Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
Кіріспе
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
ІІ Мемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
2.3. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
ІІІ Мемлекеттің қаржы саясаты
3.1. Қаржы және инфляция
3.2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
ІІ Мемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
2.3. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
ІІІ Мемлекеттің қаржы саясаты
3.1. Қаржы және инфляция
3.2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Қаржы жүиесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі даму және нақтылана түсіуі болып табылады. Қаржы жүйесіндегі жаңа теориялық - әдіснамалық жетістіктерге сәйкес.Елід біртұтас қаржы жүйесін тіиісті ақша қорлары құрылып, пайдаланылатын қатнастарыдың, соны мен бірге бұл қатнастары ұйымдастыратын органдардың жыйынтығын қамтиды.
Қаржы жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы меккемелерінің жыйынтығы ретінде қолданылады, бұл жеткіліксіз.
Соны мен бірге жалпы институцияналдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл қаржы мекемелерінің жыиынтығы,сонымен эканомикалық тұрғыдан ал мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы қатынастарының жиынтығы екенін естен шығармау керек.
Қаржы жүйесі қоғамда қалыптасқан экономикалық қатнастар жұйесіндегі ақша құрлысы қорының қалыптасуы, бөлінуі, қолдануы.
Қаржы жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы меккемелерінің жыйынтығы ретінде қолданылады, бұл жеткіліксіз.
Соны мен бірге жалпы институцияналдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл қаржы мекемелерінің жыиынтығы,сонымен эканомикалық тұрғыдан ал мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы қатынастарының жиынтығы екенін естен шығармау керек.
Қаржы жүйесі қоғамда қалыптасқан экономикалық қатнастар жұйесіндегі ақша құрлысы қорының қалыптасуы, бөлінуі, қолдануы.
1. Қ. Улиясов, С Құлпыбаев “ Қаржы ”
Алматы - 2005
2. Я. Әубәкіров Экономикаық теория негіздері
Алматы – 2004
3. С.Сахариев, А.Сахариева Жаңа кезең экономикалық теориясы
Алматы – 2004
4. Қаржы қаражат
5. В. Крымова Экономикалық теория
Алматы – 2003
6. Шеденов Ө Жалпы экономикалық теория
Алматы – 2002
7. Экономикалық саясат
Алматы – 2002
8. Я. Әубәкіров Экономикалық теория
Алматы- 1993
9. Мауленова С С. Бекмолдин экономикалық теория
Алматы - 2004
Алматы - 2005
2. Я. Әубәкіров Экономикаық теория негіздері
Алматы – 2004
3. С.Сахариев, А.Сахариева Жаңа кезең экономикалық теориясы
Алматы – 2004
4. Қаржы қаражат
5. В. Крымова Экономикалық теория
Алматы – 2003
6. Шеденов Ө Жалпы экономикалық теория
Алматы – 2002
7. Экономикалық саясат
Алматы – 2002
8. Я. Әубәкіров Экономикалық теория
Алматы- 1993
9. Мауленова С С. Бекмолдин экономикалық теория
Алматы - 2004
Жоспар
Кіріспе
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
ІІ Мемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
2.3. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
ІІІ Мемлекеттің қаржы саясаты
3.1. Қаржы және инфляция
3.2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қаржы жүиесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі даму және нақтылана
түсіуі болып табылады. Қаржы жүйесіндегі жаңа теориялық - әдіснамалық
жетістіктерге сәйкес.Елід біртұтас қаржы жүйесін тіиісті ақша қорлары
құрылып, пайдаланылатын қатнастарыдың, соны мен бірге бұл қатнастары
ұйымдастыратын органдардың жыйынтығын қамтиды.
Қаржы жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы
меккемелерінің жыйынтығы ретінде қолданылады, бұл жеткіліксіз.
Соны мен бірге жалпы институцияналдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі
бұл қаржы мекемелерінің жыиынтығы,сонымен эканомикалық тұрғыдан ал
мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы
қатынастарының жиынтығы екенін естен шығармау керек.
Қаржы жүйесі қоғамда қалыптасқан экономикалық қатнастар жұйесіндегі
ақша құрлысы қорының қалыптасуы, бөлінуі, қолдануы.
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
Қазіргі жағдайда қандай мемлекеттің экономикалық құрлымын зерделеу
оның қаржы жүйесін талдауы мүмкін емес. Бұл жүйе қаржы қатынастары
жыйынтығынан және оны реттейтін институттардан тұрады. Қаржы қатынастары
кез келген қоғамдық жүйеде орын алатын жалпы эканомикалық қатынастардың
құрамды бөлігі.
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ
ерекшеліктерімен көзге түсетін оқшауланған сфераларды бөліп көрсетуге
болады. Мәселен, мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілермен және
халықпен қалыптасатын қаржы қатынастары жалпы қоғамдық өнімді құндық
бөлудің ерекше саласын құрайды және қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыруға арналған орталықтандырылған ақша қорын қалыптастыру-мен
және пайдаланумен байланысты болады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы
"мемлекеттік бюджет" ұғымының экономикалық мазмұнын құрайды. Демек,
мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны
ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына
пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде
мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында пайда болатын
экономикалық қатынастарды білдіреді.
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік
бюджетке ең алдымен жалпы қаржы категориясы-нан ажырататын өзгеше белгілер
төн: бюджет қатынастарының бөлгіштік сипаты бар, әрқашан ақша нысанында
жүзеге асырылады, мақсатты ақша қорларын қалыптастырумен және пайдаланумен
қосарлана жүреді. Сонымен бірге, бюджет қатынастарына белгілі бір өзіндік
ерекшелік тән, алайда ол қаржымен ортақ өзгеше белгілердің шеңберінен
шықпайды.
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
өзгеше белгілермен сипатталады:
мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және оны
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты бөлгіштік
қатынастардың айрықша экономикалық нысаны болып табылады;
құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын
материалдық өндіріс қаржысынан және құнды тұтынуға қызмет
ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджеттің
айырмашылығы ол ұлттық шаруашылықтың салалары, аумақтар, экономиканың
секторлары, қоғамдық қызметтің сфералары арасында құнды қайта бөлуге
арналған;
қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты
емес құндық бөліністің стадиясын білдіреді және одан белгілі үзілісте
жүзеге асырылады, ал қаржы қатынастары материалдық өндірісте де, өндірістік
емес сферада да тауар-ақша қатынастарымен тығыз тоқайласып жатады.
Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды атау
қиын.
Мемлекет қаржы жүйесі арқылы саяси,эканомикалық және әлеуметтік
салалардың алуан түрлі қызметтеріне қәжетті қанағаттарды
жинақтап,пайдаланады. Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде,
қоғамдық ұдайы өндірісті дамытуда, қоғамдық эканомикалық құрлымын
қалыптастыруда, өндіргіш күштерді жетілдіруде маңызды рөл атқарады.
Мемлекеттің қаржылары әлеуметтік бағдарламаны жүзеге асыруға, мемлекеттік
басқару апараты мен қорғанысқа,тәртіп сақтау күштерін қаржылардыруға,сыртқы
экономикалық қызметті атқаруға жұмсалады.
Қаржы жүйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды.
Олар әр түрлі бағыттағы несие институттары мен тығыз байланыс негізінде
әрекет жасайды.
Қаржы қатынастары кез келген қоғамдық жүйеде орын алатын жалпы
эканомикалық қатынастардың құрамды бөлігі. Мемлекет қаржы жүйесі арқылы
саяси, эканомикалық және әлеуметтік салалардың алуан түрлі қызметтеріне
қажетті қаражаттарды жинақтап, пайдаланады.
Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде, қоғамдық ұдайы
өндірісті дамытуда, қоғамның экономикалық құрлымын қалыптастыруда, өндіргіш
күштерді жетілдіруде маңызды рөл атқарады. Мемлекеттің қаржылары әлеуметтік
бағдарламаны жүзеге асыруға, мемлекттік басқару аппараты мен қорғанысқа,
тәртіп сақтау күштерін қаржыландыруға, сыртқы эканомикалық қызметті
атқаруға жұмсалады.
Қаржы жұйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды.
Олар әр түрлі бағыттағы несие институттары мен тығыз байланыс негізінде
әрекет жасайды.
Қаржы жүйесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі дамуы және нақтылана
түсуі болып табылады. Елдің бір тұтас қаржы жүйесі тиісті ақша қорлары
құрылып,пайдаланылатын қатынастардың, сон мен бірге бұл қатынастарды
ұйымдастыратын органдардың жйынтығын қамтиды.Қаржы жүйесінің ұғымы кейде
тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы мекемелерінің жыиынтығы ретінде
қолданылады.
Қаржы бұл қоғамда қалыптасқан эканомикалық қатынастар жүйесіндегі ақша
құрлысы қорының қалыптасуы,бөлінуі, қолдануы.
Қаржы бірнеше қызмет атқарады.
1. Топтастыру - құралдарды үлестіру және матирилдарды негіз құру;
2. Реттеуші – шаруашылық субьектлерді ынталандыру;
3. бөлу –ақша құрамының қалыптасу және оларды бюджет, әлеуметтік
сақтандыру арқылы пайдалану;
4. Бақлау – Салық жинаудың дұрыстығын және оларды дұрыс пайдалануды
қамтамсыз ету.
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
Қаржы қатынасының тұлғалары: мемлекет, фирма, түрліше
бірлестіктер, ұйымдар және жеке азаматтар.
Осылардың арасындағы байланыс ақша қорын пайдалануда келесі
топтарға тіркеледі.
1. Мелекет пен кәсіпорынның арасында: мемлекеттік бюджет төлемдер
жүйесін және әр алуан мемлекеттік қор ұйымдарын қамтиды. Олардың
негізінде мемлекеттің орталықтандырылған табысы қалыптасады.
2. Фирма мен банк арасында: несиені алу және пайдалану.
3. Фирма мен банк арасында:несиені алу және пайдалану.
4. Фирма және өндірістік құрлым арасында.
5. Мемлекет және қоғамдық ұйымдар арасында
6. Мемлекет және халық арасында, халықтың әр түрлі трансферт алуы:
зейнет ақы, жәрдем ақы, стипендия т.б.
Соны мен қатар бұған зайым шығару, лотория ұйымдастыру және т.с.с.
жатады.
Қаржының 3 құрамдас бөліктері:
1. Халық қаржысы;
2. Бірлестіктер, фирма, сала кешенінің қаржылары, яғни
орталықтанбаған қаржы;
3. Мемлекеттік, яғни орталықтанған қаржы.
Халық қаржысы табысты бөлімнен тұрады, жанұялардың алғашқы
табыстарынан, шығыс бөлімнен және халық қор жинауынан тұрады.
Орталықтанбаған (мемлекеттік емес) қаржы – фирма, бірлестік және ұйымдар
иелігіндегі қаржылар ( шаруашылық тұлғаларының қаржысы )
Орталақ (мемлекеттік ) қаржы – қаржы жүйесінің басты бөлігі мұнда
мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, мемлеттік бюджет кіреді.
Ақша құралдарына сәйкес мекемелер арқылы пайдалануға байланысты
қатынаста жиынтығы қаржылық жүйені құрайды. Қаржылық жүйе жүргізетін саясат
қаржылық саясат деп аталады.
Сонымен бірге жалпы институционалдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл
қаржы мекемелерінің жиынтығы, ал экономикалық тұрғыдан - ол мемлекетте іс-
әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы қатынастарының жиынтығы
екенін естен шығармаған жөн.
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті. Қаржы
қатынастарының пайда болуы кезінде қаржы жүйесі, жалпыға мәлім, әдетте, тек
бір ғана буынмен - мемлекеттік бюджетпен шектелді. Классикалық капитализм
жағдайында батыстың көптеген өркениетті елдерінің, соның ішінде бұрынғы
КСРО-ның қаржы жүйесін екі негізгі буын - мемлекеттік бюджет пен жергілікті
қаржылар қурады. Олар ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік береді, бұл
буындардың көмегімен мемлекет өзінің саяси және экономикалық функцияларын
орындап отырды.
Мемлекеттің қаржысы - қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық байлықтың бір
бөлігін бөлу және қайта бөлу туралы, мемлекет пен оның шаруашылық
субъектілерінің қарамағына қаржы ресурстарын қалыптастырумен және
мемлекеттің қаражаттарын олардың жүмыс істеуімен байланысты шығындарға
жұмсаумен байланысты ақша қатынастары. Мемлекеттің қаржысы өзіне
мемлекеттік бюджетті, мемлекеттік бюджеттен тыс қорларды, мемлекеттік
кредитті біріктіреді.
Mемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау
және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру
мақсаттарына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу
процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында
пайда болатын экономикалық қатынастарды білдіреді.
Бюджеттік қор— бұл қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың құндық бөліністің
белгілі стадияларын өткен және ұлғаймалы ұдайы өндіріс, халыққа әлеуметтік-
мәдени қызмет көрсету, қорғаныс және басқару жөніндегі қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін мемлекетке түсетін бөлігі қозғалысының объективті
шарттасылған экономикалық нысаны. Бюджеттік қордың қалыптасуы мен
пайдаланылуы құнды бөлу және қайта бөлумен байланысты оның қозғалыс
процесін білдіреді.
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы сияқты
болу және бақылау функцияларын орындайды. Бұл функциялардың іс қимылы,
мазмұны, мәні мен маңызы бюджет қатынастарының қаралған айрықшалығымен
айқындалды. Бөлгіштік функцияның іс-әрекетінің өзіндік ерекшелігі сол,
қоғамдық өнімнің құны қоғамдық өндірістің сфералары, ұлттық шаруашылықтың
секторлары, аумақтар, салалар, жеке шаруашылық жүргізуші субъектілер
арасында бөлінеді. Мемлекетік бюджет арқылы бүгінде Қазақстанда жалпы
қоғамдық өнімнің шамамен 10% және жалпы ішкі өнімнің 20% бөлінеді. Бақылау
функциясы бюджет қорларын бөлудің сандық үйлесімдерінде, олардың қоғамдық
өндіріс дамуының қажеттіліктеріне сай келетіндігінде, бөлудің ұнамсыз
барысынан ауытқуын анықтау және оларды жою мүмкіңдігінде көрінеді.
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек
экономикалық категория және мемлекеттің орталық,тандырылған ақша қоры
ретінде ғана емес, сонымен бірге негізгі қаржы жоспары, әлеуметтік-
экономикалық процестерді реттеу механизмінің жиынтық ұғымы ретінде қарауға
болады. Мемлекеттің негізгі қаржы жоспары. Ол нақты кезеңге, әдетте, бір
жылға жасалынады, бюджеттің кірістерін, шығындарын, орталықтандырылған
қаржы ресурстарының шешуші бөлігінің қозғалысын анықтайды. Негізгі қаржы
жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып табылады. Елдің
негізгі қаржы жоспарының көрсеткіштері республика Парламентінің жыл сайын
қабылдайтын Республикалық бюджет туралы заңына сәйкес сөзсіз орындауға
жатады.
Мемлекеттік бюджет ұлттық, экономиканы басқарудың басты
механизмдерінің бірі. Ол экономикаға мемлекеттің орталықтандырылған ақша
қорын жасау мен пайдаланудың нысандары мен әдістерінің жиынтығы болып
табылатын бюджеттік механизм арқылы ықпал етеді.
Мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті мемлекет заңдарының бірі болып
табылады (мысалы, келесі қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заң).
Шығындар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
реттеудің және ынталандырудың, өндіріс тиімділігін арттырудың маңызды
құралы болып табылады.
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына
және өндірістік емес сфераның мекемелеріне айтарлықтай ықпал етеді.
Мемлекеттің ақша қорын жасау және пайдаланудың негізгі қаржы жоспары бола
отырып, бюджет барлық шаруашылық жүргізуші субъектілермен және ұжымдармен
етене байланысқан.
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін
басқарудың барлық деңгейлерінде тиісті қаржы базасы болуы тиіс. Осы
мақсатпен әр елде аймақтардың шаруашылығын, әлеуметтік сферасын, әрбір
әкімшілік-аумақтық бірліктерді абаттандыруды, заң шығарушы билікті, басқару
аппаратын ұстауды және басқа шараларды қаржыландыру үшін олардың ақша
ресурстарын жұмылдыруды қамтамасыз ететін бюджеттер тармақтарының желісі
құрылады.
Мемлекеттік (республикалық) және жергілікті (муниципалдық) бюджеттер
кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің
орталық буыны болып табылады. Бюджет—мемлекеттің қажетті атрибуты және оның
егемендігінің негізі. Бюджеттің көмегімен тиісті мемлекеттік және
муниципалдық құрылымдарының ақша қорлары құрылады, бұл қорлар олардың жалпы
маңызды міндеттерін орындауды қамтамасыз етеді. Бюджетте қаржы ресурстарын
шоғырландыру мемлекеттің қаржы саясатын ойдағыңай жүзеге асыру үшін қажет.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі
республикалық бюджетте шоғырланған.
Республикалық, бюджет — бұл салықтық және басқа да түсімдер есебінен
қалыптастырылатын және орталық мемлекеттік органдардың, оларға ведомстволық
бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен
қамтамасыз етуге және мемлекеттік саясаттың жалпы республикалық бағыттарын
жүзеге асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.
Жергілікті бюджет (әкімшілік-аймақтық бірліктердің
бюджеттері)—облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
бюджеті, аудандардың (облыстың маңызы бар қаланың) бюджеті.
Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер есебінен
қалыптастырылатын және облыстық деңгейдегі жергілікті мемлекеттік
органдардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, оларға
ведомстволық бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын
қаржымен қамтамасыз етуге және тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікте
мемлекеттік саясатты іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры
облыс бюджеті, республикалық, маңызы бар қала, астана бюджеті аудан
(облыстық, маңызы бар қала) бюджеті болып табылады.
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің
өзара байланысына негізделеді және оларды жоспарлау, әзірлеу, қарау,
бекіту, атқару, бақылау тәртібімен, сондай-ақ республикалық және жергілікті
бюджеттердің атқарылуы туралы есеппен қамтамасыз етіледі.
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне
кіретін барлық бюджеттердің бірлігі, дербестігі, толықтығы, реалистігі,
дәйектілігі, жариялылығы және т.б. қағидаттарына негізделеді.
Бюджет шығыстарын функциялық сыныптауды топтастыру мынадай
деңгейлерден тұрады: функциялық топтар, функциялық кіші топтар, бюджеттік
бағдарламалардың өкімшілері, бюджеттік бағдарламалар және ішкі
бағдарламалар.
Бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін бағалау үш стадияда — бюджеттің
жобасын әзірлеу кезінде, бюджетті атқару кезінде және бюджеттің атқарылуын
бақылау кезінде жүзеге асырылады.
Жоғарғы және төменгі бюджеттердің бюджет процесіндегі қатынастары
бюджетаралық қатынастар болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында бюджет процесінде жоғарғы және төменгі
бюджет арасындағы бюджетаралық қатынастар және кірістер мен шығыстарды
бюджеттер деңгейлері арасында бөлу аса маңызды проблемалардың бірі болып
отыр.
Бюджетаралық реттеу - теңгерімділік мақсаттарында жоғарғы бюджет
ресурстарының бір бөлігін төменгі бюджетке беруден тұратын және керісінше,
ақша қаражаттарын бөлудің жүйесі. Реттеу механизміне бюджеттік
субвенциялар, бюджеттік алынымдар, реттеуші кіріс кездері жатады.
Бюджеттік алынымдар — заңнамалық актілермен немесе мәслихаттардың
шешімдерімен бекітілген сомалар шегінде төменгі бюджеттердің жоғарғы
бюджеттерге беретін ресми трансферттері.
Субвенциялар бюджеттердің жоғарғы бюджеттерден заңнамалық актілермен
және маслихаттардың шешімдерімен бекітілген сомалар шегінде алатын ресми
трансферттері.
Реттеуші кіріс көздері бекітіліп берілген және реттеуші болып
бөлінеді.
Бекітіп берілген кірістер — бұл түгелдей немесе ішінара белгілі бір
бюджетке берілетін бюджет қаражаттары.
Жергілікті бюджеттерде салықтық және салықтық емес кірістер 85-70%
құрайды. Рыноктың қалыптасуы кезеңіндегі бюджеттердің негізгі проблемалары
мыналар
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және
пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше
экономикалық нысандар— бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы болып
отырады. Кірістер мемлекетті қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз етеді,
шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік қажеттіліктерге
сәйкес бөледі. Бюджеттің түсімдері кірістер, бюджеттік кредиттерді өтеу,
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер, сондай-ақ
мемлекеттік қарыздар, ал оның шығыстары шығындар, бюджеттік кредиттер,
қаржы активтерін сатып алу, қарыздар бойынша негізгі борышты өтеу болып
табылады.
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-
экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттік бюджет
және салық саясатын жүргізудің бағыттарына байланысты болады. Бұл кезде
мемлекет белгілі бір жагдайларда кірістерді қалыптастырудың және шығыстарды
жұмсаудың қолайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.
1. салықтық түсімдер;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
ІІ Мемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
2.3. Бюджет балансы. Бюджет тапшылығы
ІІІ Мемлекеттің қаржы саясаты
3.1. Қаржы және инфляция
3.2. Инфляцияға қарсы саясат шаралары
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қаржы жүиесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі даму және нақтылана
түсіуі болып табылады. Қаржы жүйесіндегі жаңа теориялық - әдіснамалық
жетістіктерге сәйкес.Елід біртұтас қаржы жүйесін тіиісті ақша қорлары
құрылып, пайдаланылатын қатнастарыдың, соны мен бірге бұл қатнастары
ұйымдастыратын органдардың жыйынтығын қамтиды.
Қаржы жүйесінің ұғымы кейде тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы
меккемелерінің жыйынтығы ретінде қолданылады, бұл жеткіліксіз.
Соны мен бірге жалпы институцияналдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі
бұл қаржы мекемелерінің жыиынтығы,сонымен эканомикалық тұрғыдан ал
мемлекетте іс-әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы
қатынастарының жиынтығы екенін естен шығармау керек.
Қаржы жүйесі қоғамда қалыптасқан экономикалық қатнастар жұйесіндегі
ақша құрлысы қорының қалыптасуы, бөлінуі, қолдануы.
І Қаржы жүйесінің мәні мен түрлері
1.1. Қаржы жүйесінің жалпы сипаттамасы
Қазіргі жағдайда қандай мемлекеттің экономикалық құрлымын зерделеу
оның қаржы жүйесін талдауы мүмкін емес. Бұл жүйе қаржы қатынастары
жыйынтығынан және оны реттейтін институттардан тұрады. Қаржы қатынастары
кез келген қоғамдық жүйеде орын алатын жалпы эканомикалық қатынастардың
құрамды бөлігі.
Қаржылық байланыстардың орасан зор әр алуандығында жеке ортақ
ерекшеліктерімен көзге түсетін оқшауланған сфераларды бөліп көрсетуге
болады. Мәселен, мемлекеттің шаруашылық жүргізуші субъектілермен және
халықпен қалыптасатын қаржы қатынастары жалпы қоғамдық өнімді құндық
бөлудің ерекше саласын құрайды және қоғамдық қажеттіліктерді
қанағаттандыруға арналған орталықтандырылған ақша қорын қалыптастыру-мен
және пайдаланумен байланысты болады. Қаржы қатынастарының бұл жиынтығы
"мемлекеттік бюджет" ұғымының экономикалық мазмұнын құрайды. Демек,
мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау және оны
ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру мақсаттарына
пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу процесінде
мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында пайда болатын
экономикалық қатынастарды білдіреді.
Қаржы қатынастарының белгілі бір жиынтығы ретіндегі мемлекеттік
бюджетке ең алдымен жалпы қаржы категориясы-нан ажырататын өзгеше белгілер
төн: бюджет қатынастарының бөлгіштік сипаты бар, әрқашан ақша нысанында
жүзеге асырылады, мақсатты ақша қорларын қалыптастырумен және пайдаланумен
қосарлана жүреді. Сонымен бірге, бюджет қатынастарына белгілі бір өзіндік
ерекшелік тән, алайда ол қаржымен ортақ өзгеше белгілердің шеңберінен
шықпайды.
Құндық бөліністің айрықшалықты сферасы ретінде мемлекеттік бюджет мына
өзгеше белгілермен сипатталады:
мемлекеттен жалпы қоғамдық өнімнің бір бөлігін оқшауландырумен және оны
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға пайдаланумен байланысты бөлгіштік
қатынастардың айрықша экономикалық нысаны болып табылады;
құнды жасау және оны тұтыну процесін шарттастыратын
материалдық өндіріс қаржысынан және құнды тұтынуға қызмет
ететін өндірістік емес сфера қаржысынан мемлекеттік бюджеттің
айырмашылығы ол ұлттық шаруашылықтың салалары, аумақтар, экономиканың
секторлары, қоғамдық қызметтің сфералары арасында құнды қайта бөлуге
арналған;
қоғамдық өнімнің оның тауар нысанындағы қозғалысымен тікелей байланысты
емес құндық бөліністің стадиясын білдіреді және одан белгілі үзілісте
жүзеге асырылады, ал қаржы қатынастары материалдық өндірісте де, өндірістік
емес сферада да тауар-ақша қатынастарымен тығыз тоқайласып жатады.
Бүгінде қаржы терминін күнделікті қолданысқа енгізген авторды атау
қиын.
Мемлекет қаржы жүйесі арқылы саяси,эканомикалық және әлеуметтік
салалардың алуан түрлі қызметтеріне қәжетті қанағаттарды
жинақтап,пайдаланады. Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде,
қоғамдық ұдайы өндірісті дамытуда, қоғамдық эканомикалық құрлымын
қалыптастыруда, өндіргіш күштерді жетілдіруде маңызды рөл атқарады.
Мемлекеттің қаржылары әлеуметтік бағдарламаны жүзеге асыруға, мемлекеттік
басқару апараты мен қорғанысқа,тәртіп сақтау күштерін қаржылардыруға,сыртқы
экономикалық қызметті атқаруға жұмсалады.
Қаржы жүйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды.
Олар әр түрлі бағыттағы несие институттары мен тығыз байланыс негізінде
әрекет жасайды.
Қаржы қатынастары кез келген қоғамдық жүйеде орын алатын жалпы
эканомикалық қатынастардың құрамды бөлігі. Мемлекет қаржы жүйесі арқылы
саяси, эканомикалық және әлеуметтік салалардың алуан түрлі қызметтеріне
қажетті қаражаттарды жинақтап, пайдаланады.
Мемлекеттік қаржылар ұлттық табысты қайта бөлуде, қоғамдық ұдайы
өндірісті дамытуда, қоғамның экономикалық құрлымын қалыптастыруда, өндіргіш
күштерді жетілдіруде маңызды рөл атқарады. Мемлекеттің қаржылары әлеуметтік
бағдарламаны жүзеге асыруға, мемлекттік басқару аппараты мен қорғанысқа,
тәртіп сақтау күштерін қаржыландыруға, сыртқы эканомикалық қызметті
атқаруға жұмсалады.
Қаржы жұйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институттарын қамтиды.
Олар әр түрлі бағыттағы несие институттары мен тығыз байланыс негізінде
әрекет жасайды.
Қаржы жүйесінің ұғымы қаржы ұғымының одан әрі дамуы және нақтылана
түсуі болып табылады. Елдің бір тұтас қаржы жүйесі тиісті ақша қорлары
құрылып,пайдаланылатын қатынастардың, сон мен бірге бұл қатынастарды
ұйымдастыратын органдардың жйынтығын қамтиды.Қаржы жүйесінің ұғымы кейде
тар мағынада,тек мемлекеттің қаржы мекемелерінің жыиынтығы ретінде
қолданылады.
Қаржы бұл қоғамда қалыптасқан эканомикалық қатынастар жүйесіндегі ақша
құрлысы қорының қалыптасуы,бөлінуі, қолдануы.
Қаржы бірнеше қызмет атқарады.
1. Топтастыру - құралдарды үлестіру және матирилдарды негіз құру;
2. Реттеуші – шаруашылық субьектлерді ынталандыру;
3. бөлу –ақша құрамының қалыптасу және оларды бюджет, әлеуметтік
сақтандыру арқылы пайдалану;
4. Бақлау – Салық жинаудың дұрыстығын және оларды дұрыс пайдалануды
қамтамсыз ету.
1.2. Қаржы жүйесінің түрлері
Қаржы қатынасының тұлғалары: мемлекет, фирма, түрліше
бірлестіктер, ұйымдар және жеке азаматтар.
Осылардың арасындағы байланыс ақша қорын пайдалануда келесі
топтарға тіркеледі.
1. Мелекет пен кәсіпорынның арасында: мемлекеттік бюджет төлемдер
жүйесін және әр алуан мемлекеттік қор ұйымдарын қамтиды. Олардың
негізінде мемлекеттің орталықтандырылған табысы қалыптасады.
2. Фирма мен банк арасында: несиені алу және пайдалану.
3. Фирма мен банк арасында:несиені алу және пайдалану.
4. Фирма және өндірістік құрлым арасында.
5. Мемлекет және қоғамдық ұйымдар арасында
6. Мемлекет және халық арасында, халықтың әр түрлі трансферт алуы:
зейнет ақы, жәрдем ақы, стипендия т.б.
Соны мен қатар бұған зайым шығару, лотория ұйымдастыру және т.с.с.
жатады.
Қаржының 3 құрамдас бөліктері:
1. Халық қаржысы;
2. Бірлестіктер, фирма, сала кешенінің қаржылары, яғни
орталықтанбаған қаржы;
3. Мемлекеттік, яғни орталықтанған қаржы.
Халық қаржысы табысты бөлімнен тұрады, жанұялардың алғашқы
табыстарынан, шығыс бөлімнен және халық қор жинауынан тұрады.
Орталықтанбаған (мемлекеттік емес) қаржы – фирма, бірлестік және ұйымдар
иелігіндегі қаржылар ( шаруашылық тұлғаларының қаржысы )
Орталақ (мемлекеттік ) қаржы – қаржы жүйесінің басты бөлігі мұнда
мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, мемлеттік бюджет кіреді.
Ақша құралдарына сәйкес мекемелер арқылы пайдалануға байланысты
қатынаста жиынтығы қаржылық жүйені құрайды. Қаржылық жүйе жүргізетін саясат
қаржылық саясат деп аталады.
Сонымен бірге жалпы институционалдық тұрғыдан алғанда қаржы жүйесі бұл
қаржы мекемелерінің жиынтығы, ал экономикалық тұрғыдан - ол мемлекетте іс-
әрекет ететін бір-бірімен өзара байланысты қаржы қатынастарының жиынтығы
екенін естен шығармаған жөн.
Өзінің тарихи дамуында қаржы жүйесі ұзақ эволюциядан өтті. Қаржы
қатынастарының пайда болуы кезінде қаржы жүйесі, жалпыға мәлім, әдетте, тек
бір ғана буынмен - мемлекеттік бюджетпен шектелді. Классикалық капитализм
жағдайында батыстың көптеген өркениетті елдерінің, соның ішінде бұрынғы
КСРО-ның қаржы жүйесін екі негізгі буын - мемлекеттік бюджет пен жергілікті
қаржылар қурады. Олар ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік береді, бұл
буындардың көмегімен мемлекет өзінің саяси және экономикалық функцияларын
орындап отырды.
Мемлекеттің қаржысы - қоғамдық өнімнің құнын және ұлттық байлықтың бір
бөлігін бөлу және қайта бөлу туралы, мемлекет пен оның шаруашылық
субъектілерінің қарамағына қаржы ресурстарын қалыптастырумен және
мемлекеттің қаражаттарын олардың жүмыс істеуімен байланысты шығындарға
жұмсаумен байланысты ақша қатынастары. Мемлекеттің қаржысы өзіне
мемлекеттік бюджетті, мемлекеттік бюджеттен тыс қорларды, мемлекеттік
кредитті біріктіреді.
Mемлекеттік бюджет
2.1. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні мен рөлі
Мемлекеттік бюджет мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын жасау
және оны ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыру
мақсаттарына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта бөлу
процесінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушылары арасында
пайда болатын экономикалық қатынастарды білдіреді.
Бюджеттік қор— бұл қоғамдық өнім мен ұлттық табыстың құндық бөліністің
белгілі стадияларын өткен және ұлғаймалы ұдайы өндіріс, халыққа әлеуметтік-
мәдени қызмет көрсету, қорғаныс және басқару жөніндегі қажеттіліктерді
қанағаттандыру үшін мемлекетке түсетін бөлігі қозғалысының объективті
шарттасылған экономикалық нысаны. Бюджеттік қордың қалыптасуы мен
пайдаланылуы құнды бөлу және қайта бөлумен байланысты оның қозғалыс
процесін білдіреді.
Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жалпы қаржы сияқты
болу және бақылау функцияларын орындайды. Бұл функциялардың іс қимылы,
мазмұны, мәні мен маңызы бюджет қатынастарының қаралған айрықшалығымен
айқындалды. Бөлгіштік функцияның іс-әрекетінің өзіндік ерекшелігі сол,
қоғамдық өнімнің құны қоғамдық өндірістің сфералары, ұлттық шаруашылықтың
секторлары, аумақтар, салалар, жеке шаруашылық жүргізуші субъектілер
арасында бөлінеді. Мемлекетік бюджет арқылы бүгінде Қазақстанда жалпы
қоғамдық өнімнің шамамен 10% және жалпы ішкі өнімнің 20% бөлінеді. Бақылау
функциясы бюджет қорларын бөлудің сандық үйлесімдерінде, олардың қоғамдық
өндіріс дамуының қажеттіліктеріне сай келетіндігінде, бөлудің ұнамсыз
барысынан ауытқуын анықтау және оларды жою мүмкіңдігінде көрінеді.
Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек
экономикалық категория және мемлекеттің орталық,тандырылған ақша қоры
ретінде ғана емес, сонымен бірге негізгі қаржы жоспары, әлеуметтік-
экономикалық процестерді реттеу механизмінің жиынтық ұғымы ретінде қарауға
болады. Мемлекеттің негізгі қаржы жоспары. Ол нақты кезеңге, әдетте, бір
жылға жасалынады, бюджеттің кірістерін, шығындарын, орталықтандырылған
қаржы ресурстарының шешуші бөлігінің қозғалысын анықтайды. Негізгі қаржы
жоспары мемлекеттің қаржылық қызметінің жемісі болып табылады. Елдің
негізгі қаржы жоспарының көрсеткіштері республика Парламентінің жыл сайын
қабылдайтын Республикалық бюджет туралы заңына сәйкес сөзсіз орындауға
жатады.
Мемлекеттік бюджет ұлттық, экономиканы басқарудың басты
механизмдерінің бірі. Ол экономикаға мемлекеттің орталықтандырылған ақша
қорын жасау мен пайдаланудың нысандары мен әдістерінің жиынтығы болып
табылатын бюджеттік механизм арқылы ықпал етеді.
Мемлекеттік бюджет орындалуы міндетті мемлекет заңдарының бірі болып
табылады (мысалы, келесі қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы
заң).
Шығындар мен салықтар арқылы бюджет экономика мен инвестицияларды
реттеудің және ынталандырудың, өндіріс тиімділігін арттырудың маңызды
құралы болып табылады.
Қаржылық жоспарлау процесінде бюджет ұлттық шаруашылықтың салаларына
және өндірістік емес сфераның мекемелеріне айтарлықтай ықпал етеді.
Мемлекеттің ақша қорын жасау және пайдаланудың негізгі қаржы жоспары бола
отырып, бюджет барлық шаруашылық жүргізуші субъектілермен және ұжымдармен
етене байланысқан.
2.2. Бюджет жүйесі және бюджет құрылысы
Мемлекеттік органдардың өздерінің функцияларын орындауы үшін
басқарудың барлық деңгейлерінде тиісті қаржы базасы болуы тиіс. Осы
мақсатпен әр елде аймақтардың шаруашылығын, әлеуметтік сферасын, әрбір
әкімшілік-аумақтық бірліктерді абаттандыруды, заң шығарушы билікті, басқару
аппаратын ұстауды және басқа шараларды қаржыландыру үшін олардың ақша
ресурстарын жұмылдыруды қамтамасыз ететін бюджеттер тармақтарының желісі
құрылады.
Мемлекеттік (республикалық) және жергілікті (муниципалдық) бюджеттер
кез-келген басқа мемлекеттердегідей Қазақстан Республикасы қаржы жүйесінің
орталық буыны болып табылады. Бюджет—мемлекеттің қажетті атрибуты және оның
егемендігінің негізі. Бюджеттің көмегімен тиісті мемлекеттік және
муниципалдық құрылымдарының ақша қорлары құрылады, бұл қорлар олардың жалпы
маңызды міндеттерін орындауды қамтамасыз етеді. Бюджетте қаржы ресурстарын
шоғырландыру мемлекеттің қаржы саясатын ойдағыңай жүзеге асыру үшін қажет.
Қазақстан Республикасы мемлекеттік бюджетінің басты бөлігі
республикалық бюджетте шоғырланған.
Республикалық, бюджет — бұл салықтық және басқа да түсімдер есебінен
қалыптастырылатын және орталық мемлекеттік органдардың, оларға ведомстволық
бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын қаржымен
қамтамасыз етуге және мемлекеттік саясаттың жалпы республикалық бағыттарын
жүзеге асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры.
Жергілікті бюджет (әкімшілік-аймақтық бірліктердің
бюджеттері)—облыстық бюджет, республикалық маңызы бар қаланың, астананың
бюджеті, аудандардың (облыстың маңызы бар қаланың) бюджеті.
Бюджет кодексімен айқындалған салықтық және басқа да түсімдер есебінен
қалыптастырылатын және облыстық деңгейдегі жергілікті мемлекеттік
органдардың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың, оларға
ведомстволық бағынышты мемлекеттік мекемелердің міндеттері мен функцияларын
қаржымен қамтамасыз етуге және тиісті әкімшілік-аумақтық бірлікте
мемлекеттік саясатты іске асыруға арналған орталықтандырылған ақша қоры
облыс бюджеті, республикалық, маңызы бар қала, астана бюджеті аудан
(облыстық, маңызы бар қала) бюджеті болып табылады.
Бюджет жүйесінің жұмыс істеуі бюджеттердің әр түрлі деңгейлерінің
өзара байланысына негізделеді және оларды жоспарлау, әзірлеу, қарау,
бекіту, атқару, бақылау тәртібімен, сондай-ақ республикалық және жергілікті
бюджеттердің атқарылуы туралы есеппен қамтамасыз етіледі.
Қазақстан Республикасының бюджет жүйесі мемлекеттік бюджет жүйесіне
кіретін барлық бюджеттердің бірлігі, дербестігі, толықтығы, реалистігі,
дәйектілігі, жариялылығы және т.б. қағидаттарына негізделеді.
Бюджет шығыстарын функциялық сыныптауды топтастыру мынадай
деңгейлерден тұрады: функциялық топтар, функциялық кіші топтар, бюджеттік
бағдарламалардың өкімшілері, бюджеттік бағдарламалар және ішкі
бағдарламалар.
Бюджеттік бағдарламалардың тиімділігін бағалау үш стадияда — бюджеттің
жобасын әзірлеу кезінде, бюджетті атқару кезінде және бюджеттің атқарылуын
бақылау кезінде жүзеге асырылады.
Жоғарғы және төменгі бюджеттердің бюджет процесіндегі қатынастары
бюджетаралық қатынастар болып табылады.
Нарықтық экономика жағдайында бюджет процесінде жоғарғы және төменгі
бюджет арасындағы бюджетаралық қатынастар және кірістер мен шығыстарды
бюджеттер деңгейлері арасында бөлу аса маңызды проблемалардың бірі болып
отыр.
Бюджетаралық реттеу - теңгерімділік мақсаттарында жоғарғы бюджет
ресурстарының бір бөлігін төменгі бюджетке беруден тұратын және керісінше,
ақша қаражаттарын бөлудің жүйесі. Реттеу механизміне бюджеттік
субвенциялар, бюджеттік алынымдар, реттеуші кіріс кездері жатады.
Бюджеттік алынымдар — заңнамалық актілермен немесе мәслихаттардың
шешімдерімен бекітілген сомалар шегінде төменгі бюджеттердің жоғарғы
бюджеттерге беретін ресми трансферттері.
Субвенциялар бюджеттердің жоғарғы бюджеттерден заңнамалық актілермен
және маслихаттардың шешімдерімен бекітілген сомалар шегінде алатын ресми
трансферттері.
Реттеуші кіріс көздері бекітіліп берілген және реттеуші болып
бөлінеді.
Бекітіп берілген кірістер — бұл түгелдей немесе ішінара белгілі бір
бюджетке берілетін бюджет қаражаттары.
Жергілікті бюджеттерде салықтық және салықтық емес кірістер 85-70%
құрайды. Рыноктың қалыптасуы кезеңіндегі бюджеттердің негізгі проблемалары
мыналар
Мемлекеттік бюджеттің кірістері мен шығыстарының құрамы мен құрылымы
Мемлекеттің орталықтандырылған ақша қорын қалыптастырумен және
пайдаланумен байланысты болып келетін бюджеттің жұмыс жасауы ерекше
экономикалық нысандар— бюджеттің кірістері мен шығыстары арқылы болып
отырады. Кірістер мемлекетті қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз етеді,
шығыстар орталықтандырылған ресурстарды жалпы мемлекеттік қажеттіліктерге
сәйкес бөледі. Бюджеттің түсімдері кірістер, бюджеттік кредиттерді өтеу,
мемлекеттің қаржы активтерін сатудан түсетін түсімдер, сондай-ақ
мемлекеттік қарыздар, ал оның шығыстары шығындар, бюджеттік кредиттер,
қаржы активтерін сатып алу, қарыздар бойынша негізгі борышты өтеу болып
табылады.
Кірістер мен шығыстардың құрамы мен құрылымы нақты әлеуметтік-
экономикалық және тарихи жағдайларда жүзеге асырылатын мемлекеттік бюджет
және салық саясатын жүргізудің бағыттарына байланысты болады. Бұл кезде
мемлекет белгілі бір жагдайларда кірістерді қалыптастырудың және шығыстарды
жұмсаудың қолайлы нысандары мен әдістерін пайдаланады.
1. салықтық түсімдер;
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz