Гетерофункционалдық қосылыстар



1. Амин қышқылдарының жіктелуі, изомериясы, номенклатурасы және биологиялық маңызы.
2. Аминқышқылдарының физ. Химиялық қасиеттері, амфотерлігі , биологиялық маңызды реакциялары.
3. Пептидтер мен ақуыздар, пептидтік байланысжәне ди., три., және полипептидтер, биологиялық маңызы, құрылысы.
4. Поли. және гетерофункционалдық қосылыстардың жалпы сипаттамасы.
5. Оксоқышқылдар және және кетонды қышқылдар. Химиялық қасиеттері, кето.енолдық таутомерия.
6. Бензол қатарының гетерофункционалдық қосылыстарының туындылары. Парааминофенолдың, пара. аминобензой қышқылының, сульфанилқышқылының, салицил қышқылының туындылары.
Табиғатта 150-ге жуық АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ кездеседі. Белоктардың құрылысы үшін адам ағзасында көп мөлшердегі АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ қатысатынына қарамастан тек 20 АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ ғана белоктардың құрылысы үшін пайдаланылады. Бұл 20 АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ-ды протеиногендік деп те атайды және олардың құрылысында бірнеше келесі жалпы ұқсастықтар болады:
1. Олардың бәрі альфа-аминоқышқылдар болып табылады. Себебі, олардың ортақ бөлігіндегі аминотоп пен карбоксилдік топ барлық АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ-да альфа-көміртек атомына қосылған;


(жалпы формуласы)
2. Альфа-көміртектік атомның стереохимиялық конфигурациясы бойынша олардың бәрі L қатарына жатқызылады. Сондықтан бұл 20 АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ-дың бәрінің де фрагменттік құрамы бірдей болады. Олар тек радикалдарының құрылысы бойынша ерекшеленеді.
Академик В.И. Вернадскийдің есебі бойынша жер жүзіндегі тірі организмдердің салмағы 1017 т. тең екен. Ал осы барлық тірі организмдердің негізгі құрамды бөлігі белок. Тіршілік ету процестерін зерттеу жұмыстары олардың өмірінде нуклейн қышқылдарының, белоктардың жаңаруы, күрделілігі, шексіз әр-түрлілігі, маңыздылығының ерекше екендігін көрсетеді.
Ф.Энгельс өзінің «Табиғат диалектикасы» еңбегінде: «Өмір дегеніміз – белокты денелердің қмір сүру тәсілі, яғни организмдегі зат алмасудың қоршаған ортамен тығыз байланысы»,- деп жазды. Басқаша айтқанда белок – барлық тірінің материалдық негізі болса, ал олардың тіршілік ету тәсілі - өмір болып табылады.
Белоктардың «белок» деп аталуы олардың тауық жұмыртқасы белогының қайнап денатурацияланған кез – ақ тығыз массаға айналуынан шыққан. Оның басқаша аты протеин (protos – бірінші, маңызды латын сөзінен алынған). Бұл атты Голландия ғалымы Ж.Мульдер берген.
Белоктардың тірі организмдер үшін алатын орны:
1. Белок – генетикалық ақпаратты жеткізуге қолданылатын молекулалық құрал. Белоктардың маңызды қызметтерінің бірі олар түзу сызықтық РНҚ – дағы генетикалық хабарды үш өлшемдік, яғни кеңістіктік хабарға айналдыратын химиялық материал болып табылады. Ал бұл үш өлшемдік, яғни кеңістіктік хабар тірі организмдердің макромолекулалық, субклеткалық компоненттеріне тән, Міне, белоктардың бір осы қасиеті ғана, олардың қаншалықты маңызды екендігін көрсетеді.
2. Белок – күрделі заттардың жай қарапайым заттарға дейін тотығуына қатысатын және жай заттардан күрделі заттардың түзілуіне қатысатын фермент.
3. Белок – адам организмін микробтардан, ауру туғызушы агенттерден сақтайтын антидене.
4. Актин, миозин сияқты белоктар бірімен – бірі АТФ – тың қатысуымен әрекеттесіп, бұлшықеттерінің жиырылуы сияқты қызмет атқарады.
5. Көптеген белоктар /инсулин, глюкагон, гипофиздің тропты гормондары/ сыртқы ортаның әсеріне сәйкес, тірі органимдегі процестерді реттеп отырады.
6. Белоктардың бір тобы – гемоглобин, қан плазмасының белоктары альбумин, глобулин тасымалдау қызметін атқарады. Сонымен белоктар тіршілік етудің: ас қорыту, тітіркену, өсу, көбею, қозғалу сияқты барлық құбылыстарына қатысып, тірі организмнің тіршілігінің көзі болып табылады.
Негізгі:
1. Патсаев Ә.Қ., Жайлауов С.Ж. «Органикалық химия негіздері». Шымкент, 2005, 1-кітап. – 359 б. 2005, 11-кітап. -441б., 2005, 111-кітап. 232б.
2. Патсаев Ә.Қ., Сейтімбетов Т.С, Шитыбаев С.А, Дәуренбеков Қ.Н. «Биоорганикалық химия». Шымкент, 2005,-443б.
Қосымша:
1. Қуатбеков Ә.У., Патсаев Ә.К., Бақтыбаев У.Б. «Биоорганикалық химия практикумы», Шымкент, 2006,-582б.
2. Патсаев Ә.Қ., Дәуренбеков Қ.Н. «Биоорганикалық химияның тәжірибелік-зертханалық сабақтарына қолданба» Шымкент, 2005-318 б

Пән: Химия
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:   
Ф КГМУ 43-0402

ИП №6 УМС при КазГМА

от 14 июня 2007 г.

Қарағанды мемлекеттік медицина университеті

Химия курсымен фармацевтикалық пәндер кафедрасы

ДӘРІС

Тақырыбы: Гетерофункционалдық қосылыстар. Амин қышқылдары. Белоктар.
Көмірсулар.

Пән: Химия

Мамандық: 5В130200 Стоматология

Курс: 1

Уақыт (ұзақтығы): 50 минут

Қарағанды 2011

Кафедра мәжілісінде талқыланып және бекітілген

29.08.2011ж № 1 Хаттама

Курсқа жауапты х.ғ.к. ________________ Власова Л.М

Тақырыбы: Гетерофункционалдық қосылыстар. Амин қышқылдары. Белоктар.
Көмірсулар.

Мақсаты: Жанды ағзалардағы тіршілік процесстеріне қатысатын және емдеу
ісіне қолданатын маңызды поли- және гетерофкнкционалдық қосылыстар туралы
түсінікті қалыптастыру. Амин қышқылдары, белоктар туралы бастапқы түсінікті
қалыптастыру.

Дәріс жоспары:

1. Амин қышқылдарының жіктелуі, изомериясы, номенклатурасы және
биологиялық маңызы.

2. Аминқышқылдарының физ. Химиялық қасиеттері, амфотерлігі , биологиялық
маңызды реакциялары.

3. Пептидтер мен ақуыздар, пептидтік байланысжәне ди-, три-, және
полипептидтер, биологиялық маңызы, құрылысы.

4. Поли- және гетерофункционалдық қосылыстардың жалпы сипаттамасы.

5. Оксоқышқылдар және және кетонды қышқылдар. Химиялық қасиеттері, кето-
енолдық таутомерия.

6. Бензол қатарының гетерофункционалдық қосылыстарының туындылары.
Парааминофенолдың, пара- аминобензой қышқылының, сульфанилқышқылының,
салицил қышқылының туындылары.

Дәріс тезисі

.
Аминоқышқылдар.
Табиғатта 150-ге жуық АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ кездеседі. Белоктардың құрылысы
үшін адам ағзасында көп мөлшердегі АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ қатысатынына қарамастан
тек 20 АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ ғана белоктардың құрылысы үшін пайдаланылады. Бұл 20
АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ-ды протеиногендік деп те атайды және олардың құрылысында
бірнеше келесі жалпы ұқсастықтар болады:
1. Олардың бәрі альфа-аминоқышқылдар болып табылады. Себебі,
олардың ортақ бөлігіндегі аминотоп пен карбоксилдік топ барлық
АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ-да альфа-көміртек атомына қосылған;

(жалпы формуласы)
2. Альфа-көміртектік атомның стереохимиялық конфигурациясы
бойынша олардың бәрі L қатарына жатқызылады. Сондықтан бұл 20
АМИНҚЫШҚЫЛДАРЫ-дың бәрінің де фрагменттік құрамы бірдей
болады. Олар тек радикалдарының құрылысы бойынша ерекшеленеді.
Академик В.И. Вернадскийдің есебі бойынша жер жүзіндегі тірі
организмдердің салмағы 1017 т. тең екен. Ал осы барлық тірі организмдердің
негізгі құрамды бөлігі белок. Тіршілік ету процестерін зерттеу жұмыстары
олардың өмірінде нуклейн қышқылдарының, белоктардың жаңаруы, күрделілігі,
шексіз әр-түрлілігі, маңыздылығының ерекше екендігін көрсетеді.
Ф.Энгельс өзінің Табиғат диалектикасы еңбегінде: Өмір дегеніміз –
белокты денелердің қмір сүру тәсілі, яғни организмдегі зат алмасудың
қоршаған ортамен тығыз байланысы,- деп жазды. Басқаша айтқанда белок –
барлық тірінің материалдық негізі болса, ал олардың тіршілік ету тәсілі -
өмір болып табылады.
Белоктардың белок деп аталуы олардың тауық жұмыртқасы белогының
қайнап денатурацияланған кез – ақ тығыз массаға айналуынан шыққан. Оның
басқаша аты протеин (protos – бірінші, маңызды латын сөзінен алынған). Бұл
атты Голландия ғалымы Ж.Мульдер берген.
Белоктардың тірі организмдер үшін алатын орны:
1. Белок – генетикалық ақпаратты жеткізуге қолданылатын молекулалық
құрал. Белоктардың маңызды қызметтерінің бірі олар түзу сызықтық РНҚ –
дағы генетикалық хабарды үш өлшемдік, яғни кеңістіктік хабарға
айналдыратын химиялық материал болып табылады. Ал бұл үш өлшемдік,
яғни кеңістіктік хабар тірі организмдердің макромолекулалық,
субклеткалық компоненттеріне тән, Міне, белоктардың бір осы қасиеті
ғана, олардың қаншалықты маңызды екендігін көрсетеді.
2. Белок – күрделі заттардың жай қарапайым заттарға дейін тотығуына
қатысатын және жай заттардан күрделі заттардың түзілуіне қатысатын
фермент.
3. Белок – адам организмін микробтардан, ауру туғызушы агенттерден
сақтайтын антидене.
4. Актин, миозин сияқты белоктар бірімен – бірі АТФ – тың қатысуымен
әрекеттесіп, бұлшықеттерінің жиырылуы сияқты қызмет атқарады.
5. Көптеген белоктар инсулин, глюкагон, гипофиздің тропты гормондары
сыртқы ортаның әсеріне сәйкес, тірі органимдегі процестерді реттеп
отырады.
6. Белоктардың бір тобы – гемоглобин, қан плазмасының белоктары альбумин,
глобулин тасымалдау қызметін атқарады. Сонымен белоктар тіршілік
етудің: ас қорыту, тітіркену, өсу, көбею, қозғалу сияқты барлық
құбылыстарына қатысып, тірі организмнің тіршілігінің көзі болып
табылады.
Белоктардың элементтік құрамы:
C – 50 - 55%
N – 15 - 18%
О – 21 - 24%
Н – 6 - 7,50%
S - 0,3 - 2,5%
Бұлардан басқа P (2%=ке тең), Cu, Mn, Fe, Co т.б. элементтер
кездеседі. Белоктардың молекулалық салмағы 12 – 13000 – нан жай
белоктарда бірнеше миллионға дейін күрделі белоктарда жетеді.
Сондықтан белоктардың молекулалық салмағын анықтау көптеген қиындықтар
туғызады. Жай заттардың молекулалық салмағын анықтауға қолданып жүрген
классикалық физикалық – химиялық әдістер, белоктардың ерекше қасиеттеріне
сәйкес, олардың молекулалық салмағын анықтау үшін жарамсыз болды. Тек қана
ХlХ ғасырда ультрацентртифуганың жасалуына сәйкес, ультрацентрифугалық әдіс
дами бастады. Осы әдіс арқылы центрден тепкіш күшке байланысты белоктардың
тұнбаға түсу жылдамдығының әртүрлілігімен сәйкес, олардың молекулалық
салмағын дәл анықтауға мүмкіндік туды. Қазіргі кезде бұдан басқа
гельфильтрация, электрофорез әдістері де қолданылады.

Ақуыздардың химиялық құрылысы

Элементтің құрамының қарапайымдылығына қарамастан белоктар өте күрделі
полимерлік қосылыстар. Белок макромолекулалар қарапайым амин қышқылдарынан
тұрады, Бұл ең алғаш 1820 ж. А. Браконноның жұмыстарынан көріне бастады.
Ол желаминді қышқылдық ортада гидролизденгенде дәмі тәтті аминсірке қышқылы
түзгендігін байқады. Бұл гликокол яғни глицин деп атады. Бұл
аминқышқылдарының ең қарапайым өкілі:

1871 жылы Н.Н. Любавин сүт белогы казейынның ас қорыту сөлінің
қатысуымен ферменттік гидролиз амин қышқылдарына ыдырайтындығын ашты.
1901-1902 ж. Э. Фишер белоктардың қышқылдың қатысуымен 10-16 сағат
ішінде қыздырңанда гидролизге түсетіндігін ашты, міне, осы уақыттан бастап
белоктың химиялық құрамын анықтау барысында жуйелі жұмыстар істеліне
бастады.
Қазіргі кезде белок ыдырауының сілтінің немесе ферменттің қатысуымен
жүретін жолдар да белгілі, Бұл әдістердің әрқайсысынығ өзінің кемшіліктері
мен жетістңктері бар. Сондықтан белок құрамын анықтауда осы үш әдіспен
алынған нәтижелерді біріктіріп барып қорытынды жасайды.
Белоктың ыдырауынан түзілген амин қышқылдарын хроматография,
элекрофорез әдістерімен әрі қарай зерттейді.
Амин қышқылдар белок молекулаларының құрамды болігі. Олар органикалық
қышқылдардың аминді қышқылдардың аминді туындылары болып табылады. Мысалы:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Алициклді көмірсутектер
Органикалық қосылыстардын жіктелімі мен атау тізімі
Ерітінді туралы түсінік
Химиялық қосылыстар, химиялық заттар -- бір немесе бірнеше элемент атомдарының химиялық байланысу нәтижесінде құралған заттар
Комплексті қосылыстар жіктелуі
Кешенді қосылыстардың номенклатурасы мен түрлері
Төртбұрышты шлицтік қосылыстар
Комплексті қосылыстардың биологиялық рөлі
Гетероциклды қосылыстар. Алкалоидтар
Прокси сервер
Пәндер