TURBO PASCAL ИНТЕГРАЛДЫҚ ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ

КІРІСПЕ 3
1. TURBO PASCAL ИНТЕГРАЛДЫҚ ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ 4
1.1 Паскаль программалау тілі 4
1.2 Трансляторлар 6
1.3 Pascal интегралдық программалау ортасын пайдалану 7
2.ФАЙЛ ТІПТІ МӘЛІМЕТТЕРДІ ПАСКАЛЬ ПРОГРАММАЛАРЫНДА ӨҢДЕУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 8
2.1 Файл туралы жалпы түсінік 8
2.3 Файл типті мәліметтерді өңдеуде пайдаланатын функциялар мен процедуралар 11
2.4 "Кітапхана" деректер қорының программасын әзірлеу 16
ҚОРЫТЫНДЫ 27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 28

Бүгінде, дүние жүзінде болашақ программистердің көпшілігі тіл үйренуді Паскаль тілінен бастайды. Себебі, ол логикасы қарапайым, құрылымдық программалау принципіне негізделген, қиын есептердің программасын бөлшектеп құруға мүмкіндік жасайтын, меңгеруге жеңіл, программа құрушыға да, оны пайдаланушыға ыңғайлы тіл.
Паскаль тілін Швейцария ғалымы Никлаус Вирт 1971 жылы АЛГОЛ алгоритмдік тілінің негізінде жасап шығарды. Тілдің атауы алғашқы есептеу машинасын жасап шығарған француз математигі, әрі физигі Блез Паскалдің құрметіне қойылған. Паскаль тілі әуелде программалау принциптерін студенттерге оқытып, үйрету мақсатында жасақталғанмен, 20 жыл ішінде үздіксіз даму үстінде болды. Оның соңғы нұсқалары икемді және жан-жақты қызмет атқара алатын жоғары деңгейдегі тілге айналды. Borland фирмасы Паскаль тілінің стандартын кеңейтіп Турбо Паскаль тілінің 6 версиясын өмірге әкелді. Оның соңғы Турбо Паскаль 7.0 версиясы – құрылымды программаларды жасақтауға жарамды әмбебап интегралдық ортасы бар, объект-бағдарлы және модулді программалау принциптерін пайдалана алатын, көптеген қуатты стандартты модулдері бар күрделі жүйе. Программалау процесінде MS DOS операциялық жүйесінің командаларын, компьютердің динамикалық жадын және рекурсивтік ішкі программаларды толық пайдалануға болатындығы, тілдің мүмкіндігінің зор екендігін дәлелдейді.

1.Фаронов В.В. Программирование на персональных ЭВМ В среде Турбо Паскаль- Москва 1991
2.Новичков В.С., Парфилова Н.И., Палькин А.Н., Паскаль. Москва 1994
3.Семашко Г.Л., Салтыков А.И. Программирование на языке Паскаль- Москва 1989
4.Шангин В.Ф., Поддубная Л.М., Программирование на языке Паскаль- Москва 1991
5.Гусева А.И., Учимся программировать Паскаль 7.0
6.Ж.А.Қараев ЭВМ және программалау элементтері- Алматы Рауан 1991
7.Балашкин И.И, Буров А.А-Новые возможности Турбо Паскаль 6.0 – Санк-Петербург 1992
8.Эуев Е.А., Язык программирование Турбо Паскаль 6.0 Москва 1992
9. Федеров А. Особенности программирования на Турбо Паскаль Киев 1994
10. Хершель Р. Турбо Паскаль Вологда 1991

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ 3
1. TURBO PASCAL ИНТЕГРАЛДЫҚ ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ 4
1.1 Паскаль программалау тілі 4
1.2 Трансляторлар 6
1.3 Pascal интегралдық программалау ортасын пайдалану 7
2.ФАЙЛ ТІПТІ МӘЛІМЕТТЕРДІ ПАСКАЛЬ ПРОГРАММАЛАРЫНДА ӨҢДЕУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ 8
2.1 Файл туралы жалпы түсінік 8
2.3 Файл типті мәліметтерді өңдеуде пайдаланатын функциялар мен
процедуралар 11
2.4 "Кітапхана" деректер қорының программасын әзірлеу 16
ҚОРЫТЫНДЫ 27
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 28

КІРІСПЕ

Бүгінде, дүние жүзінде болашақ программистердің көпшілігі тіл үйренуді
Паскаль тілінен бастайды. Себебі, ол логикасы қарапайым, құрылымдық
программалау принципіне негізделген, қиын есептердің программасын бөлшектеп
құруға мүмкіндік жасайтын, меңгеруге жеңіл, программа құрушыға да, оны
пайдаланушыға ыңғайлы тіл.
Паскаль тілін Швейцария ғалымы Никлаус Вирт 1971 жылы АЛГОЛ
алгоритмдік тілінің негізінде жасап шығарды. Тілдің атауы алғашқы есептеу
машинасын жасап шығарған француз математигі, әрі физигі Блез Паскалдің
құрметіне қойылған. Паскаль тілі әуелде программалау принциптерін
студенттерге оқытып, үйрету мақсатында жасақталғанмен, 20 жыл ішінде
үздіксіз даму үстінде болды. Оның соңғы нұсқалары икемді және жан-жақты
қызмет атқара алатын жоғары деңгейдегі тілге айналды. Borland фирмасы
Паскаль тілінің стандартын кеңейтіп Турбо Паскаль тілінің 6 версиясын
өмірге әкелді. Оның соңғы Турбо Паскаль 7.0 версиясы – құрылымды
программаларды жасақтауға жарамды әмбебап интегралдық ортасы бар, объект-
бағдарлы және модулді программалау принциптерін пайдалана алатын, көптеген
қуатты стандартты модулдері бар күрделі жүйе. Программалау процесінде MS
DOS операциялық жүйесінің командаларын, компьютердің динамикалық жадын және
рекурсивтік ішкі программаларды толық пайдалануға болатындығы, тілдің
мүмкіндігінің зор екендігін дәлелдейді.
Турбо Паскаль 7.0 ортасы негізінде 1996 жылдары Borland фирмасы Delphi
программалау жүйесін жасап шығарды. Жүйе пайдаланатын Object Pascal
программалау тілінде Турбо Паскалдің негізгі қағидалары сақталған. Жаңа
Class типін енгізу нәтижесінде ол өзгеше принциптер мен тәсілдермен
толықтырылған. Delphi жүйесін пайдаланып, әртүрлі мақсатта қолдануға
жарамды, бүгінгі талапқа сай, жоғары сапалы Windows жалғамаларын жасақтауға
әбден болады.
Менің курстық жұмысымның тақырыбы Кітапхана қоймасының деректер
қоры деп аталады. Бұл деректер қоры басқа да бағдарламалар секілді
паскаль тілінде жасалады .

1. TURBO PASCAL ИНТЕГРАЛДЫҚ ПРОГРАММАЛАУ ОРТАСЫ
1.1 Паскаль программалау тілі

Программалаудегенді біз бүгінгі күннің, ғылым мен техникадағы
прогресстің туындысы деп санаймыз. Бырақ ол дұрыс емес. XIX ғасырда алғашқы
есептеу программаларды құрудың қажеттілігі туындады. Бірнші болып осы
мәселені шешкен Ада Лавлейс болып саналады, ол Чарльз Бэббидждің есептеуіш
машинасында жұмыс істейтін программанықұрған. Ал бырақ нағыз программалау
тілдері әрине электрондық есептеуіш машиналар (ЭЕМ) ғасырында пацда болды.
Ең бірінші программалау тілі болып Short Code (1949) саналд. XXғ 50-
ші жылдарында пайда болған жоғары деңгейдегі программалау тілдері болып
ФОРТРАН, КОБОЛ және АЛГОЛ саналды. Фортран менКобол әлі күнге дейін
пайдаланылады , ал Алгол болса бірталай тілдердің ( олардың ішінде Паскаль
тілі де бар ) негізі болып табылады. Қазіргі уақытта программалау
тілдерінің санысаны бірнеше жүздіқұрайды. Осы тілдердің ішінде Паскаль
тілінің орнын келесі суреттен коруге болады.

1950

1960

1970

1980

1970ж. Программалау әлемінде кемінде екі маңызды оқиға болды,
олар: UNIX - операциялық жуйесініңжәне Паскаль атты жаңа программалауды
оқыту мақсатымен құрастырған Швейцариядағыжоғарғы политехникалық мектебінің
Информатика институтының директоры, профессор Никлаус Вирт ( 1968-1971 жж
). Жаңа программалау тіліне француз математигі, физигі және философы,
көрнекті ғалым Блез Паскаль ( 1623- 1662жж) есімі берілді.
Кейннен осы тілдің бірталай түрлері және толықтамалары пайда болды
. олардың ішінен кеңінен таралған BORLAND компаниясының Turbo Paskal –
пакеті. Программа құрастырудың сапасымен жылдамдығын арттыру үшін 80-ші
жылдардың ортасында Турбо Паскаль атты программалау жүйесі дүниеге келді.
Турбо деген сөз Borland International.Inc.(АҚШ) фирмасының сату таңбасының
бейнеленуі.
Сонымен қатар Turbo Paskal тілі компьютерлік графиканы пайдалануға,
дыбыспен жұмыс істеуге, жүйелік программалауға үлкен мүмкіндік береді.
Бұл тілдің программістер арасында кеңінен таралуына келесі себептер
болды:
1. Паскаль тілі озінің ікемді сипатталуына байланысты оқушылырдың
игеруіне өте оңай және жылдам.
2. Алгорітемдердегі концепцияны программалық құралдар мен
мүмкіншіліктерін усынады.
3. Программада пайдаланатын айнымылылырдың алдынала сипатталуы,
программа орындалмай түрып компиляция кезеңінде оның үйлесімділігін тексеру
т.с.с. Паскаль-программаларының қасиеттері программаға деген сенімділікті
арттырыды.
4. Паскальде қарапайым және икемді басқару құрылымдарының пайдалануы
мынылырға бөлініеді: сызықтық, тармақталу, қайталану.
Паскаль тілін құрушы Н . Вирттің айтуы бойнша: Паскаль тілінің
тәжірибелік пайдалануы оның құндылығын әйгі етіп көрсетті: - бұл тілде
программа түзудің өте оңай екендікін; программаның жұмысын жөнге салудағы
икемділігін; көпдеген тәжрібелік мәселелердің шешімін тиімді жолдармен табу
үшін ұсынылатын Паскаль тілінің технологияларын, т.с.с.... Бұл тілді
Н.Вирт біріншіден – программалауға жүйелік бапты енгізіп, автоматты түрде
программа менмәліметтердің бірлігін тексеру мақсатымен құрды, екіншіден –
жаңа компьютерлік мәдениетті игерудегі оқу қуралы ретінде.
Паскаль тілінің маңызды ерекшелігі болып бұл тілдегі оператор мен
орперандтың бір-бірімен байланысы, яғни кез келген оператор тек белгілі бір
операнндтар тобына қарасты болады. Бұл жерде операндтар деп операторлар
арқалы түрлі оұдеуге түсетін бастапқы мәліметтерді айтамыз. Осының жалғасы
– Паскаль тіліндегі мәліметтермен айнымалылардың типтеліну концепциясы
болады. Типтеліну концепциясының мағнасы неде? Көптеген программалау
тілдерінде операторлардың әрекеттеріне байланысты барлық бастапқы
мәліметтер бірнеше классқа немесе типтерге бөлінеді. Сондықтан тілдің
барлық операторлары да өздеріне тән типті мәліметтермен жұмыс атқара алатын
болады. Сонымен операторлар тобы мен операндтар тобы бір-бірімен нық
байланысты болатын тіл элементтерін құрайды.

1.2 Трансляторлар

Паскаль тілінде азылған программа компьютерге түсініксіз
болғандықтан, оны машина тіліне аудару керек болады.Программалау тілінен
машина кодтарына аудару процесі трансляция деп аталады, ал аудару арнай
трансляторлар деп аталатын программалар арқылы орындалады.
Интерпретатор- деп берілген программаның әр операторын өңдеп,
орындайтын трансляторды айтады.
Компилятор – берілген программаны толығымен машина тіліндегі
модульге айналдырып, оны компьютердің жадына жазып барып орындайды.
Ассемблерлер – автокодтар тілінде жазылған программаны машина
тіліне түрлендіреді.
Кез-келген транслятор келесі мәселелерді қарастырады:
1. Трансляция жасалып жатқан программаның синтаксистік қателерін
тексереді, талдайды;
2. Объекттік немесе қарапайым деп аталатын, компьютерге түсінікті болатын
программаны жасайды;
3. Компьютерлік жадының тиімді пайдалануын қадағалап байқайды
программаның әр үзіндісіне, айнымалыларға, түрақтыларға, массивтерге
және де басқа объектілерге өздеріне тән болатын жадының бөліктерін
белгілейді

1.3 Pascal интегралдық программалау ортасын пайдалану

Паскаль тілінде программа құрастыру келесі кездерден тұрады:
программаның текісті енгізу және оны редакциялау, программаны
трансляциялау, программаны орындаудағы кемшілігін түзету.
Әр кезеңде орындалатын әрекеттерге сай арнайы құралдар қолданылады,
мысалға программаның текісті енгізу және оны редакциялауға-текстер
редакторы, программаны трансляциялауға – компилятор, компьютер орындайтын
программалық модульды құрастыратын – үйлестіруші, программаның орындалуын
жөнге салуда – түзетуші.
Турбо Паскаль программалау жүйесі интегралды (integration – бөлек-
бөлек элементтерді біріктіру) Программалау орта деп аталады, өйткені ол
бұрын әр қайсысы өз бетінше бөлек жұмыс атқаратын құралдардың (текістік
редактор, компилятор, үйлестіруші т.с.с) мүмкіншіліктерін біріктіріп,
программистерге тамаша сервистік мүмкіншіліктерді үсынады.
Турбо Паскаль 6.0 және 7.0 интегрелдық программалау ортасы келесі
қолайлы ерекше мүмкіншіліктері бар:
1. Экранға бірінің үстінен бірі қабатталып ашылатын көптеген терезелерді
пайдалану;
2. Менюді, диалогтық терезелерді, компьютерлік тышқанды қолдану;
3. Көп файлды редактор (көлемі 1 Мбайтқа дейін болатын файлдарды
редакциялауға мүмкіншілігі бар);
4. Программаның орындалуын жөнгі салуда кеңейтілген мүмкіншіліктер
береді.

2.ФАЙЛ ТІПТІ МӘЛІМЕТТЕРДІ ПАСКАЛЬ ПРОГРАММАЛАРЫНДА ӨҢДЕУ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ

2.1 Файл туралы жалпы түсінік

Ұзақ мерзімге сақтауға арналған және көлемі үлкен болатын мәліметтер,
сыртқы сақтау құрылымдарында файл түрінде орналасқан ұнамды болып табылады.
Дамыған программалау тілдерінде қойлатын талаптардың бірі – ол
мәліметтердің сақталуын сыртқы құрылымдарда ыңғайлы ұймдастыру және сол
информацияны программалауда тиімді пайдалануға мүмкіншілік беретін
құралдарының болуы. Бұл мәселені шешуде Паскаль тілінде файл типті арнайы
объект қарастырылады. Информациялық технологиялар әлемінде файл түсінігі
кеңінен таралған және оған көптеген анықтамалар беріледі, бірақ осы тарауда
қарастырылатын материалдарға байланысты файлға тағы да бір анықтама
берейік. Файл дегеніміз – сыртқы сақтау құрылымдарында белгілі бір атпен
аталып, жазылатын мәліметтер жиыны.
1. Біріншіден, файл оны құрған программа жұмысын аяқтағаннан кейін де
сақталып қалады, сондықтан бір файлды көптеген мысалдарды шешу үшін
пайдалануға болады;
2. Екіншіден, файлға жазылған мәліметтер бірнеше программада
пайдаланады;
3. Үшіншіден, өңделетін мәліметтер тым көп болған жағдайда олардың бәрін
компьютердің жедел жадына орналастыруға мүмкіндік болмайды.
Берілген мәліметтер де, нәтіжелер де, программаның өзі де файл болуы
мүмкін екендігі белгілі.Жоғарыда аталғандай программалау тәжрибесінде
мәліметтердің сыртқы құрылымдары ұйымдастырылуы жарамды болып табылды.
Алдынғы тарауларда қарастырылған мысалдарда берілген мәліметтер клавиятура
арқалы машина жадына немесе өңдеуге тусетін, ал нәтиже дисплей экранына
шығарылатын, яғни берілген шамалар да, нәтижелер де бөлек сыртқы файлдарда
сақталынбайды.
Көп жағдайларда программаның орындалуын қайталағанда (әсіресе оның
жұмысын жөнге салу кезеңінде) берілген мәліметтерді қайта-қайта енгізуге
тура келеді. Сондықтан енгізілерін мәліметтерді сыртқы файл түрінде
ұймдастырылуын жөн санаймыз.
Мәліметтерді сақтау үшін арналған сыртқы файл және осы файлдардағы
мәліметтерді өңдеу – программалау тәжрибесінде тиімді құрал болып табылады.

Файл кемінде үш мініездемелік ерекшелігі бар болады, біріншіден кез
келген файлдың атауы бар, сондықтан программа бірнеше файлдармен бір
мезетте жұмыс атқара береді. Екіншіден – файл компоненттері бір типті
болады. Бұл компоненттері Паскаль тілінде рұқсат етілген файл типінен басқа
кезкелген типтерінің бірі болуы мүмкін. Мысалы, жазбалар файлын немесе
жолда файлын құруға болады, бырақ файлдардан тұратын файлдар құруға
болмайды. Үшіншіден файл көлеміне арнайы шектеу қойлмайды, тек компьютер
жадның немесе сыртқы сақтауыш құрылымдарының көлемдерімен ғана шектеледі.
Турбо Паскаль компиляторы файлдарды текістік ( type TEXT), типтелінген
(File of type) және типі жоқ (FILE) файл деп ажратамыз. Паскаль тілінде
программалауда FILE типі жазба RECORD типінің қорытындылауы немесе жалғасы
деп атайды. Әр файлға өзінше файлдық айнымалы меншіктелінеді. Бұл айнымалы
арқылыпрограммамен сыртқы құрылым бір бірімен байланысады.

2.2 Программада құрылымды файлдық типті сипаттау

Файл компоненттерін қарастырудың үш жолы бар: компоненттерін біртендеп
қарастыру, белгілі бір компонентіне тікелей шығу, компоненттерге реті
арқалы өту. Әрбір уақытта файлдың бір компоненті ғана іске қосылады.Файлдың
компоненттер саны сипаттауда анықталмайды. Файлдың соңғы екі түрінде
файлдан керекті мәліметтерді іздеуді белгілі адресі бойнша орындайды. Біз
файлдардың компоненттерінің біртіндеп қарастырылатын жолына толығрақ
тоқталамыз.
Файл – деп бір типті компоненттер тізбегінен тұратын жүйелі типті
мәліметті айтадыны белгілі. Көптеген жағдайларда файлдар жазбалардан немесе
жолдардан құрылады. Файлдық типті сипаттау File of қызметші сөзімен
басталып, сонан соң файлға қандай мәліметтер кіретінін анықтайтын,
компоненттерінің типі көрсетіледі.
Жазылуының жалпы түрі.
Type
типтің аты =file ofкомпоненттердің типі
Var
идентификатор:типтің аты;
Var идентификаторлар:file ofкомпоненттердің типі;
Мысал.
Type fi=file of integer;
Fch = file of char;
Fio = array [1 ... .n] of real;
Var
a,b,c:fi;
x: file of real;
y: fch;
z: file of fio:
Көптеген жағдайларда файлдың компоненттерін жазбалар құрайды, мысалы:
Type
SS = file of char;
Person=Record
Name: string [20];
Adress: string[25];
Sex: (man, women)1;
Day: 1...31;
Month: 1...12;
End;
Var
[F1], F2: SS;
Table: file of string [50];
Data Base: file of person;
Input Data: file of real;
Файлды массив немесе жазба сияқты айнымалы ретінде де қарастыруға
болады, әріне ол айнымалы алдын ала жариялануы тиіс,мысал:
Var
Fnum: file of integer;
Price: file of real;
Spicok: file of record
Name : string;
Number; integer;
Year Post: integer
End;
Жазбалардан тұратын файлды жоғарыда көрсетілгендей сипаттау файлдың
әр жазбасының мәнін қабылдауға қәжетті айнымалыны жазба етіп қайта
сипаттауды талап етеді. Сондықтан жазба файлдарын былайша сипаттау көрнекті
де тиімді:
Type Group = Record
R:integer;
FIO:string[20];
T:real;
End;
Var
F student: file of Grup;
Student: Grup;
Мұндағы Fstudent студенттер туралы мәліметтер жазылатын Файл, ал
Student Файлдың жеке компонентін пайдалану мүмкіндігін беретін жазба.
Фал сыртқы сақтау құрылымы магниттік дискіде сақталады да,
қажетінше компьютердің жедел жадына шақырылады. Файлдың компоненттеріне өту
файлдың көрсеткіші (буферлік айнымалы) арқалы жузеге асырылады. Ә оқу
немесе жазу нәтижесінде көрсеткіш келесі компонентке жылжиды. Буферлік
айнымалыны өрнектерде операнд есебінде қолдануға болмайд. Сол себептен оқу,
жазу процедураларында буферлік айнымалының мәні файлдың компоненті типтес
басқа айнымалыға меншіктеледі.
Файлды массывтермен салыстырып, келесі ерекшеліктерін атауға болады:
1. Файлдардың ұзындығы,яғни элементтерініңсаны алдын ала белгіленбейді:
2. Файл элементінің орны массивтегі сияқты индекіспен анықталмайды (файл
элементін белгілейтін файл элементінің көрсеткіші болады);
3. Файлдыңәрэлементіне жолығуүшін алдндағыэлементтерін немесе іріктеу
керек.
Файлдық типтіңнемесе файлдық типті айнымалысының берілу үлгілері:
аты =File of типі;
Немесе:
аты =Text;
Немесе:
аты =File;
Бұл жерде аты - файл типтес айнымалы;
File of – қызметші сөздер (файл ішінен)
Text- текістік файл аты;
типі - Турбо Паскаль тілінде рұқсат етілген кез-келген тип.
Турбо Паскаль тілінде мәліметтерді өңдеуге арналған арнайы
операциялар жоқ, оның орнына жүйелік модульдерде жинақталған бірқатар
процедуралар мен функциялар қолданылады. Файлдардың бірнеше түрі
болғандықтан стандарттық енгізу-шығару процедуралары файлдардың нақты
типтермен байланысты болады. Бұл жерде тағы да еске салатын жай – ол
мәліметтер типі және оларды оңдеуге арналған оператор деген ұғымдардың бір
біріне сай болуы.

2.3 Файл типті мәліметтерді өңдеуде пайдаланатын функциялар мен
процедуралар

Кез-келген Паскаль программасында белгілі болып саналатын екі
стандарттық идентификатор ба. Олар Input, Output – текістік файлдардың
уәкілі болып саналады. Input–Файлдық айнымалысы клавиатурамен, ал Output-
дисплей экранымен байланысты.
Файлды ұйымдастыру. Турбо Паскаль файлдармен жұмыс атқаруда
пайдаланатын процедуралар мен функцияларкелесі операцияларды орындауда
қолданылады:
1. Бастаушы және аяқтаушы операциялар;
2. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.