Жады элементтері

КІРІСПЕ 3
1. ЖАДЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНЕ СИПАТТАМА 5
1.1 Жады элементтері туралы 5
1.2 ЭЕМ.нің есте сақтау құрылғылары (ЕСҚ) 6
1.3 Жадтың өлшем бірлігі 9
2. ЖАДЫ МИКРОСХЕМАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Жады микросхемасы 10
2.2 Жады және қозғау регистрі 13
2.3 Жадыны ұйымдастыру 14
2.4 Тұрақты ЕҚ 21
ҚОРЫТЫНДЫ 24
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 25

Есте сақтаушы құрылғылар (ЕҚ) осындай құрылғылардың әр түрлі типтерінің қолданылуы мүмкін облыстарын анықтайтын бірқатар параметрлермен сипатталады. Негізгі параметрлерге олардың ақпараттық сыйымдылығы(E), жүгіну уақыты (T) және құны (C) жатады.
ЕҚ-ның ақпараттық сыйымдылығы деп байт, килобайт, мегабайт немесе гигабайтпен өлшенетін, есте сақтаушы құрылғыда сақтала алатын ақпараттар санын айтады. Әдетте ақпараттық сыйымдылық қызметтік ақпаратқа жұмсалатын жады көлемін, бақылау разрядтарын немесе байттарды, резервтік облыстарды, синхросигналдар жолын және басқаларын есепке алмай, сақталатын ақпараттың пайдалы көлемін ғана есепке алады.
Әр түрлі типті ЕҚ-ға жүгіну уақыты әрқалай анықталады. Мысал ретінде оперативті ЕҚ мен қатты дисктерді қарастыруға болады.
Оперативті ЕҚ ерікті қол жетімділікпен ЕҚ ретінде жүзеге асады. Бұл екіқалыпты массив (жады элементтерінің матрицалары) түрінде физикалық ұйымдастырылған деректерге қол жетімділік, 2.3-суретте көрсетілгендей, олардың номері (адресі) бойынша массивтің керекті жолы мен бағанасын таңдайтын дешифрациялар схемасының көмегімен жүзеге асатындығын білдіреді.

1. Салтовский А. Н., Ю. А. Первин «ЭЕМ қалай жұмыс істейді». Алматы, 2000 ж .
2. «Информатика негіздері» Ғылыми -әдістемелік журнал
№4, 2005 жыл.
3. Омаров А. Ж. «Жаңа информациялық технологиялар»
Бастапқы курс. Тараз – 2000 ж.
4. Балапанов «Информатикадан 30 сабақ» . Алматы
5. Майер Б.., Бодэл К. «Методы программирования» Т.2, М., Мир, 1982 г.
6. Кандюзба С. П., Громов В. Н. «DELPHI 6 Базы данных и приложения» М . DiaSoft , 2001 г.
7. И. Ю. Баженова «DELPHI 7 Самоучитель программиста», М.: Кудиц- Обзор. 2003 г.
9. О.Комардинов «DELPHI тілінде программалау», Алматы – 1994 ж.
10. А. И. Иванов «Быстрый старт DELPHI»
11. С.Симонович, Г. Евсеев. «Занимательное программировние DELPHI», Москва. «АСТ-ПРЕСС КНИГА», 2001 г.
12. М.Фленов. «Библия DELPHI» . Санкт – Петербург. «БХВ – Петербург» 2004 г.
13.«Программное обеспечение персональных компьютеров» под ред. Бруценсова Н. П. И Шаумана А. М. Изд. Московского Университета 1990г.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1. ЖАДЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНЕ СИПАТТАМА 5
1.1 Жады элементтері туралы 5
1.2 ЭЕМ-нің есте сақтау құрылғылары (ЕСҚ) 6
1.3 Жадтың өлшем бірлігі 9
2. ЖАДЫ МИКРОСХЕМАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 10
2.1 Жады микросхемасы 10
2.2 Жады және қозғау регистрі 13
2.3 Жадыны ұйымдастыру 14
2.4 Тұрақты ЕҚ 21
ҚОРЫТЫНДЫ 24
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 25

КІРІСПЕ
Есте сақтаушы құрылғылар (ЕҚ) осындай құрылғылардың әр түрлі типтерінің қолданылуы мүмкін облыстарын анықтайтын бірқатар параметрлермен сипатталады. Негізгі параметрлерге олардың ақпараттық сыйымдылығы(E), жүгіну уақыты (T) және құны (C) жатады.
ЕҚ-ның ақпараттық сыйымдылығы деп байт, килобайт, мегабайт немесе гигабайтпен өлшенетін, есте сақтаушы құрылғыда сақтала алатын ақпараттар санын айтады. Әдетте ақпараттық сыйымдылық қызметтік ақпаратқа жұмсалатын жады көлемін, бақылау разрядтарын немесе байттарды, резервтік облыстарды, синхросигналдар жолын және басқаларын есепке алмай, сақталатын ақпараттың пайдалы көлемін ғана есепке алады.
Әр түрлі типті ЕҚ-ға жүгіну уақыты әрқалай анықталады. Мысал ретінде оперативті ЕҚ мен қатты дисктерді қарастыруға болады.

Жады элементтерінің массивіне ерікті қол жетімділік

Оперативті ЕҚ ерікті қол жетімділікпен ЕҚ ретінде жүзеге асады. Бұл екіқалыпты массив (жады элементтерінің матрицалары) түрінде физикалық ұйымдастырылған деректерге қол жетімділік, 2.3-суретте көрсетілгендей, олардың номері (адресі) бойынша массивтің керекті жолы мен бағанасын таңдайтын дешифрациялар схемасының көмегімен жүзеге асатындығын білдіреді. Сондықтан оларға жүгіну уақыты Tобр, қосымша кезеңдер (мысалы, екі такт үшін адрестің жіберілуі) болмаған жағдайда, дешифрациялар схемаларының жарамсыздану уақытымен және деректерді жазу немесе салыстыру уақыттарымен анықталады.

Қатты дискке жүгіну (оқу және жазба) процесі

Оның құрамына 3 кезең кіреді: оқужазба буыны блогының керекті жолға орын ауыстыруы (а), оқужазба буыны астындағы қажет сектордың жақындауын күту (б) және дисктен немесе дискке деректерді жіберу (в). Барлық кезеңдер механикалық орын ауыстырумен байланысты, сондықтан олардың уақыты салыстырмалы түрде көп және миллисекунд бірліктері ретінің көлемін құрайды. (1 - диск пластинасы, 2 - оқужазба буынының блогы, 3 - жол (цилиндр), 4 - файл; а - жолды іздеу (оқужазба буыны блогының орын ауыстыруы), б - буын астындағы файлдың жақындауын күту, в - деректерді жіберу)
Есте сақтаушы құрылғылардың құны өз алдына маңызды сипаттамаға ие. Ол ЭЕМ жадының иерархиялық ұйымдасуына себепкерлердің бірі болып табылады. Қымбат немесе арзан деп, ЕҚ-да ақпарат бірліктерін сақтау құнын (салыстырмалы құнын) есепке алмағанда, салыстырмалы өлшемге байланысты анықтайды.
Жадының басқа сипаттамалары да қолданылады: сенімділік, энергиятұтыну, габариттер, қуат көзінен ажырату кезінде ақпаратты сақтау қабілеті және басқалары.

1. ЖАДЫ ЭЛЕМЕНТТЕРІНЕ СИПАТТАМА
1.1 Жады элементтері туралы

ЭЕМ-нің жады деп ақпаратты сақтауға және беруге арналған құрылғылар жиынтығын айтады. Осы жиынтыққа кіретін бөлек құрылғылар қандай да бір типтегі есте сақтау құрылғылары деп аталады. Қандай да бір жады құрылғысын құру принципі туралы айтылғанда әдетте "есте сақтау құрылғысы" термині қолданылады, ал "жады" термині - жад құрылғысы арқылы орындалатын логикалық функцияға немесе ЭЕМ құрылғылар құрамындағы орналасуын орынна ерекше көңіл аудару кезінде қолданылады.
Жады көлемі бұл - онда сақталатын деректердің максимал саны. Қазірі кезде көбінесе барлық есте сақтау құрылғыларында минималды адрестелетін элемент ретінде 1 байт қолданылады (1байт = 8 екілік разряд (бит)). Бұл айырмашылық маңызды болмаған жағдайда сұрақтардағы айырмашылығы негізгі мағынасы жоқ терминдерді "жады" және "есте сақтау құрылғысы" терминдерін синоним ретінді қолданамыз. Көп уақыт өтпей-ақ электрондық өндіріс орындары интегралдық схемалар жасай бастады. Интегралдық схемада кішкентай жартылай өткізгішті кристаллға бірнеше жүздеген, тіпті мыңдаған транзисторлар орналастырылды. Содан кейін бірнеше жүздеген мың транзисторлардан тұратын жартылай өткізгіш кристаллдар- үлкен интегралдық схема пайда болды.
Жады жылдамдығы айналым операциясының ұзақтығымен анықталады, яғни жадыдан керекті ақпаратты іздеуге кеткен және оны оқуға кеткен уақыт бойынша анықталады, немесе жадыда берілген ақпаратты сақтауға орын іздеуге және оны жазуға кеткен уақытпен анықталады: Tайналым = max(tоқу. айналым, tжазу. айналым) мұндағы tоқу. айналым - ақпаратты оқу кезіндегі ЕҚ-ның жылдамдығы; tжазу. айналым - ақпаратты жазу кезіндегі ЕҚ-ның жылдамдығы. Интегралдық схема негізінде құрастырылған ЭЕМ-дер үшінші буындағы машиналар деп аталады. Бұл машиналардың жады үлкен, амал орындау жылдамдығы секундына бірнеше миллион амалға жетті. Сыйымдылығы шексіз, жұмыс орындау жылдамдығы жоғары, сыртқы жадқа сақтау құрылғысы - магниттік дискілер пайда болды. Бұндай режим мультипрограммалық режим деп аталды. Осы кездің өзінде-ақ белгілер базасы жасала бастады, бұл ЭЕМ-дерді халық шаруашылығында кеңінен пайдалануға мүмкіндік туғызды. Бұл компьютердің процессорының жұмысын атқаратын өте үлкен интегралдық схемадан құрастырылған құрылғы болды. Микропроцессорлардың жасалуы информатикадағы үлкен төңкеріс болды. Осының арқасында кішкене ғана ЭЕМ-дер, яғни дербес компьютер пайда болды. Бұл ЭЕМ-дердің біреуінің жады, көлемі және амал орындау жылдамдығы бірінші буындағы ЭЕМ-дердің бірнеше ондағандарымен парапар.

1.2 ЭЕМ-нің есте сақтау құрылғылары (ЕСҚ)

Оперативті есте сақтау құрылғысы немесе ЭЕМ-нің жедел жадысы (RАМ), сондай-ақ тұрақты есте сақтау құрылғысы (RОМ) компьютердің ішкі жадысын құрайды, осы екеуімен процессор жұмыс кезінде мәлімет алмасып отырады. Өңделуге тиісті кез-келген мәлімет алдымен компьютердің сыртқы жадынан (магниттік дискілерден) жедел жадына жазылады.
Компьютердің жедел жадында осы мезетте дереу өңделуге тиіс мәліметтер мен программалар ғана сақталады. Информация керек кезінде магниттік дискіден жедел жадыға көшіріліп, өңделгенсоң олар қайта сыртқы жадыға жазылып қойылады. Жедел жадта информация тек жүмыс сеансы кезінде сақталып, ондағы мәлімет ЭЕМ сөндірілгетде немесе электр торабында ақау болып, ток өшкен шақтарда ізсіз жоғалады. Осыған байланысты әрбір адам өзіне ұзақ уақыт керек болатын информацияны жоғалтып алмауы үшін оны оқтын-оқтын магниттік дискіге жазып отыруы керек.
Компьютердің жедел жадысы көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Информация көлемін өлшеуде сегіз биттен (бір мен нөл тізбегі) тұратын байт бірлігі қолданылатыны белгілі. Осы өлшем бірлігі аркылы жедел жадтағы не магниттік дискеттегі сақталатын информация 360кб, 720кб немесе 1,44 Мб болып жазылуы мүмкін. Мұнда 1 кб (1 килобайт)=1024 байт, Мб (1 мегабайт)=1024 кб, ал винчестер деп аталып жүрген катты дискіде, 1000-10000Мб (1-4 Гигабайт) және одан да көлемді информация жазылып сақталады.
Әдетте ІВМ РС ХТ (бұрынғы модель) компьютерлерінің жедел жадының көлемі 640 кб, ІВМ РС АТ үшін - 1Мб-тан жоғары, ал олардың жоғарғы модельдері 1 -ден 16 Мб-қа дейін, бірақ оның көлемі 32 Мб не одан да жоғары бола береді - жедел жадтың көлемін оның негізгі тақшасына микросхема қоса отырып үлкейтуге болады.
Компьютердің жедел жадынан өзгеше оның тұрақты жадысы бар, ол өзгертілмейтін информацияны сақтайды,ешкім оны өшіріп қайта алмайды, оны тек оқуға болады.
Әдетте тұрақты жадтың көлемі шағын 32 - 64 Кб шамасында. Тұрақты жадқа керекті программалароны шығаратын заводта жазылады, олар көбінесе
компьютерді тоқ көзіне жалғаған кезде оны тексеріп,іске қосу үшін қажет.
Сиымдылығы 1 Мб немесе оғн жоғары болып келетін компьютерлердің жедел жады екі бөлімнен тұрады - алғашқы 640 Кб қолданбалы программалар мен операциялық жүйе үшін, ал қалғаны төметдегідей мақсаттарға пайдаланылады:
- операциялық жүйенің алғашқы жүктемесін және компьютердің жұмысқа жарамдылығын тексеретін операциялық жүйенің бөлігін сақтауға, сондай-ақ төменгі деңгейдегі қарапайым енгізу-шығару жұмыстарын орындау үшін;
- экранға кескіндерді беру үшін;
- компьютердің қосымша құрылығыларымен бірге жүктелетін операциялық жүйелердің әр түрлі кеңейтілген мәліметтерін сақтау үшін қажет болады.
Жедел жадтың көлемі туралы сөз болғанда, оның бірінші бөлігі туралы айтылады, ал ол кейбір программаларды орындауға жеткіліксіз болып калады. Міне, осындай сәттерде компьютердің жедел жадының кеңейтілген бөлігі (ехtended) мен қосымшасы (ехраnded) пайдаланылады.
INТEL фирмасының 80286, 803865Х и 804865Х сияқты процессорлары 1-4 Мб жедел жад көлемімен, 80386 и 80486 процессорлар - 4-8 М6 көлемімен жұмыс істей алады. Бірақ операциялық жүйе үлкен көлемді жадты толық пайдалана алмайды. Қосымша жадты пайдалану үшін арнаулы программалар -- драйверлер жасалынады, олар колданбалы программадан тапсырма алады да, процессордың қорғалған режим жүйесіне көшеді. Тапсырманы орындаған соң, драйвер алғашқы режимге көшуді қамтамасыз етеді де, процессор жүмыстың қалыпты режиміне ауысады.
Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар, оны кэш-жады (Саsh) немесе бүркеме-жады деп атайды. Ол жедел жад пен процессордың жүмысын жылдамдату үшін аралық дәнекер жады ретінде пайдаланылады.
Процессордан бөлек компьютер құрамында:
- ЭЕМ құрамына кіретін (дисплей, диск және т.с.с.) әртүрлі құрылғылар және олардың жұмысын басқаратын электрондык схемалар (контроллерлер);
- енгізу-шығару порттары, олар жүйелік блокқа әр түрлі принтер, графиксызғыш, тышқан тетігі тәрізді шеткері құрылғыларды тіркейтін көпразрядты байланыс құрылғылары түрінде болады.
Енгізу-шығару порттары ішкі негізгі құрылғылармен байланыс жасайтын арнайы порттан және шеткері құрылғылармен (принтер, тышқан тетігі т.с.с.) байланыстыратын жалпы мақсаттағы порттардан тұрады. Жалпы мақсаттағы порттар LРТ1 - LРТ3 деп белгіленетін параллель және СОМ1 - СОМ3 болып белгіленетін тізбекті бөліктерге жіктеледі. Параллель порттар жүмысты жылдам істейді, бірақ байланысу үшін көбірек сым шоғырларын керек етеді (принтермен жалғасатын порт параллель, ал модеммен телефон желісі арқылы байланысатын порт тізбекті түрге жатады).
Жедел жад - ауқымды информациямен жұмыс істеу үшін қолданылады, онда орындалып жатқан программалар мен командалар жазылады, компьютер электр желісінен ажыратылса, жедел жадыда информация өшіп қалады. Жедел жады (RАМ) - компьютердің жедел жадында осы мезетте дереу өңделуге тиіс мəліметтер мен программалар ғана сақталады. Жедел жадта информация тек жұмыс сеансы кезінде сақталып, ондағы мəлімет ЭЕМ сөндірілгенде немесе электр торабында ақау болып, ток өшкен шақтарда ізсіз жоғалады. Осыған байланысты əрбір адам өзіне ұзақ уақыт керек болатын информацияны жоғалтып алмауы үшін оны оқтын-оқтын магниттік дискіге жазып отыруы керек.
Тұрақты жады (ROM - (ПЗУ)) - энергияға тəуелсіз жады, өзгертуді қажет етпейтін мəліметтерді
сақтайды, оны тек оқуға ғана болады, өшіріп қайта жазуға болмайды. Тұрақты есте сақтау құрылғысы
(ROM) - процессордың жұмыс кезінде жедел жад пен тұрақты есте сақтау құрылғысымен мəлімет алмасып отырады. Тұрақты есте сақтау құрылғысында орналасқан программа BIOS (Basic Input Output System - енгізушығару базалық жүйесі) деп аталады. BIOS - MS DOS жүйесінің Енгізушығару базалық жүйесі, ол ЭЕМ іске қосылған сəтте процессордың, жедел жадының жəне де басқа құрылғылардың жұмыс істеуге қабілеттілігін тест арқылы тексереді, сондай-ақ сыртқы құрылғылар адаптерін басқаруды қамтамасыз етеді.
Операциялық жүйенің келесі бөлігі болып саналатын жүктеуішті дискіден шақырып іске қосады.
Процессордың өте жылдам істейтін тағы бір шағын көлемді жады бар, оны кэш-жады (Саsh) деп
атайды. КЭШ-жад - жедел жад пен процессордың жұмысын жеделдету үшін аралық дəнекер жад ретінде пайдаланылады.
Энергияға тəуелсіз жад - СMOS технологиясы бойынша жасалған, аналық тақшада орналасқан микросхема. Бұл микросхема аналық тақшада орналасқан шағын батареямен қоректенеді. Компьютер бірнеше жыл іске қосылмаса да батарея зарядын жоғалтпайды. Күнтізбе мен уақытқа арналған жүйелі сағат осы жадта орналасқан.
Тұрақты жад - ЭЕМ-нің жұмысы барысында мазмұны өзгертілмейтін жад, бұл жадқа мəліметтер оны дайындап жатқан кезде жазылады
Кэш-жад - процессордың өте жылдам жұмыс істейтін шағын көлемді жады, немесе бүркеме жад деп те атайды, ол жедел жад пен процессордың жұмысын жылдамдату үшін аралық дəнекер жад ретінде
пайдалынады.
BIOS - Енгізу- шығарудың базалық жүйесі. MS DOS операциялық жүйесінің қызмет ету функцияларын атқаратын модульдердің бірі, тұрақты есте сақтау құрылғысында орналасқан программа, ЭЕМ іске қосылған сəтте процессордың, жедел жадының жəне басқа құрылғылардың жұмыс істеу қабілеттілігін тест арқылы тексереді, сондай-ақ сыртқы құрылғылар адаптерін басқаруды қамтамасыз етеді.

1.3 Жадтың өлшем бірлігі

Жады - деректерді алу, сақтау, шығаруға арналған компьютердің функционалдық бөлігі. Компьютер жадысы мен адрестеу жүйесін ұйымдастыру. Жады - компьютердің құрамына міндетті түрде енетін элементтердің бірі. Ол бірнеше түрге бөлінеді жəне бір - бірінен өлшеміне, ақпаратты сақтау мерзіміне жіне т.б. параметрлеріне қарай ажыратылады. Компьютер жадысын екі түрге бөлуге болады: ішкі (жедел жад) жəне сыртқы.
Жедел жады (ОЗУ) (RAM), процессор өңдеу кезінде пайдаланатын барлық бағдарламалар мен деректер жазылатын негізгі жад. Бұл ақпараттарды уақытша сақтап тұруға арналған жад. Жедел жадта деректерді сақтау үшін оны үздіксіз электрмен коректендіріп отыру керек. Компьютерді өшірген кезде жедел жадтағы ақпарат жойылады. Дербес компьютердің жедел жадының өлшемі жылдан жылға өсіп келеді. Pentium типтес компьютерлердің жедел жадының көлемі 8 Мбайтқа жетеді.
Компьютердің жедел жадының көлемі өскен сайын оның есептеу жылдамдығы да артады. Информкөлемін өлшеуде сегіз биттен (1 мен 0 тізбегі)тұратын байт бірлігі қолданылатыны белгілі. Осы өлшем б арқылы жедел жадтағы не магниттік дискеттегі сақталатын информация 360кб, 720кб немесе 1,2Мб болжазылуы мүмкін. Мұнда 1кб (1 килобайт) = 1024 байт, 1Мб (1 мегабайт) = 1024кб, ал винчестер деп аталыжүрген қатты дискіде, 1000-4000Мб (1-4 Гигабайт) жəне одан да көлемді информация жазылып сақталады
Ал сыртқы жад құрылысы мүлдем басқа. Мұнда сақталатын ақпарат көлемі үлкен болғандықтан, байттық әдіс қолайсыз. Біріншіден көлемі үлкен, екіншіден, пайдаланушыға қиындық тудыратындығынан. Байттық әдіс жағдайында пайдаланушының үнемі құрылғынын типін, ондағы ақпараттың берілу схемасын тексеріп, байттың ішіндегісінің дерек н\е программа екендігін анықтап отыру қажет.
Қатты дискідегі мəлімет жинақтауыштар: 80286 процессорлы ІBM PC-де қатты дискінің мəлімет сыйымдылығы 20 - 40Мб, 80386SX (SX - бір процессорлы) жəне 80486 DX ( DX- екі процессорлы) - 300Мб-ға шейін, 80486 DX - (500 - 600)Мб, Pentіum - 6Гб-қа шейінгі деңгейде болады
Иілгіш магниттік дискіде магниттік қабат иілгіш негізінде жасалынады. Өлшемдеріне қарай иілгіш магниттік дискілер (дискеттер) 3,5 жəне 5,25-ге бөлінген. Қазіргі жағдайда тек 3,5 дюймдік дискілер қолданылады.
Қарапайым компакт-дискінің көлемі 650 - 700 Мб, яғни оған 650-700 миллион символ сияды. Қазіргі кезде компакт-дискілерде өте сапалы фотосуреттер, фильмдер мен бейнеклиптер жазылып таратылады.

2. ЖАДЫ МИКРОСХЕМАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
2.1 Жады микросхемасы
Ілгішек
Алдыңғы кіріс бірліктерін жадыда сақтайтын үрділерді жады биттерін жүзеге асыру үшін қолданады. Сурет 1 (а)-да көрсетілгендей бұндай кестені ЕМЕС-НЕМЕСЕ екі вентильден кұрастаруға болады. Осыған үқсас үрділерді ЕМЕС-ЖӘНЕ вентильдерінен куруға болады.
Сурет 1 (а)-да көрсетілген кесте SR - ілгішек деп аталады. Оның екі кірісі: S (Setting- орнату) және R (resetting- шығарып тастау), және қосым-іші екі шығысы: және

Сурет 1. 0 қалып-күйіндегі ЕМЕС-НЕМЕСЕ ілгішегі (а); 1 қалып-күйіндегі ЕМЕС -НЕМЕСЕ ілгішегі (б); ЕМЕС-НЕМЕСЕ функциясы үшін шыншылдық кестесі (в).

Ілгішектің шығыс сигналдары ағымдағы кіріс сигналдарымен анықталмайды. 2 кестесінде ілгішектің жұмысы көрсетілген.
Кесте 2. Ілгішек жұмысы

S

R

Баяндау

0

0

0

1

Ауқатты жағдай

0

0

1

0

Ауқатты жағдай

1

0

1

0

S=1 қү_рылғысы Q=1 болғанда өзгертуді тудырмайды

1

0

01

1

S=1 құрылғысы Q=0-ді Q=1-ге ауыстырады

0

1

0

I

R=1 құрылғысы Q=0 болғанда өзгертуді тудыр-майды

0

1

10

0

R=1 құрылғысы Q=1 жағдайдан Q=0-ге ауысады

1

1

0

1

Кесте детерминацияланбаған болады

1

1

1

0

Кесте детерминацияланбаған болады

1

1

0

0

Ілгішек екі тұрақты жағдайдан бір түрақтылыққа ауысу керек
Нәтиже R=S=0 болганда ілгішектің Q белгісіне қарай 0 және 1 деп аталатын екі түрақты күйі бар. Егер S=1 болса, онда ілгішектің бастапқы күйіне қарамай Q=1 болады. R-дің бір бірлігіне көшуі Q=0-ге алып келеді. Кесте соңғы рет қай сигнал, R немесе S болғанын есте сақтайды. Осы қасиетті пайдаланып, компьютер жадысы құрылады.

Триггерлар (flip-flops)

Триггер деп аталатын жады үрділерінде таңдау және жадыда сақтауды синхрондау сигналының 0-ден 1-ге (өсу фронты) немесе 1-ден 0-ге (артқы фронт) көшуі кезінде орындалады.
Триггер мен ілгішек арасындағы ерекшелік осыдан көрінеді. Триггер сигналдың фронтымен, ал ілгішек сигнал деңгейімен іске қосылады. Сурет 2-де триггер кестесі көрсетілген.

Сурет 2. D - триггер

Жады микросхемасы
Жадының көлеміне қарамастан микроүрділерді құрастырудың бірнеше әр түрлі әдістері бар. Сурет 3-те микроүрдінің мүмкін екі кұрылымы берілген 4Мбит512К*8 және 4096К*1.
Сурет 3 (а)-да 219 байттың біреуіне айналуы үшін 19 адрестік Мшддарды алған байтты сақтау және салу үшін 8 мэліметтер жолдарын көруге болады. Компьютерде микроүрділер саны көп болғаннан, керекті микроүрдіні таңцау үшін сигнал қажет. Бұл сигнал жұмыс істегенде оны гок ксректі микроүрдіде ғана сезінетіндей болу керек. Осы мақсатта CS(Chip Select - жады элементін таңдау) сигналы қолданылады. Ол микроүрдіні жұмысқа қосу үшін орнатылады. Сонымен катар салыстырып оқуды жпіудан ерекшелендіру эдістері қажет.
WЕ (Write Enable - жазудың шешілуі) сигналы салыстырылып оқылмай жазылуы керектігін керсету үшін қолданылады.
ОЕ (Оиtput Enable) - шығыс сигналдарының жіберілуін шешу) сигналы шығыс сигналдарын жіберу үшін орнатылады. Бұл сигнал жоқ кезінде Шығыс үрдінің басқа бөліктерінен бөлінеді. Сурет 3 (б)-да адрестеудің бвсқа үрдісі қолданылады. Микроүрді 4 Мбитті құрайтын 2048x2048 бір биттік үяшықтардың матрицасы болып саналады. Микроүрдіні құру үшін алдымен жолды таңдау керек. Ол үшін осы жолдың 11-биттік нөмірі адрестік түйінге беріледі. Содан кейін RAS (ROW Address strobe - жолдың строб адрестері) сигналы орнатылады. Адрестік түйіндерге бағана нөмірі өсріледі және СAS (Column Address Strobe- адрес бағанасының стробы ) сигналы орнатылады. Микроүрді бір бит мәліметті қабылдаған немесе жіберген кезде сигналға әсерін білдіреді.

Сурет 3. 4 Мбит жадыны ұйымдастырудың екі әдісі

2.2 Жады және қозғау регистрі

Регисторлардың екі түрі, сандық ақпаратты сақтауға арналған жады регистрі және сақтаумен бірге ақпаратты оңға немесе солға қозғай алатын, бірнеше тактіге кешіктіре алатын, сатылы екілік кодты параллельдіге және керсінше түрлендіре алатын қоғау регистірі болып жіктеледі.
Жады регистрі көбінесе D-триггерінде, олардың тактілерін біріктіре отырып құрады. Мысалға, сегізразрядты жады регистрінің микросұлбасы тұрақты деңгеймен (К580ИР82) тактіленеді және тактілі импульстің (К555ИР27) фронтмен (сур.1). Бірінші микросұлба шығысынан сақталған мәліметтер ОЕ кірісінің логикалық нөлде оқылады.Әйтпесе микросұлба тұйықталмаған шығыс күйінде болады. Ақпаратты оң жақ микросұлбаға жазу тек L кірісінің логикалық нөлінде С тұрақты фронтында болады.

Сурет - 1
Қозғау регистрі динамикалық кірісті D-триггерінде құрылады. Мысалға, сегізразрядты жады регистрінің микросұлбасы тұрақты деңгеймен (К580ИР82) тактіленеді және тактілі импульстің (К555ИР27) фронтмен (сур.2). Ақпаратты оң жақ микросұлбаға жазу тек L кірісінің логикалық нөлінде С тұрақты фронтында болады.

Сурет - 2

Қозғау регистрінің микросұлбасының ішінде(сур.3), мысалға К155ИР13 әмбебап регистр болып табылады. Жады регистрі көбінесе D-триггерінде, олардың тактілерін біріктіре отырып құрады. Мысалға, сегізразрядты жады регистрінің микросұлбасы тұрақты деңгеймен (К580ИР82) тактіленеді және тактілі импульстің (К555ИР27) фронтмен (сур3). Бірінші микросұлба шығысынан сақталған мәліметтер ОЕ кірісінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.