Қаржыландыру және қаржы менеджменті
Жоспар
І. Кіріспе
а) Қаржы менеджменті
ІІ. Негізгі бөлім
а) Қаржыландыру
б) Капитал
в) Ақша
ІІІ. Қорытынды
І. Кіріспе
а) Қаржы менеджменті
ІІ. Негізгі бөлім
а) Қаржыландыру
б) Капитал
в) Ақша
ІІІ. Қорытынды
Қаржы менеджменті
Қаржы менеджменті – компанияның, кәсіпорынның, ұйымның ақша айналымын, қаржы қорларының құралуы мен пайдаланылуын басқару жүйесі.
Қаржы менеджментінің нысандары:
- қаржы саясаты;
- басқару әдістері;
- қаржы құралдары;
- қаржының тұрақтылығы;
- қаржы өсуін қамтамасыз ету жолында басқарушылық шешімге қатысушы және осы шешімдерді нақты жүзеге асырушы адамдар. Қаржы менеджменті қаржы жүйесінің барлық буындарын қамтиды және нарық жағдайында басқару құрылымының аса маңызды құрамдас бөлігі ретінде әрекет етеді.
Қаржы менеджментінің негізгі – болашақта қаржы қорларын тиімді пайдалану факторларын талдауға негізделген, қаржы қызметтерінің іс-қимыл бағытын айқындайтын қаржы саясаты.
Тиісті қаржы саясатын жасау үшін қажетті қаржы талдауының көздері ретінде мемлекеттік қаржы органдарының ресми есептемелері, нарықтық мекемелік құрылымдардың (банктердің, инвестициялық компаниялардың, тауар, қор және валюта биржаларының) ақпараты, статистикалық деректер, сала аралық және ел аралық салғастырмалар, компаниялардың сыртқы тұтынушылар үшін дайындалған қаржылық-бухгалтерлік есеп-қисабы пайдаланылады.
Тиімді қаржы менеджменті көздейтін мақсаттар:
- компания қызметінің пайдалыэкономикалық нәтижесін молайту;
- оның экономикалық әулетін арттыру;
- шығынды мейлінше азайту;
- пайданы барынша көбейту;
- рыноктың бәсекелестік қабілетін қамтымасыз ету;
- қаржыландырудың қолда бар көздерін тиімді пайдалану;
- жаңа көздерді тарту;
- компания активтерінің құрылымын оңтайландыру;
- компанияның қаржылық тұрақтылығын қамтымасыз ету;
Қаржыны басқару әдістері нақты-тарихи сипатта болады және макродеңгей мен микродеңгейдегі экономикалық қатынастардың дамуына қарай өрбиді. Дамыған нарықтық қатынастар жағдайында қаржыны басқарудың мынандай әдістері қолданылады:
- болжау
- жоспарлау
- қаржыландыру
- несиелендіру
- өзін-өзі қаржыландыру
- салық салу
- сақтандыру
- лизинг
- траст
- факторинг
- Кепілзат
- қаржылай ынталандыру
- санкциялар қолдану
Қаржы менеджменті қаржы құралдарының көмегімен іске асырылады, оларға мыналар жатады:
бастапқы құралдар – ақшалай қаражат, дебиторлық және кредиторлық берешек;
қысқа мерзімді қаржы жұмсалымы – акциялар мен облигациялар;
қосалқы құралдар – опциондар, фьючерстер, фарвардтық келісім-шарттар.
Компанияда қаржыны арнайы құрылған қызметтер басқарады, оларға, әдетте, қаржы жөніндегі вице-президенттер не қаржы директорлары басшылық жасайды. Қаржы қызметінің құрылымына қаржыны талдаумен, болжам жасаумен және жоспарлаумен, несие саясатымен, ақшалай қаражатты және қысқа мерзімді қаржы жұмсалымдарын басқарумен, салық салумен және мемлекеттік реттеуші органдармен өзара қарым-қатынасты жолға қоюмен, инвестициялық қызметпен, сондай-ақ, компанияның бухгалтерлік есеп-қисабын жасаумен айналысатын бөлімшілер кіреді.
Қаржыландыру - қажетті қаржы қорларымен қамтымасыз ету.
Кәсіпорындарды, салаларды, жалпы экономиканы, әлеуметтік аяны, аймақтарды өркендетуге, елдің ұлттық қорғанысын қамтымасыз етуге, қоғамдық өмірдің басқа да салаларын дамытуға жұмсалатын шығындарды өтейді. Кәсіпорындардың, түрлі деңгейдегі бюджеттердің, бюджеттен тыс қорлардың, жекеше инвесторлардың қаражаты басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады. Қаржыландыру көлемі жоспарланған шығыстардың және оларды қамтымасыз ету көздерінің негізінде айқындалады. Коммерциялық кәсіпорындардың қаржы қорлары мен өзара қаржылық қатынастар кәсіпорынның бизнес-жоспарында көрсетіледі.
Сметалық қаржыландыруда тұрған мекемелер мен ұйымдарды ұстауға және ұлғайтуға жұмсалатын шығындар негізінен республикалық немесе жергілікті бюджеттердің есебінен жұмсалады. Ұйымдардың ақшалай қаражатының нақты нысаналы мақсатына қарай жалақыны қаржыландыру ұзақ мерзімге пайдаланылатын заттарды сатып алуды, жалдауды, көлік шығындарын, күрделі жөндеуді
Қаржы менеджменті – компанияның, кәсіпорынның, ұйымның ақша айналымын, қаржы қорларының құралуы мен пайдаланылуын басқару жүйесі.
Қаржы менеджментінің нысандары:
- қаржы саясаты;
- басқару әдістері;
- қаржы құралдары;
- қаржының тұрақтылығы;
- қаржы өсуін қамтамасыз ету жолында басқарушылық шешімге қатысушы және осы шешімдерді нақты жүзеге асырушы адамдар. Қаржы менеджменті қаржы жүйесінің барлық буындарын қамтиды және нарық жағдайында басқару құрылымының аса маңызды құрамдас бөлігі ретінде әрекет етеді.
Қаржы менеджментінің негізгі – болашақта қаржы қорларын тиімді пайдалану факторларын талдауға негізделген, қаржы қызметтерінің іс-қимыл бағытын айқындайтын қаржы саясаты.
Тиісті қаржы саясатын жасау үшін қажетті қаржы талдауының көздері ретінде мемлекеттік қаржы органдарының ресми есептемелері, нарықтық мекемелік құрылымдардың (банктердің, инвестициялық компаниялардың, тауар, қор және валюта биржаларының) ақпараты, статистикалық деректер, сала аралық және ел аралық салғастырмалар, компаниялардың сыртқы тұтынушылар үшін дайындалған қаржылық-бухгалтерлік есеп-қисабы пайдаланылады.
Тиімді қаржы менеджменті көздейтін мақсаттар:
- компания қызметінің пайдалыэкономикалық нәтижесін молайту;
- оның экономикалық әулетін арттыру;
- шығынды мейлінше азайту;
- пайданы барынша көбейту;
- рыноктың бәсекелестік қабілетін қамтымасыз ету;
- қаржыландырудың қолда бар көздерін тиімді пайдалану;
- жаңа көздерді тарту;
- компания активтерінің құрылымын оңтайландыру;
- компанияның қаржылық тұрақтылығын қамтымасыз ету;
Қаржыны басқару әдістері нақты-тарихи сипатта болады және макродеңгей мен микродеңгейдегі экономикалық қатынастардың дамуына қарай өрбиді. Дамыған нарықтық қатынастар жағдайында қаржыны басқарудың мынандай әдістері қолданылады:
- болжау
- жоспарлау
- қаржыландыру
- несиелендіру
- өзін-өзі қаржыландыру
- салық салу
- сақтандыру
- лизинг
- траст
- факторинг
- Кепілзат
- қаржылай ынталандыру
- санкциялар қолдану
Қаржы менеджменті қаржы құралдарының көмегімен іске асырылады, оларға мыналар жатады:
бастапқы құралдар – ақшалай қаражат, дебиторлық және кредиторлық берешек;
қысқа мерзімді қаржы жұмсалымы – акциялар мен облигациялар;
қосалқы құралдар – опциондар, фьючерстер, фарвардтық келісім-шарттар.
Компанияда қаржыны арнайы құрылған қызметтер басқарады, оларға, әдетте, қаржы жөніндегі вице-президенттер не қаржы директорлары басшылық жасайды. Қаржы қызметінің құрылымына қаржыны талдаумен, болжам жасаумен және жоспарлаумен, несие саясатымен, ақшалай қаражатты және қысқа мерзімді қаржы жұмсалымдарын басқарумен, салық салумен және мемлекеттік реттеуші органдармен өзара қарым-қатынасты жолға қоюмен, инвестициялық қызметпен, сондай-ақ, компанияның бухгалтерлік есеп-қисабын жасаумен айналысатын бөлімшілер кіреді.
Қаржыландыру - қажетті қаржы қорларымен қамтымасыз ету.
Кәсіпорындарды, салаларды, жалпы экономиканы, әлеуметтік аяны, аймақтарды өркендетуге, елдің ұлттық қорғанысын қамтымасыз етуге, қоғамдық өмірдің басқа да салаларын дамытуға жұмсалатын шығындарды өтейді. Кәсіпорындардың, түрлі деңгейдегі бюджеттердің, бюджеттен тыс қорлардың, жекеше инвесторлардың қаражаты басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады. Қаржыландыру көлемі жоспарланған шығыстардың және оларды қамтымасыз ету көздерінің негізінде айқындалады. Коммерциялық кәсіпорындардың қаржы қорлары мен өзара қаржылық қатынастар кәсіпорынның бизнес-жоспарында көрсетіледі.
Сметалық қаржыландыруда тұрған мекемелер мен ұйымдарды ұстауға және ұлғайтуға жұмсалатын шығындар негізінен республикалық немесе жергілікті бюджеттердің есебінен жұмсалады. Ұйымдардың ақшалай қаражатының нақты нысаналы мақсатына қарай жалақыны қаржыландыру ұзақ мерзімге пайдаланылатын заттарды сатып алуды, жалдауды, көлік шығындарын, күрделі жөндеуді
Қаржы менеджменті
Қаржы менеджменті – компанияның, кәсіпорынның, ұйымның ақша айналымын,
қаржы қорларының құралуы мен пайдаланылуын басқару жүйесі.
Қаржы менеджментінің нысандары:
- қаржы саясаты;
- басқару әдістері;
- қаржы құралдары;
- қаржының тұрақтылығы;
- қаржы өсуін қамтамасыз ету жолында басқарушылық шешімге қатысушы
және осы шешімдерді нақты жүзеге асырушы адамдар. Қаржы менеджменті қаржы
жүйесінің барлық буындарын қамтиды және нарық жағдайында басқару
құрылымының аса маңызды құрамдас бөлігі ретінде әрекет етеді.
Қаржы менеджментінің негізгі – болашақта қаржы қорларын тиімді
пайдалану факторларын талдауға негізделген, қаржы қызметтерінің іс-қимыл
бағытын айқындайтын қаржы саясаты.
Тиісті қаржы саясатын жасау үшін қажетті қаржы талдауының көздері
ретінде мемлекеттік қаржы органдарының ресми есептемелері, нарықтық
мекемелік құрылымдардың (банктердің, инвестициялық компаниялардың, тауар,
қор және валюта биржаларының) ақпараты, статистикалық деректер, сала аралық
және ел аралық салғастырмалар, компаниялардың сыртқы тұтынушылар үшін
дайындалған қаржылық-бухгалтерлік есеп-қисабы пайдаланылады.
Тиімді қаржы менеджменті көздейтін мақсаттар:
- компания қызметінің пайдалыэкономикалық нәтижесін молайту;
- оның экономикалық әулетін арттыру;
- шығынды мейлінше азайту;
- пайданы барынша көбейту;
- рыноктың бәсекелестік қабілетін қамтымасыз ету;
- қаржыландырудың қолда бар көздерін тиімді пайдалану;
- жаңа көздерді тарту;
- компания активтерінің құрылымын оңтайландыру;
- компанияның қаржылық тұрақтылығын қамтымасыз ету;
Қаржыны басқару әдістері нақты-тарихи сипатта болады және макродеңгей
мен микродеңгейдегі экономикалық қатынастардың дамуына қарай өрбиді.
Дамыған нарықтық қатынастар жағдайында қаржыны басқарудың мынандай әдістері
қолданылады:
- болжау
- жоспарлау
- қаржыландыру
- несиелендіру
- өзін-өзі қаржыландыру
- салық салу
- сақтандыру
- лизинг
- траст
- факторинг
- Кепілзат
- қаржылай ынталандыру
- санкциялар қолдану
Қаржы менеджменті қаржы құралдарының көмегімен іске асырылады, оларға
мыналар жатады:
бастапқы құралдар – ақшалай қаражат, дебиторлық және кредиторлық
берешек;
қысқа мерзімді қаржы жұмсалымы – акциялар мен облигациялар;
қосалқы құралдар – опциондар, фьючерстер, фарвардтық келісім-шарттар.
Компанияда қаржыны арнайы құрылған қызметтер басқарады, оларға,
әдетте, қаржы жөніндегі вице-президенттер не қаржы директорлары басшылық
жасайды. Қаржы қызметінің құрылымына қаржыны талдаумен, болжам жасаумен
және жоспарлаумен, несие саясатымен, ақшалай қаражатты және қысқа мерзімді
қаржы жұмсалымдарын басқарумен, салық салумен және мемлекеттік реттеуші
органдармен өзара қарым-қатынасты жолға қоюмен, инвестициялық қызметпен,
сондай-ақ, компанияның бухгалтерлік есеп-қисабын жасаумен айналысатын
бөлімшілер кіреді.
Қаржыландыру - қажетті қаржы қорларымен қамтымасыз ету.
Кәсіпорындарды, салаларды, жалпы экономиканы, әлеуметтік аяны,
аймақтарды өркендетуге, елдің ұлттық қорғанысын қамтымасыз етуге, қоғамдық
өмірдің басқа да салаларын дамытуға жұмсалатын шығындарды өтейді.
Кәсіпорындардың, түрлі деңгейдегі бюджеттердің, бюджеттен тыс қорлардың,
жекеше инвесторлардың қаражаты басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады.
Қаржыландыру көлемі жоспарланған шығыстардың және оларды қамтымасыз ету
көздерінің негізінде айқындалады. Коммерциялық кәсіпорындардың қаржы
қорлары мен өзара қаржылық қатынастар кәсіпорынның бизнес-жоспарында
көрсетіледі.
Сметалық қаржыландыруда тұрған мекемелер мен ұйымдарды ұстауға және
ұлғайтуға жұмсалатын шығындар негізінен республикалық немесе жергілікті
бюджеттердің есебінен жұмсалады. Ұйымдардың ақшалай қаражатының нақты
нысаналы мақсатына қарай жалақыны қаржыландыру ұзақ мерзімге пайдаланылатын
заттарды сатып алуды, жалдауды, көлік шығындарын, күрделі жөндеуді, күрделі
құрылысты, өзге де ағымдағы шығындарды қаржыландыру болып бөлінеді.
Қаржыландыру жоспарлылық, қаражаттың нысаналы мақсатқа жұмсалуы, барлық
деңгейдегі бюджеттерден.
Ақша – жалпыға бірдей балама ретінде барлық басқа тауарлардың құнын
көрсететін ерекше тауар. Ақша барлық тауар өндірушілер, сатушылар,
тұтынушылар арасындағы экономикалық байланысты қамтамасыз етеді.
Ақша тауар өндірісі мен тауар айырбасының тарихи дамуы нәтижесінде
пайда болды. Алғашқы кезде бір еңбек өнімі екінші еңбек өніміне тікелей
айырбасталған. Кейінірек айырбас сауда дамуының барысында құнның жай
формасының орнына құнның толық және жайылыңқы формасы келді. Одан әрі өндіс
пен айырбастың дамуы нәтижесінде тауарлар арасынан бір тауар бөлініп шығып,
басқа тауарлар осы тауарларға айырбасталды. Құнның ең жоғары ақша
формасындағы жалпыға бірдей балама рөлі бір таурдың екіншісіне тиді,яғни
ерекше тауар түрі – ақша пайда болды. Осы кезде әр түрлі тайпалар мен
халықтар арасындағы ақша ретінде ішкі және сыртқы сауда-саттықтың басты
заттары болып табылатын тауарлар бөлініп шықты. Ақша рөлін кейбір
халықтарда (гректер, римдіктер, славяндар, монғолдар, т.б.) мал, ертедегі
Русьте, Скандинавияда – аң терісі, Қытайда – шай, Абиссинияда – тұз
атқарды. Қазақстанда ішкі сауда-саттық жүргізу үшін жалпыға бірдей балама
ретінде тоқты немесе саулық қой пайдаланылды. Бертін келе тауар өндірісі
мен тауар айырбасының дамуы және халықтар арасындағы қарым-қатынастың
ұлғаюы нәтижесінде ақша рөлі түрлі металдарға ауыса бастады. Өйткені металл
(әсіресе, алтын, күміс) өзінің табиғаи қасиетінің арқасында ақша рөлін
атқаруға өте қолайлы болды. Алтын мен күмістің жылпыға бірдей балама рөлін
атқаруына байланысты құнның жалпылық формасы ақша формасымен айырбасталды.
Ол кез-келген тауарға айырбасталды.
Б.з.б. 3 ғасырдағы хуннулар ақша орнына күміс пышақты пайдаланып келсе,
б.з. 1 ғасырында салық есебіне алтын, күміс құймаларды алып тұрған. Ақ
ғұндар бір бетіне пехлеви, екінші бетіне эфталит (түркі-руни) жазуы бар
теңгелер (б.з. 5 – 6 ғ.) жасап, сауда айналымына кіргізген. Қазақ елі
(қазақ халқы құрған негізгі тайпалар) баба түркілер Ұлы Жібек жолына
орналасқандықтан ақша жасау, оны айналымға енгізуді өмір қажеттілігі деп
тым ерте қолға алған. 6 – 8 ғасырларда билеуші рулардың таңбасы қашалған,
рулардың таңбасы қашалған, ру рәмізін бейнелеген теңгелер құя бастаған.
Сырдарияның орта алабында өмір сүрген тайпалардың қола теңгелері, 6 – 8
ғасырлардың 1-жартысына дейінгі аралықты қолданылған. Бұл теңгелерде Ашиде
әулетінің рәмізі болған арыстан бейнеленген. Мұндай теңгелерді Суяб, Тараз
қалаларындағы арнаулы шеберханаларда болған. Сонымен қатар Отырар маңындағы
қалаларда да түрлі теңгелер жасалған. Біріншісі, сәл ұмтылып, секіргелі
тұрған арыстан бейнеленген мыс теңгелер; екінші бетінде садақ және шаршы
түрінде түркілердің тайпалық таңбасы (дүниенің төрт бұрышын мегзеген рәміз)
бейнеленген. Екіншісі, үшбұрыш таңбалы (түркінің ана әулетінің таңбасы)
теңгелер. Мұнда соғды жазуымен ... жалғасы
Қаржы менеджменті – компанияның, кәсіпорынның, ұйымның ақша айналымын,
қаржы қорларының құралуы мен пайдаланылуын басқару жүйесі.
Қаржы менеджментінің нысандары:
- қаржы саясаты;
- басқару әдістері;
- қаржы құралдары;
- қаржының тұрақтылығы;
- қаржы өсуін қамтамасыз ету жолында басқарушылық шешімге қатысушы
және осы шешімдерді нақты жүзеге асырушы адамдар. Қаржы менеджменті қаржы
жүйесінің барлық буындарын қамтиды және нарық жағдайында басқару
құрылымының аса маңызды құрамдас бөлігі ретінде әрекет етеді.
Қаржы менеджментінің негізгі – болашақта қаржы қорларын тиімді
пайдалану факторларын талдауға негізделген, қаржы қызметтерінің іс-қимыл
бағытын айқындайтын қаржы саясаты.
Тиісті қаржы саясатын жасау үшін қажетті қаржы талдауының көздері
ретінде мемлекеттік қаржы органдарының ресми есептемелері, нарықтық
мекемелік құрылымдардың (банктердің, инвестициялық компаниялардың, тауар,
қор және валюта биржаларының) ақпараты, статистикалық деректер, сала аралық
және ел аралық салғастырмалар, компаниялардың сыртқы тұтынушылар үшін
дайындалған қаржылық-бухгалтерлік есеп-қисабы пайдаланылады.
Тиімді қаржы менеджменті көздейтін мақсаттар:
- компания қызметінің пайдалыэкономикалық нәтижесін молайту;
- оның экономикалық әулетін арттыру;
- шығынды мейлінше азайту;
- пайданы барынша көбейту;
- рыноктың бәсекелестік қабілетін қамтымасыз ету;
- қаржыландырудың қолда бар көздерін тиімді пайдалану;
- жаңа көздерді тарту;
- компания активтерінің құрылымын оңтайландыру;
- компанияның қаржылық тұрақтылығын қамтымасыз ету;
Қаржыны басқару әдістері нақты-тарихи сипатта болады және макродеңгей
мен микродеңгейдегі экономикалық қатынастардың дамуына қарай өрбиді.
Дамыған нарықтық қатынастар жағдайында қаржыны басқарудың мынандай әдістері
қолданылады:
- болжау
- жоспарлау
- қаржыландыру
- несиелендіру
- өзін-өзі қаржыландыру
- салық салу
- сақтандыру
- лизинг
- траст
- факторинг
- Кепілзат
- қаржылай ынталандыру
- санкциялар қолдану
Қаржы менеджменті қаржы құралдарының көмегімен іске асырылады, оларға
мыналар жатады:
бастапқы құралдар – ақшалай қаражат, дебиторлық және кредиторлық
берешек;
қысқа мерзімді қаржы жұмсалымы – акциялар мен облигациялар;
қосалқы құралдар – опциондар, фьючерстер, фарвардтық келісім-шарттар.
Компанияда қаржыны арнайы құрылған қызметтер басқарады, оларға,
әдетте, қаржы жөніндегі вице-президенттер не қаржы директорлары басшылық
жасайды. Қаржы қызметінің құрылымына қаржыны талдаумен, болжам жасаумен
және жоспарлаумен, несие саясатымен, ақшалай қаражатты және қысқа мерзімді
қаржы жұмсалымдарын басқарумен, салық салумен және мемлекеттік реттеуші
органдармен өзара қарым-қатынасты жолға қоюмен, инвестициялық қызметпен,
сондай-ақ, компанияның бухгалтерлік есеп-қисабын жасаумен айналысатын
бөлімшілер кіреді.
Қаржыландыру - қажетті қаржы қорларымен қамтымасыз ету.
Кәсіпорындарды, салаларды, жалпы экономиканы, әлеуметтік аяны,
аймақтарды өркендетуге, елдің ұлттық қорғанысын қамтымасыз етуге, қоғамдық
өмірдің басқа да салаларын дамытуға жұмсалатын шығындарды өтейді.
Кәсіпорындардың, түрлі деңгейдегі бюджеттердің, бюджеттен тыс қорлардың,
жекеше инвесторлардың қаражаты басқа да көздер есебінен жүзеге асырылады.
Қаржыландыру көлемі жоспарланған шығыстардың және оларды қамтымасыз ету
көздерінің негізінде айқындалады. Коммерциялық кәсіпорындардың қаржы
қорлары мен өзара қаржылық қатынастар кәсіпорынның бизнес-жоспарында
көрсетіледі.
Сметалық қаржыландыруда тұрған мекемелер мен ұйымдарды ұстауға және
ұлғайтуға жұмсалатын шығындар негізінен республикалық немесе жергілікті
бюджеттердің есебінен жұмсалады. Ұйымдардың ақшалай қаражатының нақты
нысаналы мақсатына қарай жалақыны қаржыландыру ұзақ мерзімге пайдаланылатын
заттарды сатып алуды, жалдауды, көлік шығындарын, күрделі жөндеуді, күрделі
құрылысты, өзге де ағымдағы шығындарды қаржыландыру болып бөлінеді.
Қаржыландыру жоспарлылық, қаражаттың нысаналы мақсатқа жұмсалуы, барлық
деңгейдегі бюджеттерден.
Ақша – жалпыға бірдей балама ретінде барлық басқа тауарлардың құнын
көрсететін ерекше тауар. Ақша барлық тауар өндірушілер, сатушылар,
тұтынушылар арасындағы экономикалық байланысты қамтамасыз етеді.
Ақша тауар өндірісі мен тауар айырбасының тарихи дамуы нәтижесінде
пайда болды. Алғашқы кезде бір еңбек өнімі екінші еңбек өніміне тікелей
айырбасталған. Кейінірек айырбас сауда дамуының барысында құнның жай
формасының орнына құнның толық және жайылыңқы формасы келді. Одан әрі өндіс
пен айырбастың дамуы нәтижесінде тауарлар арасынан бір тауар бөлініп шығып,
басқа тауарлар осы тауарларға айырбасталды. Құнның ең жоғары ақша
формасындағы жалпыға бірдей балама рөлі бір таурдың екіншісіне тиді,яғни
ерекше тауар түрі – ақша пайда болды. Осы кезде әр түрлі тайпалар мен
халықтар арасындағы ақша ретінде ішкі және сыртқы сауда-саттықтың басты
заттары болып табылатын тауарлар бөлініп шықты. Ақша рөлін кейбір
халықтарда (гректер, римдіктер, славяндар, монғолдар, т.б.) мал, ертедегі
Русьте, Скандинавияда – аң терісі, Қытайда – шай, Абиссинияда – тұз
атқарды. Қазақстанда ішкі сауда-саттық жүргізу үшін жалпыға бірдей балама
ретінде тоқты немесе саулық қой пайдаланылды. Бертін келе тауар өндірісі
мен тауар айырбасының дамуы және халықтар арасындағы қарым-қатынастың
ұлғаюы нәтижесінде ақша рөлі түрлі металдарға ауыса бастады. Өйткені металл
(әсіресе, алтын, күміс) өзінің табиғаи қасиетінің арқасында ақша рөлін
атқаруға өте қолайлы болды. Алтын мен күмістің жылпыға бірдей балама рөлін
атқаруына байланысты құнның жалпылық формасы ақша формасымен айырбасталды.
Ол кез-келген тауарға айырбасталды.
Б.з.б. 3 ғасырдағы хуннулар ақша орнына күміс пышақты пайдаланып келсе,
б.з. 1 ғасырында салық есебіне алтын, күміс құймаларды алып тұрған. Ақ
ғұндар бір бетіне пехлеви, екінші бетіне эфталит (түркі-руни) жазуы бар
теңгелер (б.з. 5 – 6 ғ.) жасап, сауда айналымына кіргізген. Қазақ елі
(қазақ халқы құрған негізгі тайпалар) баба түркілер Ұлы Жібек жолына
орналасқандықтан ақша жасау, оны айналымға енгізуді өмір қажеттілігі деп
тым ерте қолға алған. 6 – 8 ғасырларда билеуші рулардың таңбасы қашалған,
рулардың таңбасы қашалған, ру рәмізін бейнелеген теңгелер құя бастаған.
Сырдарияның орта алабында өмір сүрген тайпалардың қола теңгелері, 6 – 8
ғасырлардың 1-жартысына дейінгі аралықты қолданылған. Бұл теңгелерде Ашиде
әулетінің рәмізі болған арыстан бейнеленген. Мұндай теңгелерді Суяб, Тараз
қалаларындағы арнаулы шеберханаларда болған. Сонымен қатар Отырар маңындағы
қалаларда да түрлі теңгелер жасалған. Біріншісі, сәл ұмтылып, секіргелі
тұрған арыстан бейнеленген мыс теңгелер; екінші бетінде садақ және шаршы
түрінде түркілердің тайпалық таңбасы (дүниенің төрт бұрышын мегзеген рәміз)
бейнеленген. Екіншісі, үшбұрыш таңбалы (түркінің ана әулетінің таңбасы)
теңгелер. Мұнда соғды жазуымен ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz