Кәсіпорынның шығындарының мәні, маңызы және ұйымдастырылуы

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 КӘСІПОРЫННЫҢ ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ МӘНІ, МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ

1. 1 Кәсіпорынның шығысының мәні мен маңызы және түрлері . . . 5

1. 2 Кәсіпорындағы шығындарды жіктеу . . . 11

1. 3 Кәсіпорындағы кезең шығындарының ерекшеліктері . . . 12

2 КӘСІПОРЫНДАҒЫ КЕЗЕҢ ШЫҒЫНДАР ЕСЕБІ ЖӘНЕ ТАЛДАУЫ

(ӨНДІРІСТІК КООПЕРАТИВ «ПИДЖИМ» МЫСАЛЫНДА)

2. 1 Кезең шығындарының есебі . . . 19

2. 2 Кезең шығындар есебін өндірістік кооператив «ПИДЖИМ»

мысалында талдау . . . 21

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 29

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 31

КІРІСПЕ

Қазақстан Республикасының әлемдегі тауарлар, көрсетілген қызмет, еңбек ресурстары, капитал, осы заманғы идеялар мен технологиялар нарықтарының шын мәнінде ажырағысыз серпінді бөлігіне айналуы үшін біз басты міндеттерді шешуіміз керек.

Соның біреуі- қазіргі таңда бухгалтерлік есептің халықаралық қаржылық есеп стандартына көшуге байланысты капитал нарығының жаһандану нарығының бағытына қарай өрістеуіне, сондай- ақ халықаралық қаржы нарығының дамуына қарай қаржылық, басқарудағы есептік бірегейді қамтамасыз ету. Қазіргі таңда ұйымдарда жүргізілетін бухгалтерлік есеп жүйесі халықаралық стандарттар талабына сәйкес болмаса, онда халықаралық капитал рыногын құру мен тиімді объектілерді инвестициялау, қаржыландыру процестері өз мәнін таппайды. Нарық жағдайының ерекшелігіне қарай бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы халықаралық нормаларға сай жүргізілуі тиіс.

Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ең басты бір орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап және басқарушылық шешімді қабылдау үшін негіз бола отырып, тұтынуды, таратуды, айналысты және басқа да өндіріс процесін шынайы көрсетіп береді. Қаржылық қортынды есеп даярлау мен тапсыру процесіне бухгалтерлік баланс сияқты «таза пайда және зиян» есебінің маңызы зор. Таза пайда - ол активтердің түсімі немесе өсуі және міндеттемелердің азаюы нысанында есепті кезеңнің ішінде шығыстарды жауып экономикалық пайданы көбейту, ол капиталға қатысушы тұлғалардың табыстарымен байланысты ұлғайтудан капиталдың пайдалылығына әкеледі. Бұл тұрғыда кезең шығындарының мәні мағынасы зор болады.

Ұзақ уақыт бойы шығындарды «қазандық» деп аталатын тәсілмен анықтап келді, ол кәсіпорынға өндірістің шығын бағыты, пайда болу орындары шығарылатын өнім түрлері бойынша шығындарды бақылау үшін қажетті мәліметтерді алуға мүмкіндік бермейтін.

1997 жылдан бастап Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп жүйесінің дүниежүзілік тәжірибедегі ағылшын -американдық әдістемелеріне көшуіне байланысты кезең шығындары өнімнің өзіндік құнына кірмей, жеке есептелетін болды.

Курстық жұмыстың өзектілігі - кәсіпорынның кезең шығындарын қалыптасуы және оның ұлттық және халықаралық қаржылық есеп стандартына көшуге байланысты өзгерістері мен толықтыруларын ашып зерттеп, көрсету.

Курстық жұмыстың мақсаты - кезең шығындары бойынша туындаған мәселелерді дұрыс анықтап, ерекшеліктері мен жетілдіру жолдарын қарастыру.

Осы мақсатқа сәйкес курстық жұмысты жазу барысында келесідей міндеттер қойылады:

Кәсіпорынның шығысының мәні, маңызы, түрлері және жіктелуін көрсету
Кәсіпорындағы кезең шығындарының ерекшеліктері мен есебін анықтау
Кезең шығындарының есебін өндірістік кооператив «ПИДЖИМ» мысалында талдауы және ерекшеліктерін баяндау
Ұлттық және халықаралық қаржылық есеп стандарты бойынша кезең шығындарын мойындау есебінің ерекшеліктерін зерделеу

Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 КӘСІПОРЫННЫҢ ШЫҒЫНДАРЫНЫҢ МӘНІ, МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ

Кәсіпорынның шығысының мәні мен маңызы және түрлері

Тауарларлы материалдық қорлар мен көрсетілген қызмет үшін төленетін қажетті ресурстарды шығын деп түсінеміз. Басқару үшін тек шығындар емес, олар туралы ақпарат та қажет. Шығындарды есепке алу жүйесін құруда экономика жағынан ең тиімді тәсіл - шешімдерді топтастырып, тиімдісін таңдау керек.

Нарықтық экономика жағдайында ресурстың барлық материалдық, еңбек және қаржылық түрлерін ұтымды пайдалануды көздейді, олар кәсіпкерлік іс-әрекеттің күтілетін нәтижесін (табыстылығын) қамтамасыз етуі тиіс.

Оңтайлы басқару шешімдерін қабылдау үшін ұйымның өндірістік қызметінің барлық кезеңдеріндегі шығыстарды білу қажет. Шығыстарды талдау олардың тиімділігін анықтауға, олардың шектен тыс болу-болмауын айқындауға, жұмыстың сапалық көрсеткіштерін тексеруге, бағаны дұрыс есептеуге, шығындарды реттеу мен бақылауға, өндірістің пайда мен тиімділігін жоспарлауға көмектеседі.

Сондықтан шығын басқару есебінің негізгі объектілерінің бірі болып табылады.

1987 жылы ағылшын экономистері шығын туралы хабардар болуды арттыратын және оларды бақылауды күшейтуге мүмкіндік беретін, шығын есебінің икемдік жүйесін жасауды ұсынады. Оның негізіне шығынды шартты-тұрақты және шартты- өзгермелі деп бөлу жатты. Ғалымдар мынаны анықтады, шартты-тұрақты шығынды өзгерту өндірілген өнім көлеміне тікелей байланысты емес, ол шартты- өзгермелі шығын өндірістің көлемін пропорциональды өсуіне немесе кемуіне тікелей ұлғаяды немесе азаяды. Осы негізде шығарылған және сатылған өнім көлемінде және кәсіпорын пайдасын жоспарлауға байланысты шартты-тұрақты және шартты-өзгермелі шығын жолдауға жол алатын «директ- костинг» тұжырымдамасын ұсынады. Осыған байланысты кәсіпорынның өзіндік құны толық және дәл анықтау міндетті емес, өзін-өзі ақтамайтын шығынды болдыртпау күннен-күнге көкейкесті болып келуде. Нақты шығындарды мөлшерленгендігімен салыстыратын «стандарт-кост» жүйесінің өмірге келуі бұл міндеттің шешуі болып шықты.

Шыққан шығындар есебі әкімшілік шығыстары ғана есептеп қана қоймай, ақталмаған шығыстардың пайда болмауы үшін алдын алып, ресурстарды пайдалануды бақылап, дами бастайды. Кейіннен бұл жауапкершілік орталықтарының тұжырымдамасы қалыптасуына әкеледі, соған сәйкес шығындар кәсіпорын шегінде ғана қарастырылып қоймай, жауапты адамдарды тағайындап, жауапкершілік орталықтары бойынша әртараптандырылды. Осылайша, шығындар есебі өндірістің түпкілікті өніміне назар аударып қана қоймай, тікелей өндірістік процеске де бағытталады.

Басқару есебі жүйесін толық түсіну үшін мынандай ұғымдардың экономикалық мәнін білу және шектеу маңызды.

Шығындар- шаруашылық іс- әрекет барысында (еңбек, өнім өндірісі құралдары мен керек-жарақтарын алуға, жұмыс орындау, қызмет көрсетуге алынған) тұтынылған материалдық, еңбек, қаржылық және басқа ресурстардың және баланста көрсетілетін болашақта кіріс әкелу мүмкіндігі бар кәсіпорын активі ретінде көрсетілетін құн. Бұдан шығатыны, «шығындар» ұғымы «өндіріске шыққан шығындар» дегенннен кең екені білінеді өндіріске шыққан шығындар- өнімі (жұмысты, көрсетілген қызметті) өндіру барысында тұтынылған ресурстар бөлігі.

Көбіне экономикалық әдебиетте «шығыстар» мен «шығындар» түсінігі ұқсастырылып, теңдестіріліп жүр, алайда бұлардың үлкен айырмашылықтары бар. Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттарына сәйкес шығысқа шеккен зиянда шыққан шығын да кіреді. Қазақстан Республикасындағы 2002 жылдың 29 қазанындағы №542 «Қаржылық есепті дайындау мен ұсынуға арналған тұжырымдамалық негіздерге» сәйкес шығыстарға ұйымның және т. б негізгі қызмет барысында туындайтын шығыстар кіреді. Активтердің азаюына немесе сенімді өлшенетін міндеттемелердің ұлғаюына байланысты болашақ экономикалық пайданың кемуі ұйымның шығыстары деп танылады.

Басқаша айтсақ, шығыстарды ұйымның кіріс алуына байланысты көптеген шығындардың бөлігі деп түсіндіруге болады.

Есепті кезең қатысына орай шығыстар екі категорияға бөлінеді:

- Ағымдағы есепті кезең;

- Кейінге қалдырылған;

Ағымдағы есепті кезең шығыстары ағымдағы есепті кезеңнің шаруашылық іс-әрекетінің фактілеріне байланысты және осы кезеңнің кірістері мен шығыстары туралы есепте танылады.

Есепті кезеңнің кірістерімен өзара байланысының белгілері бойынша олар мыналарға бөлінеді:

- осы есепті кезеңде алынған кірістермен байланыстырылған шығыстар (негізгі және негізгі емес қызмет шығыстары) ;

- ағымдағы кірісті алумен байланысты емес есепті кезеңнің осы (ағымдағы) шығыстары. Осы есепті кезеңнің кірістерін алу фактісіне қарамастан, кірістер мен шығыстар туралы есепте және ағымдағы есепті кезеңде танылады, мойындалады. Олар көбіне кірістің бары немесе жоғынан (мысалы, активтің амортизациясы, кеңсе бөлмелерін жалға алу жөніндегі шығыстар) гөрі, кезеңнің бар болуымен негізделеді.

Кейінге қалдырылған шығыстар болашақта ықтимал кірістер алу мақсатымен есепті кезеңде жүзеге асатын ұйымның ресурстарын қолдану жөніндегі шаруашылық операцияларымен байланысты. Олар ұжым балансында капиталдандыруға жатады.

Ұйымның болашақтағы ресурстарына пайда болу мүмкіндігі белгілеріне қарай кейінге қалдырылған шығыстар былайша бөлінеді:

- инвестициялар (күрделі қаржы) ;

- болашақ кезең шығыстары.

Өндірістік шығындар есебін ұйымдастыру бухгалтерлік шоттар мен шығындарды топтастырудан тұрады. Оған мынандай факторлар ықпал етеді.

- кәсіппорынның қызмет түрі;

- кәсіпорын басқарудың ұйымдық құрылымын қабылдауы (цехтық, цехсыз) ;

- кәсіпорынның құқықтық түрі;

- шығарылатын өнім көлемі.

Өндірістік есепті ұйымдастыру шығын есебінің объектісі болып не саналатына байланысты кәсіпорынның белгілі бір топтасуын қарастырады. мұндайда: шығындардың түрі, пайда болған жерлері, жауапкершілік орталықтары мен шығынды көтерушілер бойынша есептеу болуы мүмкін. Түрлер бойынша шығын есебі. Бұл шығынды қортынды бақылау үшін қажетті шарт, ол кәсіпорынға өндірістік өнімнің өзіндік құн құрылымын - өзіндік құнның элементтерінің өндіріс шығындарының жалпы құнына проценттік ара қатынасын есептеуге, өзіндік құнды төмендету бойынша қолда бар резервтерді айқындауға мүмкіндік береді.

Өнімнің өзіндік құнына кірген шығындардың түрлері 7 «Тауарлық-материалдық қорлар есебі» атты. Бухгалтерлік есеп стандарттары және оған «Өнімнің (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) өзіндік құнына кіретін шығындардың құрамы мен жіктелуі» атты әдістемелік ұсыныстармен белгіленеді, бұлар-материалдық шығындар, еңбекті өтеуге шыққан шығыстар, әлеуметтік салық аударымдары, қосымша шығыстар.

Шығындарды пайда болған жерлері бойынша есептеу. Шығындардың пайда болатын жері - кәсіпорынның құрылымдық бөлімшесі, жұмыс орындары, участкілері, бригадалар, цехтар кәсіпорын бөлімдері мен т. б. Мұндай әрбір участкіге кәсіпорынның шығын пайда болған орын номенклатурасына белгіленетін өз тіркеу нөмірі беріледі.

Бұл есеп кәсіпорын басшылығына мыналарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Тұтастай кәсіпорынның да, оның құрылымдық бөлімшелерінің де жұмысы тиімділігін ықпалды және жан-жақты бақылау өнімінің өзіндік құнын калькуляцияға қажетті; өнімнің жекелеген түрлері арасындағы қосымша шығындарды бөлу.

Жауапкершілік орталықтары жөніндегі есептің мақсаты- әрбір жауапкершілік орталықтары бойынша шығындар мен табыс туралы мәліметтерді сметадан ауытқуды жауапты адамға арту үшін жинақтау. Жауапкершілік орталықтары бойынша нақты мәліметтерді қысқа уақыт аралығында жасалатын смета орындау жөніндегі есепте бухгалтер-талдаушы көрсетеді. Олардан жауапкершілік орталықтарының басшылары шығыстың әр түрлі баптары бойынша сметадан ауытқушылықтар туралы ақпарат алды.

Әкімшілік шығындарды қандай аспектіде жіктеу, шығын пайда болған болған жерлерді қаншалықты жан-жақты және оларды жауапкершілік орталықтарымен ұштастыру керектігін өзі шешеді.

Көтерушілер бойынша есеп. Технология мен өнім сипатына байланысты бұйымдар мен жартылай өнімдер, біртекті бұйым топтары, бір аттас немесе жеке жасап шығаратын бұйым (тапсырыс) сериялары, құрылыс объектілері, құрылыстың біткен кезеңдері, жұмыс пен көрсетілген қызмет түрлері яғни өткізуге арналған өнім (жұмыс, көрсетілген қызмет) түрлері шығынды көтерушілер (носители) болып табылады.

Егер кәсіпорында біртекті өнім бірдей негіздегі шикізат пен материалдан жасалса және мөлшерімен, жаңғыртып жетілдіруімен (модификациясымен) айрықшаланса, онда кәсіпорынның шығынды көтерушілер сайын ең аз шамада азайтуға мүмкіндік пайда болады, соған орай, калькуляциялау амалын қарапайымдандыруға болады.

Өндірістік шығындар. Олар төрт элементтен тұрады:

- тікелей материалдық шығындар;

- еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар;

- аударымдар (әлеуметтік салық) ;

- қосымша шығындар;

Өндірістік қорлар кәсіпорын қоймасындағы материалдар, бітпеген өндіріс, дайын өнім (тауар) қорларында көрсетіледі. Олар түгенделуге тиісті, кәсіпорын активінде болады және алдағы есепті кезеңдерде пайда әкелуге тиісті.

Тікелей материалдық шығындарға дайын өнімнің бөлігі болатын негізгі материалдар мен шикізат шығындары кіреді және олардың құнын белгілі бір бұйымға тікелей және үнемді, аса мол шығынсыз жатқызады. Материалдық шығндардың шамасын өнімнің нақты түрін өндіруге, материал бірлігі бағасына қолданылуға тиісті, материалдар санына көбейтіп, санауға болмайды.

Еңбекті өтеуге шығатын тікелей шығындар қатарына тура, бірден және үнемді түрде дайын бұйымның белгілі бір түріне жатқызуға болатын, жұмыс күшін төлейтін барлық шығыстар: бұйым дайындаумен тікелей шұғылданатын жұмысшылардың еңбекақысы кіреді. Алайда көмекші жұмысшылар, менеджерлер мен мастерлер, қосалқы күрделі қызметкерлерді де өндіріспен байланысты. Олардың еңбекақысы өндірістік шығындар құрамына кіреді, бірақ бұл шығындарды дайын бұйымның белгілі бір түріне тікелей және үнемді түрде жатқызуға болмайды, оларды қосымша (жанама) еңбек шығындары деп атайды. Жанама қосымша материалдық шығындар сияқты мұндай шығыстар жалпы өндірістік шығындардың бөлігі ретінде қарастырылады.

Еңбек өтеу шығындарын тікелей және жанама деп бөлу едәуір дәрежеде нақты жағдайларға байланысты. Егер ұйымда бір өнім шығарылса, онда тек өндірістік жұмысшылардың еңбекақысы да тікелей шығындар ретінде жіктеледі.

Оқу, демалыс, жұмыс тоқтап қалған кездері қосымша еңбекақы, мерзімнен тыс жұмысқа төлеу сияқты шығындарға байланысты айтыстартуады. Әдетте бұл шығындарға жанамалар ретінде жіктеледі.

Бұл қызметтерге қосымша төлемдер аударымымен бірге еңбекке шығатын тікелей шығындар болып саналады.

Тікелей материалдық шығындар мен еңбекті өтеу шығындары өзгермелі болып табылады, олардың шамасы өндіріс көлемінде тура сайма-сай өзгереді.

Жалпы өндірістік (қосымша) шығыстарға барлық жанама шығындар кіреді. Бұл шығындар өндіріспен байланысты, бірақ тура, тікелей және үнемді дайын бұйымның нақты түрлеріне жатқызуға болмайды. оларды сонымен қатар өндірістік шығыстарды сайма-сай таңдалған база өнімдерінің түрлері бойынша бөледі. Бөлудің нақты тәсілдері төменде келтірілген.

Кейбір жалпы өндірістік шығыстар, электр энергиясына, құрал-аспаптарға, қосалқы материалдарға деген шығындар сияқты өндіріс көлемінде тура сайма- сай (пропорциональды) өзгереді және өзгермелі өндірістік шығындар болып табылады. Кейбір жалпы өндірістік шығыстар тұрақты, мысалы, сақтандыру жарнамалары, жал төлемі, жабдыққа амортизациялық аударымдар, немесе жартылай өзгермелілер, мәселен, телефон үшін төлем, коммуналдық қызмет.

Басқа шығындарды нақты өнімге тура, тікелей және үнемді жатқызуға болмайды. Бұлар тікелей емес немесе жанама шығыстар. Оларды таңдалған әдістемеге сай бұйым бойынша бөледі. Бөлу тәсілдері төменде қарастырылған:

Өндіріс бойынша шығындар өндірістік қосымша шығыстар ретінде жіктеледі, оларға шығынның үш түрі кіреді: материалдарға жанама шығындар, еңбекке жұмсалатын жанама шығындар, еңбекке жұмсалатын жанама шығындар, басқа өндірістік шығындар. Ғылыми-зерттеу жұмыстарына арналған шығындар жаңа өнімдер мен көрсетілетін қызметті жасау бойынша барлық; тәжірбиелік үлгілерді жасау, жаңа бұйымдарды сынау, ғылыми зертхананы ұстау шығындарын біріктіреді.

Баламалы шығындар - пайдаланылмаған мүмкіндіктердің шығыны. Олар бір әрекетті таңдау екінші әрекетті пайда болдырмаған кезде қолдан шыққан пайданы білдіреді. Баламалы шығындар бизнесте шешім қабылдаған көп жағдайларда туындайды.

Қайтарымсыз шығындар - бұлар бұрын болған шығындар. Олар болашақ шығындарға ықпал ете алмайды және ешқандай осы шақтағы немесе болашақтағы іс-қимылдар оны өзгерте алмайды, мәселен, сатып алынған жабдықтың бастапқы құны (бағасы) мен материалдық қорларды жасау шығындары. Сондықтан бұл шығындар болашақта шешім қабылдау кезінде есепке алынбайды. Ғылыми- зерттеу зертханасы жабдық алды делік. Жыл өтті, жабдықтың кепілді жұмыс мерзімі өтті, ол сыр бере бастады. Жабдықтың бұзылу себебін талдау бұл түрге ылғалдылық деңгейі мен температура ауытқуына қатты әсер ететінін көрсетті. Зертхана жылытылуы нашар және кондиционерлері жоқ ескі үйде орналасқан. Нәтижесінде жабдық үзіліспен жұмыс жасайды, оны жөндеу үшін шоттар ұлғаюда, қызметкерлер ашулы. Зертхана қызметкерлері жабдықты алып тастауды талап етеді, бірақ зертхана басшысы бұлай етуден бас тартты, өйткені ол үшін 6 млн теңге төленген болатын.

Бұл- қайтарымсыз шығынның рөлін бағаламаудың типтік үлгісі. Жабдық жөніндегі ешқандай болашақ шешімдер бұл құнды қайтара алмайды. Болашақ шешімдер жөндеу үшін немесе бөлмені кандиционерлерімен және жылу жүйесімен жабдықтау үшін шоттар сияқты болашақ шығындарға қатысты болады.

Дифференциальды шығындар - екі баламалы шешімдерді қараған кезде шығындарды ажырататын шама. Қалалық жаңа бассейнді салу үшін екі баламалы орын қаралды делік. Егер А ауданы таңдалса, бассейнде ұстау бойынша жыл сайынғы шығындар шамамен 65 000 теңге болады. Егер В ауданы таңдалса,, жыл сайынғы шығыстар 60 000 теңге сомасына күтіледі. Бассейнді ұстау бойынша дифференциалды шығындар былайша есептеледі:

65 000 - 60 000 = 5000 теңге.

Дифференциальды шығындар да қосымша немесе өсетін шығындар деп аталады. Қалалық бассейн мысалында оны ұстау үшін жыл сайын өсетін шығын 5000 теңгені құрайды, егер қалалық бассейн В ауданынан А ауданына көшсе. Дифференциальды (немесе өсетін) шығындар көптеген экономикалық шешімдерден табылады. Туристік агенттіктің жаңа бөлімшені қала шетіне орналастыруға орай шығарған қосымша шығындары - жаңа кәсіпорында орналастырудың өсетін шығындары. Туристік фирма бөлімшені шет жаққа орналастырып немесе орналастырмай шегетін жалпы шығындардағы айырмашылық-егер жаңа бөлімше ұйымдастырылса, шешімнің өсетін шығындары. авиажелілерде жаңа маршрут, заводтарда қосымша ауысым немесе ауруханада медбике штатын ұлғайту туралы шешімдер де дифференциальды шығындарға кіреді.

Маржиналдық шығындар - өнімнің барлық шығарылуына емес, бірлігіне шаққандағы қосымша шығындар.

Кесте- 1 Маржиналдық шығындардың өзгеруі, мың теңге

Шығарылатын тоңазытқыштар саны

Тоңазытқыш өндірісі бойынша

жалпы шығындар

Тоңазытқыш өндірісінің маржиналдық шығындары

Шығарылатын тоңазытқыштар саны:

Тоңазытқыш өндірісі бойыншажалпы шығындар:

2000

} айырым - 1800

3800

Тоңазытқыш өндірісінің маржиналдық шығындары:

2-ші тоңазытқыштың

1800

Шығарылатын тоңазытқыштар саны:

Тоңазытқыш өндірісі бойыншажалпы шығындар:

17000

} айырым - 1790

18790

Тоңазытқыш өндірісінің маржиналдық шығындары:

11-ші тоңазытқыштың

1790

Шығарылатын тоңазытқыштар саны:

Тоңазытқыш өндірісі бойыншажалпы шығындар:

} айырым - 995

91000

Тоңазытқыш өндірісінің маржиналдық шығындары:

51-ші тоңазытқыштың

1000

Қайнар көзі: Назарова В. Л., Жапбарханова М. С., Фурсова Д. А., Фурсова С. Д. Басқару есебі: Оқулық. -Алматы: Экономика, 2005. -58 б.

Маржиналдық шығындар әдетте әр түрлі өндіріс көлемінде сан қилы болады, өйткені өндіріс процесінің тиімділігіне қарай өзгереді, олар шығару ұлғайғанда, азаяды.

Маржиналдық шығындар мен орташа шығындарды айырудың маңызы зор. Мына мысалда екінші маржиналдық шығындары 1800 мың теңгені құрайды. Алайда бірліктің орташа шығындары, екі тоңазытқыш жасап шығарғанда,

3800: 2 = 1900 мың теңгеге тең болады. 11-тоңазытқыштың маржиналдық шағындары ұқсас - 1790 мың теңге, бірақ 11 тоңазытқыш жасап шығарғандағы бірлікке шаққандағы жалпы шығындар 1708 мың теңгеге тең (18 790 : 11) .

Сонымен, өндірістің маржиналдық шығындары қосымша шығындар. Бірлікке шаққандағы орташа шығындар - шыққан бірлік санына бөлінген өнімнің кез келген санын өндіру бойынша жалпы шығындар.

Аталған шығын түрлерінен басқа, инкрементті шығындар да бар. Олар өнімнің қосымша партиясын жасаған жағдайда пайда болады. егер шешім қабылдау нәтижесінде тұрақты шығындар өзгерсе, онда олардың ұлғаюын өсетін, басқаша айтсақ, инкрементті шығындар деп қарастырады. егер өнімнің қосымша партиясын шығару туралы шешім қабылдау тұрақты шығындарды әкеліп соқтырса, инкременттік шығындар нөлге тең болады.

Кәсіпорындағы шығындарды жіктеу

Кез келген шығындарды жіктеу- басшыға дұрыс, тиімді негізделген шешімдерді қабылдауға көмектесу: кез келген деңгейдегі басшы мұның қандай шығын мен пайда әкелетінін білуге міндетті. Сондықтан шығындарды жіктеу процесінің мәні де басшы ықпал ете алатын шығындар бөлігін бөліп көрсетуде.

Өзіндік құнды және алынған пайданы анықтау үшін шығындар былайша жіктеледі:

- кіретін (входящие) және өтіп кеткен (истекшие) ;

- тікелей және жанама;

- негізгілер мен қосымшалар;

- өнімнің өзіндік құнына кіретін және өндірістен тыс (кезең шығыстары) ;

- бірэлементті және кешенді.

Кіретін (входящие) шығындар - алынған және бар ресурстар, күткендегідей, болашаққа табыс әкелуге тиіс. Олар баланста өндірістік қорлар, аяқталмаған өндіріс, дайын өнім, тауар түрінде актив ретінде көрсетіледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.