Мұрагерлік құқықпен байланысты мәселелерді талдау
Кіріспе ... .. ... ... ... ...2
1. Мұрагерлік құқық ұғымы .. ... ... ... ...3
1.1 Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер ... ... ... ... ..3
1.2 Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері ... ... ... 4
2. Өсиет бойынша мұрагерлік ... ... ... ... 5
2.1 Өсиет бойынша мұрагерліктің ережелері ... ...5
2.2.Мұраны қабылдау және оның құқықтық салдары. 7
2.3 Өсиеттiң орындалуы . ... ... ... .. ..11
2.4 Заңды мұрагерлік ... ... . 14
2.5 Мұра алу ... ... .. ... ... ... 16
Қорытынды ... ... ... . ... ... ..19
Пайдаланылған әдебиеттер ... . ... ... ... ... ... ... 20
1. Мұрагерлік құқық ұғымы .. ... ... ... ...3
1.1 Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер ... ... ... ... ..3
1.2 Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері ... ... ... 4
2. Өсиет бойынша мұрагерлік ... ... ... ... 5
2.1 Өсиет бойынша мұрагерліктің ережелері ... ...5
2.2.Мұраны қабылдау және оның құқықтық салдары. 7
2.3 Өсиеттiң орындалуы . ... ... ... .. ..11
2.4 Заңды мұрагерлік ... ... . 14
2.5 Мұра алу ... ... .. ... ... ... 16
Қорытынды ... ... ... . ... ... ..19
Пайдаланылған әдебиеттер ... . ... ... ... ... ... ... 20
Срның ішінде өсиет бойынша мұрагерлік құқығы туралы талдау. Осы мақсаттан туындайтын міндеттер: мұрагерлік құқықпен байланысты Қазақ-станның заңдарын және Халықаралық құқықтық реттеуді талдау, жүйелеу және зерттеу.Бұл курстық жұмыстың жүйесіне тоқталар болсақ. Курстық жұмыс кіріспе және негізгі бөлімнен тұрады. Бұл жұмыста біріншіден, жалпы мұрагерлік құқық ұғымы туралы қарастырып, содаң соң негізгі тақырыбымыз өсиет бойынша мұрагерлік құқығына тоқталдым.
Мұрагерлік құқықтық қатынастар көптеген нормативті акттермен, мысалы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Азаматтық құқық негіз-дерімен, көптеген басқа да институттар мен шешімдермен реттеледі.
Мұрагерлік құқық қандай болу керек деген сұрақта ғалымдар әртүрлі пікір ұстанады. Бірақ оның бәрі-жеке мүлік ұрпақтан ұрпаққа ауысатынын жақ-тайды. Қоғамдық өмірдің түпкілікті ауысуы біздің елімізде көптеген салалар-дағы құқықтық реттеуді дамытуды талап етеді. Мұрагерлік бұл экономика-лық мазмұны бар қатынастар. Кеңес заманындағы мұрагерлік құқық-Рим құ-қығының негізінде жасалған, жақсы дамыған институт. Бірақ көне мүліктік жүйеде көптеген мәселелер өз шешімін таппады. Ал жаңа заңдағы бекітілген ережелер сол мәселелерді қайта көтеріп, жаңа проблемаларды туындатты.
Мұра екі түрде қалдырылады: заң және өсиет бойынша. Азаматтың ол қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік ету жөнінде өз ықтиярын білдіруі өсиет болып табылады.Заң бойынша мұрагерлік ҚР Азамматтық кодексінің 1061-1064-баптарын-да көзделген кезек тәртібімен мұрагерлікке шақырылады.Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің Мұрагерлік құқық атты бөлімінде бірнеше жаңа ережелер қабылданды. Мұрагерлік қатынастар Аза-маттық Кодекстің 1038-1083-баптарымен реттеледі (ерекше бөлім). 1999-жылдың 1-шілдесінде Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Респбликасының Азаматтық Кодексіне (ерекше бөлім) қол қойып, Кодекс сол күні күшіне енді. Ал 1-шілдеге дейін Қазақстанда 1994-жылы қабылдан-ған Азаматтық Кодекстің жалпы бөлімі күшінде болды, 1999-жылы 1-шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі толықтай қолданысқа өтті. Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодекстің ерекше бөлімінің болмауы республикадағы экономикалық қатынастарды реттеуді қиындатты. 1963-жылы қабылданған Қазақ ССР Азаматтық Кодекстің норма-лары нарықтық экономика принциптеріне қайшы келсе де, іс жүзінде қолда-нылды.
Мұрагерлік құқықтық қатынастар көптеген нормативті акттермен, мысалы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Азаматтық құқық негіз-дерімен, көптеген басқа да институттар мен шешімдермен реттеледі.
Мұрагерлік құқық қандай болу керек деген сұрақта ғалымдар әртүрлі пікір ұстанады. Бірақ оның бәрі-жеке мүлік ұрпақтан ұрпаққа ауысатынын жақ-тайды. Қоғамдық өмірдің түпкілікті ауысуы біздің елімізде көптеген салалар-дағы құқықтық реттеуді дамытуды талап етеді. Мұрагерлік бұл экономика-лық мазмұны бар қатынастар. Кеңес заманындағы мұрагерлік құқық-Рим құ-қығының негізінде жасалған, жақсы дамыған институт. Бірақ көне мүліктік жүйеде көптеген мәселелер өз шешімін таппады. Ал жаңа заңдағы бекітілген ережелер сол мәселелерді қайта көтеріп, жаңа проблемаларды туындатты.
Мұра екі түрде қалдырылады: заң және өсиет бойынша. Азаматтың ол қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік ету жөнінде өз ықтиярын білдіруі өсиет болып табылады.Заң бойынша мұрагерлік ҚР Азамматтық кодексінің 1061-1064-баптарын-да көзделген кезек тәртібімен мұрагерлікке шақырылады.Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің Мұрагерлік құқық атты бөлімінде бірнеше жаңа ережелер қабылданды. Мұрагерлік қатынастар Аза-маттық Кодекстің 1038-1083-баптарымен реттеледі (ерекше бөлім). 1999-жылдың 1-шілдесінде Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Респбликасының Азаматтық Кодексіне (ерекше бөлім) қол қойып, Кодекс сол күні күшіне енді. Ал 1-шілдеге дейін Қазақстанда 1994-жылы қабылдан-ған Азаматтық Кодекстің жалпы бөлімі күшінде болды, 1999-жылы 1-шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі толықтай қолданысқа өтті. Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодекстің ерекше бөлімінің болмауы республикадағы экономикалық қатынастарды реттеуді қиындатты. 1963-жылы қабылданған Қазақ ССР Азаматтық Кодекстің норма-лары нарықтық экономика принциптеріне қайшы келсе де, іс жүзінде қолда-нылды.
1. Қазақстан Республикасының азаматтық құкығы. Жоғары оқу орындарына арналған акад.курс Алматы, 2001. –215
2. Нысанбекова, Ләззат. Халықаралық жеке құқық : Алматы : Жеті жарғы, 2006. - 135 б.
3. Азаматтық істерді қозғау. Алматы : Жеті жарғы, 2003. - 184 с.
4. Т. Ағдарбеков.Мемлекет және құқық теориясының негізгі мәселелері : - Алматы : Заң әдебиеті, 2008.
5. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық.- Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл.
7. Рашидова З. Наследование по завещанию Гражданский Кодекс Республики Казахстан- толкование и комментирование //А., 1998.
8. Диденко А.Г. Гражданское законодательств РК - толкование и комментирование //А., 1998.
9. Смағұлова А. Мұрагерлік құқықтың кеңестік дәуірдегі көрінісі //А., Заң. 2003. № 9.
10. Құдиярова А. Заңды мұрагерліктегі кезек тәртібі //А., Заң. 2003. № 10.
Арнайы әдебиеттер:
1. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, оқу-лық, Алматы, 1999 ж.
2. Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, Ерекше бөлім. 1-2 томдар, Алматы, 2003 г.
1. 3.Рашидова 3. Наследованипо завещанию Гражданский Кодекс Респу-блики Казахстан-толкование и комментирование. Выпуск 5. Алматы, Баспа, 1998
3. Құқық негіздері.Қ.И.Оспанов.Алматы:Жеті жарғы,ЖШС 2006
4. Құқық негіздері:Алматы,2008.Т.Ағдарбеков,А.Әлайдар,А.Алайдаров
2. Нысанбекова, Ләззат. Халықаралық жеке құқық : Алматы : Жеті жарғы, 2006. - 135 б.
3. Азаматтық істерді қозғау. Алматы : Жеті жарғы, 2003. - 184 с.
4. Т. Ағдарбеков.Мемлекет және құқық теориясының негізгі мәселелері : - Алматы : Заң әдебиеті, 2008.
5. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық.- Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл.
7. Рашидова З. Наследование по завещанию Гражданский Кодекс Республики Казахстан- толкование и комментирование //А., 1998.
8. Диденко А.Г. Гражданское законодательств РК - толкование и комментирование //А., 1998.
9. Смағұлова А. Мұрагерлік құқықтың кеңестік дәуірдегі көрінісі //А., Заң. 2003. № 9.
10. Құдиярова А. Заңды мұрагерліктегі кезек тәртібі //А., Заң. 2003. № 10.
Арнайы әдебиеттер:
1. Төлеуғалиев Ғ. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, оқу-лық, Алматы, 1999 ж.
2. Жайлин Ғ.А. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы, Ерекше бөлім. 1-2 томдар, Алматы, 2003 г.
1. 3.Рашидова 3. Наследованипо завещанию Гражданский Кодекс Респу-блики Казахстан-толкование и комментирование. Выпуск 5. Алматы, Баспа, 1998
3. Құқық негіздері.Қ.И.Оспанов.Алматы:Жеті жарғы,ЖШС 2006
4. Құқық негіздері:Алматы,2008.Т.Ағдарбеков,А.Әлайдар,А.Алайдаров
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
1. Мұрагерлік құқық ұғымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1 Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер ... ... ... ... ..3
1.2 Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2. Өсиет бойынша мұрагерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.1 Өсиет бойынша мұрагерліктің ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5 2.2.Мұраны қабылдау және оның құқықтық салдары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.3 Өсиеттiң орындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ..11
2.4 Заңды мұрагерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
2.5 Мұра алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Кіріспе:
Курстық жұмыстың мақсаты-мұрагерлік құқықпен байланысты мәселелерді талдау. Срның ішінде өсиет бойынша мұрагерлік құқығы туралы талдау. Осы мақсаттан туындайтын міндеттер: мұрагерлік құқықпен байланысты Қазақ-станның заңдарын және Халықаралық құқықтық реттеуді талдау, жүйелеу және зерттеу.Бұл курстық жұмыстың жүйесіне тоқталар болсақ. Курстық жұмыс кіріспе және негізгі бөлімнен тұрады. Бұл жұмыста біріншіден, жалпы мұрагерлік құқық ұғымы туралы қарастырып, содаң соң негізгі тақырыбымыз өсиет бойынша мұрагерлік құқығына тоқталдым.
Мұрагерлік құқықтық қатынастар көптеген нормативті акттермен, мысалы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Азаматтық құқық негіз-дерімен, көптеген басқа да институттар мен шешімдермен реттеледі.
Мұрагерлік құқық қандай болу керек деген сұрақта ғалымдар әртүрлі пікір ұстанады. Бірақ оның бәрі-жеке мүлік ұрпақтан ұрпаққа ауысатынын жақ-тайды. Қоғамдық өмірдің түпкілікті ауысуы біздің елімізде көптеген салалар-дағы құқықтық реттеуді дамытуды талап етеді. Мұрагерлік бұл экономика-лық мазмұны бар қатынастар. Кеңес заманындағы мұрагерлік құқық-Рим құ-қығының негізінде жасалған, жақсы дамыған институт. Бірақ көне мүліктік жүйеде көптеген мәселелер өз шешімін таппады. Ал жаңа заңдағы бекітілген ережелер сол мәселелерді қайта көтеріп, жаңа проблемаларды туындатты.
Мұра екі түрде қалдырылады: заң және өсиет бойынша. Азаматтың ол қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік ету жөнінде өз ықтиярын білдіруі өсиет болып табылады.Заң бойынша мұрагерлік ҚР Азамматтық кодексінің 1061-1064-баптарын-да көзделген кезек тәртібімен мұрагерлікке шақырылады.Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің Мұрагерлік құқық атты бөлімінде бірнеше жаңа ережелер қабылданды. Мұрагерлік қатынастар Аза-маттық Кодекстің 1038-1083-баптарымен реттеледі (ерекше бөлім). 1999-жылдың 1-шілдесінде Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Респбликасының Азаматтық Кодексіне (ерекше бөлім) қол қойып, Кодекс сол күні күшіне енді. Ал 1-шілдеге дейін Қазақстанда 1994-жылы қабылдан-ған Азаматтық Кодекстің жалпы бөлімі күшінде болды, 1999-жылы 1-шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі толықтай қолданысқа өтті. Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодекстің ерекше бөлімінің болмауы республикадағы экономикалық қатынастарды реттеуді қиындатты. 1963-жылы қабылданған Қазақ ССР Азаматтық Кодекстің норма-лары нарықтық экономика принциптеріне қайшы келсе де, іс жүзінде қолда-нылды.
1. Мұрагерлік құқық ұғымы.
1.1 Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер.
Мұрагерлік-қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүліктің басқа адамға(адамдарға) - мұрагерге ауысуы.
Мұрагерлік түсінігін анықтаған кезде келесі жағдайларды ескеру керек:
-құқықтар мен міндеттер мұра қалдырушыдан мұрагерге құқық мирасқорлығы арқылы өтеді;
-азаматтық кодексте тыйым салынған құқықтар мен міндеттерден басқа барлық құқықтар мен міндеттер мұрагерге өтеді;
-мұраны қалдыру ережесі,мерзімі және т.б. мұраны қалдырған кездегі заңмен реттеледі.
Қазақстан Республикасы азаматтық кодексінің 6бөлімі Мұрагерлік құқық деп аталған.Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Пленумының шешімінде мұралық және мұралыққа заң кепіл береді делінгеен.
Мұрагерліктің маңызын айтқан кезде,оны жалпы адамзат өмір сүруінің бір мақсатына жатқызу керек.Мысалы қайтыс болған азаматтың құқықтары мен міндеттері мұрагерлік бойынша ешкімге өтпесе,сол тұлғаның жақын адамдарына кері әсер етеді,өйткені олар өмір сүруге қаражаттары болмаушы еді.Жинаған қаражаттарымен не істейтінін білмейтін адамдардың іскери белсенділігі төмендейді.
Бұл көптеген акционерлік қоғамдардың,банктердің,сақтандыру компаниялардың және т.б. күйреуіне әкелер еді.Егер өз істеріін құрып,кейіннен сенімді қоға бере алмаса істі қандай мақсатпен жүргізеді.
Адам бүкіл өмірі бойына жұмыс істеп, өз мүлкінжақын адамдарына қалдыруға мүдделі. Мұрагерлік дегеніміз - қайтыс болған адамның мүлкі басқа адамдарға берілуі. Мемлекет құрылғаннан бастап мұрагерлік құқық пайда болған. Мұрагерлік - бұл жан-жақты мирасқорлық жасау. Демек, мұрагер мұрагерлікке тұрғанда барлық мұраны өзіне мирас етіп алады. Мұрагерліктің жан-жақтылығы сондай, мұраға байланысты құқық пен міндеттердің бәрі оған жатады, ол жөніңде мұраға ие болушы білмеуі мүмкін. Өлген адамнан қалған сингулярлық мирас белгілі бір адамға берілген құқық, легат немесе қарсылық жасау.
Рум құқықта заңды мұрагерлік (егер өсиет етілмесе, немесе етілсе, бірақ мойындалмаса, немесе мұрагер мирасты қабылдамаса) Румдық құқықтың ерекшелігі болып табылатын жағдай - жоғарыда көрсетілген мұраның бір бөлігі өсиет қағазы бойынша, ал екінші бөлігі Заң бойынша мұрагерге берілуі. Мұрагерлік процессінде ашық мұра және мұрагерлікке кіруді анықтау қажет. Мұра беруші қайтыс болған кезден бастап мұрагерлік ашылады. Мұрагерлік ашылған соң, белгілі адам мұраға ие болу құқығын алады. Бірақ, осы адамдар, мұра ашылар кезде, өлгеннен кейін, мұрагер қалған нәрсені, қарызын оған беруге міндетті.
1.2 Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері
Әдебиеттерде мұрагерлік туралы бірнеше пікіәр бар:
Заң белгілеген ережелер бойынша қайтыс болған азаматтың (мұра қалдырушы) мүліктік құқықтары және міндеттерінің басқа адамға (адамдарға),мұрагерге ауысуы.Бірақ бұл мүлік емесқұқықтар мен міндеттерге қатысты.Сондықтанмұраның құрамына үй емес үйге құқық,автомобиль емес автомобильге құқық кіреді
Н.Д.Егоров ойы бойынша мұрагерлік бұл құқықтардың өтуі емес,обьектілердің өтуі.Бірақ құқық бойынша тек мүлік емес құықықтар мен мідеттер де өтеді.Осы пікірді кеңес әдебиеттерінде В.И.Серебровскийдің еңбектерде көруге болады.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 1039 бабына сәйкес мұрагерліктің негіздері заң бойынша немесе өсиет болып табылады.Әлемдік тәжірибеде басқа мұрагерлік негіз жоқ.Заң бойынша мұрагерлік өсиет болмаса ғана жүзеге асырылады.Ал тәжірибеде заң бойынша мұрагерлік өсиеттен жиі кездеседі.Кейде мұрагерлік заң бойынша да,өсиет бойынша да өтеді де,басқа мүліктер заң бойынша өтеді.
Өсиет немесе заң бойынша мүлікті мұра ету үшін бірқатар заңды фактілер қажет.Заң бойынша мұрагерлікке кем дегенде екі факт керек.Біріншіден,мұраны қабылдайтын тұлға заң бойынша мұрагерлердің қатарында болу керек,екіншіден мұра ашылу керек.Өсиет бойынша мұра қалдырушы өз өсиетінде мүлікті кімге қалдыратынын көрсетеді.Сондықтан,өсиет жоқ болса да,оның мазмұнына қарамастан мұрагерлік заңда қарастырылған фактілер бар жағдайда ғана жүзеге асады.Мұра дегеніміз мұра қалдырушыдан мұрагерге құқық мирасқорлығы арқылы тәртібінде өтоетін мүлік.Мұра түсінігі анықтау үшін мұрагерлерге немене және қалай өтеді деген сұраққа жауап беру керек.Мұрагерліктің жалпы ережесі қыйын емес.Мұра қалдырушының барлық мүліктік құқықтары мен міндеттері мұрагерге өтеді.Мұра құрамына кейбір ерекше жағдайлардан басқа бар мүліктік құқықтары мен міндеттері кіреді.Мұрагерліктің келесі өзгешеліктерін бөліп көрсету қажет:
1)мұра не мұралық мүлік құрамына қайтыс болған азаматтың құқықтары мен қарыздары кіреді
2)мұрагерлік бойынша тек мұра қалдырушы тірі кезінде иеленген құқықтар ғана өтеді.Сондықтан мұра қалдырушы тірі кезінде ие болмаған,ол қайтыс болған кезде пайда болған құқықтар мұра құрамына енбейді.Мысалы өз жанұясының пайдасына жасалған өмірді сақтандыру шарты.Бұл мұрагерлік мирасқорлығы емес өйткені сақтандыру ақшасын алу мұра қалдырушықайтыс болған жағдайда ғана беріледі.Мұрагерлік құқықтық қатынастың объектісі мұрагерлік құқықтың негізіне сәйкес, мұра қалдырушының мүліктік жиынтықтарының (соның ішінде мүліктік құқығы мен міндеті) бірыңғай тұтас нәрсе ретінде мұрагерлеріне ауысуы болып табылады.
Өсиеттік бас тартылушылар (легаттар) дербес субъект бола алмайды.
Нотариус қатысты субъект болып табылады.
Мұрагерлік құқықтық қатынас құрамының үшінші элементі мазмұн болып табылады. Мұрагерлік құқықтық қатынастың мазмұны ҚР-ның АК-де белгіленген мұрагерлік құқыққа қатысушы тараптардың құқығы мен міндетінің жиынтығы.
Мұрагерлік құқық субъектілердің одан әрі қарай заңдық қатынастарда тағдырын анықтау, осы қатынасқа құқығы бар тұлғаларды анықтау үшін тұлғаның қайтыс болуына байланысты пайда болатын құқықтық қатынастардың сипатын сараптауымыз қажет. Революциядан бұрын орыс цивилистері заңдық қатынастарды (қазіргі құқықтық қатынас) субъективтік құқық деп түсінген, яғни өзге тұлғалардың қажеттерін қанағаттандыруды қамтамасыз етуді жүзеге асырған, ол екі тұлға арасындағы байланыс сияқты, өзара талаптар мен міндеттерді белгілеген. Қазіргі уақытта құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттерінің өзара байланысын айтуға болады. Осыдан мұрагерлік құқықтық қатынасты түсіндіруге болады. Яғни, қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүлкінің басқа адамдарға (мұрагерлерге) ауысуына байланысты реттейтін қоғамдық қатынастар. Мұрагерлік құқықтық қатынастың субъективтік құрамын сипаттаған кезде, сонымен қатар осы субъектілердің құқықтық қатынастарымен, олардың құқықтық статусы туралы айтатын болсақ, ең алдымен ҚР-ның АК-дегі осы субъектілердің нақты нормаларда қалай аталатынына тоқталайық. Мұрагерлік құқық бойынша ауысатын мүлік иесінің аталуы әртүрлі. Бір жерде қайтыс болған азамат ҚР-ның АК-нің 1038 бабында, кейбір жерде мұра қалдырушы ҚР-ның АК-нің 1040 бабы, 1042 бабы, 1043 бабы, 1044 бабы, 1045 бабы және т.б., кейбір жерде өсиет қалдырушы ҚР-ның АК-нің 1046 бабы, 1047 бабы, 1048 бабы және т.б. деп көрсетілген. Бір баптың өзінде екі түрлі атаумен де аталатын ержелер кездеседі. Мәселен, ҚР-ның АК-нің 1046 бабында өсиет қалдырушы және мұра қалдырушы деп көрсетілген. Бұл жағдайлар құқық қолдану кезінде бірдей талқылауда кедергі жасауы мүмкін. Әрине бұл сөздер бір тұлғаға қатысты екені түсінікті, дегенменде құқық қолдану органдардың, әсіресе соттардың шешімі кезінде, мұндай жағдайларды жібермеу керек. Өйткені азаматтық заңның өзінде бұл келеңсіздікке қатысты арнайы бап қарастырылады.
2. Өсиет бойынша мұрагерлік .
2.1 Өсиет бойынша мұрагерліктің ережелері.
Өсиет бойынша мұрагерлік - азаматтың қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік ету жөнінде өз ықтиярын білдіруі өсиет болып танылады. Өсиетті оны жасаған кезде толық әрекет қабілеттілігі бар азамат жасайды. Азамат өзінің барлық, мүлкін немесе оның бір бөлігін заң бойынша мұрагерлер тобына кіретін де, кірмейтін де бір не бірнеше адамға, сондай-ақ заңды тұлғаларға және мемлекетке өсиет етіп қалдыра алады. Өсиетті өзі жасауға тиіс. Өкіл арқылы өсиет жасауға жол берілмейді Өсиет қалдырушы себебін түсіндірместен заң бойынша мұрагерлер біреуін, бірнешеуін немесе барлығын мұрадан айыруға құқылы. Егер өсиеттен өзгеше туындамаса, заң бойынша мұрагерді мұрадан айыру оның ұсынылу қүкығы бойынша мұрагерлік етуші ұрпақтарына қолданылмайды. Мұра калдырушы өзінің кез келген мүлкі, онын ішінде болашакта сатып алуы мүмкін мүлкі туралы да әкімі бар өсиет жасауға құқылы. Өсиет қалдырушы мұрагерлердін мұрадағы үлесін кез келген түрде белгілеуі мүмкін, әр түрлі мүлікке қатысты бір немесе бірнеше өсиет жасай отырып, өз мүлкіне немесе оның қандай да бір бөлігіне билік ете алады. Мұра қалдырушы жасалған өсиеттің оны жасағаннан кейін кез келген уакытта күшін жоюға және өзгертуге ерікті және күшін жоюдың немесе өзгертудін себебін көрсетуге міндетті емес. Мұра қалдырушының өсиетте өзі мұрагер етіп тағайындаған адамдарға, олар қайтыс болған жағдайда өз кезегінде өсиет еткен мүлікті белгілі бір түрде билік ету міндетін жүктеуге құқығы жоқ.[[1]] Рим құқығында өсиет бойынша мұрагерлік заң бойынша мұрагерлікке қарағанда кейінірек пайда болды. Ульпиан өсиетке мынадай анықтама берді: Testamentum est mentis nostrae iusta contestatio in id sollemniter factum, ut post mortem nostram valeat - Өсиет еркімізді құқықтық білдіру, біз қайтыс болғаннан кейін әрекет ету үшін жасалған.
Өсиет заңды салдарға келтіру үшін мынадай талаптар қойылды: а) бекітілген нысанда; б) белсенді өсиеттік құқыққабілетті тұлға жасауы; в) енжар өсиеттік құқыққабілетті тұлғаны тұлғаның мұрагері деп бекіту.
Гайдың айтуы бойынша, ерте құқықта өсиеттің екі нысаны болған. Біріншісі жылына екі рет шақырылатын халық жиналыстарында жасалды. Өсиет қалдырушы ауызша нысанда өзінің еркін халыққа жариялап, мұрагерді тағайындайтын. Сонымен қатар легат туралы билік ете алатын, әйеліне және балаларына қамқоршы бекіте алатын. Екінші нысан бойынша өсиет жария
түрде болды. Соғыс кезінде өсиет қалдырушының еркі солдаттар алдында жарияланатын.
[1] Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық.- Алматы: Жеті жарғы баспасы, 2008 жыл.
Өсиеттің осы екі нысанында да кемшіліктер болды. Олар:
1) өсиеттің екі нысаны да жария түрде болды, бұл көп жағдайда өсиет қалдырушының мүдделеріне сәйкес келмейтін; 2) бірінші өсиет жылына тек екі рет жарияланатын, ал
екіншісі әскер құрамына кірмейтін тұлғалар үшін, соның ішінде кәрі адамдар мен ауру
адамдар үшін қолы жетпейтін өсиет болды.
Аталған өсиеттің нысандары қолайлы болған жоқ және өмірдің қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады, сондықтан тәжірибе тиісті қажеттіліктерді қанағаттандырудың жаңа тәсілдерін манципацияны қолдану арқылы тапты. Осыған байланысты рим құқығында өсиеттің үшінші нысаны пайда болды және ол қорғасын мен таразының көмегі арқылы жүзеге асырылатын мұрагерлік деп танылды.
Жоғарыда алғаш айтылған өсиеттің жалпы кемшілігі:
Familiae emptor өсиет қалдырушының барлық мүлкінің иесі болып танылды, яғни ол heredis loco - мұрагер жағдайында болды. Бірақ оның міндеттерді (nuncupatio) орындауы тек fides - адамгершілікпен ғана санкцияланған жоқ, өсиеттте бас тартылған кез келген тұлға қоюға құқығы бар талаппен де санкцияланды. Бірақ, familiae emptor өсиет пен өсиет пайдасына жасалған тұлғаның арасындағы заңи құрал болды.
Уақыт өте келе өсиеттің жазбаша нысаны ауызша нысанды ығыстырып шығарды. Доминат кезінде өсиеттің жаңа жария нысаны пайда болды: соттың алдында жарияланған өсиет және императорға сақтауға берілетін өсиет.
Өсиет заңды күшке ену үшін, өсиеттің нысанын сақтау жеткіліксіз, сонымен қатар өсиеттік құқыққабілеттілік болуы керек.
2.2.Мұраны қабылдау және оның құқықтық салдары.
Мұраны қабылдау негізінен мынадай жағдайлармен жүзеге асырылады. Егер мұрагер кейін мұрадан бас тартпаса, мұрагерлік құқығынан айырылмаса және оны мұрагер етіп тағайындау туралы өсиеттік өкімді жарамсыз деп танудың салдарынан мұрагерлік құқығын жоғалтпаса, ол мұра ашылған уақыттан бастап өзіне тиесілі мұраға немесе оның бір бөлігіне ие бола алады. Мұра ашылған жер бойынша нотариус мұрагердің өтінішімен оған мұрагерлікке құқық туралы куәлік беруге міндетті. Мұрагерлікке құқық туралы куәлік мұра ашылған күннен бастап алты ай өткеннен кейін беріледі. Өсиет бойынша да, заң бойынша да мұрагерлік кезінде, егер нотариуста куәлік берілуін сұраған адамдардан басқа тиісті мүлікке не бүкіл мұраға қатысты басқа мұрагерлер туралы анық деректер болмаса, куәлік аталған мерзім өткенге дейін де берілуі мүмкін. Болмаған мұрагерлердің құқықтары: Егерде мұрагерлердің арасында тұратын жері белгісіз адамдар болса, қалған мұрагерлер, өсиетті орындаушы және нотариус олардың тұратын жерін анықтауға және оларды мұрагерлікке шақыруға қисынды шаралар қолдануға міндетті. Ал егер тұратын жері анықталса, мұрагерлікке шақырылып, болмай қалған мұрагер заңдарда көрсетілген мерзім ішінде мұрагерліктен бас тартса, қалған мұрагерлер өздерінің мұраны бөлісуді жүргізу ниеті туралы хабардар ету керек. Осының алдындағы бөлікте көзделген хабардар ету кезінен бастап үш айдың ішінде болмай қалған мұрагер мұраны бөлу туралы келісімге қатысу тілегі туралы қалған мұрагерлерді хабардар етпесе, қалған мұрагерлер болмаған мұрагерлерге тиесілі үлесті бөлек шығарып, өзара келісім бойынша бөлісті жүргізуі керек. Егер мұра ашылған күннен бастап бір жылдың ішінде болмаған мұрагерлердің тұратын жері анықталмаса және оның мұрадан бас тартқандығы туралы мәліметтер болмаса, қалған мұрагерлер бөлісті заңда көрсетілген тәртіп бойынша жүргізіледі. Іште қалған, бірақ әлі тумаған мұрагер болған кезде мұраны бөлу тек мұндай мұрагер туғаннан кейін ғана жүргізіледі. Ал егер іште қалған мұрагер тірі туса, қалған мұрагерлер оған тиесілі мұралық үлесті бөліп шығару арқылы ғана мұра бөлуді жүргізуге құқылы[1]. Жаңа туған баланың мүдделерін қорғау үшін, бөліске қатысуға қорғаншылық және қамқоршылық органының өкілі шақырылуы мүмкін.
Жекелеген мұрагерлердің мұраға кіретін мүлікке басым құқығы болады. Мұра ашылғанға дейінгі бір жыл ішінде мұра қалдырушымен бірге тұратын мұрагерлер тұрғын үйді, сонымен бірге, үй-жабдықтары мен үй-іші тұрмысы заттарын мұраға алуға басым құқыққа ие бола алады. Мұра қалдырушымен
бірге мүлікке ортақ меншік құқығы бар мұрагерлер ортақ меншікте болған мүлікті мұраға алуына болады. Басым құқықтарды жүзеге асыру кезінде бөліске қатысатын басқа да мұрагерлердің мүліктік мүдделері сақталуы керек. Ал егер өздеріне тиесілі үлестерді беру үшін мұраны құрайтын мүлік жеткіліксіз болса, басым құқықты жүзеге асыратын мұрагер оларға тиісінше 1. Рашидова З. Наследование по завещанию Гражданский Кодекс Республики Казахстан- толкование и комментирование А., 1998.
ақшалай немесе мүліктік өтемақы беруі керек. Мұрагер мұрадан бас тартқан не заңдарда аталған мән-жайлар бойынша шығып қалған жағдайда мұраның мұндай мұрагерлерге есептелуге тиіс бөлігі мұрагерлікке шақырылған заң бойынша мұрагерлерге түседі және олардың арасында өздерінің мұралық үлестеріне бара-бар бөлінеді. Мұра қалдырушының қайтыс болар алдындағы науқасы туғызған қажетті шығындарды және оны жерлеуге арналған шығындары, мұраны қорғауға, басқаруға және өсиетті орындауға, сонымен бірге, өсиетті орындаушы мен мұраны сенімгерлікпен басқарушыға сыйақы төлеуге байланысты шығындарды өтеу туралы талаптар ол мұрагерлер арасында бөлінгенге дейін мұра есебінен қанағаттандырылуы керек.
Мұра қалдырушының кредит берушілері өздерінің мұра қалдырушының міндеттемелерінен туындайтын талаптарын өсиетті орындаушыға немесе әрбір мұрагерге ауысқан мүлік құнының шегінде ортақ борышқорлар ретінде жауап беретін мұрагерлерге қоюына болады. Ал шаруа қожалығының мүшесі қайтыс болған жағдайда мұра жалпы ережелер бойынша ашылады. Мұрагерлердің мүлікке жалпы меншіктегі оның үлесіне мөлшерлес ақшалай өтемақы алуына болады. Егер өсиет және заң бойынша да мұрагерлер болмаса не мұрагерлердің ешқайсысының мұра алуға құқығы болмаса, не олардың бәрі мұрадан бас тартқан жағдайда мұра иесіз қалған деп саналады. Иесіз қалған мұра мұраның ашылған жері бойынша коммуналдық меншікке ауысады. Мұра ашылған күннен бастап бір жыл өткеннен кейін мұра ашылған жер бойынша жергілікті атқарушы органның арызы негізінде сот мұраны иесіз қалған деп таниды. Иесіз қалған мүлікті қорғау мен оны басқару Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген тәртіптер бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасында мұрагерлік құқық екі негіз бойынша жүзеге асырылады. Екі негіздердің бірімен мұра ашылғаннан кейінгі алты ай мерзім ішінде мұрагерлер мұраны қабылдауға не болмаса мұрадан бас тартуға құқығы бар. Сонымен қатар, мұра қалдырушының өзінің мұрагерлеріне мұраны бөліп беру мәселелері заңға сәйкес нотариуспен шешіледі. Ал, мұрадан бас тарту мұрагердің мұраның ашылған жері бойынша нотариусқа арыз беру арқылы жасалады. Егер сенімхатта мұрадан бас тартуға өкілеттік арнайы көзделсе, одан бас тартуға болады. Мұрадан бас тартушының мұрадан бас тартудың күшін кейіннен жоюға немесе қайтарып алуға құқығы жоқ. Өйткені, бұл үшін берілген мерзім өткеннен кейін мұрадан бас тарту құқығы жойылады. Егер ол қалдырылған мүлікті іс жүзінде иеленуге кіріссе не оған билік етсе, немесе оның осы мүлікке құқықтарын куәландыратын құжаттарды алуға өтініш жасаса, ол бұл құқықты аталған мерзім өткенге дейін де жоғалтуы мүмкін. [2]
Мұрагер өсиет бойынша немесе заңда көрсетілген кезек бойынша мұрагерлер қатарындағы басқа
2. Диденко А.Г. Гражданское законодательств РК - толкование и комментирование А., 1998. Егер мұрагер өсиет бойынша да, заңды мұрагерлік бойынша да
адамдардың пайдасына мұрадан бас тартқандығын көрсетуге құқылы. мұрагерлікке шақырылса, Айта кететіні, өсиет қалдырушы мұрадан шеттеткен мұрагерлердің пайдасына мұрадан бас тартуға жол берілмейді ол осы негіздің біреуі бойынша немесе екі негіз бойынша да өзіне тиесілі мұрадан бас тартуға құқылы. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 1074-ші бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, мұраның бір бөлігінен бас тартуға, шарт қою арқылы бас тартуға жол берілмейді. Бұл мәселеге тереңірек тоқталсақ, мұрадан мына жағдайда бас тартуға болмайды:
- өсиет бойынша да, заңды мұрагерлік бойынша да мұрагер болып табылмайтын азаматтардың пайдасына:
- мұра қалдырушы өсиетте көрсеткен мұрадан шеттетілген мұрагерлердің пайдасына:
- мұрагерлікке құқығы жоқ азаматтың пайдасына:
- мұраның ашылуынан кейін алты ай мерзім өтіп кетсе.
Арызды қабылдау кезінде нотариус мұрагерлерге мұраны қабылдаудан бас тартуға байланысты іс-әрекеттерді түсіндіреді және бұл туралы арызда тиісінше жазба жасалады. Егер мұрагер мұрадан бас тарту туралы арызға өзі қол қойғандығын нотариаттық куәландырмай нотариусқа пошта арқылы жіберсе оны белгілі тәртіп бойынша тіркейді. Дегенмен, мұрагердің шын мәнінде рәсімделген арызды пошта арқылы жібергенінен өзінің нотариусқа келгені дұрыс-ақ. Егер мұрагерлікке шақырылған мұрагер мұраны қабылдап үлгерсе (нотариусқа қабылдау жөнінде арыз беру жолымен немесе заңға сәйкес, мысалы, мұра қалдырушымен бірге тұрған болса) немесе өзінің мұрагерлікке құқығын дайындамай қайтыс болса (мұрагерлікке құқығы туралы куәлікті алып үлгермесе), онда оған мұрагерлік мүлік тиесілі деп саналады және ол қайтыс болғаннан соң мұраны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...2
1. Мұрагерлік құқық ұғымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.1 Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер ... ... ... ... ..3
1.2 Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2. Өсиет бойынша мұрагерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
2.1 Өсиет бойынша мұрагерліктің ережелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5 2.2.Мұраны қабылдау және оның құқықтық салдары. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
2.3 Өсиеттiң орындалуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ..11
2.4 Заңды мұрагерлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 14
2.5 Мұра алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
Кіріспе:
Курстық жұмыстың мақсаты-мұрагерлік құқықпен байланысты мәселелерді талдау. Срның ішінде өсиет бойынша мұрагерлік құқығы туралы талдау. Осы мақсаттан туындайтын міндеттер: мұрагерлік құқықпен байланысты Қазақ-станның заңдарын және Халықаралық құқықтық реттеуді талдау, жүйелеу және зерттеу.Бұл курстық жұмыстың жүйесіне тоқталар болсақ. Курстық жұмыс кіріспе және негізгі бөлімнен тұрады. Бұл жұмыста біріншіден, жалпы мұрагерлік құқық ұғымы туралы қарастырып, содаң соң негізгі тақырыбымыз өсиет бойынша мұрагерлік құқығына тоқталдым.
Мұрагерлік құқықтық қатынастар көптеген нормативті акттермен, мысалы Қазақстан Республикасының Конституциясымен, Азаматтық құқық негіз-дерімен, көптеген басқа да институттар мен шешімдермен реттеледі.
Мұрагерлік құқық қандай болу керек деген сұрақта ғалымдар әртүрлі пікір ұстанады. Бірақ оның бәрі-жеке мүлік ұрпақтан ұрпаққа ауысатынын жақ-тайды. Қоғамдық өмірдің түпкілікті ауысуы біздің елімізде көптеген салалар-дағы құқықтық реттеуді дамытуды талап етеді. Мұрагерлік бұл экономика-лық мазмұны бар қатынастар. Кеңес заманындағы мұрагерлік құқық-Рим құ-қығының негізінде жасалған, жақсы дамыған институт. Бірақ көне мүліктік жүйеде көптеген мәселелер өз шешімін таппады. Ал жаңа заңдағы бекітілген ережелер сол мәселелерді қайта көтеріп, жаңа проблемаларды туындатты.
Мұра екі түрде қалдырылады: заң және өсиет бойынша. Азаматтың ол қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік ету жөнінде өз ықтиярын білдіруі өсиет болып табылады.Заң бойынша мұрагерлік ҚР Азамматтық кодексінің 1061-1064-баптарын-да көзделген кезек тәртібімен мұрагерлікке шақырылады.Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодексінің Мұрагерлік құқық атты бөлімінде бірнеше жаңа ережелер қабылданды. Мұрагерлік қатынастар Аза-маттық Кодекстің 1038-1083-баптарымен реттеледі (ерекше бөлім). 1999-жылдың 1-шілдесінде Қазақстан Республикасының Президенті Қазақстан Респбликасының Азаматтық Кодексіне (ерекше бөлім) қол қойып, Кодекс сол күні күшіне енді. Ал 1-шілдеге дейін Қазақстанда 1994-жылы қабылдан-ған Азаматтық Кодекстің жалпы бөлімі күшінде болды, 1999-жылы 1-шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі толықтай қолданысқа өтті. Қазақстан Республикасы Азаматтық Кодекстің ерекше бөлімінің болмауы республикадағы экономикалық қатынастарды реттеуді қиындатты. 1963-жылы қабылданған Қазақ ССР Азаматтық Кодекстің норма-лары нарықтық экономика принциптеріне қайшы келсе де, іс жүзінде қолда-нылды.
1. Мұрагерлік құқық ұғымы.
1.1 Мұрагерлік құқық және мұрагерлік туралы жалпы ережелер.
Мұрагерлік-қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүліктің басқа адамға(адамдарға) - мұрагерге ауысуы.
Мұрагерлік түсінігін анықтаған кезде келесі жағдайларды ескеру керек:
-құқықтар мен міндеттер мұра қалдырушыдан мұрагерге құқық мирасқорлығы арқылы өтеді;
-азаматтық кодексте тыйым салынған құқықтар мен міндеттерден басқа барлық құқықтар мен міндеттер мұрагерге өтеді;
-мұраны қалдыру ережесі,мерзімі және т.б. мұраны қалдырған кездегі заңмен реттеледі.
Қазақстан Республикасы азаматтық кодексінің 6бөлімі Мұрагерлік құқық деп аталған.Қазақстан Республикасының Жоғары Сот Пленумының шешімінде мұралық және мұралыққа заң кепіл береді делінгеен.
Мұрагерліктің маңызын айтқан кезде,оны жалпы адамзат өмір сүруінің бір мақсатына жатқызу керек.Мысалы қайтыс болған азаматтың құқықтары мен міндеттері мұрагерлік бойынша ешкімге өтпесе,сол тұлғаның жақын адамдарына кері әсер етеді,өйткені олар өмір сүруге қаражаттары болмаушы еді.Жинаған қаражаттарымен не істейтінін білмейтін адамдардың іскери белсенділігі төмендейді.
Бұл көптеген акционерлік қоғамдардың,банктердің,сақтандыру компаниялардың және т.б. күйреуіне әкелер еді.Егер өз істеріін құрып,кейіннен сенімді қоға бере алмаса істі қандай мақсатпен жүргізеді.
Адам бүкіл өмірі бойына жұмыс істеп, өз мүлкінжақын адамдарына қалдыруға мүдделі. Мұрагерлік дегеніміз - қайтыс болған адамның мүлкі басқа адамдарға берілуі. Мемлекет құрылғаннан бастап мұрагерлік құқық пайда болған. Мұрагерлік - бұл жан-жақты мирасқорлық жасау. Демек, мұрагер мұрагерлікке тұрғанда барлық мұраны өзіне мирас етіп алады. Мұрагерліктің жан-жақтылығы сондай, мұраға байланысты құқық пен міндеттердің бәрі оған жатады, ол жөніңде мұраға ие болушы білмеуі мүмкін. Өлген адамнан қалған сингулярлық мирас белгілі бір адамға берілген құқық, легат немесе қарсылық жасау.
Рум құқықта заңды мұрагерлік (егер өсиет етілмесе, немесе етілсе, бірақ мойындалмаса, немесе мұрагер мирасты қабылдамаса) Румдық құқықтың ерекшелігі болып табылатын жағдай - жоғарыда көрсетілген мұраның бір бөлігі өсиет қағазы бойынша, ал екінші бөлігі Заң бойынша мұрагерге берілуі. Мұрагерлік процессінде ашық мұра және мұрагерлікке кіруді анықтау қажет. Мұра беруші қайтыс болған кезден бастап мұрагерлік ашылады. Мұрагерлік ашылған соң, белгілі адам мұраға ие болу құқығын алады. Бірақ, осы адамдар, мұра ашылар кезде, өлгеннен кейін, мұрагер қалған нәрсені, қарызын оған беруге міндетті.
1.2 Мұрагерлік құқықтың негізгі түсініктері
Әдебиеттерде мұрагерлік туралы бірнеше пікіәр бар:
Заң белгілеген ережелер бойынша қайтыс болған азаматтың (мұра қалдырушы) мүліктік құқықтары және міндеттерінің басқа адамға (адамдарға),мұрагерге ауысуы.Бірақ бұл мүлік емесқұқықтар мен міндеттерге қатысты.Сондықтанмұраның құрамына үй емес үйге құқық,автомобиль емес автомобильге құқық кіреді
Н.Д.Егоров ойы бойынша мұрагерлік бұл құқықтардың өтуі емес,обьектілердің өтуі.Бірақ құқық бойынша тек мүлік емес құықықтар мен мідеттер де өтеді.Осы пікірді кеңес әдебиеттерінде В.И.Серебровскийдің еңбектерде көруге болады.
Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 1039 бабына сәйкес мұрагерліктің негіздері заң бойынша немесе өсиет болып табылады.Әлемдік тәжірибеде басқа мұрагерлік негіз жоқ.Заң бойынша мұрагерлік өсиет болмаса ғана жүзеге асырылады.Ал тәжірибеде заң бойынша мұрагерлік өсиеттен жиі кездеседі.Кейде мұрагерлік заң бойынша да,өсиет бойынша да өтеді де,басқа мүліктер заң бойынша өтеді.
Өсиет немесе заң бойынша мүлікті мұра ету үшін бірқатар заңды фактілер қажет.Заң бойынша мұрагерлікке кем дегенде екі факт керек.Біріншіден,мұраны қабылдайтын тұлға заң бойынша мұрагерлердің қатарында болу керек,екіншіден мұра ашылу керек.Өсиет бойынша мұра қалдырушы өз өсиетінде мүлікті кімге қалдыратынын көрсетеді.Сондықтан,өсиет жоқ болса да,оның мазмұнына қарамастан мұрагерлік заңда қарастырылған фактілер бар жағдайда ғана жүзеге асады.Мұра дегеніміз мұра қалдырушыдан мұрагерге құқық мирасқорлығы арқылы тәртібінде өтоетін мүлік.Мұра түсінігі анықтау үшін мұрагерлерге немене және қалай өтеді деген сұраққа жауап беру керек.Мұрагерліктің жалпы ережесі қыйын емес.Мұра қалдырушының барлық мүліктік құқықтары мен міндеттері мұрагерге өтеді.Мұра құрамына кейбір ерекше жағдайлардан басқа бар мүліктік құқықтары мен міндеттері кіреді.Мұрагерліктің келесі өзгешеліктерін бөліп көрсету қажет:
1)мұра не мұралық мүлік құрамына қайтыс болған азаматтың құқықтары мен қарыздары кіреді
2)мұрагерлік бойынша тек мұра қалдырушы тірі кезінде иеленген құқықтар ғана өтеді.Сондықтан мұра қалдырушы тірі кезінде ие болмаған,ол қайтыс болған кезде пайда болған құқықтар мұра құрамына енбейді.Мысалы өз жанұясының пайдасына жасалған өмірді сақтандыру шарты.Бұл мұрагерлік мирасқорлығы емес өйткені сақтандыру ақшасын алу мұра қалдырушықайтыс болған жағдайда ғана беріледі.Мұрагерлік құқықтық қатынастың объектісі мұрагерлік құқықтың негізіне сәйкес, мұра қалдырушының мүліктік жиынтықтарының (соның ішінде мүліктік құқығы мен міндеті) бірыңғай тұтас нәрсе ретінде мұрагерлеріне ауысуы болып табылады.
Өсиеттік бас тартылушылар (легаттар) дербес субъект бола алмайды.
Нотариус қатысты субъект болып табылады.
Мұрагерлік құқықтық қатынас құрамының үшінші элементі мазмұн болып табылады. Мұрагерлік құқықтық қатынастың мазмұны ҚР-ның АК-де белгіленген мұрагерлік құқыққа қатысушы тараптардың құқығы мен міндетінің жиынтығы.
Мұрагерлік құқық субъектілердің одан әрі қарай заңдық қатынастарда тағдырын анықтау, осы қатынасқа құқығы бар тұлғаларды анықтау үшін тұлғаның қайтыс болуына байланысты пайда болатын құқықтық қатынастардың сипатын сараптауымыз қажет. Революциядан бұрын орыс цивилистері заңдық қатынастарды (қазіргі құқықтық қатынас) субъективтік құқық деп түсінген, яғни өзге тұлғалардың қажеттерін қанағаттандыруды қамтамасыз етуді жүзеге асырған, ол екі тұлға арасындағы байланыс сияқты, өзара талаптар мен міндеттерді белгілеген. Қазіргі уақытта құқықтық қатынастарға қатысушы тұлғалардың құқықтары мен міндеттерінің өзара байланысын айтуға болады. Осыдан мұрагерлік құқықтық қатынасты түсіндіруге болады. Яғни, қайтыс болған азамат (мұра қалдырушы) мүлкінің басқа адамдарға (мұрагерлерге) ауысуына байланысты реттейтін қоғамдық қатынастар. Мұрагерлік құқықтық қатынастың субъективтік құрамын сипаттаған кезде, сонымен қатар осы субъектілердің құқықтық қатынастарымен, олардың құқықтық статусы туралы айтатын болсақ, ең алдымен ҚР-ның АК-дегі осы субъектілердің нақты нормаларда қалай аталатынына тоқталайық. Мұрагерлік құқық бойынша ауысатын мүлік иесінің аталуы әртүрлі. Бір жерде қайтыс болған азамат ҚР-ның АК-нің 1038 бабында, кейбір жерде мұра қалдырушы ҚР-ның АК-нің 1040 бабы, 1042 бабы, 1043 бабы, 1044 бабы, 1045 бабы және т.б., кейбір жерде өсиет қалдырушы ҚР-ның АК-нің 1046 бабы, 1047 бабы, 1048 бабы және т.б. деп көрсетілген. Бір баптың өзінде екі түрлі атаумен де аталатын ержелер кездеседі. Мәселен, ҚР-ның АК-нің 1046 бабында өсиет қалдырушы және мұра қалдырушы деп көрсетілген. Бұл жағдайлар құқық қолдану кезінде бірдей талқылауда кедергі жасауы мүмкін. Әрине бұл сөздер бір тұлғаға қатысты екені түсінікті, дегенменде құқық қолдану органдардың, әсіресе соттардың шешімі кезінде, мұндай жағдайларды жібермеу керек. Өйткені азаматтық заңның өзінде бұл келеңсіздікке қатысты арнайы бап қарастырылады.
2. Өсиет бойынша мұрагерлік .
2.1 Өсиет бойынша мұрагерліктің ережелері.
Өсиет бойынша мұрагерлік - азаматтың қайтыс болған жағдайда өзіне тиесілі мүлікке билік ету жөнінде өз ықтиярын білдіруі өсиет болып танылады. Өсиетті оны жасаған кезде толық әрекет қабілеттілігі бар азамат жасайды. Азамат өзінің барлық, мүлкін немесе оның бір бөлігін заң бойынша мұрагерлер тобына кіретін де, кірмейтін де бір не бірнеше адамға, сондай-ақ заңды тұлғаларға және мемлекетке өсиет етіп қалдыра алады. Өсиетті өзі жасауға тиіс. Өкіл арқылы өсиет жасауға жол берілмейді Өсиет қалдырушы себебін түсіндірместен заң бойынша мұрагерлер біреуін, бірнешеуін немесе барлығын мұрадан айыруға құқылы. Егер өсиеттен өзгеше туындамаса, заң бойынша мұрагерді мұрадан айыру оның ұсынылу қүкығы бойынша мұрагерлік етуші ұрпақтарына қолданылмайды. Мұра калдырушы өзінің кез келген мүлкі, онын ішінде болашакта сатып алуы мүмкін мүлкі туралы да әкімі бар өсиет жасауға құқылы. Өсиет қалдырушы мұрагерлердін мұрадағы үлесін кез келген түрде белгілеуі мүмкін, әр түрлі мүлікке қатысты бір немесе бірнеше өсиет жасай отырып, өз мүлкіне немесе оның қандай да бір бөлігіне билік ете алады. Мұра қалдырушы жасалған өсиеттің оны жасағаннан кейін кез келген уакытта күшін жоюға және өзгертуге ерікті және күшін жоюдың немесе өзгертудін себебін көрсетуге міндетті емес. Мұра қалдырушының өсиетте өзі мұрагер етіп тағайындаған адамдарға, олар қайтыс болған жағдайда өз кезегінде өсиет еткен мүлікті белгілі бір түрде билік ету міндетін жүктеуге құқығы жоқ.[[1]] Рим құқығында өсиет бойынша мұрагерлік заң бойынша мұрагерлікке қарағанда кейінірек пайда болды. Ульпиан өсиетке мынадай анықтама берді: Testamentum est mentis nostrae iusta contestatio in id sollemniter factum, ut post mortem nostram valeat - Өсиет еркімізді құқықтық білдіру, біз қайтыс болғаннан кейін әрекет ету үшін жасалған.
Өсиет заңды салдарға келтіру үшін мынадай талаптар қойылды: а) бекітілген нысанда; б) белсенді өсиеттік құқыққабілетті тұлға жасауы; в) енжар өсиеттік құқыққабілетті тұлғаны тұлғаның мұрагері деп бекіту.
Гайдың айтуы бойынша, ерте құқықта өсиеттің екі нысаны болған. Біріншісі жылына екі рет шақырылатын халық жиналыстарында жасалды. Өсиет қалдырушы ауызша нысанда өзінің еркін халыққа жариялап, мұрагерді тағайындайтын. Сонымен қатар легат туралы билік ете алатын, әйеліне және балаларына қамқоршы бекіте алатын. Екінші нысан бойынша өсиет жария
түрде болды. Соғыс кезінде өсиет қалдырушының еркі солдаттар алдында жарияланатын.
[1] Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық.- Алматы: Жеті жарғы баспасы, 2008 жыл.
Өсиеттің осы екі нысанында да кемшіліктер болды. Олар:
1) өсиеттің екі нысаны да жария түрде болды, бұл көп жағдайда өсиет қалдырушының мүдделеріне сәйкес келмейтін; 2) бірінші өсиет жылына тек екі рет жарияланатын, ал
екіншісі әскер құрамына кірмейтін тұлғалар үшін, соның ішінде кәрі адамдар мен ауру
адамдар үшін қолы жетпейтін өсиет болды.
Аталған өсиеттің нысандары қолайлы болған жоқ және өмірдің қажеттіліктерін қанағаттандыра алмады, сондықтан тәжірибе тиісті қажеттіліктерді қанағаттандырудың жаңа тәсілдерін манципацияны қолдану арқылы тапты. Осыған байланысты рим құқығында өсиеттің үшінші нысаны пайда болды және ол қорғасын мен таразының көмегі арқылы жүзеге асырылатын мұрагерлік деп танылды.
Жоғарыда алғаш айтылған өсиеттің жалпы кемшілігі:
Familiae emptor өсиет қалдырушының барлық мүлкінің иесі болып танылды, яғни ол heredis loco - мұрагер жағдайында болды. Бірақ оның міндеттерді (nuncupatio) орындауы тек fides - адамгершілікпен ғана санкцияланған жоқ, өсиеттте бас тартылған кез келген тұлға қоюға құқығы бар талаппен де санкцияланды. Бірақ, familiae emptor өсиет пен өсиет пайдасына жасалған тұлғаның арасындағы заңи құрал болды.
Уақыт өте келе өсиеттің жазбаша нысаны ауызша нысанды ығыстырып шығарды. Доминат кезінде өсиеттің жаңа жария нысаны пайда болды: соттың алдында жарияланған өсиет және императорға сақтауға берілетін өсиет.
Өсиет заңды күшке ену үшін, өсиеттің нысанын сақтау жеткіліксіз, сонымен қатар өсиеттік құқыққабілеттілік болуы керек.
2.2.Мұраны қабылдау және оның құқықтық салдары.
Мұраны қабылдау негізінен мынадай жағдайлармен жүзеге асырылады. Егер мұрагер кейін мұрадан бас тартпаса, мұрагерлік құқығынан айырылмаса және оны мұрагер етіп тағайындау туралы өсиеттік өкімді жарамсыз деп танудың салдарынан мұрагерлік құқығын жоғалтпаса, ол мұра ашылған уақыттан бастап өзіне тиесілі мұраға немесе оның бір бөлігіне ие бола алады. Мұра ашылған жер бойынша нотариус мұрагердің өтінішімен оған мұрагерлікке құқық туралы куәлік беруге міндетті. Мұрагерлікке құқық туралы куәлік мұра ашылған күннен бастап алты ай өткеннен кейін беріледі. Өсиет бойынша да, заң бойынша да мұрагерлік кезінде, егер нотариуста куәлік берілуін сұраған адамдардан басқа тиісті мүлікке не бүкіл мұраға қатысты басқа мұрагерлер туралы анық деректер болмаса, куәлік аталған мерзім өткенге дейін де берілуі мүмкін. Болмаған мұрагерлердің құқықтары: Егерде мұрагерлердің арасында тұратын жері белгісіз адамдар болса, қалған мұрагерлер, өсиетті орындаушы және нотариус олардың тұратын жерін анықтауға және оларды мұрагерлікке шақыруға қисынды шаралар қолдануға міндетті. Ал егер тұратын жері анықталса, мұрагерлікке шақырылып, болмай қалған мұрагер заңдарда көрсетілген мерзім ішінде мұрагерліктен бас тартса, қалған мұрагерлер өздерінің мұраны бөлісуді жүргізу ниеті туралы хабардар ету керек. Осының алдындағы бөлікте көзделген хабардар ету кезінен бастап үш айдың ішінде болмай қалған мұрагер мұраны бөлу туралы келісімге қатысу тілегі туралы қалған мұрагерлерді хабардар етпесе, қалған мұрагерлер болмаған мұрагерлерге тиесілі үлесті бөлек шығарып, өзара келісім бойынша бөлісті жүргізуі керек. Егер мұра ашылған күннен бастап бір жылдың ішінде болмаған мұрагерлердің тұратын жері анықталмаса және оның мұрадан бас тартқандығы туралы мәліметтер болмаса, қалған мұрагерлер бөлісті заңда көрсетілген тәртіп бойынша жүргізіледі. Іште қалған, бірақ әлі тумаған мұрагер болған кезде мұраны бөлу тек мұндай мұрагер туғаннан кейін ғана жүргізіледі. Ал егер іште қалған мұрагер тірі туса, қалған мұрагерлер оған тиесілі мұралық үлесті бөліп шығару арқылы ғана мұра бөлуді жүргізуге құқылы[1]. Жаңа туған баланың мүдделерін қорғау үшін, бөліске қатысуға қорғаншылық және қамқоршылық органының өкілі шақырылуы мүмкін.
Жекелеген мұрагерлердің мұраға кіретін мүлікке басым құқығы болады. Мұра ашылғанға дейінгі бір жыл ішінде мұра қалдырушымен бірге тұратын мұрагерлер тұрғын үйді, сонымен бірге, үй-жабдықтары мен үй-іші тұрмысы заттарын мұраға алуға басым құқыққа ие бола алады. Мұра қалдырушымен
бірге мүлікке ортақ меншік құқығы бар мұрагерлер ортақ меншікте болған мүлікті мұраға алуына болады. Басым құқықтарды жүзеге асыру кезінде бөліске қатысатын басқа да мұрагерлердің мүліктік мүдделері сақталуы керек. Ал егер өздеріне тиесілі үлестерді беру үшін мұраны құрайтын мүлік жеткіліксіз болса, басым құқықты жүзеге асыратын мұрагер оларға тиісінше 1. Рашидова З. Наследование по завещанию Гражданский Кодекс Республики Казахстан- толкование и комментирование А., 1998.
ақшалай немесе мүліктік өтемақы беруі керек. Мұрагер мұрадан бас тартқан не заңдарда аталған мән-жайлар бойынша шығып қалған жағдайда мұраның мұндай мұрагерлерге есептелуге тиіс бөлігі мұрагерлікке шақырылған заң бойынша мұрагерлерге түседі және олардың арасында өздерінің мұралық үлестеріне бара-бар бөлінеді. Мұра қалдырушының қайтыс болар алдындағы науқасы туғызған қажетті шығындарды және оны жерлеуге арналған шығындары, мұраны қорғауға, басқаруға және өсиетті орындауға, сонымен бірге, өсиетті орындаушы мен мұраны сенімгерлікпен басқарушыға сыйақы төлеуге байланысты шығындарды өтеу туралы талаптар ол мұрагерлер арасында бөлінгенге дейін мұра есебінен қанағаттандырылуы керек.
Мұра қалдырушының кредит берушілері өздерінің мұра қалдырушының міндеттемелерінен туындайтын талаптарын өсиетті орындаушыға немесе әрбір мұрагерге ауысқан мүлік құнының шегінде ортақ борышқорлар ретінде жауап беретін мұрагерлерге қоюына болады. Ал шаруа қожалығының мүшесі қайтыс болған жағдайда мұра жалпы ережелер бойынша ашылады. Мұрагерлердің мүлікке жалпы меншіктегі оның үлесіне мөлшерлес ақшалай өтемақы алуына болады. Егер өсиет және заң бойынша да мұрагерлер болмаса не мұрагерлердің ешқайсысының мұра алуға құқығы болмаса, не олардың бәрі мұрадан бас тартқан жағдайда мұра иесіз қалған деп саналады. Иесіз қалған мұра мұраның ашылған жері бойынша коммуналдық меншікке ауысады. Мұра ашылған күннен бастап бір жыл өткеннен кейін мұра ашылған жер бойынша жергілікті атқарушы органның арызы негізінде сот мұраны иесіз қалған деп таниды. Иесіз қалған мүлікті қорғау мен оны басқару Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген тәртіптер бойынша жүзеге асырылады.
Қазақстан Республикасында мұрагерлік құқық екі негіз бойынша жүзеге асырылады. Екі негіздердің бірімен мұра ашылғаннан кейінгі алты ай мерзім ішінде мұрагерлер мұраны қабылдауға не болмаса мұрадан бас тартуға құқығы бар. Сонымен қатар, мұра қалдырушының өзінің мұрагерлеріне мұраны бөліп беру мәселелері заңға сәйкес нотариуспен шешіледі. Ал, мұрадан бас тарту мұрагердің мұраның ашылған жері бойынша нотариусқа арыз беру арқылы жасалады. Егер сенімхатта мұрадан бас тартуға өкілеттік арнайы көзделсе, одан бас тартуға болады. Мұрадан бас тартушының мұрадан бас тартудың күшін кейіннен жоюға немесе қайтарып алуға құқығы жоқ. Өйткені, бұл үшін берілген мерзім өткеннен кейін мұрадан бас тарту құқығы жойылады. Егер ол қалдырылған мүлікті іс жүзінде иеленуге кіріссе не оған билік етсе, немесе оның осы мүлікке құқықтарын куәландыратын құжаттарды алуға өтініш жасаса, ол бұл құқықты аталған мерзім өткенге дейін де жоғалтуы мүмкін. [2]
Мұрагер өсиет бойынша немесе заңда көрсетілген кезек бойынша мұрагерлер қатарындағы басқа
2. Диденко А.Г. Гражданское законодательств РК - толкование и комментирование А., 1998. Егер мұрагер өсиет бойынша да, заңды мұрагерлік бойынша да
адамдардың пайдасына мұрадан бас тартқандығын көрсетуге құқылы. мұрагерлікке шақырылса, Айта кететіні, өсиет қалдырушы мұрадан шеттеткен мұрагерлердің пайдасына мұрадан бас тартуға жол берілмейді ол осы негіздің біреуі бойынша немесе екі негіз бойынша да өзіне тиесілі мұрадан бас тартуға құқылы. Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің 1074-ші бабында көзделген жағдайларды қоспағанда, мұраның бір бөлігінен бас тартуға, шарт қою арқылы бас тартуға жол берілмейді. Бұл мәселеге тереңірек тоқталсақ, мұрадан мына жағдайда бас тартуға болмайды:
- өсиет бойынша да, заңды мұрагерлік бойынша да мұрагер болып табылмайтын азаматтардың пайдасына:
- мұра қалдырушы өсиетте көрсеткен мұрадан шеттетілген мұрагерлердің пайдасына:
- мұрагерлікке құқығы жоқ азаматтың пайдасына:
- мұраның ашылуынан кейін алты ай мерзім өтіп кетсе.
Арызды қабылдау кезінде нотариус мұрагерлерге мұраны қабылдаудан бас тартуға байланысты іс-әрекеттерді түсіндіреді және бұл туралы арызда тиісінше жазба жасалады. Егер мұрагер мұрадан бас тарту туралы арызға өзі қол қойғандығын нотариаттық куәландырмай нотариусқа пошта арқылы жіберсе оны белгілі тәртіп бойынша тіркейді. Дегенмен, мұрагердің шын мәнінде рәсімделген арызды пошта арқылы жібергенінен өзінің нотариусқа келгені дұрыс-ақ. Егер мұрагерлікке шақырылған мұрагер мұраны қабылдап үлгерсе (нотариусқа қабылдау жөнінде арыз беру жолымен немесе заңға сәйкес, мысалы, мұра қалдырушымен бірге тұрған болса) немесе өзінің мұрагерлікке құқығын дайындамай қайтыс болса (мұрагерлікке құқығы туралы куәлікті алып үлгермесе), онда оған мұрагерлік мүлік тиесілі деп саналады және ол қайтыс болғаннан соң мұраны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz