Дүниежүзілік сауда ұйымы туралы. Қазақстанның ДСҰ-ға кірудегі пайдасы мен зияны
1.Дүниежүзілік сауда ұйымы туралы.
2.ДСҰ келісімдері және олардың сипатттамалары.
3.ДСҰ.ның негізгі мақстаты.
4.ДСҰ.ның міндеттері.
5.Ұйымның құрамы жөнінде.
6.Мемлекеттердің ДСҰ.ға қосылу мақсаттары.
7.Қазақстан бұл ұйымға кіруге мүдделі ме?.
8.Қазақстанның ДСҰ.ға кірудегі пайдасы мен зияны.
9.Қазақстан ДСҰ.ға кірген сон автокөліктер арзандайды.
2.ДСҰ келісімдері және олардың сипатттамалары.
3.ДСҰ.ның негізгі мақстаты.
4.ДСҰ.ның міндеттері.
5.Ұйымның құрамы жөнінде.
6.Мемлекеттердің ДСҰ.ға қосылу мақсаттары.
7.Қазақстан бұл ұйымға кіруге мүдделі ме?.
8.Қазақстанның ДСҰ.ға кірудегі пайдасы мен зияны.
9.Қазақстан ДСҰ.ға кірген сон автокөліктер арзандайды.
Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) — халықаралық сауда ережелерін еркіндік қағидаларына қарай реттейтін халықаралық экономикалық ұйым. Дүниежүзілік сауда ұйымын құру тарихы Екінші дүниежүзілік соғысы кезінде бастау алғанымен, ол 1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыс істей бастады. ДСҰ басты міндеті – іркіліссіз халықаралық сауда-саттыққа мүмкіндік туғызу. Дамыған елдердің бастамасымен құрылған аталған ұйым халықаралық саудада экономикалық өсім мен адамдардың тұрмыс-тіршілігін көтеруге ықпал етеді деп есептеледі. ДСҰ-ға кіретін елдердің үлесі әлемдік тауар айналымының 95% құрайды, яғни Ресейді қоспағанның өзінде бүкіл дүниежүзілік нарықты қамтып отыр деуге болады.
Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) бұл мемлекеттер арасында сауда жүргізу ережелерінің жүйесін жетілдірумен айналысатын жалғыз халықаралық ұйым. ДСҰ негізі сауда бойынша әрекетті жүзеге асыратын көптеген әлем мемлекеттері талқыға салып, қол қоятын және содан соң бұл ережелер парламентте бекітілетін келісімдер болып табылады. Мақсаты – тауар мен қызмет көрсетулер өндірушілеріне, экспортерлер мен импортерлерге өзінің коммерциялық әрекетін жүргізуге жәрдемдесу. Сонымен ДСҰ – бұл тауармен қызметтің халықаралық саудасы аясында үкіметтердің құқықтары мен міндеттерін айқындайтын көпжақты келісім-шарт, құқықтық құжаттардың кешенді ұйымы. ДСҰ-ның құқықтық негізін Тауар саудасы туралы бас келісім (ГАТТ,1994), қызмет саудасы туралы Бас келісім (ГАТС) және интеллектуальдық меншік құқығының сауда мәселелері туралы келісім (ТРИПС) және басқа құжаттар құрайды.
ДСҰ келісімдері және олардың сипаттамалары:
Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісім – 1994ж.: тауар саудасының негізгі ережелерін сондай-ақ ДСҰ мүшелерінің осы саладағы құқылары мен міндеттерін айқындайды.
Ауыл шаруашылығы жөніндегі келісім: Ауылшаруашылық тауарлары саудасын реттеу ерекшеліктері мен осы саладағы өндіріс және сауданы мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану механизмін айқындайды.
Тоқыма бұйымдары мен киім –кешек жөніндегі келісім:Тоқыма бұйымдары мен киім-кешек саудасын реттеу ерекшеліктерін айқындайды.
Санитарлық және фитосанитарлық нормалар жөніндегі келісім: санитарлық және фитосанитарлық бақылау шараларын қолдану жағдайын белгілейді.
Саудадағы техникалық кедерілер жөніндегі келісім: Стандарт, техникалық регламент, сертификаттау үрдісін қолдану жағдайын анықтайды.
Саудаға байланысты инвестициялық шаралар жөніндегі келісім: капитал енгізуге байланысты отандық тауарларды тұтынуды ынталандыру шараларын шектеу.
Тауарларды кедендік бағалау жөніндегі келісім (1994): Тауардың кедендік құнын бағалау ережелерін анықтайды.
Тауарды жөнелтеу алдындағы инспекция жөніндегі келісім: тауарды жөнелту алдында инспекция жүргізу жағдайын анықтайды.
Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) бұл мемлекеттер арасында сауда жүргізу ережелерінің жүйесін жетілдірумен айналысатын жалғыз халықаралық ұйым. ДСҰ негізі сауда бойынша әрекетті жүзеге асыратын көптеген әлем мемлекеттері талқыға салып, қол қоятын және содан соң бұл ережелер парламентте бекітілетін келісімдер болып табылады. Мақсаты – тауар мен қызмет көрсетулер өндірушілеріне, экспортерлер мен импортерлерге өзінің коммерциялық әрекетін жүргізуге жәрдемдесу. Сонымен ДСҰ – бұл тауармен қызметтің халықаралық саудасы аясында үкіметтердің құқықтары мен міндеттерін айқындайтын көпжақты келісім-шарт, құқықтық құжаттардың кешенді ұйымы. ДСҰ-ның құқықтық негізін Тауар саудасы туралы бас келісім (ГАТТ,1994), қызмет саудасы туралы Бас келісім (ГАТС) және интеллектуальдық меншік құқығының сауда мәселелері туралы келісім (ТРИПС) және басқа құжаттар құрайды.
ДСҰ келісімдері және олардың сипаттамалары:
Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісім – 1994ж.: тауар саудасының негізгі ережелерін сондай-ақ ДСҰ мүшелерінің осы саладағы құқылары мен міндеттерін айқындайды.
Ауыл шаруашылығы жөніндегі келісім: Ауылшаруашылық тауарлары саудасын реттеу ерекшеліктері мен осы саладағы өндіріс және сауданы мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану механизмін айқындайды.
Тоқыма бұйымдары мен киім –кешек жөніндегі келісім:Тоқыма бұйымдары мен киім-кешек саудасын реттеу ерекшеліктерін айқындайды.
Санитарлық және фитосанитарлық нормалар жөніндегі келісім: санитарлық және фитосанитарлық бақылау шараларын қолдану жағдайын белгілейді.
Саудадағы техникалық кедерілер жөніндегі келісім: Стандарт, техникалық регламент, сертификаттау үрдісін қолдану жағдайын анықтайды.
Саудаға байланысты инвестициялық шаралар жөніндегі келісім: капитал енгізуге байланысты отандық тауарларды тұтынуды ынталандыру шараларын шектеу.
Тауарларды кедендік бағалау жөніндегі келісім (1994): Тауардың кедендік құнын бағалау ережелерін анықтайды.
Тауарды жөнелтеу алдындағы инспекция жөніндегі келісім: тауарды жөнелту алдында инспекция жүргізу жағдайын анықтайды.
ЖОСПАР:
1.Дүниежүзілік сауда ұйымы туралы.
2.ДСҰ келісімдері және олардың сипатттамалары.
3.ДСҰ-ның негізгі мақстаты.
4.ДСҰ-ның міндеттері.
5.Ұйымның құрамы жөнінде.
6.Мемлекеттердің ДСҰ-ға қосылу мақсаттары.
7.Қазақстан бұл ұйымға кіруге мүдделі ме?.
8.Қазақстанның ДСҰ-ға кірудегі пайдасы мен зияны.
9.Қазақстан ДСҰ-ға кірген сон автокөліктер арзандайды.
Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) -- халықаралық сауда ережелерін еркіндік қағидаларына қарай реттейтін халықаралық экономикалық ұйым. Дүниежүзілік сауда ұйымын құру тарихы Екінші дүниежүзілік соғысы кезінде бастау алғанымен, ол 1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыс істей бастады. ДСҰ басты міндеті - іркіліссіз халықаралық сауда-саттыққа мүмкіндік туғызу. Дамыған елдердің бастамасымен құрылған аталған ұйым халықаралық саудада экономикалық өсім мен адамдардың тұрмыс-тіршілігін көтеруге ықпал етеді деп есептеледі. ДСҰ-ға кіретін елдердің үлесі әлемдік тауар айналымының 95% құрайды, яғни Ресейді қоспағанның өзінде бүкіл дүниежүзілік нарықты қамтып отыр деуге болады.
Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) бұл мемлекеттер арасында сауда жүргізу ережелерінің жүйесін жетілдірумен айналысатын жалғыз халықаралық ұйым. ДСҰ негізі сауда бойынша әрекетті жүзеге асыратын көптеген әлем мемлекеттері талқыға салып, қол қоятын және содан соң бұл ережелер парламентте бекітілетін келісімдер болып табылады. Мақсаты - тауар мен қызмет көрсетулер өндірушілеріне, экспортерлер мен импортерлерге өзінің коммерциялық әрекетін жүргізуге жәрдемдесу. Сонымен ДСҰ - бұл тауармен қызметтің халықаралық саудасы аясында үкіметтердің құқықтары мен міндеттерін айқындайтын көпжақты келісім-шарт, құқықтық құжаттардың кешенді ұйымы. ДСҰ-ның құқықтық негізін Тауар саудасы туралы бас келісім (ГАТТ,1994), қызмет саудасы туралы Бас келісім (ГАТС) және интеллектуальдық меншік құқығының сауда мәселелері туралы келісім (ТРИПС) және басқа құжаттар құрайды.
ДСҰ келісімдері және олардың сипаттамалары:
Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісім - 1994ж.: тауар саудасының негізгі ережелерін сондай-ақ ДСҰ мүшелерінің осы саладағы құқылары мен міндеттерін айқындайды.
Ауыл шаруашылығы жөніндегі келісім: Ауылшаруашылық тауарлары саудасын реттеу ерекшеліктері мен осы саладағы өндіріс және сауданы мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану механизмін айқындайды.
Тоқыма бұйымдары мен киім - кешек жөніндегі келісім:Тоқыма бұйымдары мен киім-кешек саудасын реттеу ерекшеліктерін айқындайды.
Санитарлық және фитосанитарлық нормалар жөніндегі келісім: санитарлық және фитосанитарлық бақылау шараларын қолдану жағдайын белгілейді.
Саудадағы техникалық кедерілер жөніндегі келісім: Стандарт, техникалық регламент, сертификаттау үрдісін қолдану жағдайын анықтайды.
Саудаға байланысты инвестициялық шаралар жөніндегі келісім: капитал енгізуге байланысты отандық тауарларды тұтынуды ынталандыру шараларын шектеу.
Тауарларды кедендік бағалау жөніндегі келісім (1994): Тауардың кедендік құнын бағалау ережелерін анықтайды.
Тауарды жөнелтеу алдындағы инспекция жөніндегі келісім: тауарды жөнелту алдында инспекция жүргізу жағдайын анықтайды.
Шығу тегінің ережесі жөніндегі келісім: Тауардың шығу қағидаларын анықтайды.
Импорттық лицензиялау процедурасы жөніндегі келісім: Импортты лицензиялау процедуралары мен формаларын белгілейді.
Субсидия және өтемдік шаралар жөніндегі келісім: Өтемдік шаралар мен субсидияны қолдану жағдай, процедураларын анықтайды.
Демпингге қарсы келісім: Демпингге қарсы шаралар қолдану жағдайы мен процедураларын анықтайды.
Қорғау шаралары жөніндегі келісім: Импорттың өсуіне қарсы шаралар қолдану жағдайы, процедураларын анықтайды.
ДСҰ-ның келісімдерін қатысушы барлық елдердің парламенттері бекітеді.
ДСҰ-ның негізгі мақсаты - халықаралық саудаға жәрдем жасау, оның әділетті түрде жүргізілуін қамтамасыз ету, экономикалық дамуға ықпал ету. Қазіргі кезде ДСҰ-ның мүшелігіне 140-тан астам ел қамтылған. Олар ДСҰ-ның ережелеріне сәйкес сауда келісімдерін жасау, көпжақты келісім - шарттардың орындалуын қадағалау, сондай-ақ даму жолындағы елдерге көмектесу, мемлекеттердің ұлттық экономикалық саясатын қалыптастыруға жәрдем ету арқылы жоғарыдағы мақсатты жүзе асыруда.
ДСҰ-ның шешімдері, әдетте, барлық қатысушы елдердің көлемінде консенсус әдісі арқылы қабылданады. Жоғары деңгейдегі шешім кемінде екі жылда бір рет шақырылатын министрліктік конференцияда қабылданады. Алғашқы конференция 1996 жылдың желтоқсан айында Сингапурде өтті. Осы жиылыста ДСҰ-ның ұйымдық құрылымына үш жаңа жұмыс тобын қосу ұйғарылды. Олар сауда және бәсекелестік саясаты арасындағы үйлесімділік, сондай-ақ мемлекеттік сатып алу саласындағы айқындық мәселелерімен айналысуда.
Екінші конференцияда ГАТТДСҰ-ның 50 жылдығына орай 1998 ж. Женевада өтті. Министрлік конференцияның қарамағында Бас кеңес жұмыс істейді. Ол жылына бірнеше рет Женевадағы штаб-пәтерінде ДСҰ-ның мүше-өкілдіктерінің құрамынан тұратын жиылыс өткізеді. Бас кеңестің жетекшілігімен екі арнайы ұйым жұмыс жасайды. Олар: Сауда саясатын талдау және дауларды шешу ұйымдары. Оның сыртында Бас кеңеске сауда және даму жөніндегі комитет, сауда балансына байланысты шектеу жөніндегі комитет, бюджет, қаржы және әкімшілік мәселелері жөніндегі комитеттер есеп береді.
Бас кеңес ДСҰ-ның келесі иерархиялық деңгейіндегі үш кеңеске (товар саудасы жөніндегі кеңес, қызмет саудасы жөніндегі кеңес, интеллектуальдық меншік құқығының сауда аспектілері жөніндегі кеңес) тиісті өкілеттіктер береді.
Тауар саудасы жөніндегі кеңес өз кезегінде сауда саласындағы келісімдер мен ДСҰ принциптерінің орындалуын бақылайтын арнайы комитеттердің іс қызметін басқарады.
Қызмет саудасы жөніндегі кеңес ГАТТС келісімінің орындалуын қадағалайды. Оның құрамына қаржы қызметін саудалау және кәсіби қызмет жөніндегі жұмыс тобы кіреді.
Интеллектуальдық меншік құқығының сауда аспектілері жөніндегі кеңес ТРИПС келісімінің орындалуын бақылауды жүзеге асырумен қатар жалған тауарларды халықаралық саудалауға байланысты жанжалдардың пайда болуының алдын алу мәселелерімен шұғылданады.
Көптеген арнайы комитеттер мен жұмыс топтары ДСҰ жүйесінің жекелеген келісімдерімен шұғылданады жәнеде қоршаған ортаны қорғау, даму жолындағы елдердің мәселелері, ДСҰ-на кіру жұмыстары, аймақтық сауда келісімі жөніндегі мәселелермен айналысады.
Женевадағы орналасқан ДСҰ хатшылығында 500 адам жұмыс істейді. Хатшылықты бас директор басқарады. ДСҰ хатшылығы шешім шығармайды. Себебі бұл қызмет мүше елдердің өздеріне жүктелген. Хатшылықтың негізгі міндеттері әр түрлі кеңестер мен комитеттерге, Министрлік конференцияға техникалық қолдау көрсету, дамушы елдерге техникалық жәрдем жасау, әлемдік саудаға талдау жүргізу ДСҰ-ның ережесін жұртшылыққа және бұхаралық ақпарат құралдарына жария ету.
Хатшылық сондай-ақ дауларды шешу процесіне кейбір құқықтық көмек көрсетумен қатар ДСҰ-ға мүше болғысы келетін елдерге кеңес беру қызметін атқарады.
Қазіргі кезде ДСҰ-ның ерікті мүшелігінде 144 мемлекет бар. Олардың 130-дан астамы Қазақстанның сауда серіктестіктері, 34 ел кіруге дайындалу үстінде, оның бірі Қазақстан республикасы.
Осылайша ДСҰ мүше елдері үшін өзара тиімділік, ашықтық пен тең құқыққа негізделген халықаралық еркін сауда жағдайын қамтамасыз ету шараларын жүзеге асырады.
ДСҰ-ның стандарттау саласындағы мақсаты- қатысушы елдердің нормативтік құжаттарының саудадағы техникалық кедергіге айналмауын қамтамасыз ету болып табылады.
ДСҰ мақсаттары.1994 жылғы 15 сәуірдегі Дүниежүзілік сауда ұйымын құру туралы Марракеш келісімінің екінші тарауында ұйымның негізгі мақсаты көрсетіледі - ДСҰ мүше-елдері халықтарының әл-ауқаттарын жоғарлату, бұл өмір деңгейін жоғарлату, толық қамтылуға қол жеткізу, сонымен қатар нақты кірістердің жоғарлауы және үнемі өсуі.
Қойған мақсаттарына қол жеткізу үшін ДСҰ мүше-елдері еркін сауда құруға, яғни сауда ағындарын ырықтандыруға және өзара пайдалы келісімдерді құруға мақсатталған, келіссөздерді өткізу арқылы тауарлармен жіне қызметтермен өндіріс және сауда көлемдерін көбейтуіне кірісті.
Сонымен қатар Келісімнің кіріспе бөлімі, дамып жатқан елдің халықаралық сауданың өсуінде, олардың экономикалық дамуына сәйкес келетін үлес алған негізінен аса кем дамыған елдерге бағытталған кейінгі күштерге қажеттілігін мойындайды.
ДСҰ міндеттері.Дүниежүзілік сауда ұйымын құру туралы Марракеш келісімінің 3-бабы төмендегілер болып табылатын ДСҰ міндеттерін тізімдейді:
Көп жақты сауда келісімдерін реттеу және жүзеге асыру;
Форум түрінде сауда келіссөздерін өткізу;
Сауда дауларды шешуде Дауларды шешу ережелері мен процедуралары туралы келісімдіктерді қолдану;
ДСҰ қатысушы-елдердің Сауда саясатын қайта қарастыру механизмін қолдану;
ДСҰ қатысушы-мемлекеттердің басқа халықаралық ұйымдарымен өзара әрекеті.
Ұйымның құрамы.Бұрынғы кеңестік елдерден оның қатарында қазір Литва, Латвия, Эстония, Грузия, Армения, Молдова, Қырғызстан, Украина және Ресей бар. Бауырлас республикалардың арасынан алғашқылардың бірі болып 1998 жылы 20 желтоқсанда ДСҰ мүшелігіне Қырғызстан қабылданды. Одан соң 1999 жылы 10 ақпанда Латвия, 1999 жылы 13 қарашада - Эстония, 2000 жылы 14 маусымда - Грузия, 2001 жылы 31 мамырда - Литва, 2001 жылы 26 шілдеде - Молдова, 2003 жылы 5 ақпанда - Армения, 2008 жылы 16 мамырда - Украина Дүниежүзілік сауда ұйымының мүшесі атанды. Көршілес Ресей Федерациясы ДСҰ құрамына 2012 жылы 22 тамыздан бастап енеді. Бүгінгі таңда Дүниежүзілік сауда ұйымы мүшелігіне 156 ел (155 мемлекет пен Еуроодақ) қабылданып отыр.
Қосылу мақсаттары мен міндеттері:
* Дүниежүзілік экономикаға ықпал жасау үрдісін күшейту;
* Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық тауарларын сатуда тарифтік және тарифтік емес кедергілерді төмендету, халықаралық сауданы әрі қарай ырықтандыру мен дүниежүзілік нарықта еркін және әділ бәсекелестікке жағдай туғызу;
* Әзірленген үрдістер мен ережелердің негізінде қызметтерді халықаралық сатуды реттеу, оны әрі қарай кеңейту және келіссөздерді жүргізу жолымен кезеңдеп ырықтандыру;
* Ұлттық құқықтық жүйелерде айырмашылықтарды есептеумен зияткерлік меншікке құқықтардың сауда аспектілері саласында тиімді қорғау механизмін құру;
* Сауда дауларын реттеудің тиімді көпжақты механизмін құру;
* ДСҰ мүше-елдердің ұлттық сауда саясатына бақылауды жүзеге асыру;
* Қазақстандық тауарлар мен қызметтерді экспорттау үшін дүниежүзілік нарықтардың қол жетімділігі;
* Халықаралық нормалары мен стандарттарына сәйкес елдің сауда заңнамасын келтіру;
* Елде болжамданатын саудалық-инвестициялық ортаны қалыптастыру;
* Көпжақты сауда келіссөздерін кезеңдеп өткізу үшін келіссөз алаңшасының қызметтерін қамтамасыз ету.
Қазақстан бұл ұйымға кіруге мүдделі ме?
Қазақстан Үкіметі ДСҰ-ға кіру - елдің сыртқы экономикалық саясатындағы басымды бағыттардың бірі деп біледі. Еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына ену үрдісі 1996 жылы 26 қаңтарда ДСҰ Хатшылығына Қазақстанның Ұйымға енуі туралы ресми өтінішін жеткізген сәтінен бастау алды. 1996 жылғы ақпаннан бері Дүниежүзілік сауда ұйымы Қазақстанды бақылаушы ел ретінде танып отыр. Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі жұмысшы тобы құрылып, оған Ұйымның 40 астам мемлекеті кіреді. Сонымен қатар, нарыққа тауарларды шығару жөніндегі келіссөздерге 14 ел, ал, қызмет нарығына қатысты 10 ел қатысады. Бүгінгі күні Қазақстанның 29 мүше-елдерімен ДСҰ-ға кіру шеңберінде қазақстандық тауарлар мен қызметтерге қол жеткізу бойынша екіжақты келіссөздердің аяқталуы туралы хаттамаларға қол қойылған.
Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болу Қазақстанның экономикалық өрлеуі, жаңғыруы мен бәсекеге жарамдылығы үшін маңызды. Қазақстан халықарылық стандарттарға сәйкес болуы және халықаралық сауда жүйесіне барынша қатысуы тиіс. ДСҰ-на мүшелік - бұл сонымен қатар серіктестік және ынтымақтасу туралы келісімге (осы қатынастарды реттейтін негізгі келісім) және ЕО-тың Жаңа тәсіл директиваларына сәйкес Қазақстан мен Еуропалық одақ арасындағы экономикалық ынтымақтастықтың негізгі құрамдас бөлігі.
Қазақстан ДСҰ-на мүше болу туралы өтінішті 1996 жылы берді. Осы үрдісті басқару үшін Индустрия және сауда министрлігі жанынан Жұмыс тобы және Ведомствоаралық комиссия құрылды, сонымен қатар ДСҰ-на кіру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітіліп, Сыртқы саудалық режим туралы меморандум әзірленген болатын. Көп тарапты келіссөздер (Қазақстанға деген елеулі экономикалық мүдделер бойынша он сегіз мемлекетпен) 1997 жылы Женевада басталды. Қазақстанның қалыпты сауда серіктестері (Ресей Федерациясы сияқты) де ДСҰ-ның мүшесі болуын көздегендіктен, бұл процесс қолайлы жағдайда өтуде. Мүшелік негізгі ұлттық басымдық ретінде қарастырылуда және ол Үкімет әрекеттерінің ресми бағдарламасына енгізілген.
Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру ұлттық заңнама, қолданыстағы өнім стандарттары, техникалық регламенттер мен сәйкестілікті растау рәсімдерінің арасындағы үйлесімділікті күшейту жөніндегі шараларды қажет етеді. Бұл Саудадағы техникалық тосқауылдарға және Фитосанитарлық шараларға енгізілген. Осыған қол жеткізу үшін Қазақстан түрлі мақсаттарға бағытталған реттеудің бұрынғы жүйесін жаңа заңдар, түрлі өнім стандарттарын қабылдау арқылы сәйкестендіруі және сәйкестілікті растау рәсімдерін қайтадан қарастыруы тиіс.
Дүниежүзілік сауда ұйымына кірудегі іс - шаралар, жобалар
1999 жылы бекітілген Қазақстанмен Серіктесу және ынтымақтасу туралы келісімге сәйкес Еуропалық одақ экономикалық реформаларды күшейту жөнінде біршама жобалар мен тығыз экономикалық байланыстарға бастамашылық жасады. Осы жоба ДСҰ-ның және ЕО-тың айрықша талаптарына сәйкес болу үшін Қазақстанға құқықтық әрі техникалық көмекті қамтамасыз ету үшін әзірленді. Бұл өнім стандарттары мен сәйкестілікті растау рәсімдері бойынша ынтымақтастықты және оны іске асыру жөніндегі шаралардың күшейтілуін көздейді.
Жобаның негізгі серіктесі - Индустрия және сауда министрлігі, Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитет. Жоба командасы сонымен қатар Қазақстандық Стандарттау және сертификаттау институтымен және оның Ақпараттық орталығымен тығыз жұмыс істейді. Жоба осы тараптардың стратегиялық қажеттіліктеріне жауап беру үшін және барлық жұмысты нақты ұйымдастырып, олардың талаптарына сәйкес жүргізілуі үшін іске асырылатындығын атап өту абзал.
Осы жұмыстың негізгі мақсаттары, бұл:
* Техникалық реттеу және стандарттау жөніндегі осы заңнамалық ортаны ДСҰ-ның СТТ келісіміне және ЕЭҚ-ның тиісті заңнамасына сәйкес келтіру.
* Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитеттің, Қазақстандық Стандарттау институтының, ДСҰ Департаменті қызметкерлерінің кәсіби тәжірибесін жақсарту және Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитеттің Ақпараттық орталығы мүмкіндіктерін арттыру.
* Қазақстандық және Еуропалық Стандарттау, аккредитациялау, метрология жөніндегі органдар арасындағы кооперацияны күшейту.
Осы мақсаттарға жету үшін, жоба батыл шаралар орындауда, ол:
* Заң жобаларын әзірлеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс топтарын қолдау арқылы заңнаманың үйлесімділігін күшейту, қолда бар қосымша 34 заңдар бойынша түсініктемелерді қамтамасыз ету, 150 өнім стандарттарын қамтамасыз ету және 600 техникалық стандарттарға шолу жасау.
* Адам ресурстарын дамыту және техникалық регламенттерді, стандарттауды, аккредитациялауды құру рәсімдері бойынша оқыту және нарықты бақылау арқылы әлуетті арттыру, Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитеті Стандарттау және сертификаттау институтының Ақпараттық орталығы (МемСтандарт) үшін тренингтер мен құрал-жабдықты қамтамасыз ету.
* Ақпараттық кампаниялар мен БАҚ үшін нақты тұжырымдалған жолдаулар арқылы ДСҰ-ның мәселелері жөніндегі ақпараттылықты арттыру.
* Тестілер мен сертификаттарды өзара мойындаудан пайда алу үшін стандарттау және аккредитациялау жөніндегі халықаралық ұйымдардың жекелеген топтарына Қазақстанның қатысуын және мүшелігін күшейту, Салалық жұмыс топтарға ықпал ету және ақпаратпен алмасу.
Жобаның іс-шаралары заң жобаларының әзірленуін, реттеу жүйесінің реформасы жөніндегі ұсыныстарды, техникалық-заңдық семинарлар ұйымдастыруды, ЕО-тың Директивалары мен техникалық стандарттар сияқты маңызды материалдар алуды, дербес және ұйымдастырушылық мәселелер бойынша оқытуды, халықаралық қарым-қатынастардың күшейтілуін және оқыту сапарларын ұйымдастыруды ... жалғасы
1.Дүниежүзілік сауда ұйымы туралы.
2.ДСҰ келісімдері және олардың сипатттамалары.
3.ДСҰ-ның негізгі мақстаты.
4.ДСҰ-ның міндеттері.
5.Ұйымның құрамы жөнінде.
6.Мемлекеттердің ДСҰ-ға қосылу мақсаттары.
7.Қазақстан бұл ұйымға кіруге мүдделі ме?.
8.Қазақстанның ДСҰ-ға кірудегі пайдасы мен зияны.
9.Қазақстан ДСҰ-ға кірген сон автокөліктер арзандайды.
Дүниежүзілік сауда ұйымы (ДСҰ) -- халықаралық сауда ережелерін еркіндік қағидаларына қарай реттейтін халықаралық экономикалық ұйым. Дүниежүзілік сауда ұйымын құру тарихы Екінші дүниежүзілік соғысы кезінде бастау алғанымен, ол 1995 жылғы 1 қаңтардан бастап жұмыс істей бастады. ДСҰ басты міндеті - іркіліссіз халықаралық сауда-саттыққа мүмкіндік туғызу. Дамыған елдердің бастамасымен құрылған аталған ұйым халықаралық саудада экономикалық өсім мен адамдардың тұрмыс-тіршілігін көтеруге ықпал етеді деп есептеледі. ДСҰ-ға кіретін елдердің үлесі әлемдік тауар айналымының 95% құрайды, яғни Ресейді қоспағанның өзінде бүкіл дүниежүзілік нарықты қамтып отыр деуге болады.
Дүниежүзілік Сауда Ұйымы (ДСҰ) бұл мемлекеттер арасында сауда жүргізу ережелерінің жүйесін жетілдірумен айналысатын жалғыз халықаралық ұйым. ДСҰ негізі сауда бойынша әрекетті жүзеге асыратын көптеген әлем мемлекеттері талқыға салып, қол қоятын және содан соң бұл ережелер парламентте бекітілетін келісімдер болып табылады. Мақсаты - тауар мен қызмет көрсетулер өндірушілеріне, экспортерлер мен импортерлерге өзінің коммерциялық әрекетін жүргізуге жәрдемдесу. Сонымен ДСҰ - бұл тауармен қызметтің халықаралық саудасы аясында үкіметтердің құқықтары мен міндеттерін айқындайтын көпжақты келісім-шарт, құқықтық құжаттардың кешенді ұйымы. ДСҰ-ның құқықтық негізін Тауар саудасы туралы бас келісім (ГАТТ,1994), қызмет саудасы туралы Бас келісім (ГАТС) және интеллектуальдық меншік құқығының сауда мәселелері туралы келісім (ТРИПС) және басқа құжаттар құрайды.
ДСҰ келісімдері және олардың сипаттамалары:
Тарифтер мен сауда жөніндегі Бас келісім - 1994ж.: тауар саудасының негізгі ережелерін сондай-ақ ДСҰ мүшелерінің осы саладағы құқылары мен міндеттерін айқындайды.
Ауыл шаруашылығы жөніндегі келісім: Ауылшаруашылық тауарлары саудасын реттеу ерекшеліктері мен осы саладағы өндіріс және сауданы мемлекеттік қолдау шараларын пайдалану механизмін айқындайды.
Тоқыма бұйымдары мен киім - кешек жөніндегі келісім:Тоқыма бұйымдары мен киім-кешек саудасын реттеу ерекшеліктерін айқындайды.
Санитарлық және фитосанитарлық нормалар жөніндегі келісім: санитарлық және фитосанитарлық бақылау шараларын қолдану жағдайын белгілейді.
Саудадағы техникалық кедерілер жөніндегі келісім: Стандарт, техникалық регламент, сертификаттау үрдісін қолдану жағдайын анықтайды.
Саудаға байланысты инвестициялық шаралар жөніндегі келісім: капитал енгізуге байланысты отандық тауарларды тұтынуды ынталандыру шараларын шектеу.
Тауарларды кедендік бағалау жөніндегі келісім (1994): Тауардың кедендік құнын бағалау ережелерін анықтайды.
Тауарды жөнелтеу алдындағы инспекция жөніндегі келісім: тауарды жөнелту алдында инспекция жүргізу жағдайын анықтайды.
Шығу тегінің ережесі жөніндегі келісім: Тауардың шығу қағидаларын анықтайды.
Импорттық лицензиялау процедурасы жөніндегі келісім: Импортты лицензиялау процедуралары мен формаларын белгілейді.
Субсидия және өтемдік шаралар жөніндегі келісім: Өтемдік шаралар мен субсидияны қолдану жағдай, процедураларын анықтайды.
Демпингге қарсы келісім: Демпингге қарсы шаралар қолдану жағдайы мен процедураларын анықтайды.
Қорғау шаралары жөніндегі келісім: Импорттың өсуіне қарсы шаралар қолдану жағдайы, процедураларын анықтайды.
ДСҰ-ның келісімдерін қатысушы барлық елдердің парламенттері бекітеді.
ДСҰ-ның негізгі мақсаты - халықаралық саудаға жәрдем жасау, оның әділетті түрде жүргізілуін қамтамасыз ету, экономикалық дамуға ықпал ету. Қазіргі кезде ДСҰ-ның мүшелігіне 140-тан астам ел қамтылған. Олар ДСҰ-ның ережелеріне сәйкес сауда келісімдерін жасау, көпжақты келісім - шарттардың орындалуын қадағалау, сондай-ақ даму жолындағы елдерге көмектесу, мемлекеттердің ұлттық экономикалық саясатын қалыптастыруға жәрдем ету арқылы жоғарыдағы мақсатты жүзе асыруда.
ДСҰ-ның шешімдері, әдетте, барлық қатысушы елдердің көлемінде консенсус әдісі арқылы қабылданады. Жоғары деңгейдегі шешім кемінде екі жылда бір рет шақырылатын министрліктік конференцияда қабылданады. Алғашқы конференция 1996 жылдың желтоқсан айында Сингапурде өтті. Осы жиылыста ДСҰ-ның ұйымдық құрылымына үш жаңа жұмыс тобын қосу ұйғарылды. Олар сауда және бәсекелестік саясаты арасындағы үйлесімділік, сондай-ақ мемлекеттік сатып алу саласындағы айқындық мәселелерімен айналысуда.
Екінші конференцияда ГАТТДСҰ-ның 50 жылдығына орай 1998 ж. Женевада өтті. Министрлік конференцияның қарамағында Бас кеңес жұмыс істейді. Ол жылына бірнеше рет Женевадағы штаб-пәтерінде ДСҰ-ның мүше-өкілдіктерінің құрамынан тұратын жиылыс өткізеді. Бас кеңестің жетекшілігімен екі арнайы ұйым жұмыс жасайды. Олар: Сауда саясатын талдау және дауларды шешу ұйымдары. Оның сыртында Бас кеңеске сауда және даму жөніндегі комитет, сауда балансына байланысты шектеу жөніндегі комитет, бюджет, қаржы және әкімшілік мәселелері жөніндегі комитеттер есеп береді.
Бас кеңес ДСҰ-ның келесі иерархиялық деңгейіндегі үш кеңеске (товар саудасы жөніндегі кеңес, қызмет саудасы жөніндегі кеңес, интеллектуальдық меншік құқығының сауда аспектілері жөніндегі кеңес) тиісті өкілеттіктер береді.
Тауар саудасы жөніндегі кеңес өз кезегінде сауда саласындағы келісімдер мен ДСҰ принциптерінің орындалуын бақылайтын арнайы комитеттердің іс қызметін басқарады.
Қызмет саудасы жөніндегі кеңес ГАТТС келісімінің орындалуын қадағалайды. Оның құрамына қаржы қызметін саудалау және кәсіби қызмет жөніндегі жұмыс тобы кіреді.
Интеллектуальдық меншік құқығының сауда аспектілері жөніндегі кеңес ТРИПС келісімінің орындалуын бақылауды жүзеге асырумен қатар жалған тауарларды халықаралық саудалауға байланысты жанжалдардың пайда болуының алдын алу мәселелерімен шұғылданады.
Көптеген арнайы комитеттер мен жұмыс топтары ДСҰ жүйесінің жекелеген келісімдерімен шұғылданады жәнеде қоршаған ортаны қорғау, даму жолындағы елдердің мәселелері, ДСҰ-на кіру жұмыстары, аймақтық сауда келісімі жөніндегі мәселелермен айналысады.
Женевадағы орналасқан ДСҰ хатшылығында 500 адам жұмыс істейді. Хатшылықты бас директор басқарады. ДСҰ хатшылығы шешім шығармайды. Себебі бұл қызмет мүше елдердің өздеріне жүктелген. Хатшылықтың негізгі міндеттері әр түрлі кеңестер мен комитеттерге, Министрлік конференцияға техникалық қолдау көрсету, дамушы елдерге техникалық жәрдем жасау, әлемдік саудаға талдау жүргізу ДСҰ-ның ережесін жұртшылыққа және бұхаралық ақпарат құралдарына жария ету.
Хатшылық сондай-ақ дауларды шешу процесіне кейбір құқықтық көмек көрсетумен қатар ДСҰ-ға мүше болғысы келетін елдерге кеңес беру қызметін атқарады.
Қазіргі кезде ДСҰ-ның ерікті мүшелігінде 144 мемлекет бар. Олардың 130-дан астамы Қазақстанның сауда серіктестіктері, 34 ел кіруге дайындалу үстінде, оның бірі Қазақстан республикасы.
Осылайша ДСҰ мүше елдері үшін өзара тиімділік, ашықтық пен тең құқыққа негізделген халықаралық еркін сауда жағдайын қамтамасыз ету шараларын жүзеге асырады.
ДСҰ-ның стандарттау саласындағы мақсаты- қатысушы елдердің нормативтік құжаттарының саудадағы техникалық кедергіге айналмауын қамтамасыз ету болып табылады.
ДСҰ мақсаттары.1994 жылғы 15 сәуірдегі Дүниежүзілік сауда ұйымын құру туралы Марракеш келісімінің екінші тарауында ұйымның негізгі мақсаты көрсетіледі - ДСҰ мүше-елдері халықтарының әл-ауқаттарын жоғарлату, бұл өмір деңгейін жоғарлату, толық қамтылуға қол жеткізу, сонымен қатар нақты кірістердің жоғарлауы және үнемі өсуі.
Қойған мақсаттарына қол жеткізу үшін ДСҰ мүше-елдері еркін сауда құруға, яғни сауда ағындарын ырықтандыруға және өзара пайдалы келісімдерді құруға мақсатталған, келіссөздерді өткізу арқылы тауарлармен жіне қызметтермен өндіріс және сауда көлемдерін көбейтуіне кірісті.
Сонымен қатар Келісімнің кіріспе бөлімі, дамып жатқан елдің халықаралық сауданың өсуінде, олардың экономикалық дамуына сәйкес келетін үлес алған негізінен аса кем дамыған елдерге бағытталған кейінгі күштерге қажеттілігін мойындайды.
ДСҰ міндеттері.Дүниежүзілік сауда ұйымын құру туралы Марракеш келісімінің 3-бабы төмендегілер болып табылатын ДСҰ міндеттерін тізімдейді:
Көп жақты сауда келісімдерін реттеу және жүзеге асыру;
Форум түрінде сауда келіссөздерін өткізу;
Сауда дауларды шешуде Дауларды шешу ережелері мен процедуралары туралы келісімдіктерді қолдану;
ДСҰ қатысушы-елдердің Сауда саясатын қайта қарастыру механизмін қолдану;
ДСҰ қатысушы-мемлекеттердің басқа халықаралық ұйымдарымен өзара әрекеті.
Ұйымның құрамы.Бұрынғы кеңестік елдерден оның қатарында қазір Литва, Латвия, Эстония, Грузия, Армения, Молдова, Қырғызстан, Украина және Ресей бар. Бауырлас республикалардың арасынан алғашқылардың бірі болып 1998 жылы 20 желтоқсанда ДСҰ мүшелігіне Қырғызстан қабылданды. Одан соң 1999 жылы 10 ақпанда Латвия, 1999 жылы 13 қарашада - Эстония, 2000 жылы 14 маусымда - Грузия, 2001 жылы 31 мамырда - Литва, 2001 жылы 26 шілдеде - Молдова, 2003 жылы 5 ақпанда - Армения, 2008 жылы 16 мамырда - Украина Дүниежүзілік сауда ұйымының мүшесі атанды. Көршілес Ресей Федерациясы ДСҰ құрамына 2012 жылы 22 тамыздан бастап енеді. Бүгінгі таңда Дүниежүзілік сауда ұйымы мүшелігіне 156 ел (155 мемлекет пен Еуроодақ) қабылданып отыр.
Қосылу мақсаттары мен міндеттері:
* Дүниежүзілік экономикаға ықпал жасау үрдісін күшейту;
* Өнеркәсіп пен ауыл шаруашылық тауарларын сатуда тарифтік және тарифтік емес кедергілерді төмендету, халықаралық сауданы әрі қарай ырықтандыру мен дүниежүзілік нарықта еркін және әділ бәсекелестікке жағдай туғызу;
* Әзірленген үрдістер мен ережелердің негізінде қызметтерді халықаралық сатуды реттеу, оны әрі қарай кеңейту және келіссөздерді жүргізу жолымен кезеңдеп ырықтандыру;
* Ұлттық құқықтық жүйелерде айырмашылықтарды есептеумен зияткерлік меншікке құқықтардың сауда аспектілері саласында тиімді қорғау механизмін құру;
* Сауда дауларын реттеудің тиімді көпжақты механизмін құру;
* ДСҰ мүше-елдердің ұлттық сауда саясатына бақылауды жүзеге асыру;
* Қазақстандық тауарлар мен қызметтерді экспорттау үшін дүниежүзілік нарықтардың қол жетімділігі;
* Халықаралық нормалары мен стандарттарына сәйкес елдің сауда заңнамасын келтіру;
* Елде болжамданатын саудалық-инвестициялық ортаны қалыптастыру;
* Көпжақты сауда келіссөздерін кезеңдеп өткізу үшін келіссөз алаңшасының қызметтерін қамтамасыз ету.
Қазақстан бұл ұйымға кіруге мүдделі ме?
Қазақстан Үкіметі ДСҰ-ға кіру - елдің сыртқы экономикалық саясатындағы басымды бағыттардың бірі деп біледі. Еліміздің Дүниежүзілік сауда ұйымына ену үрдісі 1996 жылы 26 қаңтарда ДСҰ Хатшылығына Қазақстанның Ұйымға енуі туралы ресми өтінішін жеткізген сәтінен бастау алды. 1996 жылғы ақпаннан бері Дүниежүзілік сауда ұйымы Қазақстанды бақылаушы ел ретінде танып отыр. Қазақстанның ДСҰ-ға кіру жөніндегі жұмысшы тобы құрылып, оған Ұйымның 40 астам мемлекеті кіреді. Сонымен қатар, нарыққа тауарларды шығару жөніндегі келіссөздерге 14 ел, ал, қызмет нарығына қатысты 10 ел қатысады. Бүгінгі күні Қазақстанның 29 мүше-елдерімен ДСҰ-ға кіру шеңберінде қазақстандық тауарлар мен қызметтерге қол жеткізу бойынша екіжақты келіссөздердің аяқталуы туралы хаттамаларға қол қойылған.
Дүниежүзілік сауда ұйымына мүше болу Қазақстанның экономикалық өрлеуі, жаңғыруы мен бәсекеге жарамдылығы үшін маңызды. Қазақстан халықарылық стандарттарға сәйкес болуы және халықаралық сауда жүйесіне барынша қатысуы тиіс. ДСҰ-на мүшелік - бұл сонымен қатар серіктестік және ынтымақтасу туралы келісімге (осы қатынастарды реттейтін негізгі келісім) және ЕО-тың Жаңа тәсіл директиваларына сәйкес Қазақстан мен Еуропалық одақ арасындағы экономикалық ынтымақтастықтың негізгі құрамдас бөлігі.
Қазақстан ДСҰ-на мүше болу туралы өтінішті 1996 жылы берді. Осы үрдісті басқару үшін Индустрия және сауда министрлігі жанынан Жұмыс тобы және Ведомствоаралық комиссия құрылды, сонымен қатар ДСҰ-на кіру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітіліп, Сыртқы саудалық режим туралы меморандум әзірленген болатын. Көп тарапты келіссөздер (Қазақстанға деген елеулі экономикалық мүдделер бойынша он сегіз мемлекетпен) 1997 жылы Женевада басталды. Қазақстанның қалыпты сауда серіктестері (Ресей Федерациясы сияқты) де ДСҰ-ның мүшесі болуын көздегендіктен, бұл процесс қолайлы жағдайда өтуде. Мүшелік негізгі ұлттық басымдық ретінде қарастырылуда және ол Үкімет әрекеттерінің ресми бағдарламасына енгізілген.
Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру ұлттық заңнама, қолданыстағы өнім стандарттары, техникалық регламенттер мен сәйкестілікті растау рәсімдерінің арасындағы үйлесімділікті күшейту жөніндегі шараларды қажет етеді. Бұл Саудадағы техникалық тосқауылдарға және Фитосанитарлық шараларға енгізілген. Осыған қол жеткізу үшін Қазақстан түрлі мақсаттарға бағытталған реттеудің бұрынғы жүйесін жаңа заңдар, түрлі өнім стандарттарын қабылдау арқылы сәйкестендіруі және сәйкестілікті растау рәсімдерін қайтадан қарастыруы тиіс.
Дүниежүзілік сауда ұйымына кірудегі іс - шаралар, жобалар
1999 жылы бекітілген Қазақстанмен Серіктесу және ынтымақтасу туралы келісімге сәйкес Еуропалық одақ экономикалық реформаларды күшейту жөнінде біршама жобалар мен тығыз экономикалық байланыстарға бастамашылық жасады. Осы жоба ДСҰ-ның және ЕО-тың айрықша талаптарына сәйкес болу үшін Қазақстанға құқықтық әрі техникалық көмекті қамтамасыз ету үшін әзірленді. Бұл өнім стандарттары мен сәйкестілікті растау рәсімдері бойынша ынтымақтастықты және оны іске асыру жөніндегі шаралардың күшейтілуін көздейді.
Жобаның негізгі серіктесі - Индустрия және сауда министрлігі, Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитет. Жоба командасы сонымен қатар Қазақстандық Стандарттау және сертификаттау институтымен және оның Ақпараттық орталығымен тығыз жұмыс істейді. Жоба осы тараптардың стратегиялық қажеттіліктеріне жауап беру үшін және барлық жұмысты нақты ұйымдастырып, олардың талаптарына сәйкес жүргізілуі үшін іске асырылатындығын атап өту абзал.
Осы жұмыстың негізгі мақсаттары, бұл:
* Техникалық реттеу және стандарттау жөніндегі осы заңнамалық ортаны ДСҰ-ның СТТ келісіміне және ЕЭҚ-ның тиісті заңнамасына сәйкес келтіру.
* Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитеттің, Қазақстандық Стандарттау институтының, ДСҰ Департаменті қызметкерлерінің кәсіби тәжірибесін жақсарту және Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитеттің Ақпараттық орталығы мүмкіндіктерін арттыру.
* Қазақстандық және Еуропалық Стандарттау, аккредитациялау, метрология жөніндегі органдар арасындағы кооперацияны күшейту.
Осы мақсаттарға жету үшін, жоба батыл шаралар орындауда, ол:
* Заң жобаларын әзірлеу жөніндегі ведомствоаралық жұмыс топтарын қолдау арқылы заңнаманың үйлесімділігін күшейту, қолда бар қосымша 34 заңдар бойынша түсініктемелерді қамтамасыз ету, 150 өнім стандарттарын қамтамасыз ету және 600 техникалық стандарттарға шолу жасау.
* Адам ресурстарын дамыту және техникалық регламенттерді, стандарттауды, аккредитациялауды құру рәсімдері бойынша оқыту және нарықты бақылау арқылы әлуетті арттыру, Техникалық реттеу және метрология жөніндегі комитеті Стандарттау және сертификаттау институтының Ақпараттық орталығы (МемСтандарт) үшін тренингтер мен құрал-жабдықты қамтамасыз ету.
* Ақпараттық кампаниялар мен БАҚ үшін нақты тұжырымдалған жолдаулар арқылы ДСҰ-ның мәселелері жөніндегі ақпараттылықты арттыру.
* Тестілер мен сертификаттарды өзара мойындаудан пайда алу үшін стандарттау және аккредитациялау жөніндегі халықаралық ұйымдардың жекелеген топтарына Қазақстанның қатысуын және мүшелігін күшейту, Салалық жұмыс топтарға ықпал ету және ақпаратпен алмасу.
Жобаның іс-шаралары заң жобаларының әзірленуін, реттеу жүйесінің реформасы жөніндегі ұсыныстарды, техникалық-заңдық семинарлар ұйымдастыруды, ЕО-тың Директивалары мен техникалық стандарттар сияқты маңызды материалдар алуды, дербес және ұйымдастырушылық мәселелер бойынша оқытуды, халықаралық қарым-қатынастардың күшейтілуін және оқыту сапарларын ұйымдастыруды ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz