Кәсіпорынды сатып алу-сату шарты

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Кәсіпорынды сатып алу-сату шарты

Кәсіпорынды сатып алу-сату шартының түрі болып табылады. Оның мазмұнының ерекшелігі кәсіпорынның мүліктік кешен ретіндегі ерекшеліктеріне байланысты болып келеді. Кәсіпорынды сату тәртібі Қазақстан Республикасы АК 493-500-баптарында белгіленеді, одан басқа кәсіпорындарды сату қатынастарына «Жекешелендіру туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің (заң күші бар) 23 желтоқсан, 1995 ж. Жарлығы және басқа да заңнама күшінде болып келеді.

«Кәсіпорын» түсінігі Қазақстан Республикасың заңнамасында екі мағынада қолданылады. Біріншіден, кәсіпорындар бұл мемлекет меншігі негізінде құрылған заңды тұлғалар. Екіншіден, кәсіпорын - кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін пайдаланылатын мүліктік кешен, оның режимі ҚР АК 119-бабымен және өзге де аңнама нормаларымен анықталады. Айтылған азаматтық құқық объектісі заңды тұлғаның ұйымдастыру - құқықтық нысанынан байланыссыз тұрмыс етуі мүмкін. Тіпті жеке кәсіпкердің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру үшін қолданатын мүлкі де кәсіпорын болып табылуы мүмкін.

Бұдан бұрын мүлікке иемденген заңды тұлға коммерциялық болып келмеген мүлікті кәсіпорын қылып бағалаған кезде басты мәнге иемденбейді. Ең бастысы - оны мүліктік кешен ретінде кәсіпкерлік мақсатта пайдалану мүмкіншілігі.

Жекешелендіру объектілерін сату бойынша аукциондарды ұйымдастыру және өткізу ережелеріндегі тәртәптеріне көз салсақ, біз осыған растау таба аламыз. Аталмыш ережелерде жекешелендіру объектісі болып бірдей мемлекеттік кәсіпорын және мекеме (мүліктік кешендер) анықталған.

Біздің мақсатымызға азаматтық құқық объектісі ретінде кәсәпорынды толық бағалау кірмейді. Оларға байланысты жасалатын шаттардың мазмұндарына әсерін тигізетін аспектілерін ғана қозғаймыз. Бірінші кезекте азаматтық құқық объектісі ретіндегі кәсіпорын құрамының күрделілігіне назар аударымыз. Сөзсіз, кәсіпорын бір күрделі зат есебінде азаматтық айналымда болады. Оған қатысты мәмілені жасау мүліктік кешен - кәсіпорынның барлық құрамдарының заңдық тағдырының өзгеруіне әкеліп соғады.

Сонымен қатар, осындай кешенде бірлескен, мүліктің әр текті құрамы, кәсіпорынды сату шарты мазмұнының ерекшелігінің бар екендігіне әсер етпеуі мүмкін емес. Сұрақты қиындатпай ескертейік, мысалы, затты және мүліктік құқықты сату тәртібі оларға байланысты бірдей сатып слу-сату шарты жасалғанына қарамастан сәйкес келмеуі мүмкін. Кәсіпорын құрамына кіретін әрбір бөлек мүлікке тараптардың бөлек құқықтары мен міндеттері өзгешеленуі мүмкін. Сондықтан кәсіпорынды сату шартының мазмұнына да күрделі («полимерлік») болып келеді. Одан басқа кәсіпорын жылжымайтын мүлікке теңеледі. Осы себептен, оларға байланысты сатып алу-сату шарттары жылжымайтын мүліктің құқықтық тәртібі ескеріле отырып жасалады. Бұдан бұрын айтылғандай, республиканың азаматтық құқығында жылжымайтын мүлікті сатып алу-сатуды реттейтін нормалар жоқ, сондықтан, кәсіпорынды сату шарттарын жасағанда осымен байланысты қиындықтар кездеседі. Талданылған құқықтық материалдың құқықтық материалдың жаңалығы кәсіпорынды сатып алу-сату шарты мазмұнын және барлық өзге ерекшеліктерін жан-жақты зерттеуді талап етеді.

Кәсіпорынды сату шартынан басқа шарттарды айыру қажет. Солардың көмегі арқылы оған басқа құқықтар бекітіледі. Мысалы, акцияларды сатып алған кезде акционерлік қоғамның мүліктің иесі ауыспайды, субъект (субъектілер) оларды алушы (алушылар) акционерлік қоғамның мүлігіне бақылау құқығына ие бола алады. 100 процент акцияларды сатып алған акионер акционерлік қоғамның құрылтайшысына теңестіріледі. Міндеттемелік құқықтар осы кездерде әртүрлі негіздерден пайда болады. Бірінші жағдайда, олар заңды тұлға құрылғаны салдарынан заңның тікелей нұсқауларына сәйкес пайда болады. Екінші жағдайда міндеттемелік құқықтар шаруашылық қызметтің (тиісті жолмен рәсімделген шарттардың) салдары.

Кәсіпорынды сату шарты бойынша сатушы тұтас алғанда кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатып алушының меншігіне беруге міндеттенеді, бұған сатушы басқа тұлғаларға беруге құқығы болмайтын құқықтар мен міндеттер қосылмайды.

Кәсіпорынды сату шартының элементтері.

Кәсіпорынды сатып алу-сату шартының тараптары болып, сатушы және сатып алушы келеді, оларға азаматтық-құқықтық қатынастардың кез келген субъектілері - жеке және заңды тұлғалар жатады. Кәсіпорын кәсіпкерлік мақсаттарда пайдаланатын мүліктік кешен болатындығы осы құқықтық қатынастар қатысушыларының құрамына белгілі әсерін тигізу керек. Мысалы, жалпы тәртіп бойынша коммерциялық емес заңды тұлға кәсіпорын сатып алушы болып келмеуі керек.

Бұрын заңнамада кәсіпорынды сатып алушылар бір немесе өзге субъектілерге қатысты тікелей шектер қойылмаған еді. Қазір бірқатар жағдайларда Қазақстан Республикасының Президентінің (заң күші бар) «Жекешелендіру туралы» Жарлығының 2-бабы 4-тармағының әсерін еске алу қажет. Жекешелендіру кезінде Қазақстан Республикасының заң актілерін немесе құрылтай құжаттарының тікелей бұйыруына байланысты сауда-саттық объектісін сатудың шарты болып табылатын қызмет түрлерімен айналысуға құқығы жоқ заңды тұлғалар сатып алушылар бола алмайды.

Кәсіпорынды мемлекет мүлкіне айналдыру жағдайында, мемлекет кәсіпорынды сатып алушы рөлінде болуы мүмкін. Осы жағдайда азаматтық құқықтар мен міндеттер күрделі заңдық құрамнан пайда болады. Теориялық көзқарастан мемлекеттік кәсіпорынның оған қажетті өндірісті (кәсіпорынды) жеке кәсіпкерлерден сатып алу мүмкіншілігі жоққа шығарылмайды. Сол сияқты, уәкілетті, орган - мемлекеттің өкілі белгілі салада мемлекеттік кәсіпкерлікті ұйымдастыру мақсатында осындай тең құқықтылыққа, тепе-теңдікке негізделген құқықтық қатынастарға кірісе алады.

Кәсіпорынды сату шартының нысанасы (заты) сатып алу-сату шарттарындай кәсіпорынды сату шартының нысанасы оның елеулі жағдайы болады. Олар негізінде нысана (кәсіпорынды сату шартында) анықтамайтын тәртіптердің кейбір ерекшеліктері бар. Кәсіпорын күрделі зат болып табылғандықтан, оған ҚР АК 121-б. көзделген күрделі зат құрамын анықтаудың тәртібі қолданылады. Шарттың тараптары қандай мүлік кәсіпорынның құрамына кіретіндігін өздері білуге құқылы. Бірақ ақырында (анықтау нәтижесінде) мүлік кейбір заттар алынғанына қарамастан кешен болып қала беруі керек. Кәсіпорын дегеніміз жұмыс істеп тұрған өндіріс немесе ол кішкентай жөндеуден, жинақтаудан кейін және т. б. жұмысқа қосылуы мүмкін болады. Егер тараптар жасалған сұрыптау нәтижесінде заттардың жиынтығы бөлшектенген мүлікке айналып кетсе, онда оған сатып алу-сатудың жалпы нормаларын қолдануға болады.

Мүліктік кешен ретінде кәсіпорынның құрамына оның қызмет етуіне арналған мүліктің барлық түрлері, соның ішінде үйлер, ғимараттар, жабдықтар, құрал-саймандар, шикізат, өнімдер, жер учаскесі құқығы енеді, барлық аталған кәсіпорынның материалдық активтерін құрайды.

Мүліктік игіліктер болатын материалдық емес активтер (ҚР АК 115-бабы, 2-тармағы) дегеніміз - фирмалық атаулар, тауар белгілері қызмет көрсету белгілері және сатушыны оның өнімін дараландырудың өзге де құралдары. Осымен бірге оларға сатушының лицензия негізінде пайда болған құқықтары да жатады. Қазіргі жағдайларда кәсіпорынның құрамына шығармашылық (интеллектуалдық) қызметтің объектіленген нәтижелеріне құқықтар (өнеркәсіптік меншік) және басқа да айрықша құқықтар маңызды орын алуы мүмкін.

Тиісті қызметпен айналысуға арнайы рұқсат (лицензия) беру негізінде алынған құқықтар, егер заң актілерінде өзгеше белгіленбесе, кәсіпорынды сатып алушыға ауыспауға тиіс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.