«Гендер» ұғымы
Жоспар:
1.«Гендер» ұғымының анықтамасы.
2.Гендерлік теңсіздік.
3.Әйелдер жағдайында ислам дінінің ықпалы.
1.«Гендер» ұғымының анықтамасы.
2.Гендерлік теңсіздік.
3.Әйелдер жағдайында ислам дінінің ықпалы.
Ағылшын тілінен аударғанда гендер «тек» деген мағынаны білдіреді. Американдық сөздікте оның тағы бір мағынасын табуға болады, мұнда гендер термині қай топқа, тапқа санатқа жататындығын көрсететін қатынас көрінісі. Басқаша айтқанда, гендер бір нысан мен бұрыннан белгілі басқа заттың қатынасын білдіреді.
Яғни, гендер тап ішіндегі бір нысанға не индивидке сол тап ішіндегі ұстанымды, сондай-ақ қалыптасқан таптардың басқаларға қатысты ұстанымын белгілейді және бекітеді. Гендер дегеніміз- әлеуметтік қатынас (биологиялық жыныс емес); немесе әрбір жеке тұлғаның арнайы әлеуметтік қатынастар терминіндегі көзқарасы. Гендерлік қатынастар - биологиялық жынысқа қарағанда қандай да бір жыныстық-рөлдік мінез-құлық тәрбиесінің нәтижесі болып табылатын, арнайы мәдениетке жататын әлеуметтік жыныспен (гендермен) байланысты қатынастар. Дамудың гуманистік бағыты гендерлік қатынастарды есепке алуды талап етеді. Тұрақты даму мәдениетін қалыптастыру, қоғамды адамға бағыттау, әлеуметтік-табиғи қатынастарды үйлестіру және әйелдер мен ерлер арасындағы қатынастар маңызды әлеуметтік өзгерістерді талап етеді. Ол өркениет даму барысында тарихи қалыптасқан патриархалдық құндылықтардағы еркек пен әйел бастауларының өзара қағажу көрсетуін бейтараптандырып, өзгертуге әкеліп соқтырады. Өмір негіздерін қайта құру - тек әйелдердің ғана емес, сонымен қатар, ерлердің де жағдайларын өзгертуге негізделу, яғни, "әйел бастауы" мәдениетіне қайтып оралу, оныңөмір қиындықтарымен күресу және өз ісін таңдау, оны одан әрі тұрақты дамыту үшін жағдайдың туғызылуы, отбасындағы статустың көтерілуі және әйел мен еркектің әлеуметтік рөлін қайта қарау сияқты басқа да әлеуметтікқорғауға сүйенетін матрицентризм принциптеріне бағытталуы маңызды болып отыр. Гендерлік сәйкестік - өзін ер мінезділік пен әйелдік қасиеттердің мәдени анықтамаларымен байланысты сезіну. Ұғым тек субъективті тәжірибе шегінен тыс тіршілік етпейді және «Мен» және басқалардың өзара әрекет етуі процесінде пайда бола отырып, ерлер және әйелдер қасиеттерінің психологиялық интерориозациясы ретінде қызмет етеді. Гендерлік оппозиция - жыныстық негізде қалыптасқан ер, әйел бастауларын бинарлық қатынастарда қарастыру түрі. Әлемде қалыптасқан бірінші мәдени ажыратушылық Гендерлік оппозициядан басталады. Ксенофонтмұны: "Құдай о бастан жыныстарды бөліп жаратты: әйелді бала туу мен үй шаруашылығына, еркекті - нан табуға" деп түсіндіреді. Гендерлік оппозиция табиғи құбылыстарға да қатысты таралған: қытайлық инь және ян бастамалары, көптеген нанымдардағы Айды, Суды, Жерді - әйелдік, ал Күнді, Отты, Жылуды еркектік бастаулар деп есептейді. Еркектік факторлар белсенді, еркін, ырықты деп саналса, әйелдер - енжар, қабылдаушы материяға теңелген. Үнділік ежелгі дін - тан тризмде, керісінше, белсенділік әйелдік бастамаларға тән. Қазіргі кездеГендерлік оппозиция мәселесі феминистік қозғалыстарға байланысты қойылып жүр. Жаңа феминизм осыған дейін үстемдік етіп келген "патриархалдық" мәдениетті, Қүдай-Логостың еркектік билігін тұтасқан адамзат билігімен және Ана-Материяның құндылықтары- мен алмастыру керек дейді. Феминистік қозғалыс әйелді объект ретінде алуға қарсы шығады. Қазіргі көптеген Гендерлік оппозиция негізделген теорияларда әйелдер туралы Фрейдтің "кастрация комплексі" деген ілімі бекерге шығарылады. Жалпы алғанда, Гендерлік оппозиция қазіргі саяси өмірдің күрделі әрі өзекті мәселесіне айналып отыр. Гендерлік зерттеу - бір мәдениет аясында жыныстық айырмашылықтары бар адамдардың, яғни әйелдер мен ерлердің мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу.[1] Белгілі бір мәдени ортадағы құбылыстарға әйелдер мен ер кісілердің қарым-қатынасы әртүрлі болуы мүмкін. Гендерлік идеология - гендерлік айырмашылықтар мен гендерлік стратификацияның әлеуметтік қолдау табуына әсер ететін идеялар жүйесі, соның ішінде табиғи ерекшеліктер немесе тылсым көзқарас тұрғысынан да. Гендерлік рөл - қоршаған адамдардың ұғымдарынан шығатын әлеуметтік үміттер. Кейбір адамдардың ойынша, ерлер мен әйелдердің идеялары қарама-қайшы болып табылады және кейбір қоғамдарда рөлдік мінез-құлықтар полюстерге бөлінген болуы мүмкін: енжарлық - әйелдердің рөлі, ал белсенділік - еркектің рөлі. Гендерлік рөлдерге байланысты әлеуметтік рөлдердің алғышарттары енбектің жыныстық ерлер және әйелдер еңбегі болып белінуінде ерекше көрініс табады.
Яғни, гендер тап ішіндегі бір нысанға не индивидке сол тап ішіндегі ұстанымды, сондай-ақ қалыптасқан таптардың басқаларға қатысты ұстанымын белгілейді және бекітеді. Гендер дегеніміз- әлеуметтік қатынас (биологиялық жыныс емес); немесе әрбір жеке тұлғаның арнайы әлеуметтік қатынастар терминіндегі көзқарасы. Гендерлік қатынастар - биологиялық жынысқа қарағанда қандай да бір жыныстық-рөлдік мінез-құлық тәрбиесінің нәтижесі болып табылатын, арнайы мәдениетке жататын әлеуметтік жыныспен (гендермен) байланысты қатынастар. Дамудың гуманистік бағыты гендерлік қатынастарды есепке алуды талап етеді. Тұрақты даму мәдениетін қалыптастыру, қоғамды адамға бағыттау, әлеуметтік-табиғи қатынастарды үйлестіру және әйелдер мен ерлер арасындағы қатынастар маңызды әлеуметтік өзгерістерді талап етеді. Ол өркениет даму барысында тарихи қалыптасқан патриархалдық құндылықтардағы еркек пен әйел бастауларының өзара қағажу көрсетуін бейтараптандырып, өзгертуге әкеліп соқтырады. Өмір негіздерін қайта құру - тек әйелдердің ғана емес, сонымен қатар, ерлердің де жағдайларын өзгертуге негізделу, яғни, "әйел бастауы" мәдениетіне қайтып оралу, оныңөмір қиындықтарымен күресу және өз ісін таңдау, оны одан әрі тұрақты дамыту үшін жағдайдың туғызылуы, отбасындағы статустың көтерілуі және әйел мен еркектің әлеуметтік рөлін қайта қарау сияқты басқа да әлеуметтікқорғауға сүйенетін матрицентризм принциптеріне бағытталуы маңызды болып отыр. Гендерлік сәйкестік - өзін ер мінезділік пен әйелдік қасиеттердің мәдени анықтамаларымен байланысты сезіну. Ұғым тек субъективті тәжірибе шегінен тыс тіршілік етпейді және «Мен» және басқалардың өзара әрекет етуі процесінде пайда бола отырып, ерлер және әйелдер қасиеттерінің психологиялық интерориозациясы ретінде қызмет етеді. Гендерлік оппозиция - жыныстық негізде қалыптасқан ер, әйел бастауларын бинарлық қатынастарда қарастыру түрі. Әлемде қалыптасқан бірінші мәдени ажыратушылық Гендерлік оппозициядан басталады. Ксенофонтмұны: "Құдай о бастан жыныстарды бөліп жаратты: әйелді бала туу мен үй шаруашылығына, еркекті - нан табуға" деп түсіндіреді. Гендерлік оппозиция табиғи құбылыстарға да қатысты таралған: қытайлық инь және ян бастамалары, көптеген нанымдардағы Айды, Суды, Жерді - әйелдік, ал Күнді, Отты, Жылуды еркектік бастаулар деп есептейді. Еркектік факторлар белсенді, еркін, ырықты деп саналса, әйелдер - енжар, қабылдаушы материяға теңелген. Үнділік ежелгі дін - тан тризмде, керісінше, белсенділік әйелдік бастамаларға тән. Қазіргі кездеГендерлік оппозиция мәселесі феминистік қозғалыстарға байланысты қойылып жүр. Жаңа феминизм осыған дейін үстемдік етіп келген "патриархалдық" мәдениетті, Қүдай-Логостың еркектік билігін тұтасқан адамзат билігімен және Ана-Материяның құндылықтары- мен алмастыру керек дейді. Феминистік қозғалыс әйелді объект ретінде алуға қарсы шығады. Қазіргі көптеген Гендерлік оппозиция негізделген теорияларда әйелдер туралы Фрейдтің "кастрация комплексі" деген ілімі бекерге шығарылады. Жалпы алғанда, Гендерлік оппозиция қазіргі саяси өмірдің күрделі әрі өзекті мәселесіне айналып отыр. Гендерлік зерттеу - бір мәдениет аясында жыныстық айырмашылықтары бар адамдардың, яғни әйелдер мен ерлердің мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу.[1] Белгілі бір мәдени ортадағы құбылыстарға әйелдер мен ер кісілердің қарым-қатынасы әртүрлі болуы мүмкін. Гендерлік идеология - гендерлік айырмашылықтар мен гендерлік стратификацияның әлеуметтік қолдау табуына әсер ететін идеялар жүйесі, соның ішінде табиғи ерекшеліктер немесе тылсым көзқарас тұрғысынан да. Гендерлік рөл - қоршаған адамдардың ұғымдарынан шығатын әлеуметтік үміттер. Кейбір адамдардың ойынша, ерлер мен әйелдердің идеялары қарама-қайшы болып табылады және кейбір қоғамдарда рөлдік мінез-құлықтар полюстерге бөлінген болуы мүмкін: енжарлық - әйелдердің рөлі, ал белсенділік - еркектің рөлі. Гендерлік рөлдерге байланысты әлеуметтік рөлдердің алғышарттары енбектің жыныстық ерлер және әйелдер еңбегі болып белінуінде ерекше көрініс табады.
Пайдаланған әдебиет
1.↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
2. ↑ Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
3.Jump up↑ Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
1.↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
2. ↑ Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
3.Jump up↑ Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007. — 344 бет. ISBN 9965-822-10-7
Жоспар:
1.Гендер ұғымының анықтамасы.
2.Гендерлік теңсіздік.
3.Әйелдер жағдайында ислам дінінің ықпалы.
Ағылшын тілінен аударғанда гендер тек деген мағынаны білдіреді. Американдық сөздікте оның тағы бір мағынасын табуға болады, мұнда гендер термині қай топқа, тапқа санатқа жататындығын көрсететін қатынас көрінісі. Басқаша айтқанда, гендер бір нысан мен бұрыннан белгілі басқа заттың қатынасын білдіреді.
Яғни, гендер тап ішіндегі бір нысанға не индивидке сол тап ішіндегі ұстанымды, сондай-ақ қалыптасқан таптардың басқаларға қатысты ұстанымын белгілейді және бекітеді. Гендер дегеніміз- әлеуметтік қатынас (биологиялық жыныс емес); немесе әрбір жеке тұлғаның арнайы әлеуметтік қатынастар терминіндегі көзқарасы. Гендерлік қатынастар - биологиялық жынысқа қарағанда қандай да бір жыныстық-рөлдік мінез-құлық тәрбиесінің нәтижесі болып табылатын, арнайы мәдениетке жататын әлеуметтік жыныспен (гендермен) байланысты қатынастар. Дамудың гуманистік бағыты гендерлік қатынастарды есепке алуды талап етеді. Тұрақты даму мәдениетін қалыптастыру, қоғамды адамға бағыттау, әлеуметтік-табиғи қатынастарды үйлестіру және әйелдер мен ерлер арасындағы қатынастар маңызды әлеуметтік өзгерістерді талап етеді. Ол өркениет даму барысында тарихи қалыптасқан патриархалдық құндылықтардағы еркек пен әйел бастауларының өзара қағажу көрсетуін бейтараптандырып, өзгертуге әкеліп соқтырады. Өмір негіздерін қайта құру - тек әйелдердің ғана емес, сонымен қатар, ерлердің де жағдайларын өзгертуге негізделу, яғни, "әйел бастауы" мәдениетіне қайтып оралу, оныңөмір қиындықтарымен күресу және өз ісін таңдау, оны одан әрі тұрақты дамыту үшін жағдайдың туғызылуы, отбасындағы статустың көтерілуі және әйел мен еркектің әлеуметтік рөлін қайта қарау сияқты басқа да әлеуметтікқорғауға сүйенетін матрицентризм принциптеріне бағытталуы маңызды болып отыр. Гендерлік сәйкестік - өзін ер мінезділік пен әйелдік қасиеттердің мәдени анықтамаларымен байланысты сезіну. Ұғым тек субъективті тәжірибе шегінен тыс тіршілік етпейді және Мен және басқалардың өзара әрекет етуі процесінде пайда бола отырып, ерлер және әйелдер қасиеттерінің психологиялық интерориозациясы ретінде қызмет етеді. Гендерлік оппозиция - жыныстық негізде қалыптасқан ер, әйел бастауларын бинарлық қатынастарда қарастыру түрі. Әлемде қалыптасқан бірінші мәдени ажыратушылық Гендерлік оппозициядан басталады. Ксенофонтмұны: "Құдай о бастан жыныстарды бөліп жаратты: әйелді бала туу мен үй шаруашылығына, еркекті - нан табуға" деп түсіндіреді. Гендерлік оппозиция табиғи құбылыстарға да қатысты таралған: қытайлық инь және ян бастамалары, көптеген нанымдардағы Айды, Суды, Жерді - әйелдік, ал Күнді, Отты, Жылуды еркектік бастаулар деп есептейді. Еркектік факторлар белсенді, еркін, ырықты деп саналса, әйелдер - енжар, қабылдаушы материяға теңелген. Үнділік ежелгі дін - тан тризмде, керісінше, белсенділік әйелдік бастамаларға тән. Қазіргі кездеГендерлік оппозиция мәселесі феминистік қозғалыстарға байланысты қойылып жүр. Жаңа феминизм осыған дейін үстемдік етіп келген "патриархалдық" мәдениетті, Қүдай-Логостың еркектік билігін тұтасқан адамзат билігімен және Ана-Материяның құндылықтары- мен алмастыру керек дейді. Феминистік қозғалыс әйелді объект ретінде алуға қарсы шығады. Қазіргі көптеген Гендерлік оппозиция негізделген теорияларда әйелдер туралы Фрейдтің "кастрация комплексі" деген ілімі бекерге шығарылады. Жалпы алғанда, Гендерлік оппозиция қазіргі саяси өмірдің күрделі әрі өзекті мәселесіне айналып отыр. Гендерлік зерттеу - бір мәдениет аясында жыныстық айырмашылықтары бар адамдардың, яғни әйелдер мен ерлердің мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу.[[1]] Белгілі бір мәдени ортадағы құбылыстарға әйелдер мен ер кісілердің қарым-қатынасы әртүрлі болуы мүмкін. Гендерлік идеология - гендерлік айырмашылықтар мен гендерлік стратификацияның әлеуметтік қолдау табуына әсер ететін идеялар жүйесі, соның ішінде табиғи ерекшеліктер немесе тылсым көзқарас тұрғысынан да. Гендерлік рөл - қоршаған адамдардың ұғымдарынан шығатын әлеуметтік үміттер. Кейбір адамдардың ойынша, ерлер мен әйелдердің идеялары қарама-қайшы болып табылады және кейбір қоғамдарда рөлдік мінез-құлықтар полюстерге бөлінген болуы мүмкін: енжарлық - әйелдердің рөлі, ал белсенділік - еркектің рөлі. Гендерлік рөлдерге байланысты әлеуметтік рөлдердің алғышарттары енбектің жыныстық ерлер және әйелдер еңбегі болып белінуінде ерекше көрініс табады. Гендерлік стратификация - гендер әлеуметтік стратификацияның негізі болатын, ал қабылданған гендераралық ерекшеліктер - жүйелік бағаланатын және бағаланған үрдіс. Мұндай стратификация жиі бұрмаланды және ол әлеуметтік-таптық немесе этникалық стратификацияға бағындырылды. Бірақ оның әйел жынысты адамдар ерлерге қарағанда төмен бағаланады және марапатталатындығын бейнелейтін жүйе ретіндегі мағынасы феминизмніңықпалындағы әлеуметтанушылармен бөлініп, көрсетіледі. Феминистік әлеуметтанушылар, мысалы, әйелдердің қазіргі және тарихи қаналуын мағыналандыру мен талдау үшін патриархат ұғымын енгізді.
Гендер түсінігін дүниеге әкелген әлеуметтік ақиқат және шындық.Егер кең мағынада гендер туралы айтар болсақ, бұл терминге күрделі жүйе енеді, бұл мағынада аталған термин әйелдер мен ерлер мінез-құлқының әр түрлі смпаттамасының, өмір сүру стилі мен ойлауын, нормалары мен өмірлік мақсаттарын және т.б. бейнесінің тұтас жүйесін ашып көрсететін жыныстың әлеуметтік мәдени құрылымын білдіреді.Социологияда гендер мәселесі әр түрлі тұрғыда қарастырылады, жыныстың биологиялық және әлеуметтік санат ретіндегі зерттеу мәніне әсері мәселесіне айрықша назар аударылады. Егер қандай да бір ерекшелікті айқындау мүмкін болса, онда оны гендерлік топтар арасындағы айырмашылықтардың нәтижесі деп санайды. Ислам діні отбасының бұзылмауына ерекше мән береді, шаңырақ шайқалмауын көздейді. Сондыќтан шариғат заңында неке мәселесі ерекше орын алады. Өйткені кішкентай сол отбасынан қоғам құрылады.Мұсылман діні келгенге дейін Араб түбегіндегі жұрттар әйел баласын аса қадірлей қоймаған.Қараңғылық, зұлымдық пен қатігездік билеген қоғамда әйел атаулы қорланып, базарларда бейне бір заттай саудаланып, зинақорлық ашықтан - ашық жасалатын.Ислам діні ерлер мен әйелдерді теңестіріп, бірдей құқық берді. Әйелдер еркін дем алып, өзінің қасиетті борышы аналық парыздарын еркін атқаруға мүмкіндік алды. Ислам әйелдерге құрметпен қарауға үндеді.Ислам діні отбасының бұзылмауына ерекше мән береді, шаңырақ шайқалмауын көздейді. Сондыќтан шариғат заңында неке мәселесі ерекше орын алады.Адам қоғамы бірте - бірте қалыптасып, үнемі даму үстінде. Қоғам даму барысында тұрақты өзгеріп және бейімделу қасиеттері жетіліп тұрады. Кең философиялық мағынада адамдардың бірлесіп әрекет етіп қалыптасқан кез келген тарихи жиынтығының нысанын қоғам деп атайды.
Алғаш рет гендер терминін 1968 жылы Роберт Столлер қолданған болатын. Ол әлеуметтануда биологиялық жыныс пен әлеуметтік жыныс ұғымдарын бөліп көрсетті. Кешірек Лорвер Джуди өзінің Жыныс әлеуметтік категория ретінде еңбегінде гендер ұғымдарын мүмкін 5 түрлі позицияда көрсетеді. Ал гендерлік социлогияның зерттеушілеріне келсек, олар: Гедокян, Сандра Бенг, Экклз, Коннел, Фарелл, Вандер, Купвер,Манн, Мастерс, Джонсон.Егер кең мағынада гендер туралы айтар болсақ, бұл терминге күрделі жүйе енеді, бұл мағынада аталған термин әйелдер мен ерлер мінез-құлқының әр түрлі смпаттамасының, өмір сүру стилі мен ойлауын, нормалары мен өмірлік мақсаттарын және т.б. бейнесінің тұтас жүйесін ашып көрсететін жыныстың әлеуметтік мәдени құрылымын білдіреді.Гендер тұжырымдамасының негізгі идеясы айырмашылықтарды жойып, теңдікті қалыптастыруға бағытталмайды, ол өз жынысының төбесі мен қабырғасы шеңберінде жеке тұлғаның дамуын шектейтін кедергілерді жоюға бағытталған.Гендер түсінігін дүниеге әкелген әлеуметтік ақиқат шындық. Әйел мен еркектің табиғи айырмашылығы болғандықтан, оларға жынысына қарай әр түрлі әлеуметтік рөлдер мен ерекшеліктерді бөлетін болған. Гендерлік айырмашылықтар бейтарап қалмайды, сондықтан әлеуметтік жіктелуге әсер етеді. Барлық қоғамдарда әйелдер еркектерден өзінің әлеуметтік жағдайы бойынша төменірек орын алады. Барлық мәдениеттерде әйел баланы тәрбиелеуге және үй жұмысын жүргізуге жауапты, ал еркектер отбасын материалды қамтамасыз етуге тиісті екені жүктеледі.Гендерлік теңдік дегеніміз ол - екі жақты теңдікті көздейді. Яғни, бұл ер мен әйелдің теңдігі. Ер мен әйелдің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктері. Ешкім де ешкімге басымдық көрсетпейді, барлық адам тең құқылы.Гендер - тек бойынша жыныстық айырмашылықты көрсететін ұғым. Гендер еркектер мен әйелдердің арасындағы психологиялық, әлеуметтік және мәдени айырмашылықтарды сипаттайды. Әлеуметтік - мәдени сындар әйелдер мен еркектердің рөлдеріндегі айырмашылықтар мен солардың арасындағы қатынастарды білдіреді, бұлар белгілі бір уақытта нақты жағрапиялық орын алатын қоғамда пайда болған. Жыныс түсінігі адамдардың анатомиялық - физиологиялық ерекшеліктерін анықтайды, солардың негізінде адамдар әйелдер мен еркектер деп бөлінеді. Жыныс пен гендер арасындағы айырмашылықтың табиғаты таза биологиялық емес. Қаншалықты әйелдер мен еркетердің мінез - құлқының айырмашылықтарына гендер мен жыныс әсер ететіні гендерлік зерттеулерде қаралады. Мінез - құлықтың жыныстық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1.Гендер ұғымының анықтамасы.
2.Гендерлік теңсіздік.
3.Әйелдер жағдайында ислам дінінің ықпалы.
Ағылшын тілінен аударғанда гендер тек деген мағынаны білдіреді. Американдық сөздікте оның тағы бір мағынасын табуға болады, мұнда гендер термині қай топқа, тапқа санатқа жататындығын көрсететін қатынас көрінісі. Басқаша айтқанда, гендер бір нысан мен бұрыннан белгілі басқа заттың қатынасын білдіреді.
Яғни, гендер тап ішіндегі бір нысанға не индивидке сол тап ішіндегі ұстанымды, сондай-ақ қалыптасқан таптардың басқаларға қатысты ұстанымын белгілейді және бекітеді. Гендер дегеніміз- әлеуметтік қатынас (биологиялық жыныс емес); немесе әрбір жеке тұлғаның арнайы әлеуметтік қатынастар терминіндегі көзқарасы. Гендерлік қатынастар - биологиялық жынысқа қарағанда қандай да бір жыныстық-рөлдік мінез-құлық тәрбиесінің нәтижесі болып табылатын, арнайы мәдениетке жататын әлеуметтік жыныспен (гендермен) байланысты қатынастар. Дамудың гуманистік бағыты гендерлік қатынастарды есепке алуды талап етеді. Тұрақты даму мәдениетін қалыптастыру, қоғамды адамға бағыттау, әлеуметтік-табиғи қатынастарды үйлестіру және әйелдер мен ерлер арасындағы қатынастар маңызды әлеуметтік өзгерістерді талап етеді. Ол өркениет даму барысында тарихи қалыптасқан патриархалдық құндылықтардағы еркек пен әйел бастауларының өзара қағажу көрсетуін бейтараптандырып, өзгертуге әкеліп соқтырады. Өмір негіздерін қайта құру - тек әйелдердің ғана емес, сонымен қатар, ерлердің де жағдайларын өзгертуге негізделу, яғни, "әйел бастауы" мәдениетіне қайтып оралу, оныңөмір қиындықтарымен күресу және өз ісін таңдау, оны одан әрі тұрақты дамыту үшін жағдайдың туғызылуы, отбасындағы статустың көтерілуі және әйел мен еркектің әлеуметтік рөлін қайта қарау сияқты басқа да әлеуметтікқорғауға сүйенетін матрицентризм принциптеріне бағытталуы маңызды болып отыр. Гендерлік сәйкестік - өзін ер мінезділік пен әйелдік қасиеттердің мәдени анықтамаларымен байланысты сезіну. Ұғым тек субъективті тәжірибе шегінен тыс тіршілік етпейді және Мен және басқалардың өзара әрекет етуі процесінде пайда бола отырып, ерлер және әйелдер қасиеттерінің психологиялық интерориозациясы ретінде қызмет етеді. Гендерлік оппозиция - жыныстық негізде қалыптасқан ер, әйел бастауларын бинарлық қатынастарда қарастыру түрі. Әлемде қалыптасқан бірінші мәдени ажыратушылық Гендерлік оппозициядан басталады. Ксенофонтмұны: "Құдай о бастан жыныстарды бөліп жаратты: әйелді бала туу мен үй шаруашылығына, еркекті - нан табуға" деп түсіндіреді. Гендерлік оппозиция табиғи құбылыстарға да қатысты таралған: қытайлық инь және ян бастамалары, көптеген нанымдардағы Айды, Суды, Жерді - әйелдік, ал Күнді, Отты, Жылуды еркектік бастаулар деп есептейді. Еркектік факторлар белсенді, еркін, ырықты деп саналса, әйелдер - енжар, қабылдаушы материяға теңелген. Үнділік ежелгі дін - тан тризмде, керісінше, белсенділік әйелдік бастамаларға тән. Қазіргі кездеГендерлік оппозиция мәселесі феминистік қозғалыстарға байланысты қойылып жүр. Жаңа феминизм осыған дейін үстемдік етіп келген "патриархалдық" мәдениетті, Қүдай-Логостың еркектік билігін тұтасқан адамзат билігімен және Ана-Материяның құндылықтары- мен алмастыру керек дейді. Феминистік қозғалыс әйелді объект ретінде алуға қарсы шығады. Қазіргі көптеген Гендерлік оппозиция негізделген теорияларда әйелдер туралы Фрейдтің "кастрация комплексі" деген ілімі бекерге шығарылады. Жалпы алғанда, Гендерлік оппозиция қазіргі саяси өмірдің күрделі әрі өзекті мәселесіне айналып отыр. Гендерлік зерттеу - бір мәдениет аясында жыныстық айырмашылықтары бар адамдардың, яғни әйелдер мен ерлердің мінез-құлық ерекшеліктерін зерттеу.[[1]] Белгілі бір мәдени ортадағы құбылыстарға әйелдер мен ер кісілердің қарым-қатынасы әртүрлі болуы мүмкін. Гендерлік идеология - гендерлік айырмашылықтар мен гендерлік стратификацияның әлеуметтік қолдау табуына әсер ететін идеялар жүйесі, соның ішінде табиғи ерекшеліктер немесе тылсым көзқарас тұрғысынан да. Гендерлік рөл - қоршаған адамдардың ұғымдарынан шығатын әлеуметтік үміттер. Кейбір адамдардың ойынша, ерлер мен әйелдердің идеялары қарама-қайшы болып табылады және кейбір қоғамдарда рөлдік мінез-құлықтар полюстерге бөлінген болуы мүмкін: енжарлық - әйелдердің рөлі, ал белсенділік - еркектің рөлі. Гендерлік рөлдерге байланысты әлеуметтік рөлдердің алғышарттары енбектің жыныстық ерлер және әйелдер еңбегі болып белінуінде ерекше көрініс табады. Гендерлік стратификация - гендер әлеуметтік стратификацияның негізі болатын, ал қабылданған гендераралық ерекшеліктер - жүйелік бағаланатын және бағаланған үрдіс. Мұндай стратификация жиі бұрмаланды және ол әлеуметтік-таптық немесе этникалық стратификацияға бағындырылды. Бірақ оның әйел жынысты адамдар ерлерге қарағанда төмен бағаланады және марапатталатындығын бейнелейтін жүйе ретіндегі мағынасы феминизмніңықпалындағы әлеуметтанушылармен бөлініп, көрсетіледі. Феминистік әлеуметтанушылар, мысалы, әйелдердің қазіргі және тарихи қаналуын мағыналандыру мен талдау үшін патриархат ұғымын енгізді.
Гендер түсінігін дүниеге әкелген әлеуметтік ақиқат және шындық.Егер кең мағынада гендер туралы айтар болсақ, бұл терминге күрделі жүйе енеді, бұл мағынада аталған термин әйелдер мен ерлер мінез-құлқының әр түрлі смпаттамасының, өмір сүру стилі мен ойлауын, нормалары мен өмірлік мақсаттарын және т.б. бейнесінің тұтас жүйесін ашып көрсететін жыныстың әлеуметтік мәдени құрылымын білдіреді.Социологияда гендер мәселесі әр түрлі тұрғыда қарастырылады, жыныстың биологиялық және әлеуметтік санат ретіндегі зерттеу мәніне әсері мәселесіне айрықша назар аударылады. Егер қандай да бір ерекшелікті айқындау мүмкін болса, онда оны гендерлік топтар арасындағы айырмашылықтардың нәтижесі деп санайды. Ислам діні отбасының бұзылмауына ерекше мән береді, шаңырақ шайқалмауын көздейді. Сондыќтан шариғат заңында неке мәселесі ерекше орын алады. Өйткені кішкентай сол отбасынан қоғам құрылады.Мұсылман діні келгенге дейін Араб түбегіндегі жұрттар әйел баласын аса қадірлей қоймаған.Қараңғылық, зұлымдық пен қатігездік билеген қоғамда әйел атаулы қорланып, базарларда бейне бір заттай саудаланып, зинақорлық ашықтан - ашық жасалатын.Ислам діні ерлер мен әйелдерді теңестіріп, бірдей құқық берді. Әйелдер еркін дем алып, өзінің қасиетті борышы аналық парыздарын еркін атқаруға мүмкіндік алды. Ислам әйелдерге құрметпен қарауға үндеді.Ислам діні отбасының бұзылмауына ерекше мән береді, шаңырақ шайқалмауын көздейді. Сондыќтан шариғат заңында неке мәселесі ерекше орын алады.Адам қоғамы бірте - бірте қалыптасып, үнемі даму үстінде. Қоғам даму барысында тұрақты өзгеріп және бейімделу қасиеттері жетіліп тұрады. Кең философиялық мағынада адамдардың бірлесіп әрекет етіп қалыптасқан кез келген тарихи жиынтығының нысанын қоғам деп атайды.
Алғаш рет гендер терминін 1968 жылы Роберт Столлер қолданған болатын. Ол әлеуметтануда биологиялық жыныс пен әлеуметтік жыныс ұғымдарын бөліп көрсетті. Кешірек Лорвер Джуди өзінің Жыныс әлеуметтік категория ретінде еңбегінде гендер ұғымдарын мүмкін 5 түрлі позицияда көрсетеді. Ал гендерлік социлогияның зерттеушілеріне келсек, олар: Гедокян, Сандра Бенг, Экклз, Коннел, Фарелл, Вандер, Купвер,Манн, Мастерс, Джонсон.Егер кең мағынада гендер туралы айтар болсақ, бұл терминге күрделі жүйе енеді, бұл мағынада аталған термин әйелдер мен ерлер мінез-құлқының әр түрлі смпаттамасының, өмір сүру стилі мен ойлауын, нормалары мен өмірлік мақсаттарын және т.б. бейнесінің тұтас жүйесін ашып көрсететін жыныстың әлеуметтік мәдени құрылымын білдіреді.Гендер тұжырымдамасының негізгі идеясы айырмашылықтарды жойып, теңдікті қалыптастыруға бағытталмайды, ол өз жынысының төбесі мен қабырғасы шеңберінде жеке тұлғаның дамуын шектейтін кедергілерді жоюға бағытталған.Гендер түсінігін дүниеге әкелген әлеуметтік ақиқат шындық. Әйел мен еркектің табиғи айырмашылығы болғандықтан, оларға жынысына қарай әр түрлі әлеуметтік рөлдер мен ерекшеліктерді бөлетін болған. Гендерлік айырмашылықтар бейтарап қалмайды, сондықтан әлеуметтік жіктелуге әсер етеді. Барлық қоғамдарда әйелдер еркектерден өзінің әлеуметтік жағдайы бойынша төменірек орын алады. Барлық мәдениеттерде әйел баланы тәрбиелеуге және үй жұмысын жүргізуге жауапты, ал еркектер отбасын материалды қамтамасыз етуге тиісті екені жүктеледі.Гендерлік теңдік дегеніміз ол - екі жақты теңдікті көздейді. Яғни, бұл ер мен әйелдің теңдігі. Ер мен әйелдің тең құқықтары мен тең мүмкіндіктері. Ешкім де ешкімге басымдық көрсетпейді, барлық адам тең құқылы.Гендер - тек бойынша жыныстық айырмашылықты көрсететін ұғым. Гендер еркектер мен әйелдердің арасындағы психологиялық, әлеуметтік және мәдени айырмашылықтарды сипаттайды. Әлеуметтік - мәдени сындар әйелдер мен еркектердің рөлдеріндегі айырмашылықтар мен солардың арасындағы қатынастарды білдіреді, бұлар белгілі бір уақытта нақты жағрапиялық орын алатын қоғамда пайда болған. Жыныс түсінігі адамдардың анатомиялық - физиологиялық ерекшеліктерін анықтайды, солардың негізінде адамдар әйелдер мен еркектер деп бөлінеді. Жыныс пен гендер арасындағы айырмашылықтың табиғаты таза биологиялық емес. Қаншалықты әйелдер мен еркетердің мінез - құлқының айырмашылықтарына гендер мен жыныс әсер ететіні гендерлік зерттеулерде қаралады. Мінез - құлықтың жыныстық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz