтан текстиль
матасының талшықтарының құрылысына бояғышты көшірушінің жылдамдығы мен
тығыздығына, яғни бояғыштың бекітілу деңгейі мен бояудың ашық болуына әсер
етеді.

Жоғарыда айтылғандай текстиль матасына бояуды басып шығарудаың барлық
деңгейлерінде қоюладырғыштарадың атқаратын қызметі өте маңызды, сондықтан
енді біз қоюландырғыштардың бояуды басып шығару үрдісіне әсер етуінің
теориялық негіздері мен шынайы технологиясын қарастырамыз.

ІІ. 1. Қоюландырғыштар, қоюландылар, баспа бояулары

Баспа бояуы – бояуды бекітуге қажетті заттардан, қоюландылардын және
бояғыштардан құралған композиция (сілтілер, қышқылдар, диспергаторлар,
дымқылдандырғыштар және т.б.).

Қоюландылар – көпкомпонентті жоғарғы конструктивті дисперсті жүйелер
немесе берік консистентті жүйені – баспа бояуын құруға қабілетті дисперсті
бояғыштармен немесе ерітінділермен бейорганикалық араласуға қабілетті
полимер ерітінділері.

Қоюландырғыштар – қоюландының ішкі торлы кеңістікті құрылымды түзетін
және оның тұтқырлығын қамтамасыз ететін қоюландыдар компоненті.

Қоюландылар қасиеттері бірінші кезекте қоюландырғыштар қасиеттерімен
анықталады, ал баспа бояуының қасиеттері қоюландылар қасиеттерімен
анықталады.

Бояуды басып шығарудың бәжіриьесінде қолданылатын қоюландылар
талаптары бойынша мүлдем әртүрлі екі топқабөлінеді.

1. Бір фазалы құрылымды жүйені құрайтын жоғарғы молекулалық массалы
(қоюландырғыштар) гидрофильді полимерлердің сулы
төменконцентрациялы (2-4 %) ерітінділері.

2. Төменмолекулалы (қатты, сүйық, газ күйінде) заттардан құралатын
екіфазалы коллоидты жүйе.

ІІ. 2 Баспа бояуларына қойылатын талаптар

Баспа бояуларының тұтқырлығы табиғатпен және қоюландырғыш
концентрациясымен реттеледі және текстиль матасы мен бояғыш класының
түрімен, басып шығару әдісімен сипатталады.

Баспа бояуларының маңыздылығын түсіндіру міндетті, оны қалайша
бағалайды және оның қажетті мағынасына қалай қол жеткізуге болады.

Бұрын баспа бояуының қажетті тұтқырлық деңгейін таңдау мәселесі
эмпирикалық түрде шешетін, сынау мен қателесу (таңдау қателігі) әдісімен
жүзеге асатын. Бүгінгі күні ғылыми –реологиялық және білімнің даму
деңгейініңбасып шығару технолгиясына байланысты бұл мәселені ғылыми
негізде сандық үлесте шешуге болады және боғарғы сапалы баспаның
өндірістік нәтижелерін алуға болады. Баспа бояуының тұтқырлығы немесе оның
оның ағымын теккстиль матасына жағылатын баспа бояуының саны бойынша
анықтайды, сонымен қатар. Текстиль матасының сыртқы беткі қабаты мен оның
ішкі құрылымы (макросаңылаулар) арасындағы сипаттамасы.

Мысалы, басып шығару білігіндегі баспа бояуы текстильді матаға басып
шығару машинасының жүкті қысып сығуының есебінен олардың аралығында қысым
пайда болған жағдайда көшеді (ауысады) , мұнда текстиль матасының
құрылымына баспа бояуының ағып кетуі үшін белгі бір уақыт қажет.
Тұтқырлығы жоғарғы баспа бояуларының ағу жылдамдығы өте баяу және біліктің
матамен байланысу уақыты текстиль матасының құрылымына бояудың толықтай
сіңіп кетуіне жеткіліксіз. Жағдай текстиль матасының құрылымының қайтымсыз
деформациялануын алдын-алу мақсатында бақыланатын қысымның жоғарылауы
есебінен өзгеріске ұшырауы мүмкін.

Баспа бояуының тұтқырлығының жоғарғы шегі мата тығыздығымен және
басып шығару үрдісінің жүру талаптарымен анықталады. Баспа бояуының
тұтқырлығының төменгі шегі жо,арыды айтылғандай үрдіс талаптарына
байланысты, бірақ негізінен суреттің анық сызықтарына қол жеткізу
қажеттілігімен анықталады.

Барлық текстиль маталары капиллярлар жүйесін құрайтын көп талшықтан
құралған композицияға негізделеді: егер баспа бояуы текстиль матасындағы
оның пенетрациясын (енуін) анықтайтын қажетті тұтқырлыққа ие болмаған
жағдайда сұйықтық капиллярлар блойынша жоғары көтеріледі де талшықтардың
ісінуін тудырады, соның нәтижесінде суреттің анық болуы қамтамасыз
етілмейді. Сонымен, баспа бояуының пенетрациясының балгілі –бір
жылдамдығын қамтамасыз етуі тиіс, бірақ ол үнемі бақылауда болуы керек.
Басма бояуының тұтқырлық қасиеттері сурет контур сызығының анық болуын және
бояу интенсивтілігін анықтайды.

Басып шығару үрдісінің негізгі мақсатына жету – матадағы жоғарғы
сапалы өрнекті түстерге қол жеткізу баспалы-техникалық кешендер тәрізді
матада анықталады, баспа бояуы келесі талаптарға сәйкес келуі тиіс:

1) Бояғыш ерітіндісін ұстап тұру қабілеті мен қажетті консистенцияға
ие болуы тиіс, мұнымен сурет жиектерінің сапасының жақсы анық
болуын қамтамасыз етуі қажет;

2) Басып шығару білігінің гравюрін жақсылап сулау және гравюрленген
машиналар көмегімен басып шығару кезінде берік ұсталуы, шаблон
сүзгіші арқылы жақсы сіңуі қажет (фотофильмді басу);

3) Басып шығару үрдісі кезінде матаға толық және теңөлшемде көшу;

4) Сақтау кезінде тұрақтылықты қамтамасыз ету және басып шығару
машинасының әртүрлі жұмыс режиміне жоғарғы беріктікті сақтау;

5) Текстиль матасына кеуіп қалған баспа бояуының қыбыршығының
иілгіштігін және жоғарға адгезиялықты қамтамасыз ету;

6) Өсімтал ортада тез әрі біртегіс ісіну және бояғышты әлсіз ұстап
тұру, бұл бояғыштың матаға тез әрі толық өтуін қамтамасыз етеді;

7) Шаю кезінде матадан тез әрі толық жуылу.

Баспа бояуларына қойылатын кейбір талаптарға тоқталып кетейік.

ІІ.3 Баспа бояуларының тұрақтылығы

Баспа бояуларының тұрақтылығы көптеген себептерге, бірінші кезекте
қоюландырғыштың химиялық құрылымына байланысты. Қоюландырғыштарға
қойылатын бірінші және ең маңызды талап ол - оның баспа бояуына жататын
бояғыштарға қатысты химиялық инерттілігі.

Осылайша, егер қоюландырғыш анионды топты иемденетін болса, ендеше
оны катионды бояғыштармен бірге қолдануға болмайды, себебі баспа бояуының
тұтқырлығын күрт өзгертетін ерімейтін ион типті кешендерді түзеді. Анионды
қоюландырғыштар коптеген бояғыштар пішімдерін шығаратындардан құралған
металлдар тұздарымен химиялық түрде әсерлеседі. Полимерлі
қоюландырғыштардың көбі – полиэлектролиттер. Олардың кейбірі, мысалға
акрилды қышқыл туындылары, баспа бояуында электролиттердің қатысуы
жағдайында өте сезімтал. Электролиттер мұндай полимерлердің конформационды
ауысуын тудырады, бұл жүйе тұтқырлығының күрт өзгеруіне әкеліп соқтырады.

Баспа бояуларының тұрақтылығы көп жағдайда ортаның рН көрсеткішіне
байланысты. Мысалы, альгинаттар (табмғм полимерлер) рН (әлсәз сілтілі орта)
көрсеткішінің кіші интервалында ғана тұрақты баспа бояуын беруге
қабілетті, және қышқылды және қатты-сілтілі ортада тұрақты емес гельдерді
түзеді.

Полимерлі қоюландырғыштар негізіндегі баспа бояуларының тұрақтылығы
температура, сілті және қышқылдар әсеріндегі мүмкін болатын гидролиттік
деструкцияға байланысты.

Табиғи полимерлер негііндегі қоюландырғыштарда биополимерлерді жоятын
ферменттерді тудырушы бактериялар мен микроағзалар әсерінен биодеструкция
оңай жүреді. Мұндай қоюландырғыштар микроағзалар үйірінің дамуына
азықтық орта ретінде қалыптасады. Табиғи қоюландырғыштардың
биодеструкциясына төтеп беру үшін баспа бояуына микроағзаларды (фенол
туындылары немесе формальдегидті) жоятын арнайы препарат-консерванттарды
енгізеді.

Табиғи крахмал қоюладырғышы (полисахарид) негізіндегі қюланды және
баспа бояуы уақыт бойынша төменгі тұрақтылыққа ие, себебі крахмалды
құрауыштардың (амилаза) бірінің сызықтық макромолекулалары ассоциацияға
икемді.

Баспа бояуларының тұрақтылығына әртүрлі факторлардың әсері туралы
жоғарыда аталғанның барлығы да баспа бояулары мен қоюландырғыштар
өндірісінің тәжірибесінде толықтай қарастырылуы тиіс.

Матаны кептіруден кейінгі баспа бояуының
қабыршығының қасиеттері.

Текстиль матасына қоюланған баспа бояуын жаққан кейін бояуды өзіндік
бекіту деңгейінен кейін соңғы рет кептіріледі. Текстиль матасының беткі
қабатында және құрылымында аздап құрамында бояғыштары бар қоюландырғыштың
құрғақ қабыршығы түзіледі. Бекітудің алдында құрғақ мата кептіргіштің
жіберуші роликтері арқылы өткенде және шыққанда, арбаларға тиелгенде,
орамдарға оралғанда әртүрлі деформационды әсерлерге ұшырайды (созылу,
бүктелу). Бұл жағдайларда баспа бояуының құрғақ қабыршығы текстиль матасына
деген оның адгезиясымен және иілгіштігімен (сынғыштығымен) қамтамасыз
етілетін тұрақтылықты көрсетуі қажет. Кері жағдайда текстиль матасынан
құрғақ баспа бояуының үгітілуі, бояу интенсивтілігінің төмендеуі, бояудың
біртегіс болмауының туындауы, текстиль матасының басылмаған аудан бөлігінде
бояу таңбаларының пайда болуы жүреді.

Полимерлердің физика-химиясын білу олардың адгезионды және иілгіш
қасиеттерін басқаруға мүмкіндік береді. Осылайша, сызықтық полимерлер
тізбекті полимерлермен салыстырғанда жоғарғы адгезиялықты көрсетеді. Сол
уақытта сызықтық табиғи полимерлер, ереже бойынша, негізгі тізбекте
гидроксильді және карбоксильді топтардың үлкен санынан құралады, сондықтан
мұндай типті табиғи полимерлер кептіруден кейін текстиль матасында
молекулаішілік үлкен көлемде сутекті байланыстарымен сипатталатын сынғыш
қабыршықты түзеді. Мұндай баспа бояуларының қабыршықтарының сынғыштығын
төмендету үшін кептіру кезінде жоғарғы температурадан алшақ болу қажет және
баспа бояуының құрамына пластификатор қосады.

Текстиль матасында баспа бояуының құрғақ қабыршық түзуі оны қатты
етеді және сондықтан фиксация операциясы жүргізілгеннен тейін қоюландырғыш
пен беттік қаббатқа бекітілген бояуларды жою мақсатында мұқият жууды қажет
етеді. Ерекше жағдайда басып шығару үрдісінің жуу деңгейінде (пигментті
басу) қоюландарғыш және қабыршыққұрушы текстиль матасында текстиль
матасының өрнектерінің сапасын төмендетпейтін, берік және иілгіш қабыршық
қалыптастыруы тиіс. Бұл акрил қышқылдарыннан өндірілген синтетикалық
полимерлерден жасалған қоюландырғыштарды қолданудың есебінен жүзеге асады.
Қыбыршақтардың жоғарғы иілгіштігіне негізгі компоненттері ауандан,
төменмолекулалы көбіктүзушіден жіне көбікті тұрақтандырушыдан (полимердің
аз мөлшері) құралған көбікті қоюландыларды пайдалану арқылы қол жеткізуге
болады. Баспа бояуының құрамында құрғақ заттар (негізгі компонент – ауа)
өте аз болғандықтан кептіруден кейін текстиль матасында иілгіш қабыршық
түзіледі.

Түстің шығуына қоюландырғыштардың әсер етуі. Кептіру мен бояуды
басудан кейін текстиль матасында бояуды бекітуді баспа бояуының жоғарғы
дәрежелі қабыршықтың текстиль матасының жеке талшықтарына араласып кетуіне
және оның құрылымынды берік бекітілуіне қажетті талаптар қалыптастыру
қызметін атқаратын әртүрлі жылутасымалдаушылар арқасында жүзеге асады.
Жылутасымалдаушылар ретінде түрлі сипаттағы (қаныққан, қыздырылған) булар
мен ыстық құрғақ ауаны пайдаланады. Қаныққан бу – жылутасымалдаушы ретінде
тәжірибе жүзінде кең қолданысқа ие. Оның атмосферасында матаның беткі
қабатында су буының конденсациясы жүреді. Мұнда баспа бояуының қабыршығы
мен талшықтың ісінуі жүреді және текстиль матасының беткі қабатында аз
модульді (М1) өзіндік бояу ваннасы түзіледі. Осы мини ваннада бояғыштың
еруі, жеке талшықтардың беткі қабаттарына, кейін талшық құрылымына
диффузиялануы, яғни сіңіп кетуі жүреді. Бояғыш ісінген қабыршық қалыңдығына
тең келетін диффузиялық жолдан өтуі тиіс. Баспа бояуындағы ісінген
қабыршықтың бояғыш диффузиясының жылдамдығы, қарапайым талшықтар құрылымына
еніп кету көрсеткіші, сонымен бірге, түстің шығуы келесі факторларға
байланысты:

- Баспа бояуы қабыршығының қалыңдығы;

- Бояғыш пен қоюландырғыш арасында белгілі-бір әрекет түрінің болуы;

- Баспа блояуындағы құрғақ қалдық көлемі;

- Текстиль матасының беткі қабаты мен оның кқлемі аралығына қабыршық
қоюландырғышы мен баспа бояуын тарату;

Түстің шығуы бойынша үздік нәтижелерге қоюландырғыш пен бояғыштың
арасында тек қана сәйкестіктер болмай қоймай, керісінше анионды типтегі
қоюландырғыштар мен бояғыштардағыдай, қоюландырғыштың теріс зарядты
макромолекулалары (альгинаттар, акрилаттар) баспа бояуының ісінген
қабыршығынан онымен байланысқан талшықтардың беткі қабатына ығыстырады да,
антогонизм туындаған жағдайда қол жеткізуге болады.

Баспа бояуының құрамында құрғақ заттар құрамы аз болған сайын,
кептіруден кейін текстиль матасында пайда болатын қабыршық жұқарақ болады
және бояғыштың талшыққа диффузиясы жеңіл жүреді. Түстің шығуы оптикалық
әсер тәрізді, текстиль матасының беткі қабатында неғұрлым көбірек болса,
соғұрлым жоғары болады. Дегенмен беттік және астарлық қабатта қажетті
әсерлілікті қамтамасыз ету үшін текстиль матасына оны жағу кезінде
тереңдікті дұрыс таңдаған жөн. Еніп кету тереңдігі баспа бояуының
тұтқырлығымен және басу үрдісі (роликтіғ шаблонды) кезінде пайда болатын
қысым көмегімен анықталады. Пигментті баспа жағдайында түстің шығуы
қоюландырғышпен түзілген қабыршық мөлдірлігіне және қабыршықта
пигменттердің агрегациялануына (жарықты сіңіретін боялған бөлшектер санының
төмендеуіне байланысты оптикалық тығыздықтың төмендеуі) кедергі келтіретін
бекіту талаптарына байланысты.

Жуу кезінде қоюландыны дайындаудың

қарапайымдылығы және жою жеңілдігі.

Қажетті дңгейдегі тұрақты қасиеттері бар қоюладыны дайындау уақыты
ман талаптары (тампература, ортаның рН) және жуу кезінде қоюладыны жою
жеңілдігі қоюландырғышьың табиғатына байланысты және түрлендіріледі.

Мысалы, табиғи крахмал арзан, бірақ табиғаты бойынша (дәндік құрылым)
қоюландыны қайнатып алу үшін ұзақ уақытты және қатал талаптарды
температура, ортаның рН деңгейі, құрылғылар) қажет етеді. Крахмалды
қоюланды кептіруден кейін жуу деңгейінде жойылуы қйын. Крахмалдың және өзге
де табиғи полисахаридтердің физикалық және химиялық модификациясы
қасиеттерін жақсартады, оны тұрақтырақ етеді. Жуу кезіндегі жойылудың
жеңілділігі көп жағдайда қоюландырғыш комбинациясымен жүзеге асады.
Осылайша, крахмалды қоюландыға натрий альгинатының біраз қосылуы жуу
кезінде қоюландының оңай жойылуына септігін тигізеді, сонымен қатар баспа
бояуына дисперлеуші агенттер мен гидротопты заттарды қосу әсер етеді.

Қоюландырғыштардың құны. Қоюландырғыштардың құны оларды таңдауда
назарға ілігетін сипаттамаларының бірі. Бірақ бұл көрсеткіш өзге баспа
технологиясының үнемділігін анықтайтын факторлармен біріге бір кешен құрай
қарастырылуы мүмкін:

- Қоюландырғыштың оның қажетті концентрациясын анықтайтын қоюлану
қабілеті;

- Баспа бояуы мен қоюландыны дайындау құны;

- Баспа бояуы мен қоюландының тұрақтылығы;

- Текстиль матасына баспа бояуының сіңу деңгейі;

- Қоюланды түсінің шығуы;

- Жуу кезінде қоюландыны жою жеңілдігі;

- Ағынды суға түскен қоюландырғыштың биологиялық ыдырауы.

Осы факторлардың барлығын бірге алғанда қоюландырғыштың төмен құнынан да
маңызды болуы мүмкін.

ІІ.4 Қоюландырғыштың қасиеттері және құрылымы

Жоғарыда айтылғандай қоюланды мен қоюландырғыштарды екі топқа бөлуге
болады:

1. Полимер қоюландыларының төменконцентрленген ерітінділері өндірілетін
жоғарғы молекулалы қоюландырғыштар

2. Екіфазалы коллоидты өоюланды жүйесін құрайтын төменмолекулалы қатты,
сұйық, газ күйіндегі төменмолекулалы қоюландырғыштар.

1-ші топша қоюландырғыштарының ішкі құрылымы молекулааралық (химиялық емес)
тұрақты байланыстар (алдыменен сутектік) торлар есебінен қалыптасады. Бұл
байланыстар жүйесі полимерлік табиғатты қоюландырғыштардың үлпілдек-
иілгіштік тұтқырлық қасиеттерін анықтайды.

Екінші топшада қоюландырғыштар ретінде төменмолекулалық заттарды
пайдаланады: мысалы, қатты (саздың кейбір түрлері, мысалы бентонит), сұйық
(көміртектік сутек, мысалы, уайт-спирт), газ күйінде (ауа). Мұндай
екіфазалы коллоидты қоюланды жүйелердің ішкі берік құрылымы үшеуден кем
емес компоненттермен қамтамасыз етіледі: олардың екеуі ішкі және сыртқы
фазаларды құрайды, ал үшіншісі диспергатор, эмульгатор ролін атқарады.
Әдетте композицияның төртінші компонентті стабилизатор қосады.

ІІ. 4.1. Жоғарғымолекулалық қоюландырғыштар классификациясы

Бұл басып шығару технологиясында қолданылатын қоюландырғыштардың ең кең
тараған тобы. Бірінші сызба нұсқада қоюландырғыштар классификациясы
берілген, мұнда табиғи, жасанды (табиғи модифицирленген) және синтетикалық
полимерлер пайдаланылады.

Табиғи қоюландырғыштарға нейоногенді полисахаридтер (крахмал, карубин,
гуаран) және ионогенді полисахаридтер – полиуреонды қышқылдардың эфирлері
(полиуронидтер) мен тұздары жатады. Соңғысының макромалекулалары сызықтық,
сонымен қатар бұталы тарамдалған құрылымды иемденеді. Сызықтық
полиуронидтерге альгинаттар, каррагенаттар және өсімтал пектиндер (күнбағыс
пектині), ал бұталы тарамдалған полиуретандарға өсімтал камеди және трагант
жатады.

Жасанды қоюландырғыштарға крахмал модификациясы тауарларын – өсімтал
крахмалдарды және декстриндерді, крахмалдың (карбоксилметилкрахмал,
сольвитоздар) және целлюлозаның (карбоксилметилцеллюлоза,
сульфоэтилцеллюлоза) ионогенді, ионогенді емес және аралас эфирлері,
карубиннің және гуаранның эфирлері жатады.

Табиғи қоюландырғыштарға нейоногенді полисахаридтер (крахмал, карубин,
гуаран) және ионогенді полисахаридтер – полиуреонды қышқылдардың эфирлері
(полиуронидтер) мен тұздары жатады. Соңғысының макромалекулалары сызықтық,
сонымен қатар бұталы тарамдалған құрылымды иемденеді. Сызықтық
полиуронидтерге альгинаттар, каррагенаттар және өсімтал пектиндер (күнбағыс
пектині), ал бұталы тарамдалған полиуретандарға өсімтал камеди және трагант
жатады.

Жасанды қоюландырғыштарға крахмал модификациясы тауарларын – өсімтал
крахмалдарды және декстриндерді, крахмалдың (карбоксилметилкрахмал,
сольвитоздар) және целлюлозаның (карбоксилметилцеллюлоза,
сульфоэтилцеллюлоза) ионогенді, ионогенді емес және аралас эфирлері,
карубиннің және гуаранның эфирлері жатады.

Синтетикалық қоюландырғыштарды карбо- және гетеротізбекті деп топтастыруға
болады. Карботізбекті қоюландырғыштар сызықтық және сирек кездесетін
ионогенді және ионогенді емес полимерлерден, сонымен қатар ионогенді емес
топтармен қатар ионогенді топтардың біраз үлесінен құралған аралас
құрылымды полимерлерден тұрады. Ионогенді синтетикалық қоюландырғыштарға
бірнегіздік полиакрилды және полиметакрилды қышқылдар (ПАК, ПМАК) және
екінегіздік полиқышқылдар – малеинді ангидридті сополимер этилендері ( ЭМА
сополимерлері), араласқа – ионогенді емес топтармен қатар 10%-ға жуық
ионогенді карбоксил топтарынан құралған полиакриламид (ПАА) және винакрил
(акрил қышқылы мен винил спиртінің сополимерлері) жатады. Гетеротізбекті
синтетикалық қоюландырғыштарға полиэтиленглюколь туындылары – полиокстер
жатады.

ІІ.4.2. Қоюландырғыштардың химиялық құрылымы жіне қасиеттері

Қоюландырғыш ретінде табиғи поламерлер, олардың химиялық туындылары,
синтетикалық полимерлер және төменмолекулалы заттар. Қоюландырғыштардың
негізгі типтеріне мысал ретінде олардың химиялық құрылымы мен қасиеттерін
қарастырайық.

ІІ. 4.2.1 Полисахаридтер

Табиғатта өсімдік әлемі күнделікті көп мөлшерде әртүрлі химиялық құрылымды
полисахаридтерді бөледі. Қарапайым звено ретінде көміртектісутек циклінен
құралған полисахаридтердің көбі салыстырмалы төменгі концентрацияда
қоюландырғыш ретінде қолданыла алатын тұтқыр ерітінділерді немесе
дисперсияларды беруге қабілетті. Өсімдіктің әрбір түрі бір немесе бірнеше
полисахарид түрлерін синтездейді. Өсімдіктердің құрамындағы полисахарид
мөлшері қатты өзгермелі. Өсімдіктің құрамында полисахаридтің шектен тыс көп
мөлшерде болуы жағдайында оны полисахарид өнеркәсіптік өндірісінде
пайдалану тиімдірек болады.

Полисахарид негізіндегі қоюландырғыштарды алуда негізгі шикізаттар:

- ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.