Сот-медицина сараптамасының іс жүргізу және ұйымдық негіздері

Жоспар
Кіріспе

Сот.медицина сараптамасының іс жүргізу негіздері
Сот.медицина қызметінің ұйымдастырылуы және құрылымы
Сот.медицииа сараптамасының объектілері
Сот.медицина құжаттамасы

Сот медицинасы мен басқа да медициналық пәндердің деректерін тергеу және сот тәжірибесінде іс жүзінде қолдану сот-медицина сараптамасының мазмұны болып табылады.
Сот-медицина сараптамасы сот әділдігі мақсаттары мен міндеттеріне қызмет етеді және елімізде қолданылып жүрген қылмыстық, азаматтық, қылмыстық істер жүргізу және азаматтық істер жүргізу заңдарының. Үкімет қаулылары мен өкімдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі шығаратын ережелердің, бұйрықтар мен нұсқаулардың негізінде және соларды сақтай отырып жүзеге асырылады.
Сонымен бірге сот-медицина сараптамасы өз қызметі, құқықтары мен міндеттері шегінде халыққа медициналық көмек көрсету сапасын жақсарту ісінде, ауру мен өлім-жітімді азайту, еңбек және тұрмыс жағдайларын жақсарту жолындағы күресте денсаулық сақтау жұмысына барынша жәрдемдесуді мақсат етеді.
Елімізде сот-медицина сараптамасын жүргізу Қазақстан Республикасы Қылмыстық және Қылмыстық істер жүргізу, Азаматтық және Азаматтық істер жүргізу кодекстерінің бірқатар баптарымен белгіленген. Әрбір кодекс бір құқық саласына қатысты заңдар жинағы болып табылады.
Қылмыстык кодекс - қылмыстық жауапкершіліктің себептері мен шектерін, қылмыс деп танылатын іс-әрекет белгілерін және ол үшін қолданылатын жазалау шараларын анықтайтын заң құжаты болып табылады.
Қылмыстық істер жүргізу кодексі - қылмыстық істерді тергеу және сотта қарау кезінде тергеу органдарының, соттың, прокуратураның, адвокаттардың қызметін реттейтін және қылмыстық процеске қатысатын барлық адамдардың құқықтары мен міндеттерін белгілейтін құқықтық нормалардың жүйеге келтірілген жинағы.
Азаматтық кодекс - жеке адамдардың немесе ұйымдардың мүліктік қатынастарын реттейтін жеке заң құжаты.
Азаматтық істер жүргізу кодексі - дегеніміз соттың азаматтық істерді қарау жөніндегі қызметін, сондай-ақ сот шешімдері мен ұйғарымдарын күштеп орындату жөніндегі орындаушылардың қызметін реттейтін құқықтық нормалардың жүйеге келтірілген жинағы.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 52, 53, 169, 272-баптарына сәйкес сараптама алдын ала тергеу процесінде немесе сот мәжілісінде ғылым, техника, өнер және қолөнер женінен арнайы пікір қажет болған жағдайда белгіленеді. Бұл мәселелерді шешу үшін сарапшылар деп аталатын білгір адамдар тартылады. Сараптаманы тиісті мекемелердің сарапашылары немесе анықтама жүргізетін адам, тергеуші, прокурор және сот тағайындаған езге де мамандар жасайды. Тергеуші және сот құқық бұзушылықтың бар-жоғын, оны жасаған адамның кінасын анықтағанда сүйенетін кез келген нақты деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер болып табылады. Бұл деректер куәгердің, жәбірленушінің, айыпталушының айғақтарымен, сарапшының қорытындысымен, айғақты заттармен, сондай-ақ тергеу және сот әрекеттерінің хаттамаларымен, басқа да тиісті құжаттармен анықталады. Тергеу немесе сот барысында бұл дәлелдемелер бір-бірін толықтыруы, сондай-ақ сарапшының қорытындысы басқа дәлелдемелерге қайшы келген жағдайда қарама-қайшы сипатта болуы мүмкін. Қазақстан Республикасы Қылмысгық ісгер жүргізу кодексіне сөйкес, сарапшының қорытындысы тергеу және сот органдары үшін міндетті емес, алайда онымен келіспегендік дәлелденуге тиіс.
Сараптаманың әр алуаи түрлері бар, мысалы, сот-медицина, сот-психиатрия, сот-бухгалтерлік, криминалистика, сот-техникалық сараптамалары және т.б. Бұл орайда сот-медицина сараптамасының басқаларының бәрінен бұрын қолданыла бастағанын айта кеткен жөн.
Сараптаманын басқа түрлері сияқты, сот-медицина сараптамасы да тергеу және сот органдарының жазбаша берген ұсынысы, қаулысы немесе жолдамасы бойынша ғана жасалады. Қазіргі кезде мемлекеттік (лауазымдық) және еркін сот-медицина сараптамасы жүзеге асырылады. Сот-медицина сараптамасының басым көпшілігін сот-медицина сарапшылары, яғни арнаулы даярлығы бар және сот-медицина сарапшыларының қызметің атқаратын дәрігерлер жасайды. Бұл - мемлекеттік, яғни лауазымдық сараптама. Сондай-ақ сот-медицина сарапшысы болмаған жағдайда сараптама жасауды тергеу немесе сот органдары кез келген дәрігерге тапсыруы мүмкін. Мұндай жағдайларда ол сарапшы-дәрігер деп аталады. Бұл - еркін сараптама.
Кейбір елдерде ант берген сараптама деген бар. Мысалы, Францияда солай. Бұл орайда соттарда ант беріп, сот-меди-цина сарапшысы болып бекітілген дерігерлердің белгілі бір тізімі болады. Мүндай жағдайларда тергеу және сот орган-дары сарапшылар таңдаганда дәрігерлердің тиісті тізімімен шектеледі.
Біздің зандарымызға сәйкес, сараптама тағайындау туралы мәселені өрбір ретте тергеу немесе сот органдары шешеді. Алайда заңда сараптамалардың барлық түрлері ішінен сот-медицина және сот-психиатрия саралтамаларын міндетті түрде жүргізу көзделген.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық істер жүргізу қодексі бойышпа:
1) өлу себебін және дене жарақаттарьшың сипатьш аныктау үшін;
2) айыпталушының немесе күдік келтірілген адамның іс жүргізу кезіне қарай өздерінің не істегенін білетін-білмейтіндігі немесе өзін-өзі билей алатындығы жағынан ақылесінің бүтіндігіне немесе қабілеттілігіне күмән келтірілген жағдайда олардың психикалық халін анықтау үшін;
3) куәгердін немесе жәбірленушінің іс үшін маңызы бар мән-жайларды дұрыс түсіну және олар туралы дұрыс айғақ беру қабілетіне күмән келтірілген жағдайда олардың психикалық және физикалық халін анықтау үшін;
4) айыпталушының күдік келтірілген немесе жәбірленген адамның жас шамасының іс үшін маңызы болып, ол туралы құжаттар болмаған жағдайда олардың жас шамасын анықтау үшін сараптама жүргізу міндетті болып табылады.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Сот-медицина сараптамасының іс жүргізу және ұйымдық негіздері

Сот-медицина сараптамасының іс жүргізу негіздері
Сот медицинасы мен басқа да медициналық пәндердің деректерін тергеу
және сот тәжірибесінде іс жүзінде қолдану сот-медицина сараптамасының
мазмұны болып табылады.
Сот-медицина сараптамасы сот әділдігі мақсаттары мен міндеттеріне
қызмет етеді және елімізде қолданылып жүрген қылмыстық, азаматтық,
қылмыстық істер жүргізу және азаматтық істер жүргізу заңдарының. Үкімет
қаулылары мен өкімдерінің, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Денсаулық
сақтау министрлігі шығаратын ережелердің, бұйрықтар мен нұсқаулардың
негізінде және соларды сақтай отырып жүзеге асырылады.
Сонымен бірге сот-медицина сараптамасы өз қызметі, құқықтары мен
міндеттері шегінде халыққа медициналық көмек көрсету сапасын жақсарту
ісінде, ауру мен өлім-жітімді азайту, еңбек және тұрмыс жағдайларын
жақсарту жолындағы күресте денсаулық сақтау жұмысына барынша жәрдемдесуді
мақсат етеді.
Елімізде сот-медицина сараптамасын жүргізу Қазақстан Республикасы
Қылмыстық және Қылмыстық істер жүргізу, Азаматтық және Азаматтық істер
жүргізу кодекстерінің бірқатар баптарымен белгіленген. Әрбір кодекс бір
құқық саласына қатысты заңдар жинағы болып табылады.
Қылмыстык кодекс - қылмыстық жауапкершіліктің себептері мен шектерін,
қылмыс деп танылатын іс-әрекет белгілерін және ол үшін қолданылатын жазалау
шараларын анықтайтын заң құжаты болып табылады.
Қылмыстық істер жүргізу кодексі - қылмыстық істерді тергеу және сотта
қарау кезінде тергеу органдарының, соттың, прокуратураның, адвокаттардың
қызметін реттейтін және қылмыстық процеске қатысатын барлық адамдардың
құқықтары мен міндеттерін белгілейтін құқықтық нормалардың жүйеге
келтірілген жинағы.
Азаматтық кодекс - жеке адамдардың немесе ұйымдардың мүліктік
қатынастарын реттейтін жеке заң құжаты.
Азаматтық істер жүргізу кодексі - дегеніміз соттың азаматтық істерді
қарау жөніндегі қызметін, сондай-ақ сот шешімдері мен ұйғарымдарын күштеп
орындату жөніндегі орындаушылардың қызметін реттейтін құқықтық нормалардың
жүйеге келтірілген жинағы.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 52, 53, 169,
272-баптарына сәйкес сараптама алдын ала тергеу процесінде немесе сот
мәжілісінде ғылым, техника, өнер және қолөнер женінен арнайы пікір қажет
болған жағдайда белгіленеді. Бұл мәселелерді шешу үшін сарапшылар деп
аталатын білгір адамдар тартылады. Сараптаманы тиісті мекемелердің
сарапашылары немесе анықтама жүргізетін адам, тергеуші, прокурор және сот
тағайындаған езге де мамандар жасайды. Тергеуші және сот құқық бұзушылықтың
бар-жоғын, оны жасаған адамның кінасын анықтағанда сүйенетін кез келген
нақты деректер қылмыстық іс бойынша дәлелдемелер болып табылады. Бұл
деректер куәгердің, жәбірленушінің, айыпталушының айғақтарымен, сарапшының
қорытындысымен, айғақты заттармен, сондай-ақ тергеу және сот әрекеттерінің
хаттамаларымен, басқа да тиісті құжаттармен анықталады. Тергеу немесе сот
барысында бұл дәлелдемелер бір-бірін толықтыруы, сондай-ақ сарапшының
қорытындысы басқа дәлелдемелерге қайшы келген жағдайда қарама-қайшы сипатта
болуы мүмкін. Қазақстан Республикасы Қылмысгық ісгер жүргізу кодексіне
сөйкес, сарапшының қорытындысы тергеу және сот органдары үшін міндетті
емес, алайда онымен келіспегендік дәлелденуге тиіс.
Сараптаманың әр алуаи түрлері бар, мысалы, сот-медицина, сот-
психиатрия, сот-бухгалтерлік, криминалистика, сот-техникалық сараптамалары
және т.б. Бұл орайда сот-медицина сараптамасының басқаларының бәрінен бұрын
қолданыла бастағанын айта кеткен жөн.
Сараптаманын басқа түрлері сияқты, сот-медицина сараптамасы да тергеу
және сот органдарының жазбаша берген ұсынысы, қаулысы немесе жолдамасы
бойынша ғана жасалады. Қазіргі кезде мемлекеттік (лауазымдық) және еркін
сот-медицина сараптамасы жүзеге асырылады. Сот-медицина сараптамасының
басым көпшілігін сот-медицина сарапшылары, яғни арнаулы даярлығы бар және
сот-медицина сарапшыларының қызметің атқаратын дәрігерлер жасайды. Бұл -
мемлекеттік, яғни лауазымдық сараптама. Сондай-ақ сот-медицина сарапшысы
болмаған жағдайда сараптама жасауды тергеу немесе сот органдары кез келген
дәрігерге тапсыруы мүмкін. Мұндай жағдайларда ол сарапшы-дәрігер деп
аталады. Бұл - еркін сараптама.
Кейбір елдерде ант берген сараптама деген бар. Мысалы, Францияда
солай. Бұл орайда соттарда ант беріп, сот-меди-цина сарапшысы болып
бекітілген дерігерлердің белгілі бір тізімі болады. Мүндай жағдайларда
тергеу және сот орган-дары сарапшылар таңдаганда дәрігерлердің тиісті
тізімімен шектеледі.
Біздің зандарымызға сәйкес, сараптама тағайындау туралы мәселені өрбір
ретте тергеу немесе сот органдары шешеді. Алайда заңда сараптамалардың
барлық түрлері ішінен сот-медицина және сот-психиатрия саралтамаларын
міндетті түрде жүргізу көзделген.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық істер жүргізу қодексі бойышпа:
1) өлу себебін және дене жарақаттарьшың сипатьш аныктау үшін;
2) айыпталушының немесе күдік келтірілген адамның іс жүргізу кезіне қарай
өздерінің не істегенін білетін-білмейтіндігі немесе өзін-өзі билей
алатындығы жағынан ақылесінің бүтіндігіне немесе қабілеттілігіне күмән
келтірілген жағдайда олардың психикалық халін анықтау үшін;
3) куәгердін немесе жәбірленушінің іс үшін маңызы бар мән-жайларды дұрыс
түсіну және олар туралы дұрыс айғақ беру қабілетіне күмән келтірілген
жағдайда олардың психикалық және физикалық халін анықтау үшін;
4) айыпталушының күдік келтірілген немесе жәбірленген адамның жас шамасының
іс үшін маңызы болып, ол туралы құжаттар болмаған жағдайда олардың жас
шамасын анықтау үшін сараптама жүргізу міндетті болып табылады.
Сөйтіп, өлу себептерін, дене жарақаттарының сипатын, психикалық халін
және жасын анықтаған кезде міндетті түрде сараптама жүргізу заңда
көзделген.
Іс жүзінде орындалуы жөнінен сот-медицина сараптамасының түрлері:
алғашқы, қосымша және қайталап жасалатын сараптамалар болып бөлінеді.
Алғашқы сараптама кезінде объектіге бірінші рет, көбінесе бір сәтке
және түпкілікті зерттеу жүргізіліп, сарапшы тиісті қорытынды жасайды. Кейде
алғашқы сараптама барысында қосымша зерттеу жүргізу, мамандардың ақыл-
кеңесі, т.б. қажет болады. Сондықтан алғашқы сараптама барлық уақытта
бірдей бір сәттік бола бермейді.
Қосымша сараптама кезінде сот-медицина сарапшысы әуелі объектіні
зерттеп, қорытынды жазады. Сонан соң тергеу барысында, тергеуші сарапшыны
тергеу материалдарымен таныстырып, оған қолда бар барлық материалдар
ескерілген , түпкілікті қорытынды беруді ұсынады.
Алғашқы сараптама онша толық және білікті болмаса, тергеу немесе сот
органдарының қанағаттандырмаса, сондай-ақісте келтірілген басқа
дәлелдемелерге қайшы қелсе, сараптама қайталап жасалады. Әдетте сараптаманы
қайталап жасау неғұрлым тәжірибелі бір немесе бірнеше сарапшыға
тапсырылады. Алғашқы, қосымша және қайталанатын сараптамалар комиссиялық
және кешенді түрде жүргізілуі мүмкін.
Комиссиялық сараптама мейлінше қйын жағдайларда, атап айтқаңда,
кәсіптік құқық бұзғаны үшін медицина қызметкерлерін жауапқа тарту туралы
істер бойынша, еңбекке жарамдылық дәрежесін анықтау кезінде, өтірік ауыруды
немесе ауырғансуды, өзін-өзі жарақаттауды анықтау үшін сараптама жасаған
кезде, күрделі қылмыстық істер бойынша (мысалы, бөлшектеп тасталған мәйітті
зерттеген жағдайда), сараптаманы қайталап жасаған кезде жүргізіледі.
Кешенді сараптаманы бір іс бойынша әр түрлі мамандар тобы жүргізеді.
Мәселен, улануға сараптама жасағанда оған көбінесе клиникалық дәрігерлер,
сот дәрігерлері, химиктер, биологтар, ботаниктер және т.б. қатысады.
Сот-медицина сараптамасы алдын ала тергеу кезінде де, сот мәжілісінде
де жүргізіледі. Маман дәрігердің сот медицинасы саласына қатысуы көбінесе
оқиға болған жерді қараудан басталады, оны тергеуші жүргізеді (Қазақстан
Республикасы Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 126-бабы). Кісі елтіруге,
өзін-өзі өлтіруге, жазатайым оқиғаларға байланысты істерде өлікті оқиға
болған (табылған) жерде қарау кезінде, сондай-ақ адам сырттан зорлық
жасалуы мүмкін кейбір кенеттен қайтыс болған жағдайларда маман дөрігердің
маңызы ерекше зор. Мұндай жағдайларда дәрігер өзінің арнаулы білімі
негізінде қылмысты тергеуге елеулі көмек көрсете алады. Мысалы, өліктің
жатысы, денесіндегі жарақаттар, қан дақтарының болуы, өлік таңбаларының
түсі мен сипаты, өліктің сіресу көрінісі және т.б. бірқатар жағдайларда
болған оқиғаның сипаты, жарақат салу әдісі, өлген уақыты туралы, тергеу
үшін маңызды басқа да мәселелер жөнінде алдын ала пікір айтуға мүмкіндік
береді. Әлбетте, оқиға болған жерге барған маман дәрігердің бірінші
кезектегі міндеті - өлу актісін анықтау немесе зардап шегуші тірі болып
шықса, оған медициналық көмек көрсету.
Оқиға болған жерді қараған кезде хаттама жасалып, оған тергеуші,
дарігер және куәлар қол қояды. Әдетте, хаттама өлікті қарауға қатысқан
дәрігердің ауызекі айтуымен жазы-лпды. Маман дөрігер бірқатар айғақты
заттарды (қан дақтарын, шиует сүйығын, шашты, т.б.) табу, алу кезінде
тергеуші көп көмек көрсете алады. Сонымен қоса, оқиға болған жерді қараған
кезде жоспар жасап, объектіні суретке түсірген жөн, мұүны тергеуші істейді.
Оқиға болған (өлік табылған) жерде өлікті қарап шыққанан кейін
тергеуші өлікті сот-медициналық союға жібереді. Оны сойып көруді оқиға
болған жерді қарауға қатысқан диспечерге тапсырған жөн, өйткені ол істің
мән-жайымен, өлік құбмлыстарының сипатымен және жарақаттардың бастапқы
көрінісімен таныс. Бұл ерекшеліктер сарапшының сот-медицина сараптамасы
алдына қойылған мәселелерді неғұрлым егжей-тегжейлі шешуіне көмектеседі.
Бұл мәселелер тергеушінің қаулысында айқын тұжырымдалуға тиіс, онда сонымен
қатар сараптаманың мақсаттары және оқиғаның мән-жайы туралы мәліметтер де
көрсетіледі.
Алдын ала тергеуде берілген деректерді сарапшының сот мәжілісінде
түсіндіріп беруі жиі кездеседі, сот мәжілісіне онын сот ұсынысы бойынша
шақырылуы мүмкін. Кейде сот мәжілісінде сарапшының шешуіне қойылатын
қосымша сұрақтар да туындайды. Сот сарапшыға қорытынды беруден бас тартқан
үшін және біле тұра жалған қорытынды бергені үшін жауапты болатынын
ескертеді.
Аллын ала тергеу барысында немесе сот мәжілісінде өз қызметін дұрыс
атқару үшін сот-медицина сарапшысы қылмыстык, істер жүргізу кодексінде
көзделгеи құқықтары мен міндеттерін жақсы білуге тиіс. Сарапшының
мійдеттері:
1. Ол анықтама алушы адамның, тергеушінің, прокурордың, соттың шақыруына
келуге тиіс. Дәлелді себептерсіз келмей қалған жағдайда, куәгер сияқты,
сарапшыда да айдап әкелінуі мүмійн. Сарапшының ауырып қалуы, қызмет бабымен
іссапарға кетуі, демалыста болуы, шақыру қағазын алмауы және оның келмеуіне
дәлелді себептерге жатады.
2. Тергеу құпиясын сақтауға тиіс. Алдын ала тергеу деректерін жария етуге
болмайтыны Қазақстан Республикасы Қылмыстық істер жүргізу кодексінің 96-
бабында көзделген. Оларды жария еткені үшін қылмыстық жауаптылық Қылмыстық
кодекстің 194-бабында айтылған. Заңның аталған нұсқаулары тәжірибелік
сабақтар кезінде кейде алдын ала тергеу деректерімен танысатын студенттерге
де қатысты.
3. Сот-медицина сарапшысы сараптама жүргізуге және оның алдына қойылған
мәселелер бойынша қорытынды беруге міндетті. Егер ұсынылған мәселе
сарапшының арнаулы білім шеңберіне сыймаса немесе өзіне берілген
материалдар қорытынды беруге жеткіліксіз болса, сарапшы қорытынды беру
мүмкін еместігін сараптаманы тағайындаған органға жазбаша түрде хабарлайды.
4. Сот-медицина сарапшысы тергеу және сот органдарының қызметкерлеріне
сараптама мәселелері бойынша кеңес беруге тиіс. Мұндай кеңесті жеке
тәртіппен, мысалы, кейбір кезде сараптама деректерінің көмегімен өз
қорғауындағыларды қорғап қалғысы келетін адвокаттарға беруге болмайды.
5. Сот-медицина сарапшысы сараптама жүргізу кезінде анықталған және бұрын
істе көрсетілмеген жаңа деректердің бәрін тиісгі тергеу және сот
органдарына жеткізуге, сондай-ақ тергеу және сотта қарау үшін маңызы бар
мән-жайлар мен фактілерге өз еркімен тергеу және сот органдарының назарын
аударуға міндетті.
6. Сарапшы қатаң белгіленген және заңда көзделген нысан бойынша сараптама
құжатын, яғни сот-медицина зерттеуінің қорытындысын (актісін) жасауға
міндетті.
Сарапшы, біріншіден, сараптаманың мақсаттары мен міндеттерін білуге,
тергеушіден айқын тұжырымдалған сұрақтар алуға хақылы. Екіншіден, оның сот
мәжілісі басталғанға дейін сот ісінің материалдарымен танысып, одан
үзінділер жазып алуға хақысы бар. Үшіншіден, тергеушінің, прокурор-дың
немесе соттың рұқсатымен жауап алған кезде, басқа да тергеу және сот
әрекеттері кезінде қатыса алады және жауап алынып отырған адамға
сараптаманың мәніне қатысты сұрақтар қоя алады. Төртіншіден, істің мән-
жайын білуге тиіс. Сонымен бірге өзіне қорытынды беру үшін қажетті қосымша
материалдар табыс ету туралы өтініш жасауға хақылы. Қылмыстық істің
материалдары ғана емес, сонымен қатар айғақты заттар, салыстырып зерттеуге
арналған құжаттар мен үлгілер және т.б. қосымша материалдарға жатуы мүмкін.
Бесіншіден, соттан айқын тұжырымдалған жазбаша сұрақтар талап етуге,
қойылған сұрақтарға жауап қайтару үшін қажетті нәрселерді алуға және бұл
ретте кез қелген оқу-лықтар мен құралдарды пайдалануға хақылы. Бұл орайда
сарапшы өзіне қойылған сұрақтардың мағынасын анықтап, түсіндіріп беруді
сұрай алады. Алтыншыдан, сараптама күрделі және арнаулы мәселелерді шешу
қажет болған жағдайда сот-медицина сарапшысы тиісті кәсіп мамандарын са-
раптамаға қатысуға және өздерімен бірге қорытынды беруге шақыруды өтінуге
міндетті. Жетіншіден, штаттағы сот-медицина сарапшысы өзіне денсаулық
сақтау органдарының сарапшы ретінде өз міндетіне кірмейтін денсаулық сақтау
жағынан жүктеген міндеттері мен әр түрлі тапсырмаларын (емдеу, санитарлық
және басқа да жұмыс түрлері жөнінен) орындаудан бас тарта алады.
Сегізіншіден, сарапшы-дәрігер штаттағы сот-медицина сарапшысы болмаса, онда
өзінің сараптама жүргізгені үшін сыйақы алуға хақылы.
Сараптама жүргізген кезде сот-медицина сарапшысы өзінін арнаулы білімі
саласына қатысы бар және сот-медицина сараптамасының құзыретіне кіретін
мәселелерге ғана жауап беруге тиіс екендігін атап көрсету қажет. Сот-
медицина сарапшысы медициналық немесе биологиялық сипаттағы мәсе-лелерді
ғана шеше алады және ол заң, техникалық және басқа да медициналық емес
мәселелерге жауап бермеуге тиіс, өйткені сарапшы олар жөнінде маман емес.
Сондықтан сарапшы сотталушының кінәлылығына қатысты мәселелерді (мысалы,
кәсштік құқық бұзғаны үшін медицина қызметкерлерін қылмысты жауапқа тартқан
жағдайларда), қылмысты арам ниеттілік (мысалы, өлім түрі), іс-әрекетті
саралау мәселелерін шеше алмайды, өйткені бұл мәселелерді тергеу немесе сот
органдары шешуге тиіс. Сондай-ақ сот-медицина сарапшысы маман болып
табылмайтын медициналық мәселелерді шешу де оның құзыретіне кірмейді.
Мысалы, сот-медицина сарапшысы айыпталушының психикалық халін немесе есінің
дұрыстығын анықтай алмайды, өйткені оның сот психиатриясы жөнінен
жеткілікті білімі жоқ. Бұл мәселелер сот-психиатрия сараптамасының
құзыретіне жатады.
Сот-медицина сараптамасын жүргізу мен оның нәтижелерін бағалау
объективті және ғылыми деректерге негізделуге тиіс. Сарапшының
қорытындысында субъективті болжам мен жорамал болмауға тиіс. Сарапшының
тәжірибелік қызметінде әлдебір негізделмеген жауап қайтаруға тырысып, сол
арқылы тергеу және сот органдарын адастырудың орнына, "мен білмеймін" деуі
әлдеқайда дұрыс. Егер сарапшы өзіне қойылған сұрақтарға жауап қайтара
алмаса, тергеу немесе сот органдары неғұрлым тәжірибелі, басқа бір
сарапшыны немесе бірнеше сарапшыны шақыра алады.
Сараптаманы бірнеше сарапшы жүргізген кезде олар жалпы қорытынды
жасап, қол қояды. Егер комиссия мүшелерінің біреуі көпшілікпен келіспесе,
өз қорытындысын жазып, ол комиссияның өзге мүшелері қол қойған қорытындыға
қоса тірқеледі.
Сот-медицина қызметінің ұйымдастырылуы және құрылымы
Елімізде сот-медицина сараптамасын:
а) аудандық, ауданаралық, қалалық сот-медицина сарапшылары;
ә) республикалық бағыныстағы қалалар мен облыстардың сот-медицина
сарапшылары;
б) Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Бас сот-медицина
сарапшысы жүзеге асырады, Қалалық (Алматы), облыстық аға сот-медицина
сарапшылары мен Денсаулық сақтау министрлігінің Бас сот-медицина сарапшысы
арнаулы сот-медицина сараптама мекемелерін - қалалық (Алматы), облыстық,
республикалық сот-медицина сараптама бюросын басқарып, олардын бастығы
қызметін атқарады.
Сот-медицина сараптама бюросының құрамына мына бөлімдер кіреді:
1) тірі адамдарды сот-медишшалық тұргыдан куәландыру бөлімі (емхана);
2) сот-гистология бөлімшесі мен өлікті зерттеу бөлімі (мәйітхана);
3) айғақты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.