Мектепте информатика пәнін оқыту әдістемесі
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
1. ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 .1 Информатика ғылымы және орта мектептегі информатика пәні ...
1.2 Мемлекеттік білім беру стандартындағы информатика пәнінің мазмұны мен құрылымын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Орта мектепте информатика пәнін оқытудың мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы және ақпараттық мәдениетін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ..
2.1 Информатиканы оқыту әдістеріне шолу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Информатикадағы теория, практика және бақылау ... ... ... ...
2.3 Алгоритм құру және өңдеу тәсілдерін оқыту әдістері ... ... ... .
2.4 Информатиканы оқыту формаларының әртүрлілігі ... ... ... ... .
2.5 Информатикадан факультатив сабақтарды жүргізу әдістемесі ...
2.6 Информатикалық үйірме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА MICROSOFT FRONTPAGE РЕДАКТОРЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... .
3.1 Frontpag курсының мазмұны
3.2 Microsoft Office FrontPage редакторын жалпы шолу ... ... ... ...
3.3 Курсты электронды оқу құралымен бағдарламалық жабдықтау
3.4 Электронды оқу құралын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1. ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 .1 Информатика ғылымы және орта мектептегі информатика пәні ...
1.2 Мемлекеттік білім беру стандартындағы информатика пәнінің мазмұны мен құрылымын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Орта мектепте информатика пәнін оқытудың мақсаттары мен міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы және ақпараттық мәдениетін қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ..
2.1 Информатиканы оқыту әдістеріне шолу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Информатикадағы теория, практика және бақылау ... ... ... ...
2.3 Алгоритм құру және өңдеу тәсілдерін оқыту әдістері ... ... ... .
2.4 Информатиканы оқыту формаларының әртүрлілігі ... ... ... ... .
2.5 Информатикадан факультатив сабақтарды жүргізу әдістемесі ...
2.6 Информатикалық үйірме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА MICROSOFT FRONTPAGE РЕДАКТОРЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... .
3.1 Frontpag курсының мазмұны
3.2 Microsoft Office FrontPage редакторын жалпы шолу ... ... ... ...
3.3 Курсты электронды оқу құралымен бағдарламалық жабдықтау
3.4 Электронды оқу құралын қолдану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
XXI ғасыр-адамзат дамуының жаңа сатыларының бірі компьютерлік қоғамға өтумен сипатталады. Қоғам талаптарына байланысты жаңа бағдарламалар тасқыны адамдарға кәсіптік-ақпараттық технология құралдарын жоғары дәрежеде білу қажеттілігін туғызып отыр. Қоғамның қарқынды ақпараттану дәуірінде адамның жан-жақты дамуы үшін ақпаратты жинақтай білу, болжамдар мен қорытындылар жасай білу және жаңа ақпараттық технологияларды қолдануына қазіргі кезеңде өте көп назар бөлінуде. Осы орайда, ең алдымен, «Информатика» пәнін оқытудың алатын орны ерекше. “Информатика” пәні бойынша орта жалпы міндетті мемлекеттік стандартында ұсынылғандай информатикалық білім мазмұны теориялық иинформатика, ақпараттандыру құралдары, ақпараттық технология, әлеуметтік информатика бөлімдерін қамтиды [1].
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымының бірден-бір болашағы бар ғылым саласы болып табылады. Оның айналасында ғылыми зерттеулердің бірнеше жаңа бағыттары қалыптасуда, атап айтқанда: әлеуметтік, экономикалық, құқықтық, биологиялық, информатика және т.б.
Қазақстанда Информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемесының зерттелуі, Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында педагогика ғылымдар институты құрамындағы “Физика-математика циклындағы пәндерді оқыту әдістемесі” лабораториясында ф-м.ғ.к., доцент Ж. Қараевтың жетекшілігімен 1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. 1990-жылдардан бастап информатика пәнін ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету мәселесін Ж. Қараев, С. Рах, К. Халикова, Ж. Ешеева, М. Кенжебаева, М. Құрманбаев, Қ. Аганина және т.б. мамандар айналысты. Осы уақытта мектептерде профессор Ж. Қараев басшылығымен, авторлар тобы дайындаған информатикадан жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік құралдары кеңінен пайдаланылуда. Дегенмен, білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқыту әдістемесінің өзгертуіне байланысты информатиканы мектепте оқыту сапасын әлі де жетілдіру, информатика оқулықтары мен оқыту-әдістемелік құралдарына қойылатын дидактикалық талаптарды нақтылау, осы материалдарды даярлау өзекті мәселелердің бірі. Осы өзекті сұрақтарға байланысты біздің тақырыптың өзектілігі заманымызға сай техниканың даму қарқынына байланысты, сервистік, жүйелік, қолданбалы, офистік және т.б. бағдарламаларға өзгеріс енгізіліп немесе бағдарламалардың жаңа түрлері пайда болуда. Осыған орай информатика пәнін мектепте оқыту сапасын жетілдіру үшін оқулықтар мен оқыту әдістемелік құралдарын дайындау және олардың оқыту әдістемесін жасау маңызды мәселе.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: техниканың қарқынды дамуына сай информатика ғылымы да жылдам дамуда, осыған орай информатика пәнін оқытуда Microsoft Offiсe пакетінің жаңа нұсқасы Microsoft Offiссe FrontPage редакторын оқыту әдістемесін дайындау.
Жұмыстын мақсатына жету үшін келесі есептерді шешу қажет болды:
1. Осы бөлім бойынша әдебиеттерді қарастыру.
2. Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатиканы оқыту курсының бағдарламасын меңгеру.
3. Тақырыптар бойынша теориялық материалдарды жүйелеу.
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымының бірден-бір болашағы бар ғылым саласы болып табылады. Оның айналасында ғылыми зерттеулердің бірнеше жаңа бағыттары қалыптасуда, атап айтқанда: әлеуметтік, экономикалық, құқықтық, биологиялық, информатика және т.б.
Қазақстанда Информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемесының зерттелуі, Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында педагогика ғылымдар институты құрамындағы “Физика-математика циклындағы пәндерді оқыту әдістемесі” лабораториясында ф-м.ғ.к., доцент Ж. Қараевтың жетекшілігімен 1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. 1990-жылдардан бастап информатика пәнін ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету мәселесін Ж. Қараев, С. Рах, К. Халикова, Ж. Ешеева, М. Кенжебаева, М. Құрманбаев, Қ. Аганина және т.б. мамандар айналысты. Осы уақытта мектептерде профессор Ж. Қараев басшылығымен, авторлар тобы дайындаған информатикадан жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік құралдары кеңінен пайдаланылуда. Дегенмен, білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқыту әдістемесінің өзгертуіне байланысты информатиканы мектепте оқыту сапасын әлі де жетілдіру, информатика оқулықтары мен оқыту-әдістемелік құралдарына қойылатын дидактикалық талаптарды нақтылау, осы материалдарды даярлау өзекті мәселелердің бірі. Осы өзекті сұрақтарға байланысты біздің тақырыптың өзектілігі заманымызға сай техниканың даму қарқынына байланысты, сервистік, жүйелік, қолданбалы, офистік және т.б. бағдарламаларға өзгеріс енгізіліп немесе бағдарламалардың жаңа түрлері пайда болуда. Осыған орай информатика пәнін мектепте оқыту сапасын жетілдіру үшін оқулықтар мен оқыту әдістемелік құралдарын дайындау және олардың оқыту әдістемесін жасау маңызды мәселе.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: техниканың қарқынды дамуына сай информатика ғылымы да жылдам дамуда, осыған орай информатика пәнін оқытуда Microsoft Offiсe пакетінің жаңа нұсқасы Microsoft Offiссe FrontPage редакторын оқыту әдістемесін дайындау.
Жұмыстын мақсатына жету үшін келесі есептерді шешу қажет болды:
1. Осы бөлім бойынша әдебиеттерді қарастыру.
2. Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатиканы оқыту курсының бағдарламасын меңгеру.
3. Тақырыптар бойынша теориялық материалдарды жүйелеу.
1. Халықова Қ.З. Информатиканы оқыту әдістемесі. Алматы, «Білім», 2000.-196 бет.
2. С.М.Кеңесбаев. Білім беру жүйесін компьютерлендірудің теориялық негіздері. Білім берудегі менеджмен журналы, №3, 2004ж., 76-83 беттер
3. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
4. Семакин И., Шеина Т. Преподавание базового курса информатики в средней школе. – М.: Лаборатория Базовых Знаний, 2000. – 496 с.: ил.
5. Бочкин А.И. Методика преподавания информатики. – Мн.: Высшая школа, 1998.
6. Бидайбеков Е.Ы. Подготовка специалистов совмещенного с информатикой профиля в Республике Казахстан – Алматы: АГУ им. Абая 1998-123с.
7. Бидайбеков Е.Ы., Абдулкаримова Г.А. Информатика и средства информатики в начальной школе: Учебно-методическое пособие для студентов педагогического университета. –Алматы, 2002-80с.
8. Бочкин А.И., Вислобокова Н.С. Об оценке доли знаний с помощи комбиноторных тестов. ИНФО – 2004-№11.
9. Ершов А.П. Компьютеризация школы и математическое образование. Основные направления работ по программе «Информатизация образования». ИНФО. – 1992-№5,6.
10. Каймин В.А. Курс информатики: состояние, методика и перспективы. ИНФО-1990 №6.
11. Кателл Д. Информационные и коммуникационные технологии для активного обучения. ИНФО-2004-№3.
12. Кузнецов А.А. О разработке стандарта школьного образования по информатике ИНФО-1994-№1.
13. Кузнецов А.А., Бешенков С.А., Ракитина Е.А. Современный курс информатики: от концепции к содержанию. ИНФО-1998-№3
14. Леднев В.С., Кузнецов А.А., Бешенков С.А. Состояние и перспективы курса информатики в общеобразовательной школе. ИНФО-1998-№3.
15. Машбиц Е.И. Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. – М.:педагогика, 1988.
16. Методика преподавания информатики: Учебное пособие для студентов педвузов/М.П.Лапчик и др. М.: «Академия», 2001 -624 с.
17. Основные компоненты содержание информатики в общеобразовательных учреждениях. ИНФО-1995-№4
18. Компьютерная технология обучения:словарь-справочник/Под редакцией В. Ю. Гриценко, А. М. Довгялло, А. Я. Савельева-К.: «Накова думка», 1992
19. Нұрғалиева Г. Қ. Электрондық оқулықтар – мұғалім мен оқушы арасындағы әрекетттестікті гуманизациялау құралы// «Информатика негіздері» республикалық журналы, №2, 2002.- 2-3 б.
20. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников//Научно-практический журнал «Информационные технологии в Казахстане», №1, 2000.- С. 42-43.
21. Виштынецский Е. И., Кривошеев А. О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения//Информационныетехнологии, 1998, №2 – с. 32-36.
22. Сливина Н. А., Фомин С. С. Компьютерное учебное пособие «Высшая математика для инженерных специальностей»//КомпьютерПресс.- 1997.- №8.
23. Сайт: http://subcribe.ru/catalog/economics.education.inf
24. Сайт: http://WWW.rosdiplom.ru/readyi2a1a2.esp?id=2461
25. Сайт: http://WWW.ukgu.kz/k2/jaratilis.inf
26. Сайт: http://libraru.vkgu.kz/search.php?page=314
27. Сайт: http://WWW.edu-kost.kz/union/informatika/foto_k.html
28. Сайт: http://ripso.narod.ru.htm
29. Сайт: http://WWW.OkuNet.kz
30. Сайт: http://WWW.ineu.edu.kz/home1/sc.php?id=46
31. Сайт: http://WWW.infojournal.ru
2. С.М.Кеңесбаев. Білім беру жүйесін компьютерлендірудің теориялық негіздері. Білім берудегі менеджмен журналы, №3, 2004ж., 76-83 беттер
3. «Ақпараттық технология және қашықтықтан оқыту» Мұхамбетжанова С.Т. п.ғ.к., ББЖКБАРИ
4. Семакин И., Шеина Т. Преподавание базового курса информатики в средней школе. – М.: Лаборатория Базовых Знаний, 2000. – 496 с.: ил.
5. Бочкин А.И. Методика преподавания информатики. – Мн.: Высшая школа, 1998.
6. Бидайбеков Е.Ы. Подготовка специалистов совмещенного с информатикой профиля в Республике Казахстан – Алматы: АГУ им. Абая 1998-123с.
7. Бидайбеков Е.Ы., Абдулкаримова Г.А. Информатика и средства информатики в начальной школе: Учебно-методическое пособие для студентов педагогического университета. –Алматы, 2002-80с.
8. Бочкин А.И., Вислобокова Н.С. Об оценке доли знаний с помощи комбиноторных тестов. ИНФО – 2004-№11.
9. Ершов А.П. Компьютеризация школы и математическое образование. Основные направления работ по программе «Информатизация образования». ИНФО. – 1992-№5,6.
10. Каймин В.А. Курс информатики: состояние, методика и перспективы. ИНФО-1990 №6.
11. Кателл Д. Информационные и коммуникационные технологии для активного обучения. ИНФО-2004-№3.
12. Кузнецов А.А. О разработке стандарта школьного образования по информатике ИНФО-1994-№1.
13. Кузнецов А.А., Бешенков С.А., Ракитина Е.А. Современный курс информатики: от концепции к содержанию. ИНФО-1998-№3
14. Леднев В.С., Кузнецов А.А., Бешенков С.А. Состояние и перспективы курса информатики в общеобразовательной школе. ИНФО-1998-№3.
15. Машбиц Е.И. Психолого-педагогические проблемы компьютеризации обучения. – М.:педагогика, 1988.
16. Методика преподавания информатики: Учебное пособие для студентов педвузов/М.П.Лапчик и др. М.: «Академия», 2001 -624 с.
17. Основные компоненты содержание информатики в общеобразовательных учреждениях. ИНФО-1995-№4
18. Компьютерная технология обучения:словарь-справочник/Под редакцией В. Ю. Гриценко, А. М. Довгялло, А. Я. Савельева-К.: «Накова думка», 1992
19. Нұрғалиева Г. Қ. Электрондық оқулықтар – мұғалім мен оқушы арасындағы әрекетттестікті гуманизациялау құралы// «Информатика негіздері» республикалық журналы, №2, 2002.- 2-3 б.
20. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников//Научно-практический журнал «Информационные технологии в Казахстане», №1, 2000.- С. 42-43.
21. Виштынецский Е. И., Кривошеев А. О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения//Информационныетехнологии, 1998, №2 – с. 32-36.
22. Сливина Н. А., Фомин С. С. Компьютерное учебное пособие «Высшая математика для инженерных специальностей»//КомпьютерПресс.- 1997.- №8.
23. Сайт: http://subcribe.ru/catalog/economics.education.inf
24. Сайт: http://WWW.rosdiplom.ru/readyi2a1a2.esp?id=2461
25. Сайт: http://WWW.ukgu.kz/k2/jaratilis.inf
26. Сайт: http://libraru.vkgu.kz/search.php?page=314
27. Сайт: http://WWW.edu-kost.kz/union/informatika/foto_k.html
28. Сайт: http://ripso.narod.ru.htm
29. Сайт: http://WWW.OkuNet.kz
30. Сайт: http://WWW.ineu.edu.kz/home1/sc.php?id=46
31. Сайт: http://WWW.infojournal.ru
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА
ПӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.1 Информатика ғылымы және орта мектептегі информатика пәні ...
Мемлекеттік білім беру стандартындағы информатика пәнінің мазмұны
мен құрылымын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Орта мектепте информатика пәнін оқытудың мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы және ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ..
2.1 Информатиканы оқыту әдістеріне шолу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Информатикадағы теория, практика және бақылау ... ... ... ...
2.3 Алгоритм құру және өңдеу тәсілдерін оқыту әдістері ... ... ... .
2.4 Информатиканы оқыту формаларының әртүрлілігі ... ... ... ... .
2.5 Информатикадан факультатив сабақтарды жүргізу әдістемесі ...
Информатикалық үйірме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА MICROSOFT FRONTPAGE РЕДАКТОРЫН
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... .
Frontpag курсының мазмұны
Microsoft Office FrontPage редакторын жалпы шолу ... ... ... ...
Курсты электронды оқу құралымен бағдарламалық жабдықтау
Электронды оқу құралын қолдану
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
XXI ғасыр-адамзат дамуының жаңа сатыларының бірі компьютерлік қоғамға
өтумен сипатталады. Қоғам талаптарына байланысты жаңа бағдарламалар тасқыны
адамдарға кәсіптік-ақпараттық технология құралдарын жоғары дәрежеде білу
қажеттілігін туғызып отыр. Қоғамның қарқынды ақпараттану дәуірінде адамның
жан-жақты дамуы үшін ақпаратты жинақтай білу, болжамдар мен қорытындылар
жасай білу және жаңа ақпараттық технологияларды қолдануына қазіргі кезеңде
өте көп назар бөлінуде. Осы орайда, ең алдымен, Информатика пәнін
оқытудың алатын орны ерекше. “Информатика” пәні бойынша орта жалпы міндетті
мемлекеттік стандартында ұсынылғандай информатикалық білім мазмұны
теориялық иинформатика, ақпараттандыру құралдары, ақпараттық технология,
әлеуметтік информатика бөлімдерін қамтиды [1].
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымының бірден-бір болашағы бар
ғылым саласы болып табылады. Оның айналасында ғылыми зерттеулердің бірнеше
жаңа бағыттары қалыптасуда, атап айтқанда: әлеуметтік, экономикалық,
құқықтық, биологиялық, информатика және т.б.
Қазақстанда Информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемесының
зерттелуі, Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында педагогика
ғылымдар институты құрамындағы “Физика-математика циклындағы пәндерді оқыту
әдістемесі” лабораториясында ф-м.ғ.к., доцент Ж. Қараевтың жетекшілігімен
1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. 1990-жылдардан бастап
информатика пәнін ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету мәселесін Ж.
Қараев, С. Рах, К. Халикова, Ж. Ешеева, М. Кенжебаева, М. Құрманбаев, Қ.
Аганина және т.б. мамандар айналысты. Осы уақытта мектептерде профессор Ж.
Қараев басшылығымен, авторлар тобы дайындаған информатикадан жаңа буын
оқулықтары мен оқу-әдістемелік құралдары кеңінен пайдаланылуда. Дегенмен,
білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқыту
әдістемесінің өзгертуіне байланысты информатиканы мектепте оқыту сапасын
әлі де жетілдіру, информатика оқулықтары мен оқыту-әдістемелік құралдарына
қойылатын дидактикалық талаптарды нақтылау, осы материалдарды даярлау
өзекті мәселелердің бірі. Осы өзекті сұрақтарға байланысты біздің
тақырыптың өзектілігі заманымызға сай техниканың даму қарқынына байланысты,
сервистік, жүйелік, қолданбалы, офистік және т.б. бағдарламаларға өзгеріс
енгізіліп немесе бағдарламалардың жаңа түрлері пайда болуда. Осыған орай
информатика пәнін мектепте оқыту сапасын жетілдіру үшін оқулықтар мен оқыту
әдістемелік құралдарын дайындау және олардың оқыту әдістемесін жасау
маңызды мәселе.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: техниканың қарқынды дамуына сай
информатика ғылымы да жылдам дамуда, осыған орай информатика пәнін оқытуда
Microsoft Offiсe пакетінің жаңа нұсқасы Microsoft Offiссe FrontPage
редакторын оқыту әдістемесін дайындау.
Жұмыстын мақсатына жету үшін келесі есептерді шешу қажет болды:
1. Осы бөлім бойынша әдебиеттерді қарастыру.
2. Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатиканы оқыту
курсының бағдарламасын меңгеру.
3. Тақырыптар бойынша теориялық материалдарды жүйелеу.
Бұл зерттеу келесі әдістер арқылы іске асырылды:
1. Информатиканы оқыту әдістемесінен ғылыми және әдістемелік
әдебиеттерді қарастыру.
2. Жалпыға мемлекеттік білім беру стандарттарын талдап талқылау.
3. Теориялық және практикалық сабақ беру әдістемелерін жасау.
4. мектептегі информатика пәнінде microsoft offiссe пакетіндегі
FrontPage редакторы бойынша оқыту сабақтарын жасау.
Дипломдық жұмыстың болжамы-құрастырылған сабақтар бойынша оқушылардың
пәнге деген қызығушылығы артып, информатикадан білімдері мен біліктері
жоғарылайды, егер информатиканы оқытуда ұсынылып отырған сабақтар
қолданылса, FrontPage бағдарламасын меңгеру тиімді болады.
Зерттеу нысаны – мектепте информатика пәнін оқыту әдістемесі.
Зерттеу пәні – информатика пәнінде FrontPage бағдарламасын оқыту.
Теориялық және практикалық маңызы FrontPage бағдарламасы бойынша оқыту
әдістемесі бір жүйеге біріктіріліп, теориялық және практикалық сабаққа
қолдануға әдістемелік нұсқау мен тапсырмалар информатика мұғалімінің
практикалық қызметінде қолдануға арналған құрал бола алады.
1ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІ
1. Информатика ғылымы және орта мектептегі информатика пәні
Орта білім беру жүйесіндегі информатиканың рөлі қазіргі ақпараттық
қоғамдағы ақпараттық мәдениеттің негізін құрайтын ақпараттық және
коммуникациялық технология пайдалану дағдыларын қалыптастырудағы ақпараттық
білімнің мәнімен қамтамассыз етіледі.
Информатика ғылымының дамуына, дүние жүзінде жаһандану процесінің
қарқынды жүруіне байланысты әр азамат компьютерді білуі тиіс. Компьютерді
меңгеруді мектеп қабырғасынан бастау керек.
Қазір барлығымыз бүкіл дүние жүзіндегі ауқымды саяси және экономикалық
өзгерістердің куәгері болып отырмыз. Бүгінгі таңда болып жатқан істердің
бір жарқын көрінісі-біздің және басқа елдерге жаңа компьютерлік
технологиялардың енуі. Қазіргі компьютерлер біздің өміріміздің барлық
салаларын, оның ішінде білім беру саласына да енеді. Бұған дәлел, 1997 жылы
22 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Президентінің Орта білім беру жүйесін
ақпараттандыру мемлекеттік бағдарламасы.
Қалыпты орта мектептер аумағында компьютерлік сауаттылықты меңгеру
біздің қоғамымызды әлемдік стандарттарға тартудың түйінді мәселесі болып
табылады. Информатика пәнін 7-ші, тіпті 1-сыныптан бастап оқытуды
қарастыратын оқу курсының бағдарламалары әзірленген және әлі де жалғасын
табуда. Оқулықтардың бірқатар нұсқалары және әртүрлі әдістемелік құралдар
баспадан шығарылды. Алайда бұған қарамастан, орта мектеп бағдарламасына
бағдарламалау тілдерін оқытуды енгізуге бола ма және оның қайсысын оқыту
керектігі туралы сұрақтар әлі де пікірталас тудыруда. Бүгінгі күнде байқап
отырғанымыздай, дайын бағдарламалық жабдықтардың молшылығы кезінде
компьютерлік сауаттылық негіздерін меңгерумен шектеліп, негізгі көңілді
стандартты офистік жиынды немесе нақты кәсәптік бағытпен байланысты курсты
оқытуға бөлуге, ал бағдарламалауды оқытуда арнайы оқу орындарына
–колледждер мен институттарға ұсынсақ болар еді. Бірақ мұндай көзқарас бір
қарапайым, бірақ өте маңызды нәрсені - компьютерлік технологиядағы ең
ауқымды шығармашылық потенциялдың бағдарламалауда жатқанын ескермейді[2].
Мұнымен есептеу-оқушыны жаңа, көпқырлы қызмет түрінде өзінің
шығармашылық қабілеттерін дамыту мүмкіндігінен айырмау деген сөз (бұл кезде
оқушы бұған әбден бейім).Оның үстіне сөз бағдарламалау тілін кәсіби меңгеру
туралы емес, бағдарламалау негіздерін оқып-үйрену туралы болып отыр, бұл
оқушыларға осы қызмет түрімен танысуға, тіпті оны өзінің бұдан әрі жоғары
білім алу жолын таңдауға мүмкіндік береді.
Информатиканың пайда болуы мен пән ретінде қалыптасуы өткен ғасырдың
екінші жартысына келеді. Информатиканың қызығушылық облысы бұл – ақпараттың
құрылымы мен жалпы қасиеттері және ақпаратты іздеу, жинау, сақтау,
түрлендіру, алмастыру және қолданудың адам әрекетінің әр түрлі салаларында
қарастыру сұрақтары. Үлкен көлемдегі ақпаратты автоматтандырусыз және
қатынас жүйелерінсіз өңдеу мүмкін емес, сондықтан ЭЕМ-дер және қазіргі
кездегі ақпараттық және қатынастық технологиялар информатиканың
фундаментальді негізі және мәліметтік негізі болып табылады. Қазіргі кезде
информатиканың жалпыға бірдей анықтамасы жоқ.
ІІ дүниежүзілік соғыстан кейін табиғаттың әр түрлі жүйелеріндегі –
табиғи, биологиялық, әлеуметтік, басқару мен байланыстар туралы кибернетика
ғылымы дамыды.
Кибернетиканың пайда болуын 1948 жылы Норберт Виннердің Кибернетика
или Управление и связь в животном и машине кітабының шығумен
байланыстырады. Бұл жұмыста басқарудың жалпы теориясын жасау жолдары және
бір бағыттағы әр түрлі жүйелердің байланыстары мен басқару мәселелерін
қарастырудың негізгі мәселелері ЭЕМ - мен бірге дамып, кибернетика жалпы
ғылым бола бастады, ол – ақпаратты түрлендіру туралы ғылым болды. Ақпарат -
деп кибернетикада кейбір жүйелердің қоршаған ортаны қабылдауы, қоршаған
орта беретін және өзінде сақтайтын мағлұматтар немесе әсер етулер,
сигналдар жиынын айтады[3].
Кибернетиканың дамуы біздің елде драмалық периодын бастан кешірді.
60–жылдары академик А.И.Берг былай жазған: ...1955-1957 жылдарда және
кейін кибернетиканың мүмкіндігі мен мәнін бағалауда әдебиеттерде қателіктер
көп кездеседі. Ғылымдардың дамуына кері әсерін тигізді, көптеген теориялық
материалдың, тіпті есептеуіш машиналарды дайындауға кедергі болды. Оған
дәлел ретінде Қысқаша философиялық сөздіктің төртінші басылымындағы
анықтаманы келтіруге болады: Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін АҚШ-та
пайда болған және басқа елдерді дамыған реакциялық жалған ғылым; қазіргі
заман механизмінің түрі. Бұл ең біріншіден ғылымды дұрыс бағаламаудан,
екіншіден ғалымдардың бос сөзге көп көңіл бөлгендіктерінен туындап отыр.
Бірақ кибернетиканы ғылым деп жариялаудан кейін де қиындықтар азайған
жоқ. Ол кибернетиканың дамуы мемлекеттің ірі жобаларының іске аспауы мен
қатар дамуы мен де байланысты болады. 80–жылдардағы жағдайға қысқаша шолу
жасайық.
Кибернетиканың халық шаруашылығында қолдану перспективалары
метематикалық модельдерді және ЭЕМ-ді ауқымды жоспарлау мен басқару
мақсаттарына ұсыныстар тудырды. Ғалымдармен жасалған бұл ұсынымдар партия
және үкімет шешімдерінде көрініс тапты. Халық шаруашылығының барлық
бөлімдерде басқарудың автоматтандырылған жүйелерін (БАЖ) жасау мемлекеттік
жоспарлау бағдарламасына енді. БАЖ халық шаруашылығын басқарудың құрылымын
қайта жасау негізі болуы керек еді: БАЖ-бен қатар технологиялық процестерді
басқаратын автоматтандырылған жүйе (ТПБАЖ) болу керек еді, БАЖ-ға жоспарлық
есептердің автоматтандырылған жүйелері (ЖЕАЖ) жасалу керек еді. Барлық
автоматтандырылған жүйелерді есептеу орталықтарының жалпы мемлекеттік
жүйесінде жүзеге асыру керек болды. Бірақ кейбір себептермен тек басқару
жүйесінің жеке бөліктері ғана жүзеге асты, басқару өзінің ауқымды мақсатына
жетпеді.
Ресей білім Академиясында ғылыми бағыт шегінде жалпы білім мазмұнына
негіздік кибернетикалық білімді анықтау және қамсыздандыруға көп көңіл
бөлінеді. Бұл негіздік кибернетикалық білім, көптеген ғалымдардың ойынша
мектеп информатикасы пәнінің негізін құру керек. Жалпы білім беретін
мектептерге мұндай білім мазмұнын енгізгеннен кейін, информатика пәніне
келесі мақсаттар қойылады:
1. Ғылыми дүниетанымның негізін қалыптастыру. Мұнда ақпаратты ғылымның
негізгі үш ұғымының бірі ретінде ой түйсіндіру керек.
2. Ақпаратпен жұмыстың жалпы білім және жалпы мәдени іскерлігін
қалыптастыру. Мұнда ақпарат көздерімен дұрыс пайдалана білу, ақпарат
нақтылығының негізі, ақпарат пен білім қатынасы, ақпараттық үрдісті
дұрыс ұйымдастыра білу, ақпараттық қауіпсіздікті бағалау қарастырады.
3. Оқушыларды келешек мамандық әрекетінің өзгеруіне және экономикадағы
ақпараттық сектордың өсуіне байланысты оқушыларды ақпаратты өңдеумен
айналысатын әрекеттің әр түрлеріне дайындау қажет. Бұл ақпараттық
құралдар мен ақпараттық технологияларды меңгеру болып табылады.
4. Үздіксіз білім беру жүйесіне өтудің шарты ретінде ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды меңгеру.
Мұндай дайындықтың қажеттілігі үздіксіз білім берудің ерекшеліктерінен
шығады.
70-жылдардың ортасына қарай АЖЖ (автоматтандырылған жоспарлау жүйесі)
құруға мақсат қойылды; АЖЖ шегінде конструкторлардың, ғылыми жұмыскерлердің
және т.б. автоматтандырлыған жұмыс орындары (АЖО) туралы ой-пікір
дамыды[3].
Киберентика негізінде терминологиялық көзқарастан информатиканың
құрылуы туралы сұраққа келейік. Кибернетика термині пайда болғаннан кейін
әлем ғылымында мынадай ұғым пайда болды: Computer Scence (компьютерлік
ғылым); ол ұғым компьютерлік және телекомуникациялық жүйелердің көмегімен
ақпаратты өңдеу, сақтау және алмасу процестерін зерттейтін ғылым, сонымен
қатар оқу пәндерінің атауы ретінде АҚШ, Канада және т.б. бірқатар елдерінде
қолданылады.
60-70-жылдарда француздар informatione” (теминін) ендірді, ол
француздың екі сөзінен - “informatione” (информация) және “avtomatique”
(автоматика) құрылған. Жаңа термин СССР-да және Батыс Европада даму тапты.
Үлкен Совет энциклопедиясында информатикаға берілген анықтама: Ғылыми
ақпараттың құрылымы мен жалпы қасиеттерін зерттейтін, сонымен қатар оны
құрудың заңдылықтары, түрлендіру, алмастыру және адам әрекетінің басқа
сфераларда қолдануы туралы пән. Бұл анықтама информатиканы кітапханамен,
библиографиямен, ақпаратты іздестіру әдістерімен байланыстырады. Бұл
мақсатпен 1952 жылы ғылыми ақпарат институты АН СССР құрылды, кейін ол
ғылыми және техникалық ақпараттың Бүкілодақтық Институтына – ҒТАБИ –
айналды.
Бұл бағытпен қатар информатика терминінің басқа анықтамасы жүрді, ол
А.П.Ершов ойынша, 70 - жылдардың екінші жартысынан бастап нақтылана
бастады. А.П.Ершов Информатика терминінің мағынасын түсіндіргенде, ол
орыс тіліне ...Ақпаратты өңдеу және беру процесін зерттейтін
фундаментальді жаратылыстану ғылымы ретінде енеді деген [3].
Бұл анықтамаға түсініктеме бере келе А.П.Ершов былай деген: Ғылымды
жаратылыстану және қоғамдық деп бөлгенде, информатиканы біз жаратылыстану
ғылымдарына жатқызамыз. Информатиканы фундаментальді ғылымға жатқызу
ақпараттың жалпы ғылыми белгілерін және оны өңдеу процесін сипаттайды.
Информатика ғылым ретінде тек зерттелетін үзінді үшін ақпараттық модель
құрылған жағдайда қалыптасады. Ақпараттық модельдердің құрылымының жалпы
әдістемелік принципі информатика пәні болуы мүмкін, ақпараттық модельдің
құрылымы мен негізі жеке ғылымның мақсаты болып табылады.
Академик Н.Н.Моисеев келесідей айтқан: Кибернетика, информатика –
басқару процестері ғылымдарынан пайда болып, біздің көзімізше ақпарат пен
табиғат қоғамындағы ақпараттық процестер туралы фундаментальді
жаратылыстану ғылымына айналды. Сол арада отандық ғалымдардың арасында
информатикаға ортақ анықтама берілген жоқ.
В.С.Михайлевич, Ю.М.Каныгин, В.И.Греценконың Ставление информатики
кітабында былай деген: Информатика – ақпаратты өңдеу, жобалау, жасау,
бағалау, қайта өңдеу жүйесінің машиналық функцияны зерттейтін комплексті
ғылым және инженерлік пән. Бұл тұжырымнан информатиканың пайда болуы
компьютерлік техниканың дамуымен байланысты, сонымен қатар информатика –
ЭЕМ дамуының мәні екендігін көрсетеді.
Информатиканы оқытудың негізгі мақсаты-оқушыларды белсенді, әрі
толыққанды өмірге және ақпаратлық қоғам ортасындағы жұмысқа дайындау болып
табылады. Бірақ мұндай қоғамда ақпарат көлемінің өсуі (әр 2 жылда екі есе
артады) практикалық әрекеттермен шындалып отыруы тиіс, мұнда оқытудың тек
мәлемет беретін түсіндіру-көрсету технологиясымен шектелуге болмайды.
Қазіргі жаңа ақпараттық қоғам түрлі мәлеметтермен жұмыс істеп, қойылған
мақсатқа жету жолында алдыңғы қатарлы информатикалық мәдинеті бар, яғни
компьютерлік ақпаратлық технологияларды, жаңа техникалық құралдар мен
тәсілдерді пайдаланатын мамандарды керек етеді. Бұл кезенде кез келген жеке
тұлға өз қызметінің нәтижелерінің ойдағыдай болуына көп көңіл бөлуі тиіс.
Алғаш информатика курсының мазмұны-компьютерлік сауаттылық ұғымымен
тығыз байланысты болды. Компьютерлік сауаттылық ұғымының алғашқы түйіні-
алгоритм мен нақты бағдарламалау тілін оқып үйрену болды. Осы бағыт алғаш
рет Информатика мен есептеуіш техникасы негіздері курсына енген болатын.
А.П. Ершов, В.М.Монаховтардың редакциялауымен шыққан алғашқы оқулықтан
бастап мектеп информатикасы жаңа пән ретінде қалыптасты
Мектеп информатикасының курсы информатика ғылымын түгелдей қамти
алмайды. Сонымен қатар ол оқушыларға ең негізгі білімді жеткізе білуі
керек, сонымен қатар жас ұрпақты ақпараттық қоғамға бейімдеуі керек.
Қазіргі кездегі дидактика жалпы білім берудің мазмұнының қалыптасуы
принциптерінен оқу пәні мен ғылыми логикасының бірлігі мен қарама-қайшылық
принципін бөліп алады. Б.Т.Лихачев бұл жөнінде былай деген: Кез-келген
ғылым қарама-қайшылықта дамиды. Ол өзіне жол іздейді, алға жүреді, бір
орында тұрады.
Сонымен қатар мұғалімдер оқушылардың жас ерекшелігіне және тақырыпты
қабылдау ерекшелігіне назар аудару керек, білім беруді нақтыға немесе
керісінше етіп ұйымдастырады. Мектептегі информатика курсының мазмұнын
анықтау өте қиын. Оны анықтау үшін көптеген жұмыс атқарылады.
Теориялық және тәжірибелік зерттеу нәтижесінде 60–жылдардың басында
кибернетика білімнің фундаментальді негіздері жалпы білім беру жүйесіне
кіру керектігі және бұл сұрақты шешу үшін мектеп пәндеріне жаңа арнайы пән
енуі керектігін түсінеді.
Ең басында В.С.Леднев жаңа пәннің атауы ретінде кибернетика терминін
қолданды, бірақ ол принципке сай болмады.
Кибернетиканың ақпараттық процестердің жалпы заңдылықтарын зерттейтін
ғылымы ретінде пайда болуы қоршаған ортаны тануда үлкен қадам болды.
Математикалық жүйелердің осы екі типіне – физика және кибернетика
байланыстырады. В.С.Леднев ғылымның екі қатарын талдайды:
- материяның заттай-энергетикалық ұйымдасуын зерттейтін ғылымдар (химия,
космология, физика);
- сатерияның кибернетикалық (антиэтропиялы) ұйымдасуын зерттейтін
ғылымдар (киберентика, биология, комплекс, антропологиялық ғылымдар,
қоғамтану, техникатану);
Сонымен қатар физика және киберенетика аспектілі ғылымдар категориясына
жатады, яғни нақтылықтың жалпы заңдылықтарын, заттай-энергеитикалық және
киберентикалық заңдылықтарын зерттейтін ғылымдар. Бұның негізінде жалпы
білім берудің ортақ қағидасы құрылады. Бұл қағида негізінде қоршаған ортаны
зерттейтін жалпы білім беру пәндері екі топқа бөлінеді: заттай-
энергетикалық және кибернетика-ақпараттық. Осы әрбір топта жүйе құраушы
элементтері болады. Заттай-энергетикалық топта бұл – физика, кибернетика-
ақпараттық топта –кибернетика (информатика).
Жоғарыда келтірілген қағидаға және негізгі оқу пәндері екі фактор мен -
әрекеттің жалпы құрылымының және зерттеу объектісінің құрылымы мен
анықталатындықтан, В.С.Леднев кибернетиканы негізгі оқу пәндеріне енуі
керек деген тұжырым жасайды. Кибернетика пәні ХХ ғасырда пайда болған
жалғыз жаңа пән, қалғаны ХІХ ғасырда пайда болған.
Одан кейін мынадай сұрақ туады: информатиканы білім беру жүйесіне жеке
пән ретінде ме немесе басқа бір пәнге ендіру керек пе? В.С.Леднев
информатиканы жеке курс ретінде келесі аргументтерді берген:
Егер кибернетиканы басқа ғылымға енгізсек, ол өзінің негізін жоғалтып
алады. Бұл оқушылардың кибернетика туралы білімін таяздатады. Сондықтан
кибернетиканы жеке оқу курсы ретінде енгізу керек. Кибернетика туралы
білімді басқа пәндерді де жалғастыруға болады.
Информатиканың негізгі ұғымдарына кіріспес бұрын информатиканың өзінің
және информатика пәнінің не екендігін және оның құрылымын анықтап алған
жөн.
Қазіргі информатика курсы дүниежүзілік педагогика ісінде теңдесі жоқ
құбылыс саналады. Әдетте, ғылыми пәннің пайда болуынан бастап оның
жалпыілімдік мәнін ұғынуға немесе оның негіздерін мектептің білім беру
жүйесіне енгізуге дейін кемінде бірнеше он жыл, қала берді бірнеше жүз жыл
кетеді. Осы уақыт аралығында ғылыми ақпарат тұрақтандырылады, әдістаным
анықталады, жалпы әдістемелік жолдар қалыптасады, яғни берілген пәнге әлде
бір жүйелі көзқарас орнықтырылады.
Бірақ пәнге деген жүйелі көзқарастың болмауы, оған үзіп-жұлып қарауы
қазіргі кезде информатиканы оқытудағы басты мәселе болып табылады. Егер оқу
пәнінің жалпы сүлбесіне жүгінер болсақ, толық қажетті оқу пәні болуы үшін
оған не жетіспейтіндігін түсінуге болады:
– Пән саласының айқын сипаттамасы;
– Информатикаға ғана тән қызметтің жалпыланған түрлерінің
тұжырымдамасы.
Информатика туралы бүгінге дейінгі түсінігімізді жалпылай келе, мынадай
жұмыстық анықтаманы тиянақтауға болады: информатика дегеніміз табиғаты
әртүрлі жүйелердегі ақпараттық үрдістер ағымының заңдылықтары туралы,
ақпараттық үрдістерді автоматтындыру әдістері, құралдары мен технологиялары
туралы ақпараттық жүйелердің жасалуы мен жұмыс істеу заңдылықтары туралы
ғылым.
Соңғы он шақты жыл ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы,
бағдарламалау курстарын оқу үрдісіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап
оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға
байланысты ғылыми-әдістемелік тұжырымдар жасалуда.
Информатика ғылымының іргелілігінен туындайтын маңызды нәрсе – оның
оқып-үйрену нысаны, атап айтқанда, заңдылықтар болып табылатындығы, өйткені
кез келген ғылымның мақсаты түсіндіру ғана емес, сонымен қатар, болжау да.
Тек тәсілдерді немесе жүйелеуді білу арқылы болжам жасау аса қиындық
туғызады. Оқып-үйренудің негізгі пәні- ақпараттық үрдістердің өзін ғана
емес, тұғырымен -ақпараттық жүйелермен, бірге қарастырылатын үрдістер.
Ақпараттық үрдістерді оқып-үйрену сыртқы әлемнің кез келген феноменін
оқып-үйрену сияқты модельдеу әдістанымына негізделген.
Информатика әлемінің қазіргі дамуы жағдайында информатиканы мынадай үш
бөлім аясында қарастыруға болатын сыңайлы: теориялық информатика,
әлеуметтік информатика, ақпараттық технологиялар.
Теориялық информатика бөлімінде информатиканың философиялық негіздері
информатиканың жалпы теориясының бастаулары, информатиканың математикалық
негіздері, ақпараттық пішімдеу (модельдеу) негіздері, информатиканың
симантикалық негіздері қарастырылады.
Әлеуметтік информатика бөлімінде ақпараттық қоғам дамуындағы орны,
ақпараттық қоғам, ақпараттық қоғамдағы адамның рөлі сияқты мәселелер
қарастырылады.
Ақпараттық технологиялар бөлімінде есептеу техникасының даму тарихы,
ЭЕМ архитектурасы, микропроцессорлар архитектурасы, қатынастар
(каммуникациялар)туралы түсінік, ақпараттық қорғау мәселелері
қарастырылады.
Информатика - бірегей ғылыми пән. Оның оқу нысаны тұтас бір өркениет-
ақпараттық өркениетболып табылады.
Қазақстанда Информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемесының
зерттелуі, Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында педагогика
ғылымдар институты құрамындағы “Физика-математика циклындағы пәндерді оқыту
әдістемесі” лабораториясында ф-м.ғ.к. , доцент Ж. Қараевтың жетекшілігімен
1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. Сол кездерде қазақ
мектептеріндегі информатика сабағында А.Есжанов, Б.Нақысбеков,
Ж.Қараевтардың дайындаған төмендегі оқулықтары мен әдістемелік құралдары,
есептер жинағы пайдаланылды:
-Қараев Ж.,Есжанов А т.б. Информатика және есептегіш техника
негіздерінің есептер жинағы.А,Рауан, 1989ж.,
-Есжанов А. Алгоритмдер және оларды мектепте оқыту. А, 1988, 167 б,
-Накиспеков Б. Адам және компьютер. Алматы, 1986ж.-144бет.;
-Қараев Ж.. ЭЕМ және бағдарламалау элементері. Алматы, Рауан, 1991-144
бет;
-Қараев Ж.. Компьютерді оқыту тәрбие процесінде пайдалану. Алматы,
1987ж.-127 б.
Лабораторияда информатика пәнінің мектепте оқытылуы жөніндегі мәселелер
жүйелі түрде төмендегі қолданбалы ғылыми-зерттеу бағдарламалары бойынша
жүргізілееді:
-”Жалпы орта білім мазмұнын жаңартудың ғылыми-әдістемелік негіздері”
(1992-1996ж.)
-”Білім мазмұнын жаңарту Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңын
жүзеге асыру” (1997-1999ж.)
-”Қазақстан Республикасындағы жалпы білім мазмұнын жетілдірудің ғылыми-
әдістемелік негіздері” (2000-2002ж.)
Лабораторияда 1990-жылдардан бастап жоғарыда аталған бағдарламаларға
сәйкес информатика пәнін ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету
мәселесін Ж. Қараев, С. Рах, К. Халикова, Ж. Ешеева, М. Кенжебаева, М.
Құрманбаев, Қ. Аганина т.б. Мамандар айналысты.
Қазіргі таңда мектептерде профессор Ж. Қараев басшылығымен, авторлар
тобы дайындаған информатикадан жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік
құралдары кеңінен пайдаланылуда. Әсіресе, информатика курсының жалпы
білімдік функцияларына, оқыту мен тәрбиелеудің басты міндеттерін атқару
барысындағы потенциалдық мүмкіндіктеріне өзгеше назар аударылуда. Осыған
байланысты оқыту процесіне білімгердің білімпаздық дағдыларын, білгендерін
өз беттерінше жүйелеп ақпарттық кеңістікте қажетті бағытты анықтап
үйренуін, шығармашылық тұрғыда ойлана білуін қалыптастыруға, дамытуға
тікелей ықпал ететін жобалық әдістің ролі артып отыр. проектілік әдістің
пайда болуы, дамуы, мақсат-мазмұндары және оны информатиканы оқыту
процесінде қолдану технологиясытуралы мәселелер жұмыстарда қарастырылған
болатын.
Информатика пәнінің басқа мектеп пәндерімен тығыз байланысы
оның негізгі ерекшеліктерінің бірі болып табылады. Бұл тұрғыда
информатика пәнін философия ғылымымен салыстыруға болады.
Себебі, оқушылар информатика сабағында алған білімдерін басқа пәндерді
оқып- үйрену барысында жан-жақты қолдана алады. Оның тағы бір
ерекшелігі пән мазмұнындағы тақырыптардың арасындағы
пәнішілік байланыстың көштілігінен көрінеді.
Информатиканың негізгі құралы және оқу объектісі -компьютер кез келген
басқа оқу құралдарына қарағанда "тәуелсіз" және басқару процесінің
компьютерге берілуі оқушының танымын кеңейтеді.
2. Мемлекеттік білім беру стандартындағы информатика пәнінің мазмұны мен
құрылымын талдау
Білім саласындағы елеулі өзгерістер-еліміздің білімді де білікті
азаматтарын тәрбиелеуде зор үлесін қоспақ.
Мектептегі білім сапасын жақсарту мақсатында оқушыларға берілетін білім
мазмұны, білім мен біліктілікке қойылатын талаптарды белгілейтін негізгі
нормативтік құжат- пән стандарттары жетілдіруде.
Стандарт-үлгі, білім мазмұнының негізі. Білім мазмұны стандартта
жазылған талаптарға сай жасалады. Стандартта оқушы меңгеруі тиіс білім,
іскерлік дағдылардың көлемі, оқушының дайындығына қойылатын талаптар
белгіленген. Аталған құжат республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды
қамтамасыз ететін стратегиялық маңызды құжат.Стандарттың негізгі қызметі-
басқару. Ол Білім туралы Заңға сәйкес жасалады.
Қазіргі уақытта елімізде білім берудің барлық деңгейлеріне арналған
мемлекеттік стандартты әзірленіп, тәжірибеге енгізілді. Оның көп себебі
бар. Солардың бірі – кейбір мектептердің күмәнді мазмұны бар оқу курстарын
ешқандай әдістемесіз енгізуі.
Ақпараттандыруға қатысты білімді стандарттау барша мектептерге
қойылатын жаңа нұсқалы ДЭЕМ-нің бағдарламалық –ақпараттық мүмкіндігіне сай
жүреді. Информатикадан білім стандартын жетілдіру мақсатында 1998 және 2001
жылғы дайындалған стандарттарға талдау жасалынды. Зерттеу нәтижесінде
стандартқа мазмұндық және құрылымдық жағынан түзетулер қажет екені
анықталды. Базистік оқу жоспарына сәйкес информатикаға бөлінген сағат
санының қысқаруына байланысты, білімге қойылатын талаптар да қайта қаралып,
нақтыланды[4].
Жетілдірілген стандарт ерекшеліктеріне тоқталайық. Стандарт құрылымы
талапқа сәйкес төменгідей бөлімнен тұрады:
– Қолданылу аймағы;
– Нормативті сілтемелер;
– Анықтамалар мен қысқартылған сөздер;
– Жалпы ережелер;
– Информатика пәнінің жалпы сипаттамасы;
– Оқу бағдарламасының түрлері мен олардың мазмұны;
– Информатикадан оқу жүктемесінің көлемі;
– Информатикадан білім берудің базалық мазмұны;
– Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар;
– Оқу үрдісін ұйымдастыру мен оны жүзеге асыру шарттарына қойылатын
талаптар;
Стандарт авторы бүгінгі таңда мектептегі информатика пәнінің бірнеше
кезеңге бөлініп оқытылатының айтады.
Бірінші кезеңі-препедевтикалық. Бұл кезеңде, төменгі сынып оқушыларын
алғаш таныстыру өтеді, қарапайым компьютерлік ойындар мен жаттығулар
бағдарламаларын қолдану арқылы оларда ақпараттық мәдениеттің алғашқы
элементтері қалыптасады.
Екінші кезең-базалық курс, информатика пәні бойынша оқушылар
дайындығының жалпы білім деңгейімен қамтамасыз етеді. Бұл кезеңде оқушылар
ақпараттық технология құралдары мен әдестерін меңгеріп, компьютерді қолдана
білу біліктілігі қалыптасады.
Үшінші кезең- информатика саласы бойынша көлемі мен мазмұны жағынан
сараланған бағдарлы оқу бағдарламалары бойынша, қызығушылықтары мен
бағыттарына қарай кәсіптік даярлыққа дейін білімдерін жалғастырады.
Базистік оқу жоспарына сәйкес информатика пәні орта мектептің 7-11
сыныптарында ғана оқытылатын міндетті оқу пәні ретінде беріледі,ал
пропедевтикалық курс факультативтік сабақтарда қажетіне қарай ұйымдастыру
негізінде оқытылады.
Стандартта ұсынылғандай информатикалық білім мазмұны теориялық
информатика,ақпараттандыру құралдары, ақпараттық технология, әлеуметтік
информатика бөлімдерін қамтитын төмендегідей мазмұндық желілерден тұрады:
– Ақпараттық бейнелеу;
– Ақпараттық үрдістер;
– Компьютерлер;
– Ақпараттық технологиялар;
– Алгоритмдеу;
– Формальдау және моделдеу;
– Телекоммуникация;
– Әлеуметтік информатика мәселелері.
Осы мазмұндық желілерге сәйкес мазмұн екі бағдарлама негізінде
берілген.
Негізгі білім бағдарламасы – информатиканың базалық курсын қамтиды және
ол 3 жыл көлемінде оқытылуға ал, бағдарлы білім бағдарламасы-информатиканың
қоғамдық-гуматитарлық, жаратылыстану-математикалық бағыттағы курстарын
қамтиды және ол 2 жыл көлемінде оқытылуға негізделген. Білім мазмұны
оқушылардың қолданушы біліктілігімен қоса, бағдарламалау біліктілігін
арттыруға бағытталған материалмен толықтырылған. Білімге қойылатын талаптар
осы мазмұндық желілерге, бағдарлама бағытына сәйкес білуі, үйренуі тиіс
бөлімдерінде жүйеленіп берілген[5].
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымның бірден-бір болашағы бар
ғылым саласы болып табылады. Оның айналасында ғылыми зерттеулердің бірнеше
жаңа бағыттары қалыптасуда, атап айтқанда: әлеуметтік, экономикалық,
құқықтық, биологиялық, информатика және т.б.
Информатиканы оқытудың мақсаты бұрын дамытушылық, практикалық,
тәрбиелік деп бөлініп берілсе, соңғы нұсқада ол төмендегіше келтірілген:
– Оқушыларда ғылыми дүние танымдық негіз қалыптастыру,
– Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту,
– Оқушыларға ақпараттандыру құралдарын, ақпараттық технологияларды
меңгерту,
– Оқушыларды өмірге, еңбекке және білімдерін жалғастыруға даярлау
Сонымен қатар стандарттың Информатика оқу пәні бойынша оқу процесін
ұйымдастыру және оны жүзеге асыру жағдайларына қойылатын талаптар
тарауында аталған оқу пәнін оқыту процесін:
– Мамандармен қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
– Оқу-әдістемелік жағынан қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
– Материалдық-техникалық базамен қамтамасыз етуге қойылатын талаптар
жөнінде айтылған.
Информатикалық білім стандарты республика көлемінде көпшілік талқысына
ұсынылып, сын-ескертпелер, ұсыныстар негізінде түзетіліп, өңделді.
Осы айтылған стандарт бойынша құрылған бағдарламаларды 10-11 сыныптарда
информатикада Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар тақырыбы
бойынша мазмұнында жергілікті желіауқымды ақпараттық желілер (мәні мен
құрылымы). Телекоммуникациялық тораптардың атқаратын қызметтері. Модемдер,
байланыс арналары және ақпараттарды беру жылдамдығы. Негізгі ақпараттық
ресурстар: электрондық пошта, телелконференциялар, файлдық архифтер,
кітапханалар, деректер қоры мен деректер жинағы. Интернет желісі – ауқымды
телекоммуникациялық торап. WWW – бүкіләлемдік өрмекші. Web- cайттар мен Web-
беттер. Ақпараттаpды іздеу. HTML - тіліне кіріспе. HTML -тілінің редакторы.
Web-дизайн берілген. Нәтижесінде оқушы Web-парақтарды аша алуы, Web
парақтар дизайнын рәсімдей алуы тиіс.
1.3 Орта мектепте информатика пәнін оқытудың мақсаттары мен міндеттері
Білім берудің жалпы мақсаты мемлекетпен алдын ала беріліп тұрады, ол
үкім шығарушы қоры негізінде өзінің жалпы педагогикалық негіздерін
қалыптастырады. Бірінші орында тұрған негіз: білім берудің адамгершілігі,
жалпы адами құндылықтардың маңыздысы, адамның өмірі мен денсаулығы,
тұлғаның дамуы; азаматтылық пен Отанға деген махаббатын тәрбиелеу. ҚР білім
беру салалары мынадай мақсат қояды: мәдениетті, жеке дами алатын, отбасы,
қоғам алдындағы міндетін білетін, құқығын, өзге адамдардың бостандығын
қадірлейтін тұлғаны қалыптастыру. Мұның негізінде жалпы білім беретін
мектептердің негізгі міндеттері келесідей болады:
– Оқушылардың қоғамдық және өндірістік құндылықтарымен анықталатын
білім жүйесін меңгеруді қамтамасыз ету;
– Ғылыми дүниетанымды, саяси, экономикалық, құқықтық мәдениетті,
гуманистік құндылықтар мен идеалдарды, шығармашылық ізденісті
қалыптастыру;
– Халықтың ұлттық-мәдени қажеттілігін ескеріп оқушыларды тәрбиелеу;
– Жастарда азаматтық орынды, адамгершілік қасиетін, демократиялық өзін-
өзі басқаруға қатысуға ұмтылу, өз ісіне жауапкершілігін дамыту.
Жалпы білім беретін мектептің ортақ мақсаттары үш негізгі топқа
бөлінеді: білім берушілік және дамытушылық мақсат, тәжірибелік мақсат,
тәрбиелік мақсат.
Мектептегі информатиканы оқытудың білім берушілік және дамытушылық
мақсаты, бұл – түрлендіру процесстерімен қоса әрбір оқушыға информатика
ғылымының бастапқы функционалды білім беру және осының негізінде оқушыларға
әлемдік ғылымның қалыптасуындағы ақпараттық процесстердің мағынасын ашу,
сонымен қатар қоғамның дамуындағы ақпараттық технологиялардың және
есептеуіш техниканың рөлін түсіндіру.
Мектептегі информатиканы оқытудың тәжірибелік мақсаты – оқушылардың
технологиялық және еңбекке дайындығына үлес қосу, яғни мектепті бітіргеннен
кейінгі кәсіби білімі іскерліктерімен қаруландыру. Бұл информатика пәнінің
баланың ішкі дүниесімен, білімімен қатар оның тәжірибелік бағыттылығын
дамытатындығын көрсетеді. Сонымен қатар, бұл пән оқушыларды компьютерлік
техниканың және басқа да ақпараттық және қатынастық технологияларды
күнделікті өмірде дұрыс қолдануға дайындау керек.
Мектеп информатикасы курсындағы тәрбиелік мақсат, бұл – оқушылардың
есептеуіш техника мен ақпараттық технологиялардың қоғам дамуындағы
мүмкіндіктері мен рөлін түсіндірулері. Мектептегі информатика курсының
оқушылардың дүниеге ғылыми көзқарасына әсері - ақпараттың ғылым негізін
салушы 3 ұғымның : зат, қуат, ақпарат бірі ретінде түсінігінің
қалыптасуымен анықталады. Информатиканы оқыған кезде оқушыда ой еңбегінің
мәдениеті және жалпы адами мінездемесі қалыптасады, яғни мақсаттылық,
бағыттылық, өз ісіне жауапкершілік, белсенділік және т.б.
Мектептегі информатика пәні нақтылықты қажет етеді, өйткені ол
компьютермен жұмыс істеудегі негізгі құрамдас.
Информатика пәні ақпараттық қоғамға сай маман даярлау ісіне ерекше
назар аударады.
Сондықтан информатика пәнін оқыту мектептің басқа пәндері секілді
оқушыларға білім берудің, тәрбиелеудің және дамытудың бірлігін қамтамасыз
етеді. Білім беру мақсаты - оқушыларға уақыт талабына сай білім беру,
алған білімін қоғам игілігіне жұмсай алатындай іскерлік қалыптастыру
және оны дамыту. Білім беру мақсаты жалпы білім беру және қолданбалы білім
беру болып екіге бөлінеді.
Жалпы білім беру оқушы санасында әлемнің ғылыми келбетін
қалыптастырады.
Информатика пәнінде жалпы білім берудің мақсаты - оқушылардың
ғылыми дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру бағытына сәйкес компьютердің
мүмкіндіктері мен қолданыстарын жүйелі түрде оқытуды көздейді. Оның
белгілері:
- компьютердің жұмыс принципін түсіну;
- алгоритм ұғымын түсіну;
- Ақпараттың түрлері мен оларды өңдеу тәсілдерін білу;
- бағдарламалаушы қызметінің мәнін ұғыну;
- адамның ойлауын автоматтандыру, т.б..
Компьютердің жұмыс принципін түсіну табиғаттағы алгоритмдік
құрылымға тығыз байланысты. Себебі, атомның кішкене б?лігінен бастап,
ғалам кеңістігіне дейінгі тіршілік алгоритмге негізделген. Алгоритм ұғымын
түсініп, оны құрудың технологиясын меңгеру оқушының ЭЕМ-де жұмыс істеу
мүмкіндігін жетілдіреді. Ақпараттың түрлері мен оларды өңдеу тәсілдерін
білу оқушының ойлау қабілетінің жаңа қырларын ашуға жетелейді.
Бағдарламалаушы қызметінің мәнін ұғыну оқушылардың "жаңа" нәрсені
жасауға деген ынтасын арттырады. Адамның ойлауын автоматтандыру
информатика ғылымының бүгінгі қол жеткен нәтижелермен шектелмей, әлі де
қарыштап дамитынына кепіл болады. Бұл кезде Ақпараттың үздіксіз жаңарып
отыратыны секілді, өңдеу
тәсілдері де өзгеріп отырады[6].
Қолданбалы білім берудің мақсаты - оқушының ЭЕМ-дегі жұмыс
нәтижесін практикалық мақсатқа қолдана білуге бағытталады. Практикалық
мақсаты - оқушыларды ақпараттық коғамға дайындауды, еңбекке баулуды
күздейді.
Дамытушылық мақсаты - оқушының ақыл - ойын, шығармашылық
қабілетін дамытуға, жеке тұлғасын қалыптастыруға және информатика
пәніне қызығушылығын арттыруға бағытталған, сонымен бұл мақсат
оқушыларда бірін-бірі толықтырып отыратын логика-алгоритмдік
және жүйелі - қисынды ойлау түрлерін дамытуды күздейді.
Логика-алгоритмдік ойлаудың қасиетіне қатаң логикалық тұжырым
жасай білу, ЭЕМ-мен жұмыс істеу барысында индукциялық және дедукциялық ой
қорыту, өзіне қажетті іс-әрекетті алгоритмдік тілде жаза білу іскерлігі
жатады. Бұл көбінесе, толық емес индукцияға ұқсас ойлауда көрініп,
компьютермен практикалық жұмыста маңызды роль атқарады. Ойлаудың
алгоритмділігі дәлелдеуді қажет ететін пікірлерді қамтамасыз етеді.
Ойлаудың Бұл екі түрін бір-бірінен ажыратуға болмайды, оларды өзара
тығыз байланыста болады деп қарастыру қажет.
Логика-алгоритмдік ойлау түрі берілгендердің қасиеттері туралы
логикалық тұжырымдар жасау және іздеу жүйелеріне сұраныстар беру арқылы
қалыптасады. Оған компьютерде жұмыс істеуде кездесетін қиындықтарға
талдау жасау, пікірлерді формальдандыру, оларды алгоритмдік тілде жаза
білу іскерліктерін дамыту мәселелері жатады. Мұнда логикалык, тұжырым жасай
білу мен оны компьютерде өңдеу-қажеттілігі үнемі сақталады.
Ұғымдар арасындағы пәнішілік, пәнаралық байланыстарды көре білу
мұғалімнің жүйелі ойлайтындығын көрсетеді. Ал, ойлаудың қисындылығы
болашақ мұғалімге оқытудың көптеген әдістері мен формаларының ішінен
нақты жағдайға тиімділерін топтауға; оқушының білімді игерудегі
жетістіктері мен кемшіліктеріне талдау жасауға; басқа пәндерге компьютерді
қолдануда оқыту мақсаттарын әртүрлі етіп тұжырымдауға; пәнішілік және
пәнаралық байланыстарды іздеуге көмек береді[7].
Жүйелі-қисынды ойлау белгілеріне - заттар мен құбылыстарды
тұтас, өзара тығыз байланысты құрылым ретінде қарастыру;
болған жағдайларға объективті көзқараспен қарау; мектеп
пәндеріндегі ұғымдарды өз орнымен қолдану жатады.
Мысалы, "Алгебра және анализ бастамалары" пәнінде функция - сәйкестік,
"Геометрия" пәнінде функция - қисық, ал "Информатика" пәнінде
функция - берілген аргумент бойынша нәтижені есептеу алгоритмі.
Сонымен, оқушы жүйелі-қисынды ойлауды қалыптастырудың нысаны болса,
информатика мұғалімі үшін ол кәсіби шеберлікті дамытудың белгісі.
Информатика пәнінде қазіргі кезде жүйелі-қиыстырылған ойлау түрі
сирек қолданылады. Өйткені, оқу пәнінің жоғары, төмен, жалпы,
теориялық секілді деңгейлерінің аражігі анықталмағандықтан пән
мазмұнының байланысы оқушыға біртұтас жүйе ретінде көрінбейді.
Сондықтан, мектеп пәндерінде өтілген материалдарды қайталау, еске
түсіру, пысықтау сабақтарында компьютерді көрнекі құрал ретінде пайдалану
тиімді. Мысалы, геометрия пәнінде оқушылардың көпшілігі кеңістік
фигураларының анықтамаларының қасиеттерінің және қималарының байланысын
еске түсіруде қиналады. Мұндай кезде информатика аралық пәннің ролін
атқарады.
Компьютерді оқу процесіне пайдалану барысында оқушыларға
"кеңістік фигураларының қасиеттерін толықтыр" немесе "қандай да бір
геометриялық фигураның кескінін экранда бейнелеп көрсет" деген сияқты
тапсырмалар беру арқылы олардың білім деңгейіне бақылау жүргізуге болады.
Нәтижеде, олар компьютерде "не істегім келді, не істедім, нәтижесі қандай
болды немесе неге бұлай?" деген сұрақтар айналасында жұмыс істей алады.
Демек, мұғалім оқушылардағы бірін-бірі толықтырып отыратын логика-
алгоритмдік және жүйелі-қисынды ойлау түрлерін дамыту мәселелеріне көңіл
бөлуі қажет.
Информатика маманы алғашқы кезде сабақтарды әдістемелік тұрғыдан
талдауда, оқыту мақсатын тұжырымдауда қиналуы мүмкін. Кейбір
тәжірибелі мұғалімдердің өзі оқу материалын жақсы меңгергенімен
оқытудың мақсатын анықтау кезінде қиындықтарға кездесуі мүмкін.
Туындаған қиындыққа байланысты "Өзім не білсем, соны оқытамын" - деген
принципті ұстанып, оқытудың негізгі нысанынан ауытқып, оқыту
мақсатын өз еркінше анықтаумен шектелген дұрыс емес. Сондықтан оқу
процесіне компьютерді қолдану тиімді болғанымен, оның мектептегі
басқа пәндерге қолданысын зерттеп, жүйелеу кажет.
Ол үшін:
1 сыныптан 11 сыныпқа дейін компьютер көмегімен оқытудың
бағдарламалық жүйесін жасау; мектеп пен университет арасындағы байланысты
жетілдіру; пәндерді оқытуда компьютерді көрнекі құрал
ретінде қолданудың кешендік жүйесін жасау мәселелері зерттелуі
тиіс.
Тәрбиелік мақсаты - информатика сабақтарында оқушыларды отан
сүйгіштікке, азаматтыққа, биік адамгершілікке, жоғары саналылыққа баулуға
бағытталған. Сонымен бірге, оқушылардың этикалық, эстетикалық дамуын
жалпыхалықтық рухани құндылықтар арқылы қалыптастыру көзделеді.
Информатиканы оқытуда тәрбиелеу мақсаты оқушының компьютерді
қолдануында "өзі" үшін де "басқалар" үшін де қауіпсіз, әрі
тиімді пайдалануды назардан тыс қалдырмайды. Сабақ уақытында,
компьютерде жұмыс істеу кезінде санитарлық-гигиеналық талаптарды
сақтай отырып, оқушылардың өнегелі, тәрбиелі болып қалыптасуын мақсат
етеді.
Атап айтқанда:
- психологиялық көңіл-күй;
- компьютермен объективті қарым-қатынас;
- өзінің немесе өзгенің информациясына қамқор болу;
- компьютерлік техникаға ұқыпты қарау;
- компьютерлік вирус жасаудан аулақ болу;
- компьютерді меңгеру арқылы өзінің шығармашылық қабілетін
дамыту;
- компьютерде жұмыс істей отырып, алынған нәтижелерді
талдай білу;
- күрделі есептерді шешуде ұжыммен берлесіп жұмыс істеу;
- ұжым мүшелерінің пікірімен санасу;
- өз еңбегін нәтижесін пайдалануды қамтамасыз ету, т.б,.
Жалпы білім беретін мектепте информатиканы оқытудың үш негізгі мақсат
бар. Олар:
1. Білім беру-дамутушылық
2. Тәрбиелік
3. Практикалық
Мектепте информатиканы оқытудың білім бері мақсаты оқушыға информатика
ғылымы негіздерінің алғашқы фундаменталды білім беру, оқушыларға осы
білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін түпкілікті және
сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру
болып табылады.
Информатикадан жалпы білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы ақыл-
ойын дамытуға, олардың ойдлау және шығармашылық қабілетттерін нығайтуға
елеулі әсер етеді. Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру-дамытушылық
мақсаты – оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін
қалыптастыруға, ақыл-ойын, ойлау өрісін ынтамен дамытуға, яғни қызмет
субъектісі ретінде қалыптастыруға бағытталған.
Тәрбиелік мақсаты. Информатиканы оқыған кезде ой еңбегінің мәдениеті
жаңа деңгейде қалыптасады, оқушы өз жұмысын жоспарлай білу, оны орындау
білу, жоспар мен орындалуды байланыстыра білу сияқты қасиеттер
қалыптасады. Информатиканы оқытудағы алгоритмдер мен бағдарламалар құру,
оларды ЭЕМ-де орындау оқушыдан ойлануды және шыдамдылықты арттыруды, көңіл
аударуды, көз алдына елестете білуді талап етеді.
Практикалық мақсаты – оқушылардың еңбекке және политехникалық
дайындығына үлес қосу, мектептен кейінгі еңбек етуіне дағдылар мен
іскерліктерімен қаруландыру. Бұл мақсат – қолданбалы және теориялық
аспектілердің байланысын, алгоритмдеудің, бағдарламалаудың ролі мен маңызын
ашып көрсетеді. Информатика курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында
информатикаға және ЭЕМ-ге байланысты мәліметтер, ЭЕМ-ді пайдаланатын басқа
да ғылымдар жөнінде мәліметтер берілу керек және де күнделікті өмірде
пайдалануға үйретеді.
Сонымен практикалық мақсаты – оқушылардың практикалық қызметке,
еңбекке, басқа пәндерді оқыту процесінде практикалық есептер шешуге және
оны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындауға бағытталған.
Информатиканы оқытудың алғашқы кезінде компьютерлік
сауаттылығын қалаптастыру мәселесі ғана болды, енді бұнымен қатар
ақпараттық мәдениетті қалыптастыру қажет.
Информатика курсын оқыту тәжірибелерін талдау, информатиканы
оқыту мақсатының жаңа түсінігі – оқу процесінде ақпараттық мәдениетті
қалыптастыру мен информатика негіздерін меңгеруді бірнеше кезеңге бөлу
қажеттілігін көрсетеді. (Кузнецовтың тұжырымдамасы)
4. Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы және ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру
Информатика пәнінің бірінші бағдарламасында оқытудың нақты
мақсаттарының бастапқы мінездемесі ретінде оқушылардың компьютерлік
білімділігі берілген. Ол мектепке информатика пәнінің енуімен бірге
қалыптасты және бірден мектеп дидактикасының жаңа ұғымдары қатарына тұрды.
Оқушылардың компьютерлік білімділігі мазмұнын келесідей топтастыруға
болады:
1. Алгоритм, оның қасиеттері, оны сипаттаудың құралдары мен әдістері
туралы, бағдарламалау бір тіліндегі бағдарламалау негіздері туралы
ұғым;
2. ЭЕМ-ді қолданудағы тәжірибелік қабілеттері;
3. ЭЕМ құрылымы мен оның негізгі элементтерінің әрекет негізі;
4. Өндірісте және басқа да адам әрекетінің бөлімдеріндегі компьютердің
рөлі мен қолданылуы.
Аталған бөлімдерді талдасақ келесіні көреміз, компьютерлік білімділік
(КБ) ұғымының пайда болуы алгоритмдік мәдениет (АМ) ұғымының кеңеюінің
нәтижесі. Мұны былай белгілеуімізге болады:
АМ КБ
Информатика пәнінің бірінші бағдарламасы енгеннен кейін мамандар мен
мұғалімдер арасында компьютерлік білімділік ұғымының келесі қосымшалары
пайда болды:
1. Компьютермен қатынаса білу. Қолданушылық деңгейде ДК-мен қатынасу бұл
– компьютерді жұмысқа дайындау, оны қосу мен сөндіру, дисплеймен жұмыс
істей білу. Мұнда ең қарапайым сервистік бағдарламалармен жұмыс істеу
де кіреді. Мысалы, тексттік, графиктік редактор, электрондық кесте және
т.б. Бұл білім мен іскерлікті кіші буындағы және мектепке дейінгі
оқушыларда да қалыптаса алады.
2. Компьютерде ең қарапайым бағдарламаларды жасау. Бағдарламалаушыларды
дайындау жалпы білім беретін мектептің мақсаты болып табылмайды, бірақ
ЭЕМ үшін бағдарламалаудың негізгі негіздерін түсіну білім беру жүйесіне
енуі керек. Бұл процесс созылыңқы және бірте-бірте іске асады.
3. ЭЕМ жұмысының құрылымы мен негіздері туралы ұғым. Бұл компонентте
негізгі екі құраушы бөлінеді: а) ДК құрылымы және оның негізгі
құрылымдарының функциялары б) компьютердің негізгі элементтерінің
әрекет негіздері және физикалық негізі. Бұл құрамның өте қажетті
дүниетанымдық мағынасы бар, бірақ оқушылардың түсінуіне қиын болып
келеді.
4. ЭЕМ-нің мүмкіншілігі және қолдану облысы, компьютермен жабдықтау
әлеуметтік жалғасы туралы оқушылардың ой өрісін дамыту. Бұл құрамдастың
қалыптасуы тек қана информатика курсының міндеті болып табылмайды. ЭЕМ-
нің ролі бірқатар оқу пәндерінде есептерді шығару кезіндегі компьютерді
тәжірибелік қолдануда көрінеді. Есеп шығарғанда, ол ЭЕМ-нің барлық
негізгі салаларын қамту керек.
Компьютерлік білімділік ұғымы күні бүгінге дейін әдістемелік әдебиетте
белсенді жұмыс істеуде. компьютерлік білімділіктің жоғарыда көрсетілген 4
құрамдасы құрылымы, 4 кілтті сөздің жиынымен белгіленуі мүмкін: қарым-
қатынас, бағдарламалау, құрылым, қолдану.
Бас кезіндегі информатиканы тек қана екі жоғарғы сыныпқа енгізу
бағдарлама авторларына байланысты емес, ол – математикалық қордың
жоқтығына, мұғалімдік кадрлардың дайын еместігіне, сонымен қатар барлығының
да информатиканың мектептің оқу жоспарына кіруіне дайын еместігіне
байланысты болды. Ресей Білім Министрлігінің 22.02.95 ж. №41 шешімі
бойынша орта буынға да информатика курсы енді. Бұл құжат бойынша,
анықталған мақсаттары бар, 11 жылдық мектепте информатика үш сатылы құрылым
ретінде кірді:
Бірінші саты (І-ҮІ класстар) - пропедевтикалық. Бұл сатыда математика,
орыс тілі және басқа да пән сабақтарында ақпараттық мәдениеттің алғашқы
элементтері қалыптасады;
Екінші саты (ҮІІ-ІХ класстар) – негізгі курс, оқушыларды информатикаға
дайындауда жалпы білім беру типологиясымен қамтамасыз етеді. Ол оқушылардың
есеп шығарудағы информатикалық технологиялардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 3
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА
ПӘНІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
.1 Информатика ғылымы және орта мектептегі информатика пәні ...
Мемлекеттік білім беру стандартындағы информатика пәнінің мазмұны
мен құрылымын талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Орта мектепте информатика пәнін оқытудың мақсаттары мен
міндеттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы және ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2 МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ..
2.1 Информатиканы оқыту әдістеріне шолу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.2 Информатикадағы теория, практика және бақылау ... ... ... ...
2.3 Алгоритм құру және өңдеу тәсілдерін оқыту әдістері ... ... ... .
2.4 Информатиканы оқыту формаларының әртүрлілігі ... ... ... ... .
2.5 Информатикадан факультатив сабақтарды жүргізу әдістемесі ...
Информатикалық үйірме ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3 МЕКТЕПТЕГІ ИНФОРМАТИКА КУРСЫНДА MICROSOFT FRONTPAGE РЕДАКТОРЫН
ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ ... ... ... ... .
Frontpag курсының мазмұны
Microsoft Office FrontPage редакторын жалпы шолу ... ... ... ...
Курсты электронды оқу құралымен бағдарламалық жабдықтау
Электронды оқу құралын қолдану
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ...
Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...
КІРІСПЕ
XXI ғасыр-адамзат дамуының жаңа сатыларының бірі компьютерлік қоғамға
өтумен сипатталады. Қоғам талаптарына байланысты жаңа бағдарламалар тасқыны
адамдарға кәсіптік-ақпараттық технология құралдарын жоғары дәрежеде білу
қажеттілігін туғызып отыр. Қоғамның қарқынды ақпараттану дәуірінде адамның
жан-жақты дамуы үшін ақпаратты жинақтай білу, болжамдар мен қорытындылар
жасай білу және жаңа ақпараттық технологияларды қолдануына қазіргі кезеңде
өте көп назар бөлінуде. Осы орайда, ең алдымен, Информатика пәнін
оқытудың алатын орны ерекше. “Информатика” пәні бойынша орта жалпы міндетті
мемлекеттік стандартында ұсынылғандай информатикалық білім мазмұны
теориялық иинформатика, ақпараттандыру құралдары, ақпараттық технология,
әлеуметтік информатика бөлімдерін қамтиды [1].
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымының бірден-бір болашағы бар
ғылым саласы болып табылады. Оның айналасында ғылыми зерттеулердің бірнеше
жаңа бағыттары қалыптасуда, атап айтқанда: әлеуметтік, экономикалық,
құқықтық, биологиялық, информатика және т.б.
Қазақстанда Информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемесының
зерттелуі, Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында педагогика
ғылымдар институты құрамындағы “Физика-математика циклындағы пәндерді оқыту
әдістемесі” лабораториясында ф-м.ғ.к., доцент Ж. Қараевтың жетекшілігімен
1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. 1990-жылдардан бастап
информатика пәнін ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету мәселесін Ж.
Қараев, С. Рах, К. Халикова, Ж. Ешеева, М. Кенжебаева, М. Құрманбаев, Қ.
Аганина және т.б. мамандар айналысты. Осы уақытта мектептерде профессор Ж.
Қараев басшылығымен, авторлар тобы дайындаған информатикадан жаңа буын
оқулықтары мен оқу-әдістемелік құралдары кеңінен пайдаланылуда. Дегенмен,
білім беру үрдісінде жаңа ақпараттық технологияларды қолданып оқыту
әдістемесінің өзгертуіне байланысты информатиканы мектепте оқыту сапасын
әлі де жетілдіру, информатика оқулықтары мен оқыту-әдістемелік құралдарына
қойылатын дидактикалық талаптарды нақтылау, осы материалдарды даярлау
өзекті мәселелердің бірі. Осы өзекті сұрақтарға байланысты біздің
тақырыптың өзектілігі заманымызға сай техниканың даму қарқынына байланысты,
сервистік, жүйелік, қолданбалы, офистік және т.б. бағдарламаларға өзгеріс
енгізіліп немесе бағдарламалардың жаңа түрлері пайда болуда. Осыған орай
информатика пәнін мектепте оқыту сапасын жетілдіру үшін оқулықтар мен оқыту
әдістемелік құралдарын дайындау және олардың оқыту әдістемесін жасау
маңызды мәселе.
Дипломдық жұмыстың мақсаты: техниканың қарқынды дамуына сай
информатика ғылымы да жылдам дамуда, осыған орай информатика пәнін оқытуда
Microsoft Offiсe пакетінің жаңа нұсқасы Microsoft Offiссe FrontPage
редакторын оқыту әдістемесін дайындау.
Жұмыстын мақсатына жету үшін келесі есептерді шешу қажет болды:
1. Осы бөлім бойынша әдебиеттерді қарастыру.
2. Жалпы білім беретін орта мектепке арналған информатиканы оқыту
курсының бағдарламасын меңгеру.
3. Тақырыптар бойынша теориялық материалдарды жүйелеу.
Бұл зерттеу келесі әдістер арқылы іске асырылды:
1. Информатиканы оқыту әдістемесінен ғылыми және әдістемелік
әдебиеттерді қарастыру.
2. Жалпыға мемлекеттік білім беру стандарттарын талдап талқылау.
3. Теориялық және практикалық сабақ беру әдістемелерін жасау.
4. мектептегі информатика пәнінде microsoft offiссe пакетіндегі
FrontPage редакторы бойынша оқыту сабақтарын жасау.
Дипломдық жұмыстың болжамы-құрастырылған сабақтар бойынша оқушылардың
пәнге деген қызығушылығы артып, информатикадан білімдері мен біліктері
жоғарылайды, егер информатиканы оқытуда ұсынылып отырған сабақтар
қолданылса, FrontPage бағдарламасын меңгеру тиімді болады.
Зерттеу нысаны – мектепте информатика пәнін оқыту әдістемесі.
Зерттеу пәні – информатика пәнінде FrontPage бағдарламасын оқыту.
Теориялық және практикалық маңызы FrontPage бағдарламасы бойынша оқыту
әдістемесі бір жүйеге біріктіріліп, теориялық және практикалық сабаққа
қолдануға әдістемелік нұсқау мен тапсырмалар информатика мұғалімінің
практикалық қызметінде қолдануға арналған құрал бола алады.
1ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН ОРТА МЕКТЕПТЕ ИНФОРМАТИКА ПӘНІ
1. Информатика ғылымы және орта мектептегі информатика пәні
Орта білім беру жүйесіндегі информатиканың рөлі қазіргі ақпараттық
қоғамдағы ақпараттық мәдениеттің негізін құрайтын ақпараттық және
коммуникациялық технология пайдалану дағдыларын қалыптастырудағы ақпараттық
білімнің мәнімен қамтамассыз етіледі.
Информатика ғылымының дамуына, дүние жүзінде жаһандану процесінің
қарқынды жүруіне байланысты әр азамат компьютерді білуі тиіс. Компьютерді
меңгеруді мектеп қабырғасынан бастау керек.
Қазір барлығымыз бүкіл дүние жүзіндегі ауқымды саяси және экономикалық
өзгерістердің куәгері болып отырмыз. Бүгінгі таңда болып жатқан істердің
бір жарқын көрінісі-біздің және басқа елдерге жаңа компьютерлік
технологиялардың енуі. Қазіргі компьютерлер біздің өміріміздің барлық
салаларын, оның ішінде білім беру саласына да енеді. Бұған дәлел, 1997 жылы
22 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Президентінің Орта білім беру жүйесін
ақпараттандыру мемлекеттік бағдарламасы.
Қалыпты орта мектептер аумағында компьютерлік сауаттылықты меңгеру
біздің қоғамымызды әлемдік стандарттарға тартудың түйінді мәселесі болып
табылады. Информатика пәнін 7-ші, тіпті 1-сыныптан бастап оқытуды
қарастыратын оқу курсының бағдарламалары әзірленген және әлі де жалғасын
табуда. Оқулықтардың бірқатар нұсқалары және әртүрлі әдістемелік құралдар
баспадан шығарылды. Алайда бұған қарамастан, орта мектеп бағдарламасына
бағдарламалау тілдерін оқытуды енгізуге бола ма және оның қайсысын оқыту
керектігі туралы сұрақтар әлі де пікірталас тудыруда. Бүгінгі күнде байқап
отырғанымыздай, дайын бағдарламалық жабдықтардың молшылығы кезінде
компьютерлік сауаттылық негіздерін меңгерумен шектеліп, негізгі көңілді
стандартты офистік жиынды немесе нақты кәсәптік бағытпен байланысты курсты
оқытуға бөлуге, ал бағдарламалауды оқытуда арнайы оқу орындарына
–колледждер мен институттарға ұсынсақ болар еді. Бірақ мұндай көзқарас бір
қарапайым, бірақ өте маңызды нәрсені - компьютерлік технологиядағы ең
ауқымды шығармашылық потенциялдың бағдарламалауда жатқанын ескермейді[2].
Мұнымен есептеу-оқушыны жаңа, көпқырлы қызмет түрінде өзінің
шығармашылық қабілеттерін дамыту мүмкіндігінен айырмау деген сөз (бұл кезде
оқушы бұған әбден бейім).Оның үстіне сөз бағдарламалау тілін кәсіби меңгеру
туралы емес, бағдарламалау негіздерін оқып-үйрену туралы болып отыр, бұл
оқушыларға осы қызмет түрімен танысуға, тіпті оны өзінің бұдан әрі жоғары
білім алу жолын таңдауға мүмкіндік береді.
Информатиканың пайда болуы мен пән ретінде қалыптасуы өткен ғасырдың
екінші жартысына келеді. Информатиканың қызығушылық облысы бұл – ақпараттың
құрылымы мен жалпы қасиеттері және ақпаратты іздеу, жинау, сақтау,
түрлендіру, алмастыру және қолданудың адам әрекетінің әр түрлі салаларында
қарастыру сұрақтары. Үлкен көлемдегі ақпаратты автоматтандырусыз және
қатынас жүйелерінсіз өңдеу мүмкін емес, сондықтан ЭЕМ-дер және қазіргі
кездегі ақпараттық және қатынастық технологиялар информатиканың
фундаментальді негізі және мәліметтік негізі болып табылады. Қазіргі кезде
информатиканың жалпыға бірдей анықтамасы жоқ.
ІІ дүниежүзілік соғыстан кейін табиғаттың әр түрлі жүйелеріндегі –
табиғи, биологиялық, әлеуметтік, басқару мен байланыстар туралы кибернетика
ғылымы дамыды.
Кибернетиканың пайда болуын 1948 жылы Норберт Виннердің Кибернетика
или Управление и связь в животном и машине кітабының шығумен
байланыстырады. Бұл жұмыста басқарудың жалпы теориясын жасау жолдары және
бір бағыттағы әр түрлі жүйелердің байланыстары мен басқару мәселелерін
қарастырудың негізгі мәселелері ЭЕМ - мен бірге дамып, кибернетика жалпы
ғылым бола бастады, ол – ақпаратты түрлендіру туралы ғылым болды. Ақпарат -
деп кибернетикада кейбір жүйелердің қоршаған ортаны қабылдауы, қоршаған
орта беретін және өзінде сақтайтын мағлұматтар немесе әсер етулер,
сигналдар жиынын айтады[3].
Кибернетиканың дамуы біздің елде драмалық периодын бастан кешірді.
60–жылдары академик А.И.Берг былай жазған: ...1955-1957 жылдарда және
кейін кибернетиканың мүмкіндігі мен мәнін бағалауда әдебиеттерде қателіктер
көп кездеседі. Ғылымдардың дамуына кері әсерін тигізді, көптеген теориялық
материалдың, тіпті есептеуіш машиналарды дайындауға кедергі болды. Оған
дәлел ретінде Қысқаша философиялық сөздіктің төртінші басылымындағы
анықтаманы келтіруге болады: Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін АҚШ-та
пайда болған және басқа елдерді дамыған реакциялық жалған ғылым; қазіргі
заман механизмінің түрі. Бұл ең біріншіден ғылымды дұрыс бағаламаудан,
екіншіден ғалымдардың бос сөзге көп көңіл бөлгендіктерінен туындап отыр.
Бірақ кибернетиканы ғылым деп жариялаудан кейін де қиындықтар азайған
жоқ. Ол кибернетиканың дамуы мемлекеттің ірі жобаларының іске аспауы мен
қатар дамуы мен де байланысты болады. 80–жылдардағы жағдайға қысқаша шолу
жасайық.
Кибернетиканың халық шаруашылығында қолдану перспективалары
метематикалық модельдерді және ЭЕМ-ді ауқымды жоспарлау мен басқару
мақсаттарына ұсыныстар тудырды. Ғалымдармен жасалған бұл ұсынымдар партия
және үкімет шешімдерінде көрініс тапты. Халық шаруашылығының барлық
бөлімдерде басқарудың автоматтандырылған жүйелерін (БАЖ) жасау мемлекеттік
жоспарлау бағдарламасына енді. БАЖ халық шаруашылығын басқарудың құрылымын
қайта жасау негізі болуы керек еді: БАЖ-бен қатар технологиялық процестерді
басқаратын автоматтандырылған жүйе (ТПБАЖ) болу керек еді, БАЖ-ға жоспарлық
есептердің автоматтандырылған жүйелері (ЖЕАЖ) жасалу керек еді. Барлық
автоматтандырылған жүйелерді есептеу орталықтарының жалпы мемлекеттік
жүйесінде жүзеге асыру керек болды. Бірақ кейбір себептермен тек басқару
жүйесінің жеке бөліктері ғана жүзеге асты, басқару өзінің ауқымды мақсатына
жетпеді.
Ресей білім Академиясында ғылыми бағыт шегінде жалпы білім мазмұнына
негіздік кибернетикалық білімді анықтау және қамсыздандыруға көп көңіл
бөлінеді. Бұл негіздік кибернетикалық білім, көптеген ғалымдардың ойынша
мектеп информатикасы пәнінің негізін құру керек. Жалпы білім беретін
мектептерге мұндай білім мазмұнын енгізгеннен кейін, информатика пәніне
келесі мақсаттар қойылады:
1. Ғылыми дүниетанымның негізін қалыптастыру. Мұнда ақпаратты ғылымның
негізгі үш ұғымының бірі ретінде ой түйсіндіру керек.
2. Ақпаратпен жұмыстың жалпы білім және жалпы мәдени іскерлігін
қалыптастыру. Мұнда ақпарат көздерімен дұрыс пайдалана білу, ақпарат
нақтылығының негізі, ақпарат пен білім қатынасы, ақпараттық үрдісті
дұрыс ұйымдастыра білу, ақпараттық қауіпсіздікті бағалау қарастырады.
3. Оқушыларды келешек мамандық әрекетінің өзгеруіне және экономикадағы
ақпараттық сектордың өсуіне байланысты оқушыларды ақпаратты өңдеумен
айналысатын әрекеттің әр түрлеріне дайындау қажет. Бұл ақпараттық
құралдар мен ақпараттық технологияларды меңгеру болып табылады.
4. Үздіксіз білім беру жүйесіне өтудің шарты ретінде ақпараттық және
коммуникациялық технологияларды меңгеру.
Мұндай дайындықтың қажеттілігі үздіксіз білім берудің ерекшеліктерінен
шығады.
70-жылдардың ортасына қарай АЖЖ (автоматтандырылған жоспарлау жүйесі)
құруға мақсат қойылды; АЖЖ шегінде конструкторлардың, ғылыми жұмыскерлердің
және т.б. автоматтандырлыған жұмыс орындары (АЖО) туралы ой-пікір
дамыды[3].
Киберентика негізінде терминологиялық көзқарастан информатиканың
құрылуы туралы сұраққа келейік. Кибернетика термині пайда болғаннан кейін
әлем ғылымында мынадай ұғым пайда болды: Computer Scence (компьютерлік
ғылым); ол ұғым компьютерлік және телекомуникациялық жүйелердің көмегімен
ақпаратты өңдеу, сақтау және алмасу процестерін зерттейтін ғылым, сонымен
қатар оқу пәндерінің атауы ретінде АҚШ, Канада және т.б. бірқатар елдерінде
қолданылады.
60-70-жылдарда француздар informatione” (теминін) ендірді, ол
француздың екі сөзінен - “informatione” (информация) және “avtomatique”
(автоматика) құрылған. Жаңа термин СССР-да және Батыс Европада даму тапты.
Үлкен Совет энциклопедиясында информатикаға берілген анықтама: Ғылыми
ақпараттың құрылымы мен жалпы қасиеттерін зерттейтін, сонымен қатар оны
құрудың заңдылықтары, түрлендіру, алмастыру және адам әрекетінің басқа
сфераларда қолдануы туралы пән. Бұл анықтама информатиканы кітапханамен,
библиографиямен, ақпаратты іздестіру әдістерімен байланыстырады. Бұл
мақсатпен 1952 жылы ғылыми ақпарат институты АН СССР құрылды, кейін ол
ғылыми және техникалық ақпараттың Бүкілодақтық Институтына – ҒТАБИ –
айналды.
Бұл бағытпен қатар информатика терминінің басқа анықтамасы жүрді, ол
А.П.Ершов ойынша, 70 - жылдардың екінші жартысынан бастап нақтылана
бастады. А.П.Ершов Информатика терминінің мағынасын түсіндіргенде, ол
орыс тіліне ...Ақпаратты өңдеу және беру процесін зерттейтін
фундаментальді жаратылыстану ғылымы ретінде енеді деген [3].
Бұл анықтамаға түсініктеме бере келе А.П.Ершов былай деген: Ғылымды
жаратылыстану және қоғамдық деп бөлгенде, информатиканы біз жаратылыстану
ғылымдарына жатқызамыз. Информатиканы фундаментальді ғылымға жатқызу
ақпараттың жалпы ғылыми белгілерін және оны өңдеу процесін сипаттайды.
Информатика ғылым ретінде тек зерттелетін үзінді үшін ақпараттық модель
құрылған жағдайда қалыптасады. Ақпараттық модельдердің құрылымының жалпы
әдістемелік принципі информатика пәні болуы мүмкін, ақпараттық модельдің
құрылымы мен негізі жеке ғылымның мақсаты болып табылады.
Академик Н.Н.Моисеев келесідей айтқан: Кибернетика, информатика –
басқару процестері ғылымдарынан пайда болып, біздің көзімізше ақпарат пен
табиғат қоғамындағы ақпараттық процестер туралы фундаментальді
жаратылыстану ғылымына айналды. Сол арада отандық ғалымдардың арасында
информатикаға ортақ анықтама берілген жоқ.
В.С.Михайлевич, Ю.М.Каныгин, В.И.Греценконың Ставление информатики
кітабында былай деген: Информатика – ақпаратты өңдеу, жобалау, жасау,
бағалау, қайта өңдеу жүйесінің машиналық функцияны зерттейтін комплексті
ғылым және инженерлік пән. Бұл тұжырымнан информатиканың пайда болуы
компьютерлік техниканың дамуымен байланысты, сонымен қатар информатика –
ЭЕМ дамуының мәні екендігін көрсетеді.
Информатиканы оқытудың негізгі мақсаты-оқушыларды белсенді, әрі
толыққанды өмірге және ақпаратлық қоғам ортасындағы жұмысқа дайындау болып
табылады. Бірақ мұндай қоғамда ақпарат көлемінің өсуі (әр 2 жылда екі есе
артады) практикалық әрекеттермен шындалып отыруы тиіс, мұнда оқытудың тек
мәлемет беретін түсіндіру-көрсету технологиясымен шектелуге болмайды.
Қазіргі жаңа ақпараттық қоғам түрлі мәлеметтермен жұмыс істеп, қойылған
мақсатқа жету жолында алдыңғы қатарлы информатикалық мәдинеті бар, яғни
компьютерлік ақпаратлық технологияларды, жаңа техникалық құралдар мен
тәсілдерді пайдаланатын мамандарды керек етеді. Бұл кезенде кез келген жеке
тұлға өз қызметінің нәтижелерінің ойдағыдай болуына көп көңіл бөлуі тиіс.
Алғаш информатика курсының мазмұны-компьютерлік сауаттылық ұғымымен
тығыз байланысты болды. Компьютерлік сауаттылық ұғымының алғашқы түйіні-
алгоритм мен нақты бағдарламалау тілін оқып үйрену болды. Осы бағыт алғаш
рет Информатика мен есептеуіш техникасы негіздері курсына енген болатын.
А.П. Ершов, В.М.Монаховтардың редакциялауымен шыққан алғашқы оқулықтан
бастап мектеп информатикасы жаңа пән ретінде қалыптасты
Мектеп информатикасының курсы информатика ғылымын түгелдей қамти
алмайды. Сонымен қатар ол оқушыларға ең негізгі білімді жеткізе білуі
керек, сонымен қатар жас ұрпақты ақпараттық қоғамға бейімдеуі керек.
Қазіргі кездегі дидактика жалпы білім берудің мазмұнының қалыптасуы
принциптерінен оқу пәні мен ғылыми логикасының бірлігі мен қарама-қайшылық
принципін бөліп алады. Б.Т.Лихачев бұл жөнінде былай деген: Кез-келген
ғылым қарама-қайшылықта дамиды. Ол өзіне жол іздейді, алға жүреді, бір
орында тұрады.
Сонымен қатар мұғалімдер оқушылардың жас ерекшелігіне және тақырыпты
қабылдау ерекшелігіне назар аудару керек, білім беруді нақтыға немесе
керісінше етіп ұйымдастырады. Мектептегі информатика курсының мазмұнын
анықтау өте қиын. Оны анықтау үшін көптеген жұмыс атқарылады.
Теориялық және тәжірибелік зерттеу нәтижесінде 60–жылдардың басында
кибернетика білімнің фундаментальді негіздері жалпы білім беру жүйесіне
кіру керектігі және бұл сұрақты шешу үшін мектеп пәндеріне жаңа арнайы пән
енуі керектігін түсінеді.
Ең басында В.С.Леднев жаңа пәннің атауы ретінде кибернетика терминін
қолданды, бірақ ол принципке сай болмады.
Кибернетиканың ақпараттық процестердің жалпы заңдылықтарын зерттейтін
ғылымы ретінде пайда болуы қоршаған ортаны тануда үлкен қадам болды.
Математикалық жүйелердің осы екі типіне – физика және кибернетика
байланыстырады. В.С.Леднев ғылымның екі қатарын талдайды:
- материяның заттай-энергетикалық ұйымдасуын зерттейтін ғылымдар (химия,
космология, физика);
- сатерияның кибернетикалық (антиэтропиялы) ұйымдасуын зерттейтін
ғылымдар (киберентика, биология, комплекс, антропологиялық ғылымдар,
қоғамтану, техникатану);
Сонымен қатар физика және киберенетика аспектілі ғылымдар категориясына
жатады, яғни нақтылықтың жалпы заңдылықтарын, заттай-энергеитикалық және
киберентикалық заңдылықтарын зерттейтін ғылымдар. Бұның негізінде жалпы
білім берудің ортақ қағидасы құрылады. Бұл қағида негізінде қоршаған ортаны
зерттейтін жалпы білім беру пәндері екі топқа бөлінеді: заттай-
энергетикалық және кибернетика-ақпараттық. Осы әрбір топта жүйе құраушы
элементтері болады. Заттай-энергетикалық топта бұл – физика, кибернетика-
ақпараттық топта –кибернетика (информатика).
Жоғарыда келтірілген қағидаға және негізгі оқу пәндері екі фактор мен -
әрекеттің жалпы құрылымының және зерттеу объектісінің құрылымы мен
анықталатындықтан, В.С.Леднев кибернетиканы негізгі оқу пәндеріне енуі
керек деген тұжырым жасайды. Кибернетика пәні ХХ ғасырда пайда болған
жалғыз жаңа пән, қалғаны ХІХ ғасырда пайда болған.
Одан кейін мынадай сұрақ туады: информатиканы білім беру жүйесіне жеке
пән ретінде ме немесе басқа бір пәнге ендіру керек пе? В.С.Леднев
информатиканы жеке курс ретінде келесі аргументтерді берген:
Егер кибернетиканы басқа ғылымға енгізсек, ол өзінің негізін жоғалтып
алады. Бұл оқушылардың кибернетика туралы білімін таяздатады. Сондықтан
кибернетиканы жеке оқу курсы ретінде енгізу керек. Кибернетика туралы
білімді басқа пәндерді де жалғастыруға болады.
Информатиканың негізгі ұғымдарына кіріспес бұрын информатиканың өзінің
және информатика пәнінің не екендігін және оның құрылымын анықтап алған
жөн.
Қазіргі информатика курсы дүниежүзілік педагогика ісінде теңдесі жоқ
құбылыс саналады. Әдетте, ғылыми пәннің пайда болуынан бастап оның
жалпыілімдік мәнін ұғынуға немесе оның негіздерін мектептің білім беру
жүйесіне енгізуге дейін кемінде бірнеше он жыл, қала берді бірнеше жүз жыл
кетеді. Осы уақыт аралығында ғылыми ақпарат тұрақтандырылады, әдістаным
анықталады, жалпы әдістемелік жолдар қалыптасады, яғни берілген пәнге әлде
бір жүйелі көзқарас орнықтырылады.
Бірақ пәнге деген жүйелі көзқарастың болмауы, оған үзіп-жұлып қарауы
қазіргі кезде информатиканы оқытудағы басты мәселе болып табылады. Егер оқу
пәнінің жалпы сүлбесіне жүгінер болсақ, толық қажетті оқу пәні болуы үшін
оған не жетіспейтіндігін түсінуге болады:
– Пән саласының айқын сипаттамасы;
– Информатикаға ғана тән қызметтің жалпыланған түрлерінің
тұжырымдамасы.
Информатика туралы бүгінге дейінгі түсінігімізді жалпылай келе, мынадай
жұмыстық анықтаманы тиянақтауға болады: информатика дегеніміз табиғаты
әртүрлі жүйелердегі ақпараттық үрдістер ағымының заңдылықтары туралы,
ақпараттық үрдістерді автоматтындыру әдістері, құралдары мен технологиялары
туралы ақпараттық жүйелердің жасалуы мен жұмыс істеу заңдылықтары туралы
ғылым.
Соңғы он шақты жыл ішінде информатика негіздері мен есептеу техникасы,
бағдарламалау курстарын оқу үрдісіне енгізудің алғашқы қадамдарынан бастап
оқытуды ұйымдастырудың әр түрлі мәселелеріне дейін шешілуде, оларға
байланысты ғылыми-әдістемелік тұжырымдар жасалуда.
Информатика ғылымының іргелілігінен туындайтын маңызды нәрсе – оның
оқып-үйрену нысаны, атап айтқанда, заңдылықтар болып табылатындығы, өйткені
кез келген ғылымның мақсаты түсіндіру ғана емес, сонымен қатар, болжау да.
Тек тәсілдерді немесе жүйелеуді білу арқылы болжам жасау аса қиындық
туғызады. Оқып-үйренудің негізгі пәні- ақпараттық үрдістердің өзін ғана
емес, тұғырымен -ақпараттық жүйелермен, бірге қарастырылатын үрдістер.
Ақпараттық үрдістерді оқып-үйрену сыртқы әлемнің кез келген феноменін
оқып-үйрену сияқты модельдеу әдістанымына негізделген.
Информатика әлемінің қазіргі дамуы жағдайында информатиканы мынадай үш
бөлім аясында қарастыруға болатын сыңайлы: теориялық информатика,
әлеуметтік информатика, ақпараттық технологиялар.
Теориялық информатика бөлімінде информатиканың философиялық негіздері
информатиканың жалпы теориясының бастаулары, информатиканың математикалық
негіздері, ақпараттық пішімдеу (модельдеу) негіздері, информатиканың
симантикалық негіздері қарастырылады.
Әлеуметтік информатика бөлімінде ақпараттық қоғам дамуындағы орны,
ақпараттық қоғам, ақпараттық қоғамдағы адамның рөлі сияқты мәселелер
қарастырылады.
Ақпараттық технологиялар бөлімінде есептеу техникасының даму тарихы,
ЭЕМ архитектурасы, микропроцессорлар архитектурасы, қатынастар
(каммуникациялар)туралы түсінік, ақпараттық қорғау мәселелері
қарастырылады.
Информатика - бірегей ғылыми пән. Оның оқу нысаны тұтас бір өркениет-
ақпараттық өркениетболып табылады.
Қазақстанда Информатика пәнінің мектепте оқытылу проблемесының
зерттелуі, Ы. Алтынсарин атындағы Қазақ білім академиясында педагогика
ғылымдар институты құрамындағы “Физика-математика циклындағы пәндерді оқыту
әдістемесі” лабораториясында ф-м.ғ.к. , доцент Ж. Қараевтың жетекшілігімен
1990-шы жылдардан бастап жүзеге асырыла бастады. Сол кездерде қазақ
мектептеріндегі информатика сабағында А.Есжанов, Б.Нақысбеков,
Ж.Қараевтардың дайындаған төмендегі оқулықтары мен әдістемелік құралдары,
есептер жинағы пайдаланылды:
-Қараев Ж.,Есжанов А т.б. Информатика және есептегіш техника
негіздерінің есептер жинағы.А,Рауан, 1989ж.,
-Есжанов А. Алгоритмдер және оларды мектепте оқыту. А, 1988, 167 б,
-Накиспеков Б. Адам және компьютер. Алматы, 1986ж.-144бет.;
-Қараев Ж.. ЭЕМ және бағдарламалау элементері. Алматы, Рауан, 1991-144
бет;
-Қараев Ж.. Компьютерді оқыту тәрбие процесінде пайдалану. Алматы,
1987ж.-127 б.
Лабораторияда информатика пәнінің мектепте оқытылуы жөніндегі мәселелер
жүйелі түрде төмендегі қолданбалы ғылыми-зерттеу бағдарламалары бойынша
жүргізілееді:
-”Жалпы орта білім мазмұнын жаңартудың ғылыми-әдістемелік негіздері”
(1992-1996ж.)
-”Білім мазмұнын жаңарту Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңын
жүзеге асыру” (1997-1999ж.)
-”Қазақстан Республикасындағы жалпы білім мазмұнын жетілдірудің ғылыми-
әдістемелік негіздері” (2000-2002ж.)
Лабораторияда 1990-жылдардан бастап жоғарыда аталған бағдарламаларға
сәйкес информатика пәнін ғылыми-әдістемелік жағынан қамтамасыз ету
мәселесін Ж. Қараев, С. Рах, К. Халикова, Ж. Ешеева, М. Кенжебаева, М.
Құрманбаев, Қ. Аганина т.б. Мамандар айналысты.
Қазіргі таңда мектептерде профессор Ж. Қараев басшылығымен, авторлар
тобы дайындаған информатикадан жаңа буын оқулықтары мен оқу-әдістемелік
құралдары кеңінен пайдаланылуда. Әсіресе, информатика курсының жалпы
білімдік функцияларына, оқыту мен тәрбиелеудің басты міндеттерін атқару
барысындағы потенциалдық мүмкіндіктеріне өзгеше назар аударылуда. Осыған
байланысты оқыту процесіне білімгердің білімпаздық дағдыларын, білгендерін
өз беттерінше жүйелеп ақпарттық кеңістікте қажетті бағытты анықтап
үйренуін, шығармашылық тұрғыда ойлана білуін қалыптастыруға, дамытуға
тікелей ықпал ететін жобалық әдістің ролі артып отыр. проектілік әдістің
пайда болуы, дамуы, мақсат-мазмұндары және оны информатиканы оқыту
процесінде қолдану технологиясытуралы мәселелер жұмыстарда қарастырылған
болатын.
Информатика пәнінің басқа мектеп пәндерімен тығыз байланысы
оның негізгі ерекшеліктерінің бірі болып табылады. Бұл тұрғыда
информатика пәнін философия ғылымымен салыстыруға болады.
Себебі, оқушылар информатика сабағында алған білімдерін басқа пәндерді
оқып- үйрену барысында жан-жақты қолдана алады. Оның тағы бір
ерекшелігі пән мазмұнындағы тақырыптардың арасындағы
пәнішілік байланыстың көштілігінен көрінеді.
Информатиканың негізгі құралы және оқу объектісі -компьютер кез келген
басқа оқу құралдарына қарағанда "тәуелсіз" және басқару процесінің
компьютерге берілуі оқушының танымын кеңейтеді.
2. Мемлекеттік білім беру стандартындағы информатика пәнінің мазмұны мен
құрылымын талдау
Білім саласындағы елеулі өзгерістер-еліміздің білімді де білікті
азаматтарын тәрбиелеуде зор үлесін қоспақ.
Мектептегі білім сапасын жақсарту мақсатында оқушыларға берілетін білім
мазмұны, білім мен біліктілікке қойылатын талаптарды белгілейтін негізгі
нормативтік құжат- пән стандарттары жетілдіруде.
Стандарт-үлгі, білім мазмұнының негізі. Білім мазмұны стандартта
жазылған талаптарға сай жасалады. Стандартта оқушы меңгеруі тиіс білім,
іскерлік дағдылардың көлемі, оқушының дайындығына қойылатын талаптар
белгіленген. Аталған құжат республикадағы білім саясатын жүзеге асыруды
қамтамасыз ететін стратегиялық маңызды құжат.Стандарттың негізгі қызметі-
басқару. Ол Білім туралы Заңға сәйкес жасалады.
Қазіргі уақытта елімізде білім берудің барлық деңгейлеріне арналған
мемлекеттік стандартты әзірленіп, тәжірибеге енгізілді. Оның көп себебі
бар. Солардың бірі – кейбір мектептердің күмәнді мазмұны бар оқу курстарын
ешқандай әдістемесіз енгізуі.
Ақпараттандыруға қатысты білімді стандарттау барша мектептерге
қойылатын жаңа нұсқалы ДЭЕМ-нің бағдарламалық –ақпараттық мүмкіндігіне сай
жүреді. Информатикадан білім стандартын жетілдіру мақсатында 1998 және 2001
жылғы дайындалған стандарттарға талдау жасалынды. Зерттеу нәтижесінде
стандартқа мазмұндық және құрылымдық жағынан түзетулер қажет екені
анықталды. Базистік оқу жоспарына сәйкес информатикаға бөлінген сағат
санының қысқаруына байланысты, білімге қойылатын талаптар да қайта қаралып,
нақтыланды[4].
Жетілдірілген стандарт ерекшеліктеріне тоқталайық. Стандарт құрылымы
талапқа сәйкес төменгідей бөлімнен тұрады:
– Қолданылу аймағы;
– Нормативті сілтемелер;
– Анықтамалар мен қысқартылған сөздер;
– Жалпы ережелер;
– Информатика пәнінің жалпы сипаттамасы;
– Оқу бағдарламасының түрлері мен олардың мазмұны;
– Информатикадан оқу жүктемесінің көлемі;
– Информатикадан білім берудің базалық мазмұны;
– Оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптар;
– Оқу үрдісін ұйымдастыру мен оны жүзеге асыру шарттарына қойылатын
талаптар;
Стандарт авторы бүгінгі таңда мектептегі информатика пәнінің бірнеше
кезеңге бөлініп оқытылатының айтады.
Бірінші кезеңі-препедевтикалық. Бұл кезеңде, төменгі сынып оқушыларын
алғаш таныстыру өтеді, қарапайым компьютерлік ойындар мен жаттығулар
бағдарламаларын қолдану арқылы оларда ақпараттық мәдениеттің алғашқы
элементтері қалыптасады.
Екінші кезең-базалық курс, информатика пәні бойынша оқушылар
дайындығының жалпы білім деңгейімен қамтамасыз етеді. Бұл кезеңде оқушылар
ақпараттық технология құралдары мен әдестерін меңгеріп, компьютерді қолдана
білу біліктілігі қалыптасады.
Үшінші кезең- информатика саласы бойынша көлемі мен мазмұны жағынан
сараланған бағдарлы оқу бағдарламалары бойынша, қызығушылықтары мен
бағыттарына қарай кәсіптік даярлыққа дейін білімдерін жалғастырады.
Базистік оқу жоспарына сәйкес информатика пәні орта мектептің 7-11
сыныптарында ғана оқытылатын міндетті оқу пәні ретінде беріледі,ал
пропедевтикалық курс факультативтік сабақтарда қажетіне қарай ұйымдастыру
негізінде оқытылады.
Стандартта ұсынылғандай информатикалық білім мазмұны теориялық
информатика,ақпараттандыру құралдары, ақпараттық технология, әлеуметтік
информатика бөлімдерін қамтитын төмендегідей мазмұндық желілерден тұрады:
– Ақпараттық бейнелеу;
– Ақпараттық үрдістер;
– Компьютерлер;
– Ақпараттық технологиялар;
– Алгоритмдеу;
– Формальдау және моделдеу;
– Телекоммуникация;
– Әлеуметтік информатика мәселелері.
Осы мазмұндық желілерге сәйкес мазмұн екі бағдарлама негізінде
берілген.
Негізгі білім бағдарламасы – информатиканың базалық курсын қамтиды және
ол 3 жыл көлемінде оқытылуға ал, бағдарлы білім бағдарламасы-информатиканың
қоғамдық-гуматитарлық, жаратылыстану-математикалық бағыттағы курстарын
қамтиды және ол 2 жыл көлемінде оқытылуға негізделген. Білім мазмұны
оқушылардың қолданушы біліктілігімен қоса, бағдарламалау біліктілігін
арттыруға бағытталған материалмен толықтырылған. Білімге қойылатын талаптар
осы мазмұндық желілерге, бағдарлама бағытына сәйкес білуі, үйренуі тиіс
бөлімдерінде жүйеленіп берілген[5].
Қазіргі таңда информатика әлемдік ғылымның бірден-бір болашағы бар
ғылым саласы болып табылады. Оның айналасында ғылыми зерттеулердің бірнеше
жаңа бағыттары қалыптасуда, атап айтқанда: әлеуметтік, экономикалық,
құқықтық, биологиялық, информатика және т.б.
Информатиканы оқытудың мақсаты бұрын дамытушылық, практикалық,
тәрбиелік деп бөлініп берілсе, соңғы нұсқада ол төмендегіше келтірілген:
– Оқушыларда ғылыми дүние танымдық негіз қалыптастыру,
– Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту,
– Оқушыларға ақпараттандыру құралдарын, ақпараттық технологияларды
меңгерту,
– Оқушыларды өмірге, еңбекке және білімдерін жалғастыруға даярлау
Сонымен қатар стандарттың Информатика оқу пәні бойынша оқу процесін
ұйымдастыру және оны жүзеге асыру жағдайларына қойылатын талаптар
тарауында аталған оқу пәнін оқыту процесін:
– Мамандармен қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
– Оқу-әдістемелік жағынан қамтамасыз етуге қойылатын талаптар;
– Материалдық-техникалық базамен қамтамасыз етуге қойылатын талаптар
жөнінде айтылған.
Информатикалық білім стандарты республика көлемінде көпшілік талқысына
ұсынылып, сын-ескертпелер, ұсыныстар негізінде түзетіліп, өңделді.
Осы айтылған стандарт бойынша құрылған бағдарламаларды 10-11 сыныптарда
информатикада Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар тақырыбы
бойынша мазмұнында жергілікті желіауқымды ақпараттық желілер (мәні мен
құрылымы). Телекоммуникациялық тораптардың атқаратын қызметтері. Модемдер,
байланыс арналары және ақпараттарды беру жылдамдығы. Негізгі ақпараттық
ресурстар: электрондық пошта, телелконференциялар, файлдық архифтер,
кітапханалар, деректер қоры мен деректер жинағы. Интернет желісі – ауқымды
телекоммуникациялық торап. WWW – бүкіләлемдік өрмекші. Web- cайттар мен Web-
беттер. Ақпараттаpды іздеу. HTML - тіліне кіріспе. HTML -тілінің редакторы.
Web-дизайн берілген. Нәтижесінде оқушы Web-парақтарды аша алуы, Web
парақтар дизайнын рәсімдей алуы тиіс.
1.3 Орта мектепте информатика пәнін оқытудың мақсаттары мен міндеттері
Білім берудің жалпы мақсаты мемлекетпен алдын ала беріліп тұрады, ол
үкім шығарушы қоры негізінде өзінің жалпы педагогикалық негіздерін
қалыптастырады. Бірінші орында тұрған негіз: білім берудің адамгершілігі,
жалпы адами құндылықтардың маңыздысы, адамның өмірі мен денсаулығы,
тұлғаның дамуы; азаматтылық пен Отанға деген махаббатын тәрбиелеу. ҚР білім
беру салалары мынадай мақсат қояды: мәдениетті, жеке дами алатын, отбасы,
қоғам алдындағы міндетін білетін, құқығын, өзге адамдардың бостандығын
қадірлейтін тұлғаны қалыптастыру. Мұның негізінде жалпы білім беретін
мектептердің негізгі міндеттері келесідей болады:
– Оқушылардың қоғамдық және өндірістік құндылықтарымен анықталатын
білім жүйесін меңгеруді қамтамасыз ету;
– Ғылыми дүниетанымды, саяси, экономикалық, құқықтық мәдениетті,
гуманистік құндылықтар мен идеалдарды, шығармашылық ізденісті
қалыптастыру;
– Халықтың ұлттық-мәдени қажеттілігін ескеріп оқушыларды тәрбиелеу;
– Жастарда азаматтық орынды, адамгершілік қасиетін, демократиялық өзін-
өзі басқаруға қатысуға ұмтылу, өз ісіне жауапкершілігін дамыту.
Жалпы білім беретін мектептің ортақ мақсаттары үш негізгі топқа
бөлінеді: білім берушілік және дамытушылық мақсат, тәжірибелік мақсат,
тәрбиелік мақсат.
Мектептегі информатиканы оқытудың білім берушілік және дамытушылық
мақсаты, бұл – түрлендіру процесстерімен қоса әрбір оқушыға информатика
ғылымының бастапқы функционалды білім беру және осының негізінде оқушыларға
әлемдік ғылымның қалыптасуындағы ақпараттық процесстердің мағынасын ашу,
сонымен қатар қоғамның дамуындағы ақпараттық технологиялардың және
есептеуіш техниканың рөлін түсіндіру.
Мектептегі информатиканы оқытудың тәжірибелік мақсаты – оқушылардың
технологиялық және еңбекке дайындығына үлес қосу, яғни мектепті бітіргеннен
кейінгі кәсіби білімі іскерліктерімен қаруландыру. Бұл информатика пәнінің
баланың ішкі дүниесімен, білімімен қатар оның тәжірибелік бағыттылығын
дамытатындығын көрсетеді. Сонымен қатар, бұл пән оқушыларды компьютерлік
техниканың және басқа да ақпараттық және қатынастық технологияларды
күнделікті өмірде дұрыс қолдануға дайындау керек.
Мектеп информатикасы курсындағы тәрбиелік мақсат, бұл – оқушылардың
есептеуіш техника мен ақпараттық технологиялардың қоғам дамуындағы
мүмкіндіктері мен рөлін түсіндірулері. Мектептегі информатика курсының
оқушылардың дүниеге ғылыми көзқарасына әсері - ақпараттың ғылым негізін
салушы 3 ұғымның : зат, қуат, ақпарат бірі ретінде түсінігінің
қалыптасуымен анықталады. Информатиканы оқыған кезде оқушыда ой еңбегінің
мәдениеті және жалпы адами мінездемесі қалыптасады, яғни мақсаттылық,
бағыттылық, өз ісіне жауапкершілік, белсенділік және т.б.
Мектептегі информатика пәні нақтылықты қажет етеді, өйткені ол
компьютермен жұмыс істеудегі негізгі құрамдас.
Информатика пәні ақпараттық қоғамға сай маман даярлау ісіне ерекше
назар аударады.
Сондықтан информатика пәнін оқыту мектептің басқа пәндері секілді
оқушыларға білім берудің, тәрбиелеудің және дамытудың бірлігін қамтамасыз
етеді. Білім беру мақсаты - оқушыларға уақыт талабына сай білім беру,
алған білімін қоғам игілігіне жұмсай алатындай іскерлік қалыптастыру
және оны дамыту. Білім беру мақсаты жалпы білім беру және қолданбалы білім
беру болып екіге бөлінеді.
Жалпы білім беру оқушы санасында әлемнің ғылыми келбетін
қалыптастырады.
Информатика пәнінде жалпы білім берудің мақсаты - оқушылардың
ғылыми дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру бағытына сәйкес компьютердің
мүмкіндіктері мен қолданыстарын жүйелі түрде оқытуды көздейді. Оның
белгілері:
- компьютердің жұмыс принципін түсіну;
- алгоритм ұғымын түсіну;
- Ақпараттың түрлері мен оларды өңдеу тәсілдерін білу;
- бағдарламалаушы қызметінің мәнін ұғыну;
- адамның ойлауын автоматтандыру, т.б..
Компьютердің жұмыс принципін түсіну табиғаттағы алгоритмдік
құрылымға тығыз байланысты. Себебі, атомның кішкене б?лігінен бастап,
ғалам кеңістігіне дейінгі тіршілік алгоритмге негізделген. Алгоритм ұғымын
түсініп, оны құрудың технологиясын меңгеру оқушының ЭЕМ-де жұмыс істеу
мүмкіндігін жетілдіреді. Ақпараттың түрлері мен оларды өңдеу тәсілдерін
білу оқушының ойлау қабілетінің жаңа қырларын ашуға жетелейді.
Бағдарламалаушы қызметінің мәнін ұғыну оқушылардың "жаңа" нәрсені
жасауға деген ынтасын арттырады. Адамның ойлауын автоматтандыру
информатика ғылымының бүгінгі қол жеткен нәтижелермен шектелмей, әлі де
қарыштап дамитынына кепіл болады. Бұл кезде Ақпараттың үздіксіз жаңарып
отыратыны секілді, өңдеу
тәсілдері де өзгеріп отырады[6].
Қолданбалы білім берудің мақсаты - оқушының ЭЕМ-дегі жұмыс
нәтижесін практикалық мақсатқа қолдана білуге бағытталады. Практикалық
мақсаты - оқушыларды ақпараттық коғамға дайындауды, еңбекке баулуды
күздейді.
Дамытушылық мақсаты - оқушының ақыл - ойын, шығармашылық
қабілетін дамытуға, жеке тұлғасын қалыптастыруға және информатика
пәніне қызығушылығын арттыруға бағытталған, сонымен бұл мақсат
оқушыларда бірін-бірі толықтырып отыратын логика-алгоритмдік
және жүйелі - қисынды ойлау түрлерін дамытуды күздейді.
Логика-алгоритмдік ойлаудың қасиетіне қатаң логикалық тұжырым
жасай білу, ЭЕМ-мен жұмыс істеу барысында индукциялық және дедукциялық ой
қорыту, өзіне қажетті іс-әрекетті алгоритмдік тілде жаза білу іскерлігі
жатады. Бұл көбінесе, толық емес индукцияға ұқсас ойлауда көрініп,
компьютермен практикалық жұмыста маңызды роль атқарады. Ойлаудың
алгоритмділігі дәлелдеуді қажет ететін пікірлерді қамтамасыз етеді.
Ойлаудың Бұл екі түрін бір-бірінен ажыратуға болмайды, оларды өзара
тығыз байланыста болады деп қарастыру қажет.
Логика-алгоритмдік ойлау түрі берілгендердің қасиеттері туралы
логикалық тұжырымдар жасау және іздеу жүйелеріне сұраныстар беру арқылы
қалыптасады. Оған компьютерде жұмыс істеуде кездесетін қиындықтарға
талдау жасау, пікірлерді формальдандыру, оларды алгоритмдік тілде жаза
білу іскерліктерін дамыту мәселелері жатады. Мұнда логикалык, тұжырым жасай
білу мен оны компьютерде өңдеу-қажеттілігі үнемі сақталады.
Ұғымдар арасындағы пәнішілік, пәнаралық байланыстарды көре білу
мұғалімнің жүйелі ойлайтындығын көрсетеді. Ал, ойлаудың қисындылығы
болашақ мұғалімге оқытудың көптеген әдістері мен формаларының ішінен
нақты жағдайға тиімділерін топтауға; оқушының білімді игерудегі
жетістіктері мен кемшіліктеріне талдау жасауға; басқа пәндерге компьютерді
қолдануда оқыту мақсаттарын әртүрлі етіп тұжырымдауға; пәнішілік және
пәнаралық байланыстарды іздеуге көмек береді[7].
Жүйелі-қисынды ойлау белгілеріне - заттар мен құбылыстарды
тұтас, өзара тығыз байланысты құрылым ретінде қарастыру;
болған жағдайларға объективті көзқараспен қарау; мектеп
пәндеріндегі ұғымдарды өз орнымен қолдану жатады.
Мысалы, "Алгебра және анализ бастамалары" пәнінде функция - сәйкестік,
"Геометрия" пәнінде функция - қисық, ал "Информатика" пәнінде
функция - берілген аргумент бойынша нәтижені есептеу алгоритмі.
Сонымен, оқушы жүйелі-қисынды ойлауды қалыптастырудың нысаны болса,
информатика мұғалімі үшін ол кәсіби шеберлікті дамытудың белгісі.
Информатика пәнінде қазіргі кезде жүйелі-қиыстырылған ойлау түрі
сирек қолданылады. Өйткені, оқу пәнінің жоғары, төмен, жалпы,
теориялық секілді деңгейлерінің аражігі анықталмағандықтан пән
мазмұнының байланысы оқушыға біртұтас жүйе ретінде көрінбейді.
Сондықтан, мектеп пәндерінде өтілген материалдарды қайталау, еске
түсіру, пысықтау сабақтарында компьютерді көрнекі құрал ретінде пайдалану
тиімді. Мысалы, геометрия пәнінде оқушылардың көпшілігі кеңістік
фигураларының анықтамаларының қасиеттерінің және қималарының байланысын
еске түсіруде қиналады. Мұндай кезде информатика аралық пәннің ролін
атқарады.
Компьютерді оқу процесіне пайдалану барысында оқушыларға
"кеңістік фигураларының қасиеттерін толықтыр" немесе "қандай да бір
геометриялық фигураның кескінін экранда бейнелеп көрсет" деген сияқты
тапсырмалар беру арқылы олардың білім деңгейіне бақылау жүргізуге болады.
Нәтижеде, олар компьютерде "не істегім келді, не істедім, нәтижесі қандай
болды немесе неге бұлай?" деген сұрақтар айналасында жұмыс істей алады.
Демек, мұғалім оқушылардағы бірін-бірі толықтырып отыратын логика-
алгоритмдік және жүйелі-қисынды ойлау түрлерін дамыту мәселелеріне көңіл
бөлуі қажет.
Информатика маманы алғашқы кезде сабақтарды әдістемелік тұрғыдан
талдауда, оқыту мақсатын тұжырымдауда қиналуы мүмкін. Кейбір
тәжірибелі мұғалімдердің өзі оқу материалын жақсы меңгергенімен
оқытудың мақсатын анықтау кезінде қиындықтарға кездесуі мүмкін.
Туындаған қиындыққа байланысты "Өзім не білсем, соны оқытамын" - деген
принципті ұстанып, оқытудың негізгі нысанынан ауытқып, оқыту
мақсатын өз еркінше анықтаумен шектелген дұрыс емес. Сондықтан оқу
процесіне компьютерді қолдану тиімді болғанымен, оның мектептегі
басқа пәндерге қолданысын зерттеп, жүйелеу кажет.
Ол үшін:
1 сыныптан 11 сыныпқа дейін компьютер көмегімен оқытудың
бағдарламалық жүйесін жасау; мектеп пен университет арасындағы байланысты
жетілдіру; пәндерді оқытуда компьютерді көрнекі құрал
ретінде қолданудың кешендік жүйесін жасау мәселелері зерттелуі
тиіс.
Тәрбиелік мақсаты - информатика сабақтарында оқушыларды отан
сүйгіштікке, азаматтыққа, биік адамгершілікке, жоғары саналылыққа баулуға
бағытталған. Сонымен бірге, оқушылардың этикалық, эстетикалық дамуын
жалпыхалықтық рухани құндылықтар арқылы қалыптастыру көзделеді.
Информатиканы оқытуда тәрбиелеу мақсаты оқушының компьютерді
қолдануында "өзі" үшін де "басқалар" үшін де қауіпсіз, әрі
тиімді пайдалануды назардан тыс қалдырмайды. Сабақ уақытында,
компьютерде жұмыс істеу кезінде санитарлық-гигиеналық талаптарды
сақтай отырып, оқушылардың өнегелі, тәрбиелі болып қалыптасуын мақсат
етеді.
Атап айтқанда:
- психологиялық көңіл-күй;
- компьютермен объективті қарым-қатынас;
- өзінің немесе өзгенің информациясына қамқор болу;
- компьютерлік техникаға ұқыпты қарау;
- компьютерлік вирус жасаудан аулақ болу;
- компьютерді меңгеру арқылы өзінің шығармашылық қабілетін
дамыту;
- компьютерде жұмыс істей отырып, алынған нәтижелерді
талдай білу;
- күрделі есептерді шешуде ұжыммен берлесіп жұмыс істеу;
- ұжым мүшелерінің пікірімен санасу;
- өз еңбегін нәтижесін пайдалануды қамтамасыз ету, т.б,.
Жалпы білім беретін мектепте информатиканы оқытудың үш негізгі мақсат
бар. Олар:
1. Білім беру-дамутушылық
2. Тәрбиелік
3. Практикалық
Мектепте информатиканы оқытудың білім бері мақсаты оқушыға информатика
ғылымы негіздерінің алғашқы фундаменталды білім беру, оқушыларға осы
білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін түпкілікті және
сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру
болып табылады.
Информатикадан жалпы білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы ақыл-
ойын дамытуға, олардың ойдлау және шығармашылық қабілетттерін нығайтуға
елеулі әсер етеді. Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру-дамытушылық
мақсаты – оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін
қалыптастыруға, ақыл-ойын, ойлау өрісін ынтамен дамытуға, яғни қызмет
субъектісі ретінде қалыптастыруға бағытталған.
Тәрбиелік мақсаты. Информатиканы оқыған кезде ой еңбегінің мәдениеті
жаңа деңгейде қалыптасады, оқушы өз жұмысын жоспарлай білу, оны орындау
білу, жоспар мен орындалуды байланыстыра білу сияқты қасиеттер
қалыптасады. Информатиканы оқытудағы алгоритмдер мен бағдарламалар құру,
оларды ЭЕМ-де орындау оқушыдан ойлануды және шыдамдылықты арттыруды, көңіл
аударуды, көз алдына елестете білуді талап етеді.
Практикалық мақсаты – оқушылардың еңбекке және политехникалық
дайындығына үлес қосу, мектептен кейінгі еңбек етуіне дағдылар мен
іскерліктерімен қаруландыру. Бұл мақсат – қолданбалы және теориялық
аспектілердің байланысын, алгоритмдеудің, бағдарламалаудың ролі мен маңызын
ашып көрсетеді. Информатика курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында
информатикаға және ЭЕМ-ге байланысты мәліметтер, ЭЕМ-ді пайдаланатын басқа
да ғылымдар жөнінде мәліметтер берілу керек және де күнделікті өмірде
пайдалануға үйретеді.
Сонымен практикалық мақсаты – оқушылардың практикалық қызметке,
еңбекке, басқа пәндерді оқыту процесінде практикалық есептер шешуге және
оны ақпараттық қоғамда өмір сүруге дайындауға бағытталған.
Информатиканы оқытудың алғашқы кезінде компьютерлік
сауаттылығын қалаптастыру мәселесі ғана болды, енді бұнымен қатар
ақпараттық мәдениетті қалыптастыру қажет.
Информатика курсын оқыту тәжірибелерін талдау, информатиканы
оқыту мақсатының жаңа түсінігі – оқу процесінде ақпараттық мәдениетті
қалыптастыру мен информатика негіздерін меңгеруді бірнеше кезеңге бөлу
қажеттілігін көрсетеді. (Кузнецовтың тұжырымдамасы)
4. Оқушылардың компьютерлік сауаттылығы және ақпараттық мәдениетін
қалыптастыру
Информатика пәнінің бірінші бағдарламасында оқытудың нақты
мақсаттарының бастапқы мінездемесі ретінде оқушылардың компьютерлік
білімділігі берілген. Ол мектепке информатика пәнінің енуімен бірге
қалыптасты және бірден мектеп дидактикасының жаңа ұғымдары қатарына тұрды.
Оқушылардың компьютерлік білімділігі мазмұнын келесідей топтастыруға
болады:
1. Алгоритм, оның қасиеттері, оны сипаттаудың құралдары мен әдістері
туралы, бағдарламалау бір тіліндегі бағдарламалау негіздері туралы
ұғым;
2. ЭЕМ-ді қолданудағы тәжірибелік қабілеттері;
3. ЭЕМ құрылымы мен оның негізгі элементтерінің әрекет негізі;
4. Өндірісте және басқа да адам әрекетінің бөлімдеріндегі компьютердің
рөлі мен қолданылуы.
Аталған бөлімдерді талдасақ келесіні көреміз, компьютерлік білімділік
(КБ) ұғымының пайда болуы алгоритмдік мәдениет (АМ) ұғымының кеңеюінің
нәтижесі. Мұны былай белгілеуімізге болады:
АМ КБ
Информатика пәнінің бірінші бағдарламасы енгеннен кейін мамандар мен
мұғалімдер арасында компьютерлік білімділік ұғымының келесі қосымшалары
пайда болды:
1. Компьютермен қатынаса білу. Қолданушылық деңгейде ДК-мен қатынасу бұл
– компьютерді жұмысқа дайындау, оны қосу мен сөндіру, дисплеймен жұмыс
істей білу. Мұнда ең қарапайым сервистік бағдарламалармен жұмыс істеу
де кіреді. Мысалы, тексттік, графиктік редактор, электрондық кесте және
т.б. Бұл білім мен іскерлікті кіші буындағы және мектепке дейінгі
оқушыларда да қалыптаса алады.
2. Компьютерде ең қарапайым бағдарламаларды жасау. Бағдарламалаушыларды
дайындау жалпы білім беретін мектептің мақсаты болып табылмайды, бірақ
ЭЕМ үшін бағдарламалаудың негізгі негіздерін түсіну білім беру жүйесіне
енуі керек. Бұл процесс созылыңқы және бірте-бірте іске асады.
3. ЭЕМ жұмысының құрылымы мен негіздері туралы ұғым. Бұл компонентте
негізгі екі құраушы бөлінеді: а) ДК құрылымы және оның негізгі
құрылымдарының функциялары б) компьютердің негізгі элементтерінің
әрекет негіздері және физикалық негізі. Бұл құрамның өте қажетті
дүниетанымдық мағынасы бар, бірақ оқушылардың түсінуіне қиын болып
келеді.
4. ЭЕМ-нің мүмкіншілігі және қолдану облысы, компьютермен жабдықтау
әлеуметтік жалғасы туралы оқушылардың ой өрісін дамыту. Бұл құрамдастың
қалыптасуы тек қана информатика курсының міндеті болып табылмайды. ЭЕМ-
нің ролі бірқатар оқу пәндерінде есептерді шығару кезіндегі компьютерді
тәжірибелік қолдануда көрінеді. Есеп шығарғанда, ол ЭЕМ-нің барлық
негізгі салаларын қамту керек.
Компьютерлік білімділік ұғымы күні бүгінге дейін әдістемелік әдебиетте
белсенді жұмыс істеуде. компьютерлік білімділіктің жоғарыда көрсетілген 4
құрамдасы құрылымы, 4 кілтті сөздің жиынымен белгіленуі мүмкін: қарым-
қатынас, бағдарламалау, құрылым, қолдану.
Бас кезіндегі информатиканы тек қана екі жоғарғы сыныпқа енгізу
бағдарлама авторларына байланысты емес, ол – математикалық қордың
жоқтығына, мұғалімдік кадрлардың дайын еместігіне, сонымен қатар барлығының
да информатиканың мектептің оқу жоспарына кіруіне дайын еместігіне
байланысты болды. Ресей Білім Министрлігінің 22.02.95 ж. №41 шешімі
бойынша орта буынға да информатика курсы енді. Бұл құжат бойынша,
анықталған мақсаттары бар, 11 жылдық мектепте информатика үш сатылы құрылым
ретінде кірді:
Бірінші саты (І-ҮІ класстар) - пропедевтикалық. Бұл сатыда математика,
орыс тілі және басқа да пән сабақтарында ақпараттық мәдениеттің алғашқы
элементтері қалыптасады;
Екінші саты (ҮІІ-ІХ класстар) – негізгі курс, оқушыларды информатикаға
дайындауда жалпы білім беру типологиясымен қамтамасыз етеді. Ол оқушылардың
есеп шығарудағы информатикалық технологиялардың ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz