Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 ақпандағы Жарлығы
1 Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 ақпандағы N 56 Жарлығы
2 Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 29 қарашадағы N 1677 Жарлығы
3 Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысы
2 Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 29 қарашадағы N 1677 Жарлығы
3 Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысы
Қазақстан дүниежүзiлiк қоғамдастыққа кiрiгудi өзiнiң сыртқы саясат саласындағы басымдығы ретiнде айқындады.
Әлем елдерiнiң көпшiлiгi қол қойған Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мыңжылдық декларациясында (2000 ж.) ерлер мен әйелдердiң теңдiгiн көтермелеу, әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiн кеңейту үшiншi мыңжылдықтағы адамзат дамуының негiзгi мақсаттары ретiнде айқындалған.
Қазiргi кезде бүкiл дүние жүзiнде тарихи қалыптасқан ерлердiң әйелдерден басым болу жағдайы өзгерiстерге ұшырауда. Өнеркәсiбi дамыған және әлеуметтiк бағдар алған елдерде әйелдер өз құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң ерлермен тең болуына iс жүзiнде қол жеткiздi.
Тәуелсiздiк жылдары iшiнде Қазақстан ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау саласында да белгiлi бiр дәрежеде iлгерiледi.
1998 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын жою туралы конвенциясына қосылды. БҰҰ-ның "Әйелдердiң саяси құқықтары туралы" және "Тұрмыс құрған әйелдiң азаматтығы туралы" конвенциялары да бекiтiлдi. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт пен Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы пактiге және басқаларына қол қойылды. Қазақстан адам құқықтары туралы барлығы 60-тан астам халықаралық шартқа қосылды.
Әлем елдерiнiң көпшiлiгi қол қойған Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мыңжылдық декларациясында (2000 ж.) ерлер мен әйелдердiң теңдiгiн көтермелеу, әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiн кеңейту үшiншi мыңжылдықтағы адамзат дамуының негiзгi мақсаттары ретiнде айқындалған.
Қазiргi кезде бүкiл дүние жүзiнде тарихи қалыптасқан ерлердiң әйелдерден басым болу жағдайы өзгерiстерге ұшырауда. Өнеркәсiбi дамыған және әлеуметтiк бағдар алған елдерде әйелдер өз құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң ерлермен тең болуына iс жүзiнде қол жеткiздi.
Тәуелсiздiк жылдары iшiнде Қазақстан ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау саласында да белгiлi бiр дәрежеде iлгерiледi.
1998 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын жою туралы конвенциясына қосылды. БҰҰ-ның "Әйелдердiң саяси құқықтары туралы" және "Тұрмыс құрған әйелдiң азаматтығы туралы" конвенциялары да бекiтiлдi. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт пен Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы пактiге және басқаларына қол қойылды. Қазақстан адам құқықтары туралы барлығы 60-тан астам халықаралық шартқа қосылды.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2006 жылғы 1 ақпандағы N 56 Жарлығы
"Президент пен Үкiмет актiлерiнiң
жинағында" және республикалық
баспасөзде мазмұны
жариялануға тиiс
Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 20) тармақшасына,
"Қазақстан Республикасының Президентi туралы" Қазақстан Республикасының
1995 жылғы 26 желтоқсандағы Конституциялық заңының 33-бабының 1-тармағына
сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы консультативтiк-кеңесшi
орган ретiнде Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия
құрылсын.
2. Қоса берiлiп отырған:
1) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және
гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия туралы ереже;
2) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және
гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссияның құрамы бекiтiлсiн.
3. Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) бiр ай мерзiмде облыстар, Астана және Алматы қалалары әкiмдерiнiң
жанындағы отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссия туралы
yлгi ереженi әзiрлеп, бекiтсiн;
2) осы Жарлықты iске асыру жөнiндегi өзге де қажеттi шараларды қабылдасын.
4. Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi жоғарыда аталған
отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссияларды құрсын.
5. Қазақстан Республикасы Президентiнiң мынадай жарлықтарына өзгерiстер
енгiзiлсiн:
1) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Кешiрiм жасау мәселелерi
жөнiндегi комиссия құрамы туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1996
жылғы 13 қыркүйектегi N 3108 Жарлығында:
аталған Жарлықтағы 1-тармақта:
"Самақова - Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны
Айткүл Байғазықызы қорғау министрi - Қазақстан
Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы және әйелдер iсi жөнiндегi
ұлттық комиссияның төрайымы"
деген жолдағы "Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрi" және
"Отбасы және әйелдер iсi" деген сөздер тиiсiнше "Қазақстан Республикасы
Президентiнiң кеңесшiсi" және "Отбасы iстерi және гендерлiк саясат" деген
сөздермен алмастырылсын;
2) "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясын одан әрi iске асыру
жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2001 жылғы 4
желтоқсандағы N 735 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2001 ж., N
43-44, 532-құжат; 2003 ж., N 49, 557-құжат):
аталған Жарлықпен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi
Стратегиялық даму жоспарында:
I бөлiмнiң 1.2.1-шағын бөлiмiнiң соңғы абзацындағы және 1.4.5-шағын
бөлiмiнiң екiншi абзацындағы "Отбасы және әйелдер iстерi" деген сөздер
"Отбасы iстерi және гендерлiк саясат" деген сөздермен алмастырылсын;
3) "Қазақстан Республикасының Ұлттық кеңесi туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 2002 жылғы 29 сәуiрдегi N 857 Жарлығына (Қазақстан
Республикасының ПYАЖ-ы, 2002 ж., N 12, 113-құжат;
2003 ж., N 43, 451-құжат; 2004 ж., N 18, 223-құжат; N 51, 671-құжат):
аталған Жарлықпен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Ұлттық кеңесiнiң
құрамында:
"Самақова - Қазақстан Республикасының Қоршаған
Айткүл Байғазықызы ортаны қорғау министрi, Қазақстан
Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi
ұлттық комиссияның төрайымы"
деген жолдағы "Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау министрi,
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi"
деген сөздер тиiсiнше "Қазақстан Республикасы Президентiнiң кеңесшiсi -
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және гендерлiк
саясат" деген сөздермен алмастырылсын;
4) "Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған Гендерлiк теңдiк
стратегиясын бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы
29 қарашадағы N 1677 Жарлығында:
3 және 4-тармақтардағы "Отбасы және әйелдер iстерi" деген сөздер "Отбасы
iстерi және гендерлiк саясат" деген сөздермен алмастырылсын;
аталған Жарлықпен бекiтiлген Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға
арналған Гендерлiк теңдiк стратегиясындағы 1-бөлiмнiң "Iс-қимылдар
стратегиясы" деген шағын бөлiмiнiң жетiншi абзацы мынадай редакцияда
жазылсын:
"облыстар, Астана және Алматы қалалары әкiмдерiнiң жанындағы отбасы iстерi
және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссиялардың отбасы және гендерлiк саясат
мәселелерiмен айналысатын хатшылары лауазымдарын енгiзу;".
6. Мыналардың күшi жойылды деп танылсын:
1) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 1998 жылғы 22 желтоқсандағы N 4176 Жарлығы (Қазақстан
Республикасының ПҮАЖ-ы, 1998 ж., N 48, 425-құжат);
2) "Қазақстан Республикасында әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi
мемлекеттiк саясаттың тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 1997 жылғы 5 наурыздағы N 3395 өкiмi (Қазақстан
Республикасының ПҮАЖ-ы, 1997 ж., N 11, 74-құжат);
3) "Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссияның дербес құрамын бекiту туралы" Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 1999 жылғы
4 наурыздағы N 16 өкiмi;
4) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1999 жылғы 4 наурыздағы N 16
өкiмiне өзгерiстер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002
жылғы 27 ақпандағы
N 314 өкiмi (Қазақстан Республикасының ПYАЖ-ы, 2002 ж., N 6, 45-құжат);
5) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1999 жылғы 4 наурыздағы N 16
өкiмiне өзгерiстер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005
жылғы 2 наурыздағы
N 527 өкiмi (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2005 ж., N 12, 117-құжат).
7. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2006 жылғы 1 ақпандағы
N 56 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi
ұлттық комиссия туралы
ЕРЕЖЕ
1. Жалпы ережелер
1. Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия (бұдан әрi
- Комиссия) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы консультативтiк-
кеңесшi орган болып табылады.
2. Комиссия қызметiнiң құқықтық негiзiн Қазақстан Республикасының
Конституциясы мен заңдары, Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерi,
Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерi, сондай-ақ
осы Ереже құрайды.
2. Комиссияның негiзгi мiндеттерi
3. Комиссияның негiзгi мiндеттерi:
1) Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясының, Қазақстан
Республикасында Гендерлiк теңдiктiң 2006-2016 жылдарға арналған стратегиясы
мен Қазақстан қатысушысы болып табылатын отбасы және гендерлiк теңдiк
мәселелерi жөнiндегi халықаралық шарттардың аясында өңiрлiк ерекшелiктердi
ескере отырып, отбасына, әйелдер мен ерлердiң теңдiгiне қатысты
басымдықтарды айқындау, кешендi мемлекеттiк саясатты қалыптастыру және iске
асыру жөнiнде ұсынымдарды тұжырымдау;
2) мемлекеттiк органдармен және азаматтық қоғам институттарымен отбасының
мүдделерiн қорғау, Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын,
Қазақстан Республикасында Гендерлiк теңдiктiң 2006-2016 жылдарға арналған
стратегиясын iске асыру мәселелерi жөнiнде өзара iс-қимыл жасау;
3) гендерлiк теңдiктiң жай-күйi мәселелерiн талдау және Қазақстан
Республикасындағы гендерлiк саясаттың негiзгi бағыттары бойынша мемлекеттiк
органдарға ұсыныстар мен ұсынымдарды тұжырымдау;
4) мыналарға:
экономикалық салада гендерлiк теңдiкке қол жеткiзуге, әйелдер арасында
кәсiпкерлiктi одан әрi дамытуға, еңбек нарығында әйелдердiң бәсекеге
қабiлеттiлiгiн арттыруға;
еңбек қызметiн үй шаруасы мiндеттерiмен және бала тәрбиесiмен ұштастыру
жөнiнде отбасы мүшелерiне жағдай жасауға;
отбасы институтын нығайтуға, отбасы қарым-қатынастарында гендерлiк теңдiкке
қол жеткiзуге;
ерлердiң, әйелдер мен балалардың денсаулығын, оның iшiнде ұрпақты болу
денсаулығын сақтау мен бекемдеу, өмiр сүру деңгейiн арттыру жөнiндегi
шаралар кешенiн әзiрлеуге;
отбасындағы және жұмыс орнындағы зорлық-зомбылықты түбiрiмен жоюға және
ерлерге, әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа қарсы күрестiң
халықаралық тәжiрибесiн енгiзуге;
халыққа гендерлiк бiлiм беру мен оқу-ағартуға, қоғамның экономикалық,
әлеуметтiк, саяси және мәдени өмiрiндегi отбасының, гендерлiк теңдiктiң
нақты жағдайын талдау мақсатында ғылыми зерттеулер жүргiзуге, ақпараттық
базаны қалыптастыруға жәрдемдесу;
5) Комиссияның құзыретiне кiретiн проблемалар бойынша мемлекеттiк
органдардың, халықаралық ұйымдардың және қоғамдық бiрлестiктердiң
ұсыныстарын қарау, олар бойынша Қазақстан Республикасының Президентiне
тиiстi ұсынымдар дайындау;
6) мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдарының отбасы және гендерлiк
теңдiк мәселелерi жөнiндегi Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын
сақтауын қамтамасыз ету жөнiнде Мемлекет басшысы үшiн ұсынымдар мен
ұсыныстарды тұжырымдау;
7) Қазақстандағы отбасы және гендерлiк теңдiк жағдайы аспектiлерiнiң
неғұрлым толық көрiнiс табуы мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарымен
өзара iс-қимыл жасау;
8) отбасы мәселелерiне, гендерлiк теңдiктiң сақталмауына қатысты
азаматтардың өтiнiштерiн, бұқаралық ақпарат құралдарының хабарларын қарау;
9) отбасы және гендерлiк теңдiк мәселелерi жөнiндегi тұжырымдамаларды,
мемлекеттiк және салалық (секторлық) бағдарламаларды әзiрлеуге қатысу;
10) отбасы және гендерлiк теңдiк жағдайын жақсартуға бағытталған заңнамалық
және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын дайындауға және
қарауға қатысу;
11) гендерлiк-құқықтық сараптамаға бастамашылық жасау және оны жүргiзу;
12) мемлекеттiк органдармен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық,
халықаралық бастамаларды iске асыру жөнiндегi ұсыныстарды тұжырымдау,
отбасы және гендерлiк теңдiк жағдайы мәселелерi жөнiндегi конференцияларға,
кеңестерге, семинарларға қатысу болып табылады.
3. Комиссияның өкiлеттiктерi
4. Комиссия өз құзыретi шегiнде:
1) Мемлекет басшысына тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк
органдардың, орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың басшыларын өз
отырыстарында тыңдауға;
2) мемлекеттiк органдардан, ұйымдар мен лауазымды адамдардан қажеттi
құжаттарды, материалдар мен ақпаратты сұратуға және алуға;
3) тиiстi мемлекеттiк органдардың басшыларынан отбасы және гендерлiк теңдiк
мәселелерiне қатысты заңдардың бұзылу фактiлерi бойынша тексерулер мен
қызметтiк тергеулер жүргiзудi талап етуге;
4) Мемлекет басшысының қарауына ұсынылатын Қазақстан Республикасы
Президентi актiлерiнiң, Қазақстан Республикасы Үкiметi актiлерiнiң отбасы
және гендерлiк теңдiк мәселелерiн қозғайтын жобалары бойынша ұсыныстар
енгiзуге;
5) Комиссияның құзырына жатқызылған мәселелердi қарауға мемлекеттiк
органдардың қызметкерлерiн, сондай-ақ Комиссия отырыстарын дайындауға,
бағдарламалар әзiрлеуге және тексерулер жүргiзуге қатысу үшiн штаттан тыс
сарапшылар ретiнде беделдi әрi кәсiби дайындығы бар жұртшылық өкiлдерiн
тартуға;
6) облыстар, Астана, Алматы қалалары әкiмдерiнiң жанындағы комиссиялардың
қызметiн үйлестiруге және бақылауға, олардың қызметi туралы есептердi
тыңдауға;
7) әйелдердiң кандидатураларын басшы лауазымдарға жылжытуға және бекiтуге
жәрдемдесуге хақылы.
5. Азаматтардан келiп түскен өтiнiштердi, бұқаралық ақпарат құралдарының
хабарларын қарау қорытындылары бойынша Комиссия материалдарды мәнi бойынша
шешiм қабылдау үшiн тиiстi мемлекеттiк органның немесе лауазымды адамның
қарауына жiбере алады.
6. Комиссия мүшелерi шақыру бойынша Қазақстан Республикасы Парламентiнiң
және оның палаталарының, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң, мемлекеттiк
органдардың отбасы және гендерлiк теңдiк мәселелерi бойынша отырыстарына
қатыса алады.
4. Комиссия жұмысын ұйымдастыру
7. Комиссия төрағадан, хатшыдан және оның мүшелерiнен тұрады. Қазақстан
Республикасының Президентi оның дербес құрамын айқындайды.
8. Комиссияның отырыстары қажеттiлiгiне қарай, бiрақ тоқсанына кемiнде бiр
рет өткiзiледi.
9. Комиссия отырыстарының, егер оларға Комиссия мүшелерiнiң жалпы санының
кемiнде жартысы қатысса, құқықтық күшi бар болып саналады.
10. Комиссияның отырысқа қатысушы мүшелерi санының қарапайым көпшiлiк
дауысымен Комиссия шешiм қабылдайды. Дауыстар тең болған кезде төрағалық
етушiнiң даусы шешушi болып табылады.
11. Комиссияның шешiмдерi хаттамалармен ресiмделедi.
12. Комиссияның төрағасы:
1) Мемлекет басшысының қарауына Комиссияның дербес құрамы бойынша ұсыныстар
енгiзедi;
2) Комиссияның қызметiн ұйымдастырады және оған басшылық жасайды;
3) Комиссия отырыстарының күн тәртiбiн белгiлейдi;
4) Комиссия отырыстарын шақырады және оларға төрағалық етедi.
Комиссия төрағасы болмағанда оның тапсырмасы бойынша отырыстарға Комиссия
мүшелерiнiң бiрi төрағалық етедi;
5) Комиссия мүшелерiнiң арасынан Комиссия отырысында қаралатын нақты мәселе
бойынша баяндамашыны белгiлейдi;
6) Мемлекет басшысының алдында Комиссия жұмысының қорытындылары бойынша
жүйелi түрде есеп бередi;
7) Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерiнде және тапсырмаларында
көзделген өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
5. Комиссия қызметiн қамтамасыз ету
13. Комиссияның қызметiн ақпараттық-талдау және ұйымдық қамтамасыз етудi
Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi Кеңсесiнiң құрылымдық бөлiмшесi
болып табылатын, өз қызметiнде Комиссия төрағасына тiкелей бағынатын оның
Хатшылығы жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2006 жылғы 1 ақпандағы
N 56 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi
ұлттық комиссияның
ҚҰРАМЫ
Самақова - Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Айткүл Байғазықызы кеңесшiсi, төрайым
Ысқақова - Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Саида Куанқызы жанындағы Отбасы iстерi және гендерлiк
саясат жөнiндегi ұлттық комиссия
Хатшылығының меңгерушiсi, хатшы
Комиссия мүшелерi:
Андаржанова - "Полимерқұбыр" жауапкершiлiгi шектеулi
Мария Ивановна серiктестiгiнiң директоры, Алматы
облысы (келiсiм бойынша)
Асанғазы - Астана қаласы Сарыарқа ауданы
Оразгүл Асанғазықызы әкiмiнiң орынбасары
Аубанова - Павлодар облысы денсаулық сақтау
Гүлфаз Кенжетайқызы департаментiнiң директоры
Бурлаченко - Оңтүстiк Қазақстан облысы әкiмiнiң
Светлана Николаевна орынбасары
Васильева - Алматы қаласы экономика және бюджеттiк
Лариса Александровна жоспарлау департаментiнiң директоры
Жалмағамбетова - Қазақстан Республикасының Парламентi
Светлана Жақияқызы Сенатының депутаты (келiсiм бойынша)
Жақыпова - Қостанай облысы iшкi саясат
Тамара Сәлiмқызы департаментiнiң директоры
Кәрбозова - N 4 емхананың бас дәрiгерi, Тараз
Күлшат Жапарханқызы қаласы
Құрманбаева - Қазақ гуманитарлық заң университетiнiң
Шырын Асылханқызы Семей филиалының директоры, саясат
ғылымдарының докторы (келiсiм бойынша)
Көшекова - "Райхан" кешенiнiң директоры, Атырау
Раиса Тәжiғалиқызы қаласы (келiсiм бойынша)
Махмұдова - "Шағын бизнес орталығы"
Шолпан Жұматайқызы қауымдастығының директоры, физика-
математика ғылымдарының кандидаты,
Орал қаласы (келiсiм бойынша)
Мұсаходжаева - Қазақ ұлттық музыка академиясының
Айман Қожабекқызы ректоры, профессор, Астана қаласы
Мұстафина - Астана қаласы әкiмiнiң орынбасары
Сәбила Сапарқызы
Мұхамеджанова - Қызылорда облыстық бiлiктiлiктi
Әлия Ғафурқызы арттыру және ақпараттық технологиялар
институтының директоры
Мырзахметова - "Тұмар" корпорациясының президентi,
Зәмзәгүл Естайқызы "Көкшетау нан зауыты" жауапкершiлiгi
шектеулi серiктестiгiнiң бас
директоры, Ақмола облысы (келiсiм
бойынша)
Назарбаева - "Бөбек" қорының президентi
Сара Алпысқызы
Нұқышева - Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары
Сәуле Ғалымқызы мектебiнiң саясат және денсаулық
сақтауды басқару кафедрасы
профессорының мiндетiн атқарушы,
Алматы қаласы
Полищук - N 1 гимназияның директоры, Петропавл
Раиса Ивановна қаласы
Сейiтова - Қарағанды облыстық сауда-өнеркәсiп
Несiп Мұсатайқызы палатасының төрайымы, Қарағанды облысы
(келiсiм бойынша)
Сиврюкова - Қазақстанның үкiметтiк емес ұйымдары
Валентина Андреевна конфедерациясының президентi,
Азаматтық альянстың президентi,
Астана қаласы (келiсiм бойынша)
Солтиева - "Егемен Қазақстан" республикалық
Жұмагүл Қуанышбекқызы газетi" акционерлiк қоғамы бас
редакторының орынбасары, Қазақстан
журналистер одағының мүшесi
Тарасенко - Қазақстан Республикасының Парламентi
Елена Ивановна Мәжiлiсiнiң депутаты (келiсiм бойынша)
Төлегенова - "Қазақстан Халық банкi" акционерлiк
Апуажан Төлегенқызы қоғамы Ақтөбе облыстық филиалының
директоры (келiсiм бойынша)
Хасанова - "Жамал-ай" акционерлiк қоғамының
Зәбира Мұхсанқызы президентi, Ақтау қаласы (келiсiм
бойынша)
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 29 қарашадағы N 1677
Жарлығы
Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2005 ж., N 41, 569-құжат; "Егемен
Қазақстан" 2005 жылғы 2 желтоқсан N 270-271
Президент пен Үкiмет
актiлерiнiң жинағында
жариялануға тиiс
Қоғам өмiрiнiң барлық салаларында гендерлiк теңдiк қағидаттарын iске асыру
мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға
арналған Гендерлiк теңдiк стратегиясы бекiтiлсiн (бұдан әрi - Стратегия).
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қазақстан Республикасының
Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар,
облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi:
1) өз қызметiнде Стратегияны басшылыққа алсын және оны iске асыру жөнiнде
қажеттi шаралар қабылдасын;
2) қабылданатын мемлекеттiк, салалық (секторлық) және өңiрлiк
бағдарламалардың (жоспарлардың) Стратегиямен келiсiлуiн қамтамасыз етсiн.
3. Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп
беретiн мемлекеттiк органдар, орталық және жергiлiктi атқарушы органдар жыл
сайын 20 қаңтарға Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы
iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссияға Стратегияның iске
асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
Ескерту. 3-тармаққа өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 2006.02.01. N 56
жарлығымен.
4. Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және
гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия жыл сайын 5 ақпанға Қазақстан
Республикасының Үкiметiн Стратегияның iске асырылу барысы туралы хабардар
етсiн.
Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 2006.02.01. N 56
жарлығымен.
5. Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) Мемлекет басшысын жыл сайын 20 ақпанға Стратегияның iске асырылу барысы
туралы хабардар етiп отырсын;
2) осы Жарлықтан туындайтын өзге де шараларды қабылдасын.
6. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Әкiмшiлiгiне жүктелсiн.
7. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2005 жылғы 29 қарашадағы
N 1677 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
2006-2016 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ГЕНДЕРЛIК ТЕҢДIК
СТРАТЕГИЯСЫ
Астана, 2005 жыл
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе
Негiзгi ұғымдар
1-бөлiм. Ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң
нақты теңдiгiн қамтамасыз ету - уақыт талабы
2-бөлiм. Қоғамдық-саяси өмiрдегi гендерлiк теңдiкке қол
жеткiзу
3-бөлiм. Экономикадағы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу
4-бөлiм. Гендерлiк бiлiм беру. Құқықтық және гендерлiк
оқу-ағарту
5-бөлiм. Ерлер мен әйелдердiң ұрпақты болу денсаулығын
бекемдеу
6-бөлiм. Қоғамдағы жынысқа байланысты зорлық-зомбылықтың
алдын алу
7-бөлiм. Отбасындағы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу. Отбасын
нығайту және отбасындағы тәрбиенiң рөлiн күшейту
8-бөлiм. Гендерлiк сезiмтал қоғамдық сананы жетiлдiру
9-бөлiм. Стратегияны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
КIРIСПЕ
Қазақстан дүниежүзiлiк қоғамдастыққа кiрiгудi өзiнiң сыртқы саясат
саласындағы басымдығы ретiнде айқындады.
Әлем елдерiнiң көпшiлiгi қол қойған Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мыңжылдық
декларациясында (2000 ж.) ерлер мен әйелдердiң теңдiгiн көтермелеу,
әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiн кеңейту үшiншi мыңжылдықтағы
адамзат дамуының негiзгi мақсаттары ретiнде айқындалған.
Қазiргi кезде бүкiл дүние жүзiнде тарихи қалыптасқан ерлердiң әйелдерден
басым болу жағдайы өзгерiстерге ұшырауда. Өнеркәсiбi дамыған және
әлеуметтiк бағдар алған елдерде әйелдер өз құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң
ерлермен тең болуына iс жүзiнде қол жеткiздi.
Тәуелсiздiк жылдары iшiнде Қазақстан ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен
заңды мүдделерiн қорғау саласында да белгiлi бiр дәрежеде iлгерiледi.
1998 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын
жою туралы конвенциясына қосылды. БҰҰ-ның "Әйелдердiң саяси құқықтары
туралы" және "Тұрмыс құрған әйелдiң азаматтығы туралы" конвенциялары да
бекiтiлдi. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт пен
Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы пактiге және
басқаларына қол қойылды. Қазақстан адам құқықтары туралы барлығы 60-тан
астам халықаралық шартқа қосылды.
Үкiметтiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысымен Қазақстан
Республикасындағы Гендерлiк саясат тұжырымдамасы мақұлданды. Ол елiмiздегi
гендерлiк саясаттың негiзгi бағыттарын - ерлер мен әйелдердiң билiк
құрылымдарына теңгерiмдi қатысуына қол жеткiзудi, әйелдердiң экономикалық
тәуелсiздiгi, өз бизнесiн дамытуы мен мансап жолында iлгерiлеуi үшiн тең
мүмкiндiктердi қамтамасыз етудi, отбасындағы құқықтар мен мiндеттердiң тең
жүзеге асырылуы үшiн жағдайлар жасауды, жыныс нышаны бойынша зорлық-
зомбылықтан азат болуды айқындады.
2004 жылғы қыркүйекте Астана қаласында өткiзiлген Қазақстан әйелдерiнiң IҮ
Форумында ел Президентi Үкiмет пен Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi
ұлттық комиссияға аталған Тұжырымдаманың негiзiнде Қазақстан
Республикасында Гендерлiк теңдiк стратегиясын әзiрлеп, онда экономикалық,
әлеуметтiк және саяси салаларды қоса алғанда, қызметтiң негiзгi бағыттарын
анық белгiлеу, әйелдерге тең мүмкiндiктердi қамтамасыз ету үшiн шаралар
жүйесiн мерзiмдерi бойынша әзiрлеу керек екенiн тапсырды.
Стратегия - мемлекеттiң гендерлiк саясатын iске асыруға бағытталған негiзгi
құжат, оны iске асырудың және мемлекет пен азаматтық қоғам тарапынан оның
мониторингiн жүзеге асырудың құралы, демократияның қалыптасуының маңызды
факторы болып табылады. Осыған байланысты Стратегияның әр бөлiмiне БҰҰ
Әйелдер қорының өңiрлiк офисiмен (ЮНИФЕМ) бiрлесiп әзiрленген, саясатта,
экономикада, бiлiм беруде, отбасында, денсаулық сақтау және әйелдер мен
балаларға қатысты зорлық-зомбылықты болдырмау мәселелерiнде гендерлiк
теңдiкке қол жеткiзу жөнiндегi көрсеткiштер енгiзiлген.
Гендерлiк теңдiк стратегиясы 2006-2016 жылдар аралығындағы кезеңде еркектер
мен әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң теңдiгiне қол жеткiзу
жөнiндегi мiндеттердiң шешiлуiн көздейдi, 9 бөлiмнен тұрады.
Қазақстан Республикасында Гендерлiк теңдiк стратегиясын iске асыру әйелдер
мен ерлердiң өздерiнiң өмiр сүру құқықтарын жынысқа байланысты кемсiтусiз
iске асыруы үшiн жағдай жасауға ықпал ететiн болады.
НЕГIЗГI ҰҒЫМДАР
Уақытша арнайы шаралар - қоғамда гендерлiк теңгерiмге қол жеткiзуге
бағытталған шаралар (мысалы, оң дискриминация нысаны ретiнде билiк
органдарындағы әйелдер өкiлдiгiнiң квотасы), БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты
кемсiтудiң барлық түрлерiн жою туралы конвенциясына сәйкес ол кемсiту
ретiнде қарастырылмайды.
Гендер - бұл ерлер мен әйелдердiң мiнез-құлқын, сондай-ақ олардың
арасындағы әлеуметтiк өзара қарым-қатынасты айқындайтын, олардың әлеуметтiк
және мәдени нормалары мен рөлдерiнiң жиынтығы.
"Gender" сөзi ағылшын тiлiнен аударғанда жыныс (еркек, әйел) дегендi
бiлдiредi.
"Гендер" терминi әлеуметтiк процестердi түсiнуге арналған талдау құралы
болып табылады.
Гендерлiк талдау - әзiрленiп жатқан және қолданыстағы дамыту жобаларының
ерлер мен әйелдерге түрлi әсерiн жүйелi түрде зерттеу. Ол саяси,
экономикалық, әлеуметтiк және басқа да факторлардың әйелдер мен еркектерге
қалайша әсер ететiнiн көруге және салыстыруға мүмкiндiк бередi.
Гендерлiк теңгерiм - ұйымдастырушылық құрылымның барлық деңгейлерiндегi
ерлер мен әйелдердiң теңдiгi.
Гендерлiк бюджет - барлық салалар мен қызметтердiң түрлерi бойынша
мемлекеттiк бюджеттiң ерлер мен әйелдердiң түрлi топтарына ықпал етуiн
бағалау құралы. Гендерлiк бағдарланған қаржыландыруды талдауды көздейдi,
барлық салалар мен қызметтердiң түрлерi бойынша негiзгi шығыстардың әйелдер
мен ерлерге жеке әсерiн қарастырады, мемлекеттiк қызметтер саласындағы
мүмкiндiктердiң теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған стратегиялар мен
қаржыландыруды талдайды.
Гендерлiк зерттеулер - әйелдер мен ерлердiң әлеуметтiк-экономикалық, саяси
және мәдени мәртебесiн, гендерлiк рөлдерi мен гендерлiк қарым-қатынасын
зерттеу. Қоғамдағы гендерлiк қатынастарға ықпал ету жөнiндегi саясатты,
стратегиялар мен бағдарламаларды әзiрлеу мен жоспарлау үшiн ақпарат беру.
Гендерлiк-құқықтық сараптама - халықаралық стандарттар мен нормалардың
ұлттық заңнамада қандай дәрежеде iске асырылатынын айқындау.
Ерлер мен әйелдер үшiн тек тең құқықтар мен жауапкершiлiктi ғана емес,
сонымен қатар тең мүмкiндiктердi де қамтитын гендерлiк әдiлеттi саясатты
қалыптастыруға ықпал ететiн, өкiлдi және атқарушы органдардың, әлеуметтiң
гендерлiк сезiмталдығының дәрежесiн айқындау.
Гендерлiк ескi нанымдар - белгiлi бiр жыныстық тегiмен және "жыныстардың
мақсатымен" деп аталатын өзара байланысты артықшылық немесе кембағалдық
болуы туралы таптаурындар.
Гендерлiк саясат - қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң
теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық қызмет.
Гендерлiк теңдiк - әлеуметтiк функцияларды орындау кезiнде жыныстық тегiне
қарамастан әйелдер мен ерлердiң ресурстар мен игiлiктерге тең дәрежеде қол
жеткiзуi.
Гендерлiк тең құқықтылық - әйелдер мен ерлердiң заң алдындағы тең құқықтығы
гендерлiк теңдiкке жету жолдарының бiрi болып табылады.
Гендерлiк рөлдер - белгiлi бiр қоғамда және тарихи жағдайда қолданылатын
әлеуметтiк және мәдени нормаларға сәйкес ерлер мен әйелдерге берiлетiн
әлеуметтiк рөлдер.
Гендерлiк статистика - ерлер мен әйелдердiң әлеуметтiк-саяси өмiрдiң барлық
салаларындағы тиiстi жағдайын бейнелеу және қоғамдағы гендерлiк
проблемаларды көрсетедi.
Гендерлiк таптаурындар - лайықты "әйелдiк" және "еркектiк" мiнез-құлық,
олардың мақсаты, әлеуметтiк рөлдерi мен қызметi туралы қоғамда жалпыға
бiрдей қабылданған орнықты көзқарастар.
Гендерлiк сезiмталдық - жыныс нышаны бойынша кемсiтудiң негiзiнде жататын
әлеуметтiк жағынан ұштасқан факторларды түсiну және назарға алу.
Гендерлiк сезiмтал жоспарлау - әйелдер мен қыздарға даму процесiне қатысуға
көбiрек мүмкiндiк беруге арналған және жоспарланған iс-қимылдардың әйелдер
мен ерлерге әсерiн өлшеуге арналған арнайы әдiстер мен құралдар.
Гендерлiк сараптама - мемлекеттiк бағдарламалар мен өзге де актiлердiң
ерлер мен әйелдер теңдiгiнiң конституциялық құқығына сәйкес келуiн айқындау
және жыныс нышаны бойынша кемсiтудi болдырмау мақсатында оларды қоғамдық-
құқықтық тұрғыдан талдау.
Жынысы бойынша кемсiту - жынысы бойынша адамның құқықтары мен
бостандықтарын кез келген шектеу немесе қысым көрсету, сондай-ақ оның қадiр-
қасиетiн түсiру. Кемсiтудiң ең кең таралған түрi жынысы нышаны бойынша
кемсiту болып табылады.
Жанама түрде кемсiту - жынысы бойынша жалаң ажыратуға (шектеуге,
ерекшелеуге) негiзделмеген, бiрақ жынысы түрлi адамдардың өз құқықтары мен
бостандықтарын пайдалануында оларға әр түрлi әсер ететiн iс-әрекеттер.
Оң тұрғыда кемсiту - ерлер мен әйелдердiң арасында iс жүзiндегi теңдiк
орнатылуын жеделдетуге бағытталған уақытша арнайы шараларды енгiзу
мүмкiндiгi. Жынысы бойынша дәстүрлi түрде кемсiтiлетiн топтардың өкiлдерiне
қызмет сатысы бойынша жоғарылату, билiктiң сайланатын органдарына ұсынылу,
жұмысқа орналасу, бiлiм алу кезiнде артықшылықтар беру.
Тiкелей кемсiту - жыныстық тегiн оны тiкелей көрсете отырып iс-әрекеттерде
пайдалану мақсатында кемсiту.
Астыртын кемсiту - жыныстық тегiн тiкелей көрсетпейтiн, бiрақ жынысы әр
түрлi адамдар үшiн бiрдей нәтиже бермейтiн қасақана кемсiту.
Үйдегi зорлық-зомбылық (отбасындағы зорлық-зомбылық) - егер бұл iс-әрекет
отбасы мүшесiнiң заңды құқықтары мен бостандықтарына қысым көрсетсе, оның
тәнiн немесе жан дүниесiн қинап, моральдық зиян келтiрсе немесе отбасы
мүшесiнiң дене жағынан немесе жеке басының дамуына қатер келтiретiн болса,
отбасының бiр мүшесiнiң екiншi мүшесiне қатысты кез келген қасақана iс-
әрекетi.
Үй еңбегi - әйелдердiң үй шаруашылығын ұстап-күту жөнiндегi ақысы
төленбейтiн, сандық баламасы мен әлеуметтiк тұрғыдан мойындалған мәнi жоқ
қызметi (үй жинау, кiр жуу, тамақ дайындау және т.б.). Үй iшiлiк
мiндеттердiң тең бөлiнбеуi әйелдердi кемсiту нысандарының бiрi болып
табылады.
Көрсеткiштер - алға қойған мақсаттарға жетудегi iлгерiлеушiлiктi (немесе
оның жоқ екенiн); зерделенетiн процестiң жай-күйiн көрсететiн көрсеткiштер;
сан, сапа және уақыттық қатынаста жоспарланғанмен салыстырғанда iс жүзiнде
ненiң өзгергенiн өлшейтiн құрал.
Квоталар - сайлауда үмiткерлердiң тiзiмiн жасаған кезде әйелдер мен ерлер
өкiлдiгiнiң, сондай-ақ олардың заңнамалық және атқарушы билiк органдарына
қатысуының белгiленген деңгейi. Квоталау қоғамдағы гендерлiк теңгерiмге қол
жеткiзуге арналған уақытша шара ретiнде қарастырылады.
Дағдарыс орталықтары - зорлық-зомбылықтың немесе зорлық-зомбылық қатерiнiң
салдарынан қиын жағдайға тап болған, тәуекел тобындағы адамдарға, көбiнесе
әйелдерге қызметтер көрсететiн (консультациялар, уақытша баспана беру,
оңалуға көмектесу) ұйымдар.
Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық - қоғамдық немесе жеке өмiрде жынысы
негiзiнде жасалған, әйелге тәни, жыныстық немесе психологиялық залал немесе
азап келтiретiн немесе келтiруi мүмкiн кез келген зорлық-зомбылық әрекетi,
сондай-ақ осындай әрекеттiң жасалу қатерi, бас бостандығынан мәжбүрлеп
немесе ерiктi түрде айыру.
Тең мүмкiндiктер - құқықтар теңдiгiне iс жүзiнде қол жеткiзу үшiн қажеттi
құралдар мен жағдайлардың жүйесi.
Тең құқықтар - мемлекет кепiлдiк беретiн, Қазақстан Республикасының
Конституциясы мен басқа да заңнамалық актiлерiнде бекiтiлген, азаматтық,
саяси, экономикалық, әлеуметтiк, мәдени және басқа да құқықтарды жүзеге
асырудың әйелдер мен ерлер үшiн тең құқығы.
Ұрпақты болу денсаулығы - адамның толыққанды ұрпақ әкелу қабiлетiн
көрсететiн денсаулығы.
Ұрпақты болу құқықтары - азаматтардың ұрпақты болу денсаулығын сақтау,
азаматтардың некеде немесе некеден тыс бала тууға немесе бала туудан бас
тартуға, бойына бала бiтiру мен оларды туу әдiстерiне, балалардың санына,
туатын уақыты мен жерiне, бала туу арасындағы уақыт аралығына қатысты шешiм
қабылдау мен оны iске асыру, сондай-ақ осы салада медициналық-әлеуметтiк,
ақпараттық және консультациялық көмек алу құқығы.
Жұмыс орнындағы нәпсiлiк қол сұғу - нәпсiлiк қол сұғу тәни жанасу мен
ұсыныстар, нәпсiлiк реңкi бар сөздер, порнография көрсету және сөзбен
немесе iс-әрекетпен нәпсiлiк талаптар қою сияқты жағымсыз нәпсiлiк мiнез-
қылықты қамтиды.
Отбасындағы нәпсiлiк зорлық-зомбылық - бұл отбасының басқа бiр мүшесiнiң
жыныстық қол сұғылмаушылығына және жыныстық еркiндiгiне қол сұғатын әрекет,
сондай-ақ жасы кәмелетке толмаған адамға қатысты нәпсiлiк сипаттағы iс-
әрекет.
Адамдарды саудалау - адамдарды пайдалану мақсатында жүзеге асырылатын, күш
жұмсау туралы қоқан-лоққы немесе күш қолдану немесе мәжбүрлеудiң басқа
нысандарының қолдану, ұрлау, алаяқтық жасау, алдау, билiктi немесе бiреудiң
осал жағдайын терiс пайдалану жолымен немесе бiр тұлғаны бақылайтын екiншi
тұлғаның келiсiмiн алу үшiн оны төлем жасау немесе пайдалар түрiнде сатып
алу жолымен адамдарды үгiттеп тарту, тасымалдау, табыстау, жасыру немесе
қабылдап алуды бiлдiредi. Пайдалану ең аз дегенде, үшiншi бiр адамдардың
жезөкшелiктi пайдалануын жәненемесе нәпсiлiк пайдаланудың басқа
нысандарын, мәжбүрлi еңбектi немесе қызметтердi, құлдықты немесе құлдыққа
ұқсас салттарды, бас еркi жоқ жағдайды немесе ағзаларын алуын қамтиды.
SWOT-талдау - ахуалдың немесе құбылыстың әлсiз және күштi жақтарын, сондай-
ақ осы ахуалды немесе құбылысты жақсарту жөнiндегi қатерлер мен
мүмкiндiктердi айқындауға мүмкiндiк беретiн талдау әдiстерi.
1-БӨЛIМ. ЕРЛЕР МЕН ӘЙЕЛДЕРДIҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МҮМКIНДIКТЕРIНIҢ
НАҚТЫ ТЕҢДIГIН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ - УАҚЫТ ТАЛАБЫ
МАҚСАТЫ
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Қазақстан қосылған халықаралық
актiлерде жарияланған, ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең
мүмкiндiктерiн iске асыру үшiн жағдай жасау, сондай-ақ олардың қоғам
өмiрiнiң барлық салаларына тең жағдайда қатысуы.
ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
2005 жылдың басына қарай республикадағы халықтың жалпы саны 15074,8 мың
адамды құрады, соның iшiнде әйелдер - 7817,9 мың адам (51,9 %), ерлер -
7256,9 мың адам (48,1 %). 1000 ер адамға орта есеппен 1077 әйелден келедi.
Жасы 24-ке дейiнгi аралықтағы халықтың гендерлiк құрамы ерлердiң сан
жағынан артық екенiн көрсетедi, себебi ұл балалардың қыз балаларға
қарағанда туылуы көбiрек. 25 жастан бастап ерлердiң үлесi 50 %-дан кеми
түседi, одан әрi жас ұлғайған сайын бара-бара азая бередi.
Қазақстанда адамның орташа өмiр жасы 66,2 жылды, соның iшiнде ерлердiкi -
60,6 жылды, әйелдердiкi - 72,0 жылды құрайды. Әйелдер ерлерден 11,3 жыл
артық өмiр сүредi.
Әлеуметтiк рөлдердi бөлудегi қалыптасқан таптаурындыққа байланысты нақты
өмiрде әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерi ерлерге қарағанда азырақ
болады.
Қазiргi уақытта төрт әйел ғана министр, 8 әйел - министрдiң орынбасары, 3
әйел - комитет төрайымы, 5 әйел - облыс әкiмдерiнiң орынбасарлары, 1 әйел -
аудан әкiмi болып тағайындалған. Аудан әкiмдерi орынбасарларының арасында
әйелдер 17 %-ды, ауылдық және кенттiк округтер әкiмдерiнiң арасында - 11 %-
ды, олардың орынбасарларының арасында - 18 %-ды құрайды. Облыстар мен
қалалар әкiмдерiнiң арасында әйелдер жоқ.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлер арасындағы әйелдер санының 2000 жылғы 9,5 %-
дан 2004 жылы 10,3 %-ға дейiн бiршама артуы байқалады. Бұл орайда билiктегi
әйелдердiң саны лауазымдық сатының жоғарылығына қарай кеми бередi.
Әйелдердiң Парламентте өкiлдiк етуi 1999 жылғы 11,2%-дан 2004 жылы 9,5%-ға
дейiн төмендеген. Мәслихаттардың депутаттығына ұсынылған кандидат
әйелдердiң саны 1999 жылмен салыстырғанда 16 %-ға артып, 2004 жылы 1619
адамды құраса да, жергiлiктi өкiлдi органдардағы әйелдердiң саны 1999 жылғы
19,2%-дан 2004 жылы 17,1%-ға азайған.
Әйелдер еңбек нарығында азырақ сұранысқа ие. 2004 жылы еңбекпен қамту
қызметтерiне жұмысқа орналасу мәселелерi бойынша келгендердiң iшiнен әрбiр
алтыншы әйелге ғана жұмыс берiлген. Жоғары және орта арнайы бiлiмi бар 45
жастағы және одан үлкен әйелдердiң жұмысқа орналасу мүмкiндiгi мүлде аз.
Қазiргi кезде жалданып жұмыс iстейтiн адамдардың жартысына жуығын әйелдер
құрайды. Бiрақ олардың еңбекақысы ерлердiң еңбекақысының 61%-ын ғана
құрайды. Мұның себебi, әдетте әйелдер денсаулық сақтау мен бiлiм беру iсi
сияқты дәстүрлi "әйелдер" салаларында еңбекақысы азырақ қызметтерде жұмыс
iстейдi, 2004 жылы әйелдердiң еңбекақысы тиiсiнше ерлердiң еңбекақысынан
85% және 81%-ын құрады.
Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық пен оларды нәпсi үшiн пайдалану фактiлерi
әлi жойылған жоқ.
Гендерлiк аспектiлер шешiмдер қабылдау және мемлекеттiк саясатты
қалыптастыру процесiнде жеткiлiктi ескерiлмейдi.
Ерлер мен әйелдердiң мүмкiндiктерiнiң теңгерiмдiлiгiн қамтамасыз ету үшiн
Мемлекет басшысының Жарлығымен 1998 жылы Қазақстан Республикасының
Президентi жанынан Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия
құрылды. Үкiметтiң 1999 жылғы 19 шiлдедегi N 999 қаулысымен Қазақстан
Республикасында әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi iс-қимылдардың
ұлттық жоспары бекiтiлдi, оның бүгiнгi күнi 85 %-ы орындалды.
Әлеуметтiк мәнi бар проблемаларды шешуге отбасының, әйелдер мен балалардың
құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау саласында жұмыс iстейтiн 300-ге жуық
үкiметтiк емес ұйымдар мен қоғамдық бiрлестiктер белсене қатысады, олардың
қатарында 150 әйелдер ұйымы бар.
Тең құқықтар мен тең мүмкiндiктерге қол жеткiзу мақсатында Мемлекет басшысы
мынадай мiндеттер қойды:
билiк органдарында шешiмдер қабылдау деңгейiнде мүмкiндiгiнше әйелдердiң
көп болуына ұмтылу;
заңнаманы жетiлдiру және гендерлiк теңдiктi қамтамасыз ету институттарын
қалыптастыру, "Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең мүмкiндiктерi
туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануын жеделдету, әйелдердi
қорғаудың құқықтық тетiктерiн қамтамасыз ету жөнiндегi жұмысты жалғастыру;
әйелдердiң экономикалық өмiрге белсендi араласуы үшiн жағдайлар жасау;
әйелдер үшiн экономикалық жеңiлдiктер мен артықшылықтар жасау, ана мен
баланың денсаулығын жақсарту жөнiнде шаралар қабылдау, әйелдер үшiн
құқықтық және әлеуметтiк кепiлдiктердiң елеулi түрде артуын қамтамасыз ету;
адамгершiлiк құндылықтарды жаңғырту, отбасы мен некенiң жағымды бейнесiн
әспеттеу.
Күштi жақтары
Қазақстан адам құқықтары жөнiндегi 60-тан астам халықаралық шарттың
қатысушысы болып табылады. Олардың қатарында Әйелдерге қатысты кемсiтудiң
барлық нысандарын жою туралы конвенция (бұдан әрi - СИДО) бар.
СИДО-ны орындау жөнiндегi Қазақстанның есебiне БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты
кемсiтудi жою жөнiндегi комитетi жоғары баға бердi.
Әйелдердiң азаматтық белсендiлiгiнiң артуы, әйелдердiң үкiметтiк емес
ұйымдары санының ұлғаюы.
Әйелдер арасындағы кәсiпкерлiктi дамытуға арналған кредиттiк желiнi
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қолдауы.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң әйелдердiң мүдделерiн мемлекеттiк
саясатқа енгiзуге деген ниеттiлiгi.
Қазақстан Республикасының Президентi жанынан Отбасы және әйелдер iстерi
жөнiндегi ұлттық комиссияның құрылуы, Қазақстан Республикасында әйелдердiң
жағдайын жақсарту жөнiндегi iс-қимылдардың ұлттық жоспарының және Қазақстан
Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасының қабылдануы.
Қазақстан Республикасының Парламентiнде "Отбасы" депутаттық тобының
құрылуы. Адам құқықтары жөнiндегi ұлттық орталықта әйелдер мен балалардың
құқықтарын қорғау жөнiндегi сектордың құрылуы.
Гендерлiк теңдiк мәселелерi бойынша халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық.
Ұлттық заңнамаға гендерлiк сараптаманың басталуы.
"Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең мүмкiндiктерi туралы",
"Тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы" Қазақстан Республикасында заңдары
жобаларының және Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған
Гендерлiк теңдiк стратегиясының
әзiрленуi.
Әлсiз жақтары
Гендерлiк теңдiктiң қажеттiлiгiн қоғамның жеткiлiктi түсiнбеуi. Әйелдiң
қоғамдағы рөлi мен орны туралы қалыптасқан дәстүрлi таптаурын болуы.
Мемлекеттiк органдардың гендерлiк теңдiк саясатын мардымсыз iске асыруы.
Заңнамалық базаның жетiлмегендiгi, гендерлiк бағдары бар заңнаманың
жоқтығы, ерлер мен әйелдердiң аз жүзiндегi теңдiгi. Ерлер мен әйелдердiң iс
жүзiндегi тең құқықтылығына қол жеткiзудiң тетiктерiнiң жетiспеуi.
Мемлекеттiк мекемелердiң және ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды
мүдделерiн қорғау мәселелерiмен айналысатын үкiметтiк емес ұйымдардың өзара
iс-қимылының жеткiлiксiздiгi.
Мемлекеттiк органдарда шешiмдер қабылдау деңгейiнде және экономиканың түрлi
салаларындағы еңбекақысы жоғары жұмыстарда әйелдерден өкiлдiк етуi нашар.
Гендерлiк саясатты iске асырудағы мемлекеттiк мониторинг жүйесiнiң, сондай-
ақ гендерлiк талдаудың және гендерлiк көрсеткiштердiң болмауы.
Статистикалық ақпарат көлемi мен оның пайдаланылуының жеткiлiксiздiгi.
Мүмкiндiктерi
БҰҰ-ға мүше мемлекеттер өз елдерiндегi гендерлiк теңсiздiктi жеңу жөнiнде
мiндеттемелер алды.
Ел басшылығы шынайы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзуге белсендi түрде ықпал
етуде.
Экономиканың барған сайын өсе түсуi және халықтың әл-ауқатының артуы ерлер
мен әйелдердiң өз құқықтарын iске асырудағы мүмкiндiктерiн ұлғайтады.
Түрлi елдердiң гендерлiк проблемаларды шешу жөнiндегi тәжiрибесiн зерделеу
үшiн жағдайлар жасалуда.
Үкiметтiк емес ұйымдар өздерiнiң гендерлiк теңдiк проблемаларын шешу
мәселелерi жөнiндегi қызметiн жандандыруда.
Гендерлiк мәселелермен айналысатын ұлттық, өңiрлiк және халықаралық
ұйымдармен байланыстар орнатылуда.
Қатерлер
Билiктiң шешiмдер қабылдау деңгейiндегi әйелдердiң көрiнеу азшылығы олардың
әдiлеттi әлеуметтiк қоғам құруға қатысу мүмкiндiктерiн азайтады.
Жұмысқа қабылдау, мансап сатысымен көтерiлу, бiлiктiлiктi арттыру,
кадрларды қысқарту және т.б. кезiнде әйелдердi кемсiту.
Халықтың елеулi бөлiгiнiң құқықтық сауатсыздығы және құқықтық көзқамандығы.
Бiлiмнiң жоғары деңгейi жұмыс iстейтiн маман әйелдерге лауазымдық өсу
перспективаларына кепiлдiк бермейдi.
Халықтың гендерлiк бiлiмi мен танымының жеткiлiксiздiгi, бұл әйелдер мен
ерлердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыру мүмкiндiгiн азайтады.
Жұмыссыздар мен кедейлер арасында әйелдердiң басым болуы.
БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын жою туралы
конвенциясының соттарда қолдану тетiктерiнiң болмауы олардың құқықтарын
қорғауды қиындатады.
СТРАТЕГИЯЛЫҚ МIНДЕТТЕРI
Мемлекеттiк органдар мен бүкiл қазақстандық қоғамның әлеуметтiк жағынан
әдiлеттi гендерлiк саясатты iске асыру жөнiндегi күш-жiгерiн бiрiктiру. Бұл
мақсаттарда мыналар қажет:
азаматтардың өзiн-өзi жан-жақты көрсетуi, сондай-ақ саясатты, әлеуметтiк-
еңбек және отбасы қарым-қатынастарын қоса алғанда, өмiрдiң барлық
салаларында жыныстық теңдiктi қамтамасыз ету үшiн қоғамның құқықтық және
саяси мәдениетi деңгейiн көтеру;
әлеуметтiк-экономикалық саясатты әзiрлеудiң және шешiмдер қабылдаудың
барлық деңгейлерiнде гендерлiк сезiмталдықтың артуына қол жеткiзу;
өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң тең серiктестiгi
қағидатының (қарым-қатынастардағы үйлесiмдiк, тепе-теңдiк пен төзушiлiк)
сақталуын қамтамасыз ету;
қызметтiң қандай бiр саласында мүдделерi бәсең бiлдiрiлетiн жыныстың
өкiлдерi үшiн уақытша қосымша артықшылықтар беру;
ұлттық заңнаманы, республикалық және жергiлiктi бюджеттердi және
мемлекеттiк әлеуметтiк-экономикалық бағдарламаларды әзiрлеу, iске асыру
және орындалуын бақылау iсiне гендерлiк әдiстердi ендiру;
ерлер мен әйелдердiң құқықтарын қорғаудың құқықтық тетiктерiн iске асыру
мақсатында заңнаманы жетiлдiрудi және гендерлiк теңдiк институттарын
қалыптастыруды қамтамасыз ету;
гендерлiк көрсеткiштердi және гендерлiк статистиканы ендiру, нормативтiк
құқықтық актiлерге, мемлекеттiк жоспарлар мен бағдарламаларға, оқулықтар
мен оқу құралдарына мiндеттi гендерлiк сараптама жүргiзу.
IС-ҚИМЫЛДАР СТРАТЕГИЯСЫ
Мемлекеттiк органдар мемлекеттiк гендерлiк саясаттың iске асырылуына
бақылауды күшейтуi қажет:
барлық мемлекеттiк құрылымдарда мемлекеттiк гендерлiк саясатты қалыптастыру
мен iске асыруға жауапты адамдар тобын айқындау;
шешiмдер қабылдау деңгейiнде гендерлiк теңгерiмдi сақтау;
шешiмдер қабылдау және мемлекеттiк саясатты қалыптастыру процесiнде
гендерлiк аспектiлердi ескеру;
әлеуметтiк-экономикалық даму бағдарламаларын әзiрлеу, iске асыру және
бағалау кезiнде мемлекеттiк қызметшiлердi гендерлiк ерекшелiктердi есепке
алу жөнiндегi жұмыс тәсiлдерiне үйрету;
орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне гендерлiк
аспектiлердi енгiзу;
облыстар, Астана және Алматы қалалары әкiмдерiнiң жанындағы отбасы iстерi
және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссиялардың отбасы және гендерлiк саясат
мәселелерiмен айналысатын хатшылары лауазымдарын енгiзу;
ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғаудың құқықтық
тетiктерiн қамтамасыз ету мақсатында "Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары
мен тең мүмкiндiктерi туралы" және "Тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы"
Қазақстан Республикасы заңдарының қабылдануын жеделдету;
гендерлiк ерекшелiктерге немқұрайлы қараумен байланысты әлеуметтiк
тәуекелдер мен ықтимал залалды азайту мақсатында барлық қолданыстағы және
әзiрленетiн нормативтiк құқықтық актiлерге мiндеттi түрде гендерлiк
сараптама жасау туралы норманы енгiзу. Осы мақсатта республикалық және
жергiлiктi бюджеттердi қалыптастыру кезiнде де, сондай-ақ орталық және
жергiлiктi атқарушы органдардың осы Стратегияны iске асыру жөнiндегi
қызметiн бағалау кезiнде қосымша гендерлiк көрсеткiштердi қолдану
мүмкiндiгiн қарау. Гендерлiк статистиканы жетiлдiру жөнiнде шаралар
қабылдау.
Ескерту. 1-бөлiмге өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 2006.02.01. N 56
жарлығымен.
2-БӨЛIМ. ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ӨМIРДЕ ГЕНДЕРЛIК ТЕҢДIККЕ ҚОЛ
ЖЕТКIЗУ
МАҚСАТЫ
Атқарушы және өкiлдiк билiк органдарында, шешiмдер қабылдау деңгейiндегi
басқару процестерiнде ерлер мен әйелдердiң тең (паритеттi) өкiлдiк етуiне
қол жеткiзу.
ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Қазақстан Республикасы Конституциясының 33-бабына сәйкес "Қазақстан
Республикасы азаматтарының мемлекет iсiн басқаруға қатысуға құқығы бар".
2005 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мемлекеттiк қызметте 49713 әйел
жұмыс iстейдi немесе мемлекеттiк қызметшiлердiң жалпы санының 57,4 %-ы.
2000 жылы олардың саны азырақ, 54% болды.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлер арасындағы әйелдердiң үлесi 11 %-ды құрайды
(2000 жылы - 8,8 %), олардың iшiнде орталық аппараттарда - 9,7 % (2000 жылы
- 9,5%).
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлер арасындағы әйелдердiң үлесi 59,2 %-ға
дейiн көбейдi (2000 жылы - 56,2 %), олардың iшiнде орталық аппараттарда -
60,1 %-ға дейiн (2000 жылы - 55,2 %). Өңiрлерде де жағдай осындай.
"Мемлекеттiк қызметтiң кадр резервi туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 2003 жылғы 4 желтоқсандағы N 1243 Жарлығына сәйкес шешiмдер
қабылдау деңгейiне жоғарылату үшiн өңiрлерде кадрлар резервi құрылған.
2003 жылы өткен мәслихаттарға сайлау барысында әйелдердiң қоғамдық-саяси
белсендiлiгiнiң артуы байқалды. 1484 әйел немесе тiркелгендердiң жалпы
санының 20 %-ға жуығы депутаттыққа кандидаттар болып тiркелдi. Олардың
iшiнде қатал бәсекелестiк күресте 568 әйел немесе сайланған депутаттардың
жалпы санының 17,1 %-ы жеңiмпаз болды.
Қазақстан Республикасының Президентiнiң жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия әйелдердi саяси тұрғыда одан әрi
жоғарылату үшiн халықаралық және үкiметтiк емес ұйымдармен бiрлесiп, соңғы
3 жылда елдiң барлық өңiрлерiнде 1200-ден астам конференциялар, тренингтер
және семинарлар өткiздi.
Күштi жақтары
Әйелдердiң бiлiм деңгейiнiң анағұрлым жоғары болуы. Әйелдердiң саясатқа
қатысуы еркектермен лайықты бәсекелестiктi құрап, елдегi iстiң жағдайының
жақсаруына ықпал етедi.
Басқарушылық құрылымдарда әйелдердiң қатысуы едәуiр икемдiрек, үнемi
өзгерiп отыратын жағдайларға бағдар алған басқару нысандарын дамытады.
Әйелдер әлдеқайда тындырымды, ұқыпты, тiл табысқыш, адамдарға үлкен ынтамен
қарауға және қамқорлық жасауға бейiм.
Әйелдердiң азаматтық белсендiлiгiнiң артуы, әйелдердiң үкiметтiк емес
ұйымдарының қызметiнiң жандануы.
Әлсiз жақтары
Әйелдердiң қоғамдағы рөлi туралы қоғамда сақталып отырған таптаурындар,
жыныстар теңдiгi мәселелерiне патриархаттық тұрғыдан келу.
Әйелдердi жоғарылатудың пәрмендi тетiктерiнiң жетiспеуi.
Әйелдердiң және әйелдер ұйымдарының бастамаларын мемлекеттiк органдар
тарапынан қолдаудың жеткiлiксiздiгi.
Саяси партиялардың әйелдердi билiкке жоғарылату стратегиялары мен
бағдарламаларының болмауы.
Әйелдердiң үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдарының дәйексiз қызметi, әйелдер
ұйымдарының әйелдердiң мүдделерiн қорғауға бағытталған күш-әрекетiнiң
бытыраңқылығы.
Әйелдердiң саяси тәжiрибесiнiң жетiмсiздiгi.
Мүмкiндiктер
БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын жою туралы
конвенциясына сәйкес әйелдердiң атқарушы және өкiлдi билiкке неғұрлым
кеңiрек қатысуын қамтамасыз етуге арналған уақытша шара ретiнде әйелдер
үшiн квоталар енгiзу мүмкiндiгi.
Әйелдер мен ерлер үшiн тең мүмкiндiктерге қол жеткiзу, әйелдердiң қоғамдағы
рөлiн арттыру мәселелерi бойынша халықаралық ұйымдармен өзара iс-қимыл
жасау.
Дамыған елдердiң әйелдердi саяси тұрғыдан жоғарылату мәселелерi жөнiндегi
тәжiрибесiн зерделеу мүмкiндiгi.
Қатерлер
Ерлер мен әйелдердiң тек сөз жүзiндегi теңдiгi демократияға және қоғамның
одан әрi дамуына ықпал етпейдi.
Билiктiң шешiмдер қабылдау деңгейiндегi әйелдер санының аз болуы олардың
елде реформалар жүргiзудегi рөлiн төмендетедi.
Әйелдердi саяси жоғарылатуға ықпал етпейтiн қоғамдық таптаурындар мен
ақылға сыймайтын түсiнiктердiң болуы.
Ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды мүдделерiнiң жеткiлiксiз қорғалуы
шынайы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу үшiн қатер тудырады.
Отбасы, әйелдер мен балаларға қатысты заңнамалық актiлердiң және
халықаралық шарттардың мемлекеттiк органдар тарапынан да, сондай-ақ
қоғамдық ұйымдар тарапынан да тиiсiнше деңгейiнде орындалмауы қоғам
өмiрiнiң барлық салаларында әйелдердiң және үкiметтiк емес әйелдер
ұйымдарының өз құқықтарын iске асыруындағы бәсеңдетуi мүмкiн.
СТРАТЕГИЯЛЫҚ МIНДЕТТЕР
Әйелдердiң мүмкiндiктерiн кеңейту және жағдайын жақсарту, олардың қоғамдық-
саяси өмiрге теңдiк негiзiнде жан-жақты қатысуы.
Шешiмдер қабылдау деңгейiнде әйелдердiң өкiлдiгiн арттыру үшiн пәрмендi
тетiктер мен уақытша шараларды енгiзу.
Басқару органдарында кадр мәселелерiн шешу кезiнде гендерлiк теңдiктi
қамтамасыз ету.
Әйелдердiң саяси әлеуетiн және олардың әлеуметтiк мәселелердi шешудегi
саяси белсендiлiгiн арттыру жөнiнде шаралар қолдану.
Лидер әйелдердi лидерлiк мектептерi арқылы және оларды оқытудың басқа да
тетiктерi арқылы даярлау мен жоғарылату практикасын жалғастыру.
IС-ҚИМЫЛДАР СТРАТЕГИЯСЫ
Әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi iс-қимылдардың Пекин платформасының
(1995 ж.) талаптарына сәйкес әйелдердiң билiктiң шешiмдер қабылдау
деңгейiнде 30% өкiлдiгi болуына қол жеткiзу. Бұл мақсатта:
бекiтiлген кадр резервiнен әйелдердi түрлi лауазымдарға жоғарылату;
мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк нұсқаулықтарына кәсiби мiндеттердi
орындау кезiнде гендерлiк кемсiтушiлiкке жол берiлмеу туралы ереженi
енгiзу;
басшы орындардағы ерлер мен әйелдердiң арақатысын теңестiру үшiн уақытша
шаралар қолдану (квоталау) мүмкiндiгiн қарастыру.
Халықаралық ұйымдардың жәрдем көрсетуi мен саясаткер әйелдердi оқыту мен
даярлау практикасын (әйелдер көшбасшылығы орталықтары, мектептерi)
жалғастыру.
Отбасының, әйелдердiң, балалардың және ерлердiң құқықтары мен мүдделерiн
қорғау саласында жұмыс iстейтiн қоғамдық бiрлестiктермен және ҮЕҰ-мен
мемлекеттiк органдардың ынтымақтастығын дамыту.
Республикалық, сондай-ақ жергiлiктi деңгейлерде де басшылық қызметтерге
және сайланушы органдарға әйелдер мен ерлердi ұсынған кезде партиялық
тiзiмдердiң гендерлiк теңгерiмдi ескере және сақтай отырып түзуге ұмтылу.
Партиялардың басшыларымен де, сондай-ақ саяси қызметпен айналысқысы келетiн
әйелдермен де семинарлар мен тренингтер ұйымдастыру жолымен ағартушылық
жұмыс жүргiзу.
Көрсеткiштер:
1. "Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең мүмкiндiктерi туралы"
Қазақстан Республикасы Заңының болуы.
2. Шешiмдер қабылдау деңгейiнде басшылық қызметтердегi әйелдердiң саны.
3. Парламенттегi әйелдердiң үлесi.
4. Саясаттағысаяси партиялардағы әйелдердiң үлесi.
5. Әйелдердi мемлекеттiк мекемелерге жоғарлату жөнiндегi тетiктердiң болуы.
3-БӨЛIМ. ЭКОНОМИКАДА ГЕНДЕРЛIК ТЕҢДIККЕ ҚОЛ ЖЕТКIЗУ
МАҚСАТЫ
Экономика саласында гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу, әйелдер арасындағы
кәсiпкерлiктi одан әрi дамыту, әйелдердiң еңбек нарығындағы бәсекеге
қабiлеттiлiгiн арттыру.
ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Iшкi тұрақтылықтың, Индустриялық-инновациялық даму стратегиясының, ауылды
қайта өркендету, шағын бизнестi дамыту және кедейшiлiктi азайту мемлекеттiк
бағдарламаларының iске асырылуына орай Қазақстанда жұмыссыздықты азайту
және ерлер мен әйелдердiң жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету үшiн үлкен
мүмкiндiктер жасалуда.
Нақтылы жұмыс iстейтiн нарықтық экономика құрылды. Жан басына шаққандағы
жалпы iшкi өнiм 10 жыл iшiнде 4 есе дерлiк өстi және 2004 жылы 2700
долларды құрады. 2008 жылға қарай бұл көрсеткiштi екi есеге өсiру болжанып
отыр. Халықтың банктердегi ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
"Президент пен Үкiмет актiлерiнiң
жинағында" және республикалық
баспасөзде мазмұны
жариялануға тиiс
Қазақстан Республикасы Конституциясының 44-бабының 20) тармақшасына,
"Қазақстан Республикасының Президентi туралы" Қазақстан Республикасының
1995 жылғы 26 желтоқсандағы Конституциялық заңының 33-бабының 1-тармағына
сәйкес ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы консультативтiк-кеңесшi
орган ретiнде Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия
құрылсын.
2. Қоса берiлiп отырған:
1) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және
гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия туралы ереже;
2) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және
гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссияның құрамы бекiтiлсiн.
3. Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) бiр ай мерзiмде облыстар, Астана және Алматы қалалары әкiмдерiнiң
жанындағы отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссия туралы
yлгi ереженi әзiрлеп, бекiтсiн;
2) осы Жарлықты iске асыру жөнiндегi өзге де қажеттi шараларды қабылдасын.
4. Облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi жоғарыда аталған
отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссияларды құрсын.
5. Қазақстан Республикасы Президентiнiң мынадай жарлықтарына өзгерiстер
енгiзiлсiн:
1) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Кешiрiм жасау мәселелерi
жөнiндегi комиссия құрамы туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1996
жылғы 13 қыркүйектегi N 3108 Жарлығында:
аталған Жарлықтағы 1-тармақта:
"Самақова - Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны
Айткүл Байғазықызы қорғау министрi - Қазақстан
Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы және әйелдер iсi жөнiндегi
ұлттық комиссияның төрайымы"
деген жолдағы "Қазақстан Республикасы Қоршаған ортаны қорғау министрi" және
"Отбасы және әйелдер iсi" деген сөздер тиiсiнше "Қазақстан Республикасы
Президентiнiң кеңесшiсi" және "Отбасы iстерi және гендерлiк саясат" деген
сөздермен алмастырылсын;
2) "Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясын одан әрi iске асыру
жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2001 жылғы 4
желтоқсандағы N 735 Жарлығына (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2001 ж., N
43-44, 532-құжат; 2003 ж., N 49, 557-құжат):
аталған Жарлықпен бекiтiлген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi
Стратегиялық даму жоспарында:
I бөлiмнiң 1.2.1-шағын бөлiмiнiң соңғы абзацындағы және 1.4.5-шағын
бөлiмiнiң екiншi абзацындағы "Отбасы және әйелдер iстерi" деген сөздер
"Отбасы iстерi және гендерлiк саясат" деген сөздермен алмастырылсын;
3) "Қазақстан Республикасының Ұлттық кеңесi туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 2002 жылғы 29 сәуiрдегi N 857 Жарлығына (Қазақстан
Республикасының ПYАЖ-ы, 2002 ж., N 12, 113-құжат;
2003 ж., N 43, 451-құжат; 2004 ж., N 18, 223-құжат; N 51, 671-құжат):
аталған Жарлықпен бекiтiлген Қазақстан Республикасы Ұлттық кеңесiнiң
құрамында:
"Самақова - Қазақстан Республикасының Қоршаған
Айткүл Байғазықызы ортаны қорғау министрi, Қазақстан
Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi
ұлттық комиссияның төрайымы"
деген жолдағы "Қазақстан Республикасының Қоршаған ортаны қорғау министрi,
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi"
деген сөздер тиiсiнше "Қазақстан Республикасы Президентiнiң кеңесшiсi -
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және гендерлiк
саясат" деген сөздермен алмастырылсын;
4) "Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған Гендерлiк теңдiк
стратегиясын бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы
29 қарашадағы N 1677 Жарлығында:
3 және 4-тармақтардағы "Отбасы және әйелдер iстерi" деген сөздер "Отбасы
iстерi және гендерлiк саясат" деген сөздермен алмастырылсын;
аталған Жарлықпен бекiтiлген Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға
арналған Гендерлiк теңдiк стратегиясындағы 1-бөлiмнiң "Iс-қимылдар
стратегиясы" деген шағын бөлiмiнiң жетiншi абзацы мынадай редакцияда
жазылсын:
"облыстар, Астана және Алматы қалалары әкiмдерiнiң жанындағы отбасы iстерi
және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссиялардың отбасы және гендерлiк саясат
мәселелерiмен айналысатын хатшылары лауазымдарын енгiзу;".
6. Мыналардың күшi жойылды деп танылсын:
1) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 1998 жылғы 22 желтоқсандағы N 4176 Жарлығы (Қазақстан
Республикасының ПҮАЖ-ы, 1998 ж., N 48, 425-құжат);
2) "Қазақстан Республикасында әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi
мемлекеттiк саясаттың тұжырымдамасы туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 1997 жылғы 5 наурыздағы N 3395 өкiмi (Қазақстан
Республикасының ПҮАЖ-ы, 1997 ж., N 11, 74-құжат);
3) "Қазақстан Республикасының Президентi жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссияның дербес құрамын бекiту туралы" Қазақстан
Республикасы Президентiнiң 1999 жылғы
4 наурыздағы N 16 өкiмi;
4) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1999 жылғы 4 наурыздағы N 16
өкiмiне өзгерiстер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002
жылғы 27 ақпандағы
N 314 өкiмi (Қазақстан Республикасының ПYАЖ-ы, 2002 ж., N 6, 45-құжат);
5) "Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1999 жылғы 4 наурыздағы N 16
өкiмiне өзгерiстер енгiзу туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005
жылғы 2 наурыздағы
N 527 өкiмi (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2005 ж., N 12, 117-құжат).
7. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2006 жылғы 1 ақпандағы
N 56 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi
ұлттық комиссия туралы
ЕРЕЖЕ
1. Жалпы ережелер
1. Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия (бұдан әрi
- Комиссия) Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы консультативтiк-
кеңесшi орган болып табылады.
2. Комиссия қызметiнiң құқықтық негiзiн Қазақстан Республикасының
Конституциясы мен заңдары, Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерi,
Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерi, сондай-ақ
осы Ереже құрайды.
2. Комиссияның негiзгi мiндеттерi
3. Комиссияның негiзгi мiндеттерi:
1) Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясының, Қазақстан
Республикасында Гендерлiк теңдiктiң 2006-2016 жылдарға арналған стратегиясы
мен Қазақстан қатысушысы болып табылатын отбасы және гендерлiк теңдiк
мәселелерi жөнiндегi халықаралық шарттардың аясында өңiрлiк ерекшелiктердi
ескере отырып, отбасына, әйелдер мен ерлердiң теңдiгiне қатысты
басымдықтарды айқындау, кешендi мемлекеттiк саясатты қалыптастыру және iске
асыру жөнiнде ұсынымдарды тұжырымдау;
2) мемлекеттiк органдармен және азаматтық қоғам институттарымен отбасының
мүдделерiн қорғау, Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Мыңжылдық декларациясын,
Қазақстан Республикасында Гендерлiк теңдiктiң 2006-2016 жылдарға арналған
стратегиясын iске асыру мәселелерi жөнiнде өзара iс-қимыл жасау;
3) гендерлiк теңдiктiң жай-күйi мәселелерiн талдау және Қазақстан
Республикасындағы гендерлiк саясаттың негiзгi бағыттары бойынша мемлекеттiк
органдарға ұсыныстар мен ұсынымдарды тұжырымдау;
4) мыналарға:
экономикалық салада гендерлiк теңдiкке қол жеткiзуге, әйелдер арасында
кәсiпкерлiктi одан әрi дамытуға, еңбек нарығында әйелдердiң бәсекеге
қабiлеттiлiгiн арттыруға;
еңбек қызметiн үй шаруасы мiндеттерiмен және бала тәрбиесiмен ұштастыру
жөнiнде отбасы мүшелерiне жағдай жасауға;
отбасы институтын нығайтуға, отбасы қарым-қатынастарында гендерлiк теңдiкке
қол жеткiзуге;
ерлердiң, әйелдер мен балалардың денсаулығын, оның iшiнде ұрпақты болу
денсаулығын сақтау мен бекемдеу, өмiр сүру деңгейiн арттыру жөнiндегi
шаралар кешенiн әзiрлеуге;
отбасындағы және жұмыс орнындағы зорлық-зомбылықты түбiрiмен жоюға және
ерлерге, әйелдер мен балаларға қатысты зорлық-зомбылыққа қарсы күрестiң
халықаралық тәжiрибесiн енгiзуге;
халыққа гендерлiк бiлiм беру мен оқу-ағартуға, қоғамның экономикалық,
әлеуметтiк, саяси және мәдени өмiрiндегi отбасының, гендерлiк теңдiктiң
нақты жағдайын талдау мақсатында ғылыми зерттеулер жүргiзуге, ақпараттық
базаны қалыптастыруға жәрдемдесу;
5) Комиссияның құзыретiне кiретiн проблемалар бойынша мемлекеттiк
органдардың, халықаралық ұйымдардың және қоғамдық бiрлестiктердiң
ұсыныстарын қарау, олар бойынша Қазақстан Республикасының Президентiне
тиiстi ұсынымдар дайындау;
6) мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдарының отбасы және гендерлiк
теңдiк мәселелерi жөнiндегi Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарын
сақтауын қамтамасыз ету жөнiнде Мемлекет басшысы үшiн ұсынымдар мен
ұсыныстарды тұжырымдау;
7) Қазақстандағы отбасы және гендерлiк теңдiк жағдайы аспектiлерiнiң
неғұрлым толық көрiнiс табуы мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарымен
өзара iс-қимыл жасау;
8) отбасы мәселелерiне, гендерлiк теңдiктiң сақталмауына қатысты
азаматтардың өтiнiштерiн, бұқаралық ақпарат құралдарының хабарларын қарау;
9) отбасы және гендерлiк теңдiк мәселелерi жөнiндегi тұжырымдамаларды,
мемлекеттiк және салалық (секторлық) бағдарламаларды әзiрлеуге қатысу;
10) отбасы және гендерлiк теңдiк жағдайын жақсартуға бағытталған заңнамалық
және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын дайындауға және
қарауға қатысу;
11) гендерлiк-құқықтық сараптамаға бастамашылық жасау және оны жүргiзу;
12) мемлекеттiк органдармен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық,
халықаралық бастамаларды iске асыру жөнiндегi ұсыныстарды тұжырымдау,
отбасы және гендерлiк теңдiк жағдайы мәселелерi жөнiндегi конференцияларға,
кеңестерге, семинарларға қатысу болып табылады.
3. Комиссияның өкiлеттiктерi
4. Комиссия өз құзыретi шегiнде:
1) Мемлекет басшысына тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк
органдардың, орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың басшыларын өз
отырыстарында тыңдауға;
2) мемлекеттiк органдардан, ұйымдар мен лауазымды адамдардан қажеттi
құжаттарды, материалдар мен ақпаратты сұратуға және алуға;
3) тиiстi мемлекеттiк органдардың басшыларынан отбасы және гендерлiк теңдiк
мәселелерiне қатысты заңдардың бұзылу фактiлерi бойынша тексерулер мен
қызметтiк тергеулер жүргiзудi талап етуге;
4) Мемлекет басшысының қарауына ұсынылатын Қазақстан Республикасы
Президентi актiлерiнiң, Қазақстан Республикасы Үкiметi актiлерiнiң отбасы
және гендерлiк теңдiк мәселелерiн қозғайтын жобалары бойынша ұсыныстар
енгiзуге;
5) Комиссияның құзырына жатқызылған мәселелердi қарауға мемлекеттiк
органдардың қызметкерлерiн, сондай-ақ Комиссия отырыстарын дайындауға,
бағдарламалар әзiрлеуге және тексерулер жүргiзуге қатысу үшiн штаттан тыс
сарапшылар ретiнде беделдi әрi кәсiби дайындығы бар жұртшылық өкiлдерiн
тартуға;
6) облыстар, Астана, Алматы қалалары әкiмдерiнiң жанындағы комиссиялардың
қызметiн үйлестiруге және бақылауға, олардың қызметi туралы есептердi
тыңдауға;
7) әйелдердiң кандидатураларын басшы лауазымдарға жылжытуға және бекiтуге
жәрдемдесуге хақылы.
5. Азаматтардан келiп түскен өтiнiштердi, бұқаралық ақпарат құралдарының
хабарларын қарау қорытындылары бойынша Комиссия материалдарды мәнi бойынша
шешiм қабылдау үшiн тиiстi мемлекеттiк органның немесе лауазымды адамның
қарауына жiбере алады.
6. Комиссия мүшелерi шақыру бойынша Қазақстан Республикасы Парламентiнiң
және оның палаталарының, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң, мемлекеттiк
органдардың отбасы және гендерлiк теңдiк мәселелерi бойынша отырыстарына
қатыса алады.
4. Комиссия жұмысын ұйымдастыру
7. Комиссия төрағадан, хатшыдан және оның мүшелерiнен тұрады. Қазақстан
Республикасының Президентi оның дербес құрамын айқындайды.
8. Комиссияның отырыстары қажеттiлiгiне қарай, бiрақ тоқсанына кемiнде бiр
рет өткiзiледi.
9. Комиссия отырыстарының, егер оларға Комиссия мүшелерiнiң жалпы санының
кемiнде жартысы қатысса, құқықтық күшi бар болып саналады.
10. Комиссияның отырысқа қатысушы мүшелерi санының қарапайым көпшiлiк
дауысымен Комиссия шешiм қабылдайды. Дауыстар тең болған кезде төрағалық
етушiнiң даусы шешушi болып табылады.
11. Комиссияның шешiмдерi хаттамалармен ресiмделедi.
12. Комиссияның төрағасы:
1) Мемлекет басшысының қарауына Комиссияның дербес құрамы бойынша ұсыныстар
енгiзедi;
2) Комиссияның қызметiн ұйымдастырады және оған басшылық жасайды;
3) Комиссия отырыстарының күн тәртiбiн белгiлейдi;
4) Комиссия отырыстарын шақырады және оларға төрағалық етедi.
Комиссия төрағасы болмағанда оның тапсырмасы бойынша отырыстарға Комиссия
мүшелерiнiң бiрi төрағалық етедi;
5) Комиссия мүшелерiнiң арасынан Комиссия отырысында қаралатын нақты мәселе
бойынша баяндамашыны белгiлейдi;
6) Мемлекет басшысының алдында Комиссия жұмысының қорытындылары бойынша
жүйелi түрде есеп бередi;
7) Қазақстан Республикасы Президентiнiң актiлерiнде және тапсырмаларында
көзделген өзге де өкiлеттiктердi жүзеге асырады.
5. Комиссия қызметiн қамтамасыз ету
13. Комиссияның қызметiн ақпараттық-талдау және ұйымдық қамтамасыз етудi
Қазақстан Республикасының Премьер-Министрi Кеңсесiнiң құрылымдық бөлiмшесi
болып табылатын, өз қызметiнде Комиссия төрағасына тiкелей бағынатын оның
Хатшылығы жүзеге асырады.
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2006 жылғы 1 ақпандағы
N 56 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы
Отбасы iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi
ұлттық комиссияның
ҚҰРАМЫ
Самақова - Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Айткүл Байғазықызы кеңесшiсi, төрайым
Ысқақова - Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Саида Куанқызы жанындағы Отбасы iстерi және гендерлiк
саясат жөнiндегi ұлттық комиссия
Хатшылығының меңгерушiсi, хатшы
Комиссия мүшелерi:
Андаржанова - "Полимерқұбыр" жауапкершiлiгi шектеулi
Мария Ивановна серiктестiгiнiң директоры, Алматы
облысы (келiсiм бойынша)
Асанғазы - Астана қаласы Сарыарқа ауданы
Оразгүл Асанғазықызы әкiмiнiң орынбасары
Аубанова - Павлодар облысы денсаулық сақтау
Гүлфаз Кенжетайқызы департаментiнiң директоры
Бурлаченко - Оңтүстiк Қазақстан облысы әкiмiнiң
Светлана Николаевна орынбасары
Васильева - Алматы қаласы экономика және бюджеттiк
Лариса Александровна жоспарлау департаментiнiң директоры
Жалмағамбетова - Қазақстан Республикасының Парламентi
Светлана Жақияқызы Сенатының депутаты (келiсiм бойынша)
Жақыпова - Қостанай облысы iшкi саясат
Тамара Сәлiмқызы департаментiнiң директоры
Кәрбозова - N 4 емхананың бас дәрiгерi, Тараз
Күлшат Жапарханқызы қаласы
Құрманбаева - Қазақ гуманитарлық заң университетiнiң
Шырын Асылханқызы Семей филиалының директоры, саясат
ғылымдарының докторы (келiсiм бойынша)
Көшекова - "Райхан" кешенiнiң директоры, Атырау
Раиса Тәжiғалиқызы қаласы (келiсiм бойынша)
Махмұдова - "Шағын бизнес орталығы"
Шолпан Жұматайқызы қауымдастығының директоры, физика-
математика ғылымдарының кандидаты,
Орал қаласы (келiсiм бойынша)
Мұсаходжаева - Қазақ ұлттық музыка академиясының
Айман Қожабекқызы ректоры, профессор, Астана қаласы
Мұстафина - Астана қаласы әкiмiнiң орынбасары
Сәбила Сапарқызы
Мұхамеджанова - Қызылорда облыстық бiлiктiлiктi
Әлия Ғафурқызы арттыру және ақпараттық технологиялар
институтының директоры
Мырзахметова - "Тұмар" корпорациясының президентi,
Зәмзәгүл Естайқызы "Көкшетау нан зауыты" жауапкершiлiгi
шектеулi серiктестiгiнiң бас
директоры, Ақмола облысы (келiсiм
бойынша)
Назарбаева - "Бөбек" қорының президентi
Сара Алпысқызы
Нұқышева - Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары
Сәуле Ғалымқызы мектебiнiң саясат және денсаулық
сақтауды басқару кафедрасы
профессорының мiндетiн атқарушы,
Алматы қаласы
Полищук - N 1 гимназияның директоры, Петропавл
Раиса Ивановна қаласы
Сейiтова - Қарағанды облыстық сауда-өнеркәсiп
Несiп Мұсатайқызы палатасының төрайымы, Қарағанды облысы
(келiсiм бойынша)
Сиврюкова - Қазақстанның үкiметтiк емес ұйымдары
Валентина Андреевна конфедерациясының президентi,
Азаматтық альянстың президентi,
Астана қаласы (келiсiм бойынша)
Солтиева - "Егемен Қазақстан" республикалық
Жұмагүл Қуанышбекқызы газетi" акционерлiк қоғамы бас
редакторының орынбасары, Қазақстан
журналистер одағының мүшесi
Тарасенко - Қазақстан Республикасының Парламентi
Елена Ивановна Мәжiлiсiнiң депутаты (келiсiм бойынша)
Төлегенова - "Қазақстан Халық банкi" акционерлiк
Апуажан Төлегенқызы қоғамы Ақтөбе облыстық филиалының
директоры (келiсiм бойынша)
Хасанова - "Жамал-ай" акционерлiк қоғамының
Зәбира Мұхсанқызы президентi, Ақтау қаласы (келiсiм
бойынша)
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 29 қарашадағы N 1677
Жарлығы
Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2005 ж., N 41, 569-құжат; "Егемен
Қазақстан" 2005 жылғы 2 желтоқсан N 270-271
Президент пен Үкiмет
актiлерiнiң жинағында
жариялануға тиiс
Қоғам өмiрiнiң барлық салаларында гендерлiк теңдiк қағидаттарын iске асыру
мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға
арналған Гендерлiк теңдiк стратегиясы бекiтiлсiн (бұдан әрi - Стратегия).
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi, Қазақстан Республикасының
Президентiне тiкелей бағынатын және есеп беретiн мемлекеттiк органдар,
облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдерi:
1) өз қызметiнде Стратегияны басшылыққа алсын және оны iске асыру жөнiнде
қажеттi шаралар қабылдасын;
2) қабылданатын мемлекеттiк, салалық (секторлық) және өңiрлiк
бағдарламалардың (жоспарлардың) Стратегиямен келiсiлуiн қамтамасыз етсiн.
3. Қазақстан Республикасының Президентiне тiкелей бағынатын және есеп
беретiн мемлекеттiк органдар, орталық және жергiлiктi атқарушы органдар жыл
сайын 20 қаңтарға Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы
iстерi және гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссияға Стратегияның iске
асырылу барысы туралы ақпарат ұсынсын.
Ескерту. 3-тармаққа өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 2006.02.01. N 56
жарлығымен.
4. Қазақстан Республикасы Президентiнiң жанындағы Отбасы iстерi және
гендерлiк саясат жөнiндегi ұлттық комиссия жыл сайын 5 ақпанға Қазақстан
Республикасының Үкiметiн Стратегияның iске асырылу барысы туралы хабардар
етсiн.
Ескерту. 4-тармаққа өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 2006.02.01. N 56
жарлығымен.
5. Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) Мемлекет басшысын жыл сайын 20 ақпанға Стратегияның iске асырылу барысы
туралы хабардар етiп отырсын;
2) осы Жарлықтан туындайтын өзге де шараларды қабылдасын.
6. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Президентiнiң
Әкiмшiлiгiне жүктелсiн.
7. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
Президентi
Қазақстан Республикасы
Президентiнiң
2005 жылғы 29 қарашадағы
N 1677 Жарлығымен
БЕКIТIЛГЕН
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА
2006-2016 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ГЕНДЕРЛIК ТЕҢДIК
СТРАТЕГИЯСЫ
Астана, 2005 жыл
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе
Негiзгi ұғымдар
1-бөлiм. Ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң
нақты теңдiгiн қамтамасыз ету - уақыт талабы
2-бөлiм. Қоғамдық-саяси өмiрдегi гендерлiк теңдiкке қол
жеткiзу
3-бөлiм. Экономикадағы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу
4-бөлiм. Гендерлiк бiлiм беру. Құқықтық және гендерлiк
оқу-ағарту
5-бөлiм. Ерлер мен әйелдердiң ұрпақты болу денсаулығын
бекемдеу
6-бөлiм. Қоғамдағы жынысқа байланысты зорлық-зомбылықтың
алдын алу
7-бөлiм. Отбасындағы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу. Отбасын
нығайту және отбасындағы тәрбиенiң рөлiн күшейту
8-бөлiм. Гендерлiк сезiмтал қоғамдық сананы жетiлдiру
9-бөлiм. Стратегияны iске асырудан күтiлетiн нәтижелер
КIРIСПЕ
Қазақстан дүниежүзiлiк қоғамдастыққа кiрiгудi өзiнiң сыртқы саясат
саласындағы басымдығы ретiнде айқындады.
Әлем елдерiнiң көпшiлiгi қол қойған Бiрiккен Ұлттар Ұйымының мыңжылдық
декларациясында (2000 ж.) ерлер мен әйелдердiң теңдiгiн көтермелеу,
әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiн кеңейту үшiншi мыңжылдықтағы
адамзат дамуының негiзгi мақсаттары ретiнде айқындалған.
Қазiргi кезде бүкiл дүние жүзiнде тарихи қалыптасқан ерлердiң әйелдерден
басым болу жағдайы өзгерiстерге ұшырауда. Өнеркәсiбi дамыған және
әлеуметтiк бағдар алған елдерде әйелдер өз құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң
ерлермен тең болуына iс жүзiнде қол жеткiздi.
Тәуелсiздiк жылдары iшiнде Қазақстан ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен
заңды мүдделерiн қорғау саласында да белгiлi бiр дәрежеде iлгерiледi.
1998 жылы Қазақстан БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын
жою туралы конвенциясына қосылды. БҰҰ-ның "Әйелдердiң саяси құқықтары
туралы" және "Тұрмыс құрған әйелдiң азаматтығы туралы" конвенциялары да
бекiтiлдi. Азаматтық және саяси құқықтар туралы халықаралық пакт пен
Экономикалық, әлеуметтiк және мәдени құқықтар туралы пактiге және
басқаларына қол қойылды. Қазақстан адам құқықтары туралы барлығы 60-тан
астам халықаралық шартқа қосылды.
Үкiметтiң 2003 жылғы 27 қарашадағы N 1190 қаулысымен Қазақстан
Республикасындағы Гендерлiк саясат тұжырымдамасы мақұлданды. Ол елiмiздегi
гендерлiк саясаттың негiзгi бағыттарын - ерлер мен әйелдердiң билiк
құрылымдарына теңгерiмдi қатысуына қол жеткiзудi, әйелдердiң экономикалық
тәуелсiздiгi, өз бизнесiн дамытуы мен мансап жолында iлгерiлеуi үшiн тең
мүмкiндiктердi қамтамасыз етудi, отбасындағы құқықтар мен мiндеттердiң тең
жүзеге асырылуы үшiн жағдайлар жасауды, жыныс нышаны бойынша зорлық-
зомбылықтан азат болуды айқындады.
2004 жылғы қыркүйекте Астана қаласында өткiзiлген Қазақстан әйелдерiнiң IҮ
Форумында ел Президентi Үкiмет пен Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi
ұлттық комиссияға аталған Тұжырымдаманың негiзiнде Қазақстан
Республикасында Гендерлiк теңдiк стратегиясын әзiрлеп, онда экономикалық,
әлеуметтiк және саяси салаларды қоса алғанда, қызметтiң негiзгi бағыттарын
анық белгiлеу, әйелдерге тең мүмкiндiктердi қамтамасыз ету үшiн шаралар
жүйесiн мерзiмдерi бойынша әзiрлеу керек екенiн тапсырды.
Стратегия - мемлекеттiң гендерлiк саясатын iске асыруға бағытталған негiзгi
құжат, оны iске асырудың және мемлекет пен азаматтық қоғам тарапынан оның
мониторингiн жүзеге асырудың құралы, демократияның қалыптасуының маңызды
факторы болып табылады. Осыған байланысты Стратегияның әр бөлiмiне БҰҰ
Әйелдер қорының өңiрлiк офисiмен (ЮНИФЕМ) бiрлесiп әзiрленген, саясатта,
экономикада, бiлiм беруде, отбасында, денсаулық сақтау және әйелдер мен
балаларға қатысты зорлық-зомбылықты болдырмау мәселелерiнде гендерлiк
теңдiкке қол жеткiзу жөнiндегi көрсеткiштер енгiзiлген.
Гендерлiк теңдiк стратегиясы 2006-2016 жылдар аралығындағы кезеңде еркектер
мен әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерiнiң теңдiгiне қол жеткiзу
жөнiндегi мiндеттердiң шешiлуiн көздейдi, 9 бөлiмнен тұрады.
Қазақстан Республикасында Гендерлiк теңдiк стратегиясын iске асыру әйелдер
мен ерлердiң өздерiнiң өмiр сүру құқықтарын жынысқа байланысты кемсiтусiз
iске асыруы үшiн жағдай жасауға ықпал ететiн болады.
НЕГIЗГI ҰҒЫМДАР
Уақытша арнайы шаралар - қоғамда гендерлiк теңгерiмге қол жеткiзуге
бағытталған шаралар (мысалы, оң дискриминация нысаны ретiнде билiк
органдарындағы әйелдер өкiлдiгiнiң квотасы), БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты
кемсiтудiң барлық түрлерiн жою туралы конвенциясына сәйкес ол кемсiту
ретiнде қарастырылмайды.
Гендер - бұл ерлер мен әйелдердiң мiнез-құлқын, сондай-ақ олардың
арасындағы әлеуметтiк өзара қарым-қатынасты айқындайтын, олардың әлеуметтiк
және мәдени нормалары мен рөлдерiнiң жиынтығы.
"Gender" сөзi ағылшын тiлiнен аударғанда жыныс (еркек, әйел) дегендi
бiлдiредi.
"Гендер" терминi әлеуметтiк процестердi түсiнуге арналған талдау құралы
болып табылады.
Гендерлiк талдау - әзiрленiп жатқан және қолданыстағы дамыту жобаларының
ерлер мен әйелдерге түрлi әсерiн жүйелi түрде зерттеу. Ол саяси,
экономикалық, әлеуметтiк және басқа да факторлардың әйелдер мен еркектерге
қалайша әсер ететiнiн көруге және салыстыруға мүмкiндiк бередi.
Гендерлiк теңгерiм - ұйымдастырушылық құрылымның барлық деңгейлерiндегi
ерлер мен әйелдердiң теңдiгi.
Гендерлiк бюджет - барлық салалар мен қызметтердiң түрлерi бойынша
мемлекеттiк бюджеттiң ерлер мен әйелдердiң түрлi топтарына ықпал етуiн
бағалау құралы. Гендерлiк бағдарланған қаржыландыруды талдауды көздейдi,
барлық салалар мен қызметтердiң түрлерi бойынша негiзгi шығыстардың әйелдер
мен ерлерге жеке әсерiн қарастырады, мемлекеттiк қызметтер саласындағы
мүмкiндiктердiң теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған стратегиялар мен
қаржыландыруды талдайды.
Гендерлiк зерттеулер - әйелдер мен ерлердiң әлеуметтiк-экономикалық, саяси
және мәдени мәртебесiн, гендерлiк рөлдерi мен гендерлiк қарым-қатынасын
зерттеу. Қоғамдағы гендерлiк қатынастарға ықпал ету жөнiндегi саясатты,
стратегиялар мен бағдарламаларды әзiрлеу мен жоспарлау үшiн ақпарат беру.
Гендерлiк-құқықтық сараптама - халықаралық стандарттар мен нормалардың
ұлттық заңнамада қандай дәрежеде iске асырылатынын айқындау.
Ерлер мен әйелдер үшiн тек тең құқықтар мен жауапкершiлiктi ғана емес,
сонымен қатар тең мүмкiндiктердi де қамтитын гендерлiк әдiлеттi саясатты
қалыптастыруға ықпал ететiн, өкiлдi және атқарушы органдардың, әлеуметтiң
гендерлiк сезiмталдығының дәрежесiн айқындау.
Гендерлiк ескi нанымдар - белгiлi бiр жыныстық тегiмен және "жыныстардың
мақсатымен" деп аталатын өзара байланысты артықшылық немесе кембағалдық
болуы туралы таптаурындар.
Гендерлiк саясат - қоғамдық өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң
теңдiгiне қол жеткiзуге бағытталған мемлекеттiк және қоғамдық қызмет.
Гендерлiк теңдiк - әлеуметтiк функцияларды орындау кезiнде жыныстық тегiне
қарамастан әйелдер мен ерлердiң ресурстар мен игiлiктерге тең дәрежеде қол
жеткiзуi.
Гендерлiк тең құқықтылық - әйелдер мен ерлердiң заң алдындағы тең құқықтығы
гендерлiк теңдiкке жету жолдарының бiрi болып табылады.
Гендерлiк рөлдер - белгiлi бiр қоғамда және тарихи жағдайда қолданылатын
әлеуметтiк және мәдени нормаларға сәйкес ерлер мен әйелдерге берiлетiн
әлеуметтiк рөлдер.
Гендерлiк статистика - ерлер мен әйелдердiң әлеуметтiк-саяси өмiрдiң барлық
салаларындағы тиiстi жағдайын бейнелеу және қоғамдағы гендерлiк
проблемаларды көрсетедi.
Гендерлiк таптаурындар - лайықты "әйелдiк" және "еркектiк" мiнез-құлық,
олардың мақсаты, әлеуметтiк рөлдерi мен қызметi туралы қоғамда жалпыға
бiрдей қабылданған орнықты көзқарастар.
Гендерлiк сезiмталдық - жыныс нышаны бойынша кемсiтудiң негiзiнде жататын
әлеуметтiк жағынан ұштасқан факторларды түсiну және назарға алу.
Гендерлiк сезiмтал жоспарлау - әйелдер мен қыздарға даму процесiне қатысуға
көбiрек мүмкiндiк беруге арналған және жоспарланған iс-қимылдардың әйелдер
мен ерлерге әсерiн өлшеуге арналған арнайы әдiстер мен құралдар.
Гендерлiк сараптама - мемлекеттiк бағдарламалар мен өзге де актiлердiң
ерлер мен әйелдер теңдiгiнiң конституциялық құқығына сәйкес келуiн айқындау
және жыныс нышаны бойынша кемсiтудi болдырмау мақсатында оларды қоғамдық-
құқықтық тұрғыдан талдау.
Жынысы бойынша кемсiту - жынысы бойынша адамның құқықтары мен
бостандықтарын кез келген шектеу немесе қысым көрсету, сондай-ақ оның қадiр-
қасиетiн түсiру. Кемсiтудiң ең кең таралған түрi жынысы нышаны бойынша
кемсiту болып табылады.
Жанама түрде кемсiту - жынысы бойынша жалаң ажыратуға (шектеуге,
ерекшелеуге) негiзделмеген, бiрақ жынысы түрлi адамдардың өз құқықтары мен
бостандықтарын пайдалануында оларға әр түрлi әсер ететiн iс-әрекеттер.
Оң тұрғыда кемсiту - ерлер мен әйелдердiң арасында iс жүзiндегi теңдiк
орнатылуын жеделдетуге бағытталған уақытша арнайы шараларды енгiзу
мүмкiндiгi. Жынысы бойынша дәстүрлi түрде кемсiтiлетiн топтардың өкiлдерiне
қызмет сатысы бойынша жоғарылату, билiктiң сайланатын органдарына ұсынылу,
жұмысқа орналасу, бiлiм алу кезiнде артықшылықтар беру.
Тiкелей кемсiту - жыныстық тегiн оны тiкелей көрсете отырып iс-әрекеттерде
пайдалану мақсатында кемсiту.
Астыртын кемсiту - жыныстық тегiн тiкелей көрсетпейтiн, бiрақ жынысы әр
түрлi адамдар үшiн бiрдей нәтиже бермейтiн қасақана кемсiту.
Үйдегi зорлық-зомбылық (отбасындағы зорлық-зомбылық) - егер бұл iс-әрекет
отбасы мүшесiнiң заңды құқықтары мен бостандықтарына қысым көрсетсе, оның
тәнiн немесе жан дүниесiн қинап, моральдық зиян келтiрсе немесе отбасы
мүшесiнiң дене жағынан немесе жеке басының дамуына қатер келтiретiн болса,
отбасының бiр мүшесiнiң екiншi мүшесiне қатысты кез келген қасақана iс-
әрекетi.
Үй еңбегi - әйелдердiң үй шаруашылығын ұстап-күту жөнiндегi ақысы
төленбейтiн, сандық баламасы мен әлеуметтiк тұрғыдан мойындалған мәнi жоқ
қызметi (үй жинау, кiр жуу, тамақ дайындау және т.б.). Үй iшiлiк
мiндеттердiң тең бөлiнбеуi әйелдердi кемсiту нысандарының бiрi болып
табылады.
Көрсеткiштер - алға қойған мақсаттарға жетудегi iлгерiлеушiлiктi (немесе
оның жоқ екенiн); зерделенетiн процестiң жай-күйiн көрсететiн көрсеткiштер;
сан, сапа және уақыттық қатынаста жоспарланғанмен салыстырғанда iс жүзiнде
ненiң өзгергенiн өлшейтiн құрал.
Квоталар - сайлауда үмiткерлердiң тiзiмiн жасаған кезде әйелдер мен ерлер
өкiлдiгiнiң, сондай-ақ олардың заңнамалық және атқарушы билiк органдарына
қатысуының белгiленген деңгейi. Квоталау қоғамдағы гендерлiк теңгерiмге қол
жеткiзуге арналған уақытша шара ретiнде қарастырылады.
Дағдарыс орталықтары - зорлық-зомбылықтың немесе зорлық-зомбылық қатерiнiң
салдарынан қиын жағдайға тап болған, тәуекел тобындағы адамдарға, көбiнесе
әйелдерге қызметтер көрсететiн (консультациялар, уақытша баспана беру,
оңалуға көмектесу) ұйымдар.
Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық - қоғамдық немесе жеке өмiрде жынысы
негiзiнде жасалған, әйелге тәни, жыныстық немесе психологиялық залал немесе
азап келтiретiн немесе келтiруi мүмкiн кез келген зорлық-зомбылық әрекетi,
сондай-ақ осындай әрекеттiң жасалу қатерi, бас бостандығынан мәжбүрлеп
немесе ерiктi түрде айыру.
Тең мүмкiндiктер - құқықтар теңдiгiне iс жүзiнде қол жеткiзу үшiн қажеттi
құралдар мен жағдайлардың жүйесi.
Тең құқықтар - мемлекет кепiлдiк беретiн, Қазақстан Республикасының
Конституциясы мен басқа да заңнамалық актiлерiнде бекiтiлген, азаматтық,
саяси, экономикалық, әлеуметтiк, мәдени және басқа да құқықтарды жүзеге
асырудың әйелдер мен ерлер үшiн тең құқығы.
Ұрпақты болу денсаулығы - адамның толыққанды ұрпақ әкелу қабiлетiн
көрсететiн денсаулығы.
Ұрпақты болу құқықтары - азаматтардың ұрпақты болу денсаулығын сақтау,
азаматтардың некеде немесе некеден тыс бала тууға немесе бала туудан бас
тартуға, бойына бала бiтiру мен оларды туу әдiстерiне, балалардың санына,
туатын уақыты мен жерiне, бала туу арасындағы уақыт аралығына қатысты шешiм
қабылдау мен оны iске асыру, сондай-ақ осы салада медициналық-әлеуметтiк,
ақпараттық және консультациялық көмек алу құқығы.
Жұмыс орнындағы нәпсiлiк қол сұғу - нәпсiлiк қол сұғу тәни жанасу мен
ұсыныстар, нәпсiлiк реңкi бар сөздер, порнография көрсету және сөзбен
немесе iс-әрекетпен нәпсiлiк талаптар қою сияқты жағымсыз нәпсiлiк мiнез-
қылықты қамтиды.
Отбасындағы нәпсiлiк зорлық-зомбылық - бұл отбасының басқа бiр мүшесiнiң
жыныстық қол сұғылмаушылығына және жыныстық еркiндiгiне қол сұғатын әрекет,
сондай-ақ жасы кәмелетке толмаған адамға қатысты нәпсiлiк сипаттағы iс-
әрекет.
Адамдарды саудалау - адамдарды пайдалану мақсатында жүзеге асырылатын, күш
жұмсау туралы қоқан-лоққы немесе күш қолдану немесе мәжбүрлеудiң басқа
нысандарының қолдану, ұрлау, алаяқтық жасау, алдау, билiктi немесе бiреудiң
осал жағдайын терiс пайдалану жолымен немесе бiр тұлғаны бақылайтын екiншi
тұлғаның келiсiмiн алу үшiн оны төлем жасау немесе пайдалар түрiнде сатып
алу жолымен адамдарды үгiттеп тарту, тасымалдау, табыстау, жасыру немесе
қабылдап алуды бiлдiредi. Пайдалану ең аз дегенде, үшiншi бiр адамдардың
жезөкшелiктi пайдалануын жәненемесе нәпсiлiк пайдаланудың басқа
нысандарын, мәжбүрлi еңбектi немесе қызметтердi, құлдықты немесе құлдыққа
ұқсас салттарды, бас еркi жоқ жағдайды немесе ағзаларын алуын қамтиды.
SWOT-талдау - ахуалдың немесе құбылыстың әлсiз және күштi жақтарын, сондай-
ақ осы ахуалды немесе құбылысты жақсарту жөнiндегi қатерлер мен
мүмкiндiктердi айқындауға мүмкiндiк беретiн талдау әдiстерi.
1-БӨЛIМ. ЕРЛЕР МЕН ӘЙЕЛДЕРДIҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МҮМКIНДIКТЕРIНIҢ
НАҚТЫ ТЕҢДIГIН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ - УАҚЫТ ТАЛАБЫ
МАҚСАТЫ
Қазақстан Республикасының Конституциясы мен Қазақстан қосылған халықаралық
актiлерде жарияланған, ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең
мүмкiндiктерiн iске асыру үшiн жағдай жасау, сондай-ақ олардың қоғам
өмiрiнiң барлық салаларына тең жағдайда қатысуы.
ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
2005 жылдың басына қарай республикадағы халықтың жалпы саны 15074,8 мың
адамды құрады, соның iшiнде әйелдер - 7817,9 мың адам (51,9 %), ерлер -
7256,9 мың адам (48,1 %). 1000 ер адамға орта есеппен 1077 әйелден келедi.
Жасы 24-ке дейiнгi аралықтағы халықтың гендерлiк құрамы ерлердiң сан
жағынан артық екенiн көрсетедi, себебi ұл балалардың қыз балаларға
қарағанда туылуы көбiрек. 25 жастан бастап ерлердiң үлесi 50 %-дан кеми
түседi, одан әрi жас ұлғайған сайын бара-бара азая бередi.
Қазақстанда адамның орташа өмiр жасы 66,2 жылды, соның iшiнде ерлердiкi -
60,6 жылды, әйелдердiкi - 72,0 жылды құрайды. Әйелдер ерлерден 11,3 жыл
артық өмiр сүредi.
Әлеуметтiк рөлдердi бөлудегi қалыптасқан таптаурындыққа байланысты нақты
өмiрде әйелдердiң құқықтары мен мүмкiндiктерi ерлерге қарағанда азырақ
болады.
Қазiргi уақытта төрт әйел ғана министр, 8 әйел - министрдiң орынбасары, 3
әйел - комитет төрайымы, 5 әйел - облыс әкiмдерiнiң орынбасарлары, 1 әйел -
аудан әкiмi болып тағайындалған. Аудан әкiмдерi орынбасарларының арасында
әйелдер 17 %-ды, ауылдық және кенттiк округтер әкiмдерiнiң арасында - 11 %-
ды, олардың орынбасарларының арасында - 18 %-ды құрайды. Облыстар мен
қалалар әкiмдерiнiң арасында әйелдер жоқ.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлер арасындағы әйелдер санының 2000 жылғы 9,5 %-
дан 2004 жылы 10,3 %-ға дейiн бiршама артуы байқалады. Бұл орайда билiктегi
әйелдердiң саны лауазымдық сатының жоғарылығына қарай кеми бередi.
Әйелдердiң Парламентте өкiлдiк етуi 1999 жылғы 11,2%-дан 2004 жылы 9,5%-ға
дейiн төмендеген. Мәслихаттардың депутаттығына ұсынылған кандидат
әйелдердiң саны 1999 жылмен салыстырғанда 16 %-ға артып, 2004 жылы 1619
адамды құраса да, жергiлiктi өкiлдi органдардағы әйелдердiң саны 1999 жылғы
19,2%-дан 2004 жылы 17,1%-ға азайған.
Әйелдер еңбек нарығында азырақ сұранысқа ие. 2004 жылы еңбекпен қамту
қызметтерiне жұмысқа орналасу мәселелерi бойынша келгендердiң iшiнен әрбiр
алтыншы әйелге ғана жұмыс берiлген. Жоғары және орта арнайы бiлiмi бар 45
жастағы және одан үлкен әйелдердiң жұмысқа орналасу мүмкiндiгi мүлде аз.
Қазiргi кезде жалданып жұмыс iстейтiн адамдардың жартысына жуығын әйелдер
құрайды. Бiрақ олардың еңбекақысы ерлердiң еңбекақысының 61%-ын ғана
құрайды. Мұның себебi, әдетте әйелдер денсаулық сақтау мен бiлiм беру iсi
сияқты дәстүрлi "әйелдер" салаларында еңбекақысы азырақ қызметтерде жұмыс
iстейдi, 2004 жылы әйелдердiң еңбекақысы тиiсiнше ерлердiң еңбекақысынан
85% және 81%-ын құрады.
Әйелдерге қатысты зорлық-зомбылық пен оларды нәпсi үшiн пайдалану фактiлерi
әлi жойылған жоқ.
Гендерлiк аспектiлер шешiмдер қабылдау және мемлекеттiк саясатты
қалыптастыру процесiнде жеткiлiктi ескерiлмейдi.
Ерлер мен әйелдердiң мүмкiндiктерiнiң теңгерiмдiлiгiн қамтамасыз ету үшiн
Мемлекет басшысының Жарлығымен 1998 жылы Қазақстан Республикасының
Президентi жанынан Отбасы және әйелдер iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия
құрылды. Үкiметтiң 1999 жылғы 19 шiлдедегi N 999 қаулысымен Қазақстан
Республикасында әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi iс-қимылдардың
ұлттық жоспары бекiтiлдi, оның бүгiнгi күнi 85 %-ы орындалды.
Әлеуметтiк мәнi бар проблемаларды шешуге отбасының, әйелдер мен балалардың
құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау саласында жұмыс iстейтiн 300-ге жуық
үкiметтiк емес ұйымдар мен қоғамдық бiрлестiктер белсене қатысады, олардың
қатарында 150 әйелдер ұйымы бар.
Тең құқықтар мен тең мүмкiндiктерге қол жеткiзу мақсатында Мемлекет басшысы
мынадай мiндеттер қойды:
билiк органдарында шешiмдер қабылдау деңгейiнде мүмкiндiгiнше әйелдердiң
көп болуына ұмтылу;
заңнаманы жетiлдiру және гендерлiк теңдiктi қамтамасыз ету институттарын
қалыптастыру, "Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең мүмкiндiктерi
туралы" Қазақстан Республикасы Заңының қабылдануын жеделдету, әйелдердi
қорғаудың құқықтық тетiктерiн қамтамасыз ету жөнiндегi жұмысты жалғастыру;
әйелдердiң экономикалық өмiрге белсендi араласуы үшiн жағдайлар жасау;
әйелдер үшiн экономикалық жеңiлдiктер мен артықшылықтар жасау, ана мен
баланың денсаулығын жақсарту жөнiнде шаралар қабылдау, әйелдер үшiн
құқықтық және әлеуметтiк кепiлдiктердiң елеулi түрде артуын қамтамасыз ету;
адамгершiлiк құндылықтарды жаңғырту, отбасы мен некенiң жағымды бейнесiн
әспеттеу.
Күштi жақтары
Қазақстан адам құқықтары жөнiндегi 60-тан астам халықаралық шарттың
қатысушысы болып табылады. Олардың қатарында Әйелдерге қатысты кемсiтудiң
барлық нысандарын жою туралы конвенция (бұдан әрi - СИДО) бар.
СИДО-ны орындау жөнiндегi Қазақстанның есебiне БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты
кемсiтудi жою жөнiндегi комитетi жоғары баға бердi.
Әйелдердiң азаматтық белсендiлiгiнiң артуы, әйелдердiң үкiметтiк емес
ұйымдары санының ұлғаюы.
Әйелдер арасындағы кәсiпкерлiктi дамытуға арналған кредиттiк желiнi
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қолдауы.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң әйелдердiң мүдделерiн мемлекеттiк
саясатқа енгiзуге деген ниеттiлiгi.
Қазақстан Республикасының Президентi жанынан Отбасы және әйелдер iстерi
жөнiндегi ұлттық комиссияның құрылуы, Қазақстан Республикасында әйелдердiң
жағдайын жақсарту жөнiндегi iс-қимылдардың ұлттық жоспарының және Қазақстан
Республикасындағы гендерлiк саясат тұжырымдамасының қабылдануы.
Қазақстан Республикасының Парламентiнде "Отбасы" депутаттық тобының
құрылуы. Адам құқықтары жөнiндегi ұлттық орталықта әйелдер мен балалардың
құқықтарын қорғау жөнiндегi сектордың құрылуы.
Гендерлiк теңдiк мәселелерi бойынша халықаралық ұйымдармен ынтымақтастық.
Ұлттық заңнамаға гендерлiк сараптаманың басталуы.
"Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең мүмкiндiктерi туралы",
"Тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы" Қазақстан Республикасында заңдары
жобаларының және Қазақстан Республикасында 2006-2016 жылдарға арналған
Гендерлiк теңдiк стратегиясының
әзiрленуi.
Әлсiз жақтары
Гендерлiк теңдiктiң қажеттiлiгiн қоғамның жеткiлiктi түсiнбеуi. Әйелдiң
қоғамдағы рөлi мен орны туралы қалыптасқан дәстүрлi таптаурын болуы.
Мемлекеттiк органдардың гендерлiк теңдiк саясатын мардымсыз iске асыруы.
Заңнамалық базаның жетiлмегендiгi, гендерлiк бағдары бар заңнаманың
жоқтығы, ерлер мен әйелдердiң аз жүзiндегi теңдiгi. Ерлер мен әйелдердiң iс
жүзiндегi тең құқықтылығына қол жеткiзудiң тетiктерiнiң жетiспеуi.
Мемлекеттiк мекемелердiң және ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды
мүдделерiн қорғау мәселелерiмен айналысатын үкiметтiк емес ұйымдардың өзара
iс-қимылының жеткiлiксiздiгi.
Мемлекеттiк органдарда шешiмдер қабылдау деңгейiнде және экономиканың түрлi
салаларындағы еңбекақысы жоғары жұмыстарда әйелдерден өкiлдiк етуi нашар.
Гендерлiк саясатты iске асырудағы мемлекеттiк мониторинг жүйесiнiң, сондай-
ақ гендерлiк талдаудың және гендерлiк көрсеткiштердiң болмауы.
Статистикалық ақпарат көлемi мен оның пайдаланылуының жеткiлiксiздiгi.
Мүмкiндiктерi
БҰҰ-ға мүше мемлекеттер өз елдерiндегi гендерлiк теңсiздiктi жеңу жөнiнде
мiндеттемелер алды.
Ел басшылығы шынайы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзуге белсендi түрде ықпал
етуде.
Экономиканың барған сайын өсе түсуi және халықтың әл-ауқатының артуы ерлер
мен әйелдердiң өз құқықтарын iске асырудағы мүмкiндiктерiн ұлғайтады.
Түрлi елдердiң гендерлiк проблемаларды шешу жөнiндегi тәжiрибесiн зерделеу
үшiн жағдайлар жасалуда.
Үкiметтiк емес ұйымдар өздерiнiң гендерлiк теңдiк проблемаларын шешу
мәселелерi жөнiндегi қызметiн жандандыруда.
Гендерлiк мәселелермен айналысатын ұлттық, өңiрлiк және халықаралық
ұйымдармен байланыстар орнатылуда.
Қатерлер
Билiктiң шешiмдер қабылдау деңгейiндегi әйелдердiң көрiнеу азшылығы олардың
әдiлеттi әлеуметтiк қоғам құруға қатысу мүмкiндiктерiн азайтады.
Жұмысқа қабылдау, мансап сатысымен көтерiлу, бiлiктiлiктi арттыру,
кадрларды қысқарту және т.б. кезiнде әйелдердi кемсiту.
Халықтың елеулi бөлiгiнiң құқықтық сауатсыздығы және құқықтық көзқамандығы.
Бiлiмнiң жоғары деңгейi жұмыс iстейтiн маман әйелдерге лауазымдық өсу
перспективаларына кепiлдiк бермейдi.
Халықтың гендерлiк бiлiмi мен танымының жеткiлiксiздiгi, бұл әйелдер мен
ерлердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн iске асыру мүмкiндiгiн азайтады.
Жұмыссыздар мен кедейлер арасында әйелдердiң басым болуы.
БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын жою туралы
конвенциясының соттарда қолдану тетiктерiнiң болмауы олардың құқықтарын
қорғауды қиындатады.
СТРАТЕГИЯЛЫҚ МIНДЕТТЕРI
Мемлекеттiк органдар мен бүкiл қазақстандық қоғамның әлеуметтiк жағынан
әдiлеттi гендерлiк саясатты iске асыру жөнiндегi күш-жiгерiн бiрiктiру. Бұл
мақсаттарда мыналар қажет:
азаматтардың өзiн-өзi жан-жақты көрсетуi, сондай-ақ саясатты, әлеуметтiк-
еңбек және отбасы қарым-қатынастарын қоса алғанда, өмiрдiң барлық
салаларында жыныстық теңдiктi қамтамасыз ету үшiн қоғамның құқықтық және
саяси мәдениетi деңгейiн көтеру;
әлеуметтiк-экономикалық саясатты әзiрлеудiң және шешiмдер қабылдаудың
барлық деңгейлерiнде гендерлiк сезiмталдықтың артуына қол жеткiзу;
өмiрдiң барлық салаларында ерлер мен әйелдердiң тең серiктестiгi
қағидатының (қарым-қатынастардағы үйлесiмдiк, тепе-теңдiк пен төзушiлiк)
сақталуын қамтамасыз ету;
қызметтiң қандай бiр саласында мүдделерi бәсең бiлдiрiлетiн жыныстың
өкiлдерi үшiн уақытша қосымша артықшылықтар беру;
ұлттық заңнаманы, республикалық және жергiлiктi бюджеттердi және
мемлекеттiк әлеуметтiк-экономикалық бағдарламаларды әзiрлеу, iске асыру
және орындалуын бақылау iсiне гендерлiк әдiстердi ендiру;
ерлер мен әйелдердiң құқықтарын қорғаудың құқықтық тетiктерiн iске асыру
мақсатында заңнаманы жетiлдiрудi және гендерлiк теңдiк институттарын
қалыптастыруды қамтамасыз ету;
гендерлiк көрсеткiштердi және гендерлiк статистиканы ендiру, нормативтiк
құқықтық актiлерге, мемлекеттiк жоспарлар мен бағдарламаларға, оқулықтар
мен оқу құралдарына мiндеттi гендерлiк сараптама жүргiзу.
IС-ҚИМЫЛДАР СТРАТЕГИЯСЫ
Мемлекеттiк органдар мемлекеттiк гендерлiк саясаттың iске асырылуына
бақылауды күшейтуi қажет:
барлық мемлекеттiк құрылымдарда мемлекеттiк гендерлiк саясатты қалыптастыру
мен iске асыруға жауапты адамдар тобын айқындау;
шешiмдер қабылдау деңгейiнде гендерлiк теңгерiмдi сақтау;
шешiмдер қабылдау және мемлекеттiк саясатты қалыптастыру процесiнде
гендерлiк аспектiлердi ескеру;
әлеуметтiк-экономикалық даму бағдарламаларын әзiрлеу, iске асыру және
бағалау кезiнде мемлекеттiк қызметшiлердi гендерлiк ерекшелiктердi есепке
алу жөнiндегi жұмыс тәсiлдерiне үйрету;
орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың қызметiне гендерлiк
аспектiлердi енгiзу;
облыстар, Астана және Алматы қалалары әкiмдерiнiң жанындағы отбасы iстерi
және гендерлiк саясат жөнiндегi комиссиялардың отбасы және гендерлiк саясат
мәселелерiмен айналысатын хатшылары лауазымдарын енгiзу;
ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғаудың құқықтық
тетiктерiн қамтамасыз ету мақсатында "Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары
мен тең мүмкiндiктерi туралы" және "Тұрмыстағы зорлық-зомбылық туралы"
Қазақстан Республикасы заңдарының қабылдануын жеделдету;
гендерлiк ерекшелiктерге немқұрайлы қараумен байланысты әлеуметтiк
тәуекелдер мен ықтимал залалды азайту мақсатында барлық қолданыстағы және
әзiрленетiн нормативтiк құқықтық актiлерге мiндеттi түрде гендерлiк
сараптама жасау туралы норманы енгiзу. Осы мақсатта республикалық және
жергiлiктi бюджеттердi қалыптастыру кезiнде де, сондай-ақ орталық және
жергiлiктi атқарушы органдардың осы Стратегияны iске асыру жөнiндегi
қызметiн бағалау кезiнде қосымша гендерлiк көрсеткiштердi қолдану
мүмкiндiгiн қарау. Гендерлiк статистиканы жетiлдiру жөнiнде шаралар
қабылдау.
Ескерту. 1-бөлiмге өзгерту енгiзiлдi - ҚР Президентiнiң 2006.02.01. N 56
жарлығымен.
2-БӨЛIМ. ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ӨМIРДЕ ГЕНДЕРЛIК ТЕҢДIККЕ ҚОЛ
ЖЕТКIЗУ
МАҚСАТЫ
Атқарушы және өкiлдiк билiк органдарында, шешiмдер қабылдау деңгейiндегi
басқару процестерiнде ерлер мен әйелдердiң тең (паритеттi) өкiлдiк етуiне
қол жеткiзу.
ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Қазақстан Республикасы Конституциясының 33-бабына сәйкес "Қазақстан
Республикасы азаматтарының мемлекет iсiн басқаруға қатысуға құқығы бар".
2005 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша мемлекеттiк қызметте 49713 әйел
жұмыс iстейдi немесе мемлекеттiк қызметшiлердiң жалпы санының 57,4 %-ы.
2000 жылы олардың саны азырақ, 54% болды.
Мемлекеттiк саяси қызметшiлер арасындағы әйелдердiң үлесi 11 %-ды құрайды
(2000 жылы - 8,8 %), олардың iшiнде орталық аппараттарда - 9,7 % (2000 жылы
- 9,5%).
Мемлекеттiк әкiмшiлiк қызметшiлер арасындағы әйелдердiң үлесi 59,2 %-ға
дейiн көбейдi (2000 жылы - 56,2 %), олардың iшiнде орталық аппараттарда -
60,1 %-ға дейiн (2000 жылы - 55,2 %). Өңiрлерде де жағдай осындай.
"Мемлекеттiк қызметтiң кадр резервi туралы" Қазақстан Республикасы
Президентiнiң 2003 жылғы 4 желтоқсандағы N 1243 Жарлығына сәйкес шешiмдер
қабылдау деңгейiне жоғарылату үшiн өңiрлерде кадрлар резервi құрылған.
2003 жылы өткен мәслихаттарға сайлау барысында әйелдердiң қоғамдық-саяси
белсендiлiгiнiң артуы байқалды. 1484 әйел немесе тiркелгендердiң жалпы
санының 20 %-ға жуығы депутаттыққа кандидаттар болып тiркелдi. Олардың
iшiнде қатал бәсекелестiк күресте 568 әйел немесе сайланған депутаттардың
жалпы санының 17,1 %-ы жеңiмпаз болды.
Қазақстан Республикасының Президентiнiң жанындағы Отбасы және әйелдер
iстерi жөнiндегi ұлттық комиссия әйелдердi саяси тұрғыда одан әрi
жоғарылату үшiн халықаралық және үкiметтiк емес ұйымдармен бiрлесiп, соңғы
3 жылда елдiң барлық өңiрлерiнде 1200-ден астам конференциялар, тренингтер
және семинарлар өткiздi.
Күштi жақтары
Әйелдердiң бiлiм деңгейiнiң анағұрлым жоғары болуы. Әйелдердiң саясатқа
қатысуы еркектермен лайықты бәсекелестiктi құрап, елдегi iстiң жағдайының
жақсаруына ықпал етедi.
Басқарушылық құрылымдарда әйелдердiң қатысуы едәуiр икемдiрек, үнемi
өзгерiп отыратын жағдайларға бағдар алған басқару нысандарын дамытады.
Әйелдер әлдеқайда тындырымды, ұқыпты, тiл табысқыш, адамдарға үлкен ынтамен
қарауға және қамқорлық жасауға бейiм.
Әйелдердiң азаматтық белсендiлiгiнiң артуы, әйелдердiң үкiметтiк емес
ұйымдарының қызметiнiң жандануы.
Әлсiз жақтары
Әйелдердiң қоғамдағы рөлi туралы қоғамда сақталып отырған таптаурындар,
жыныстар теңдiгi мәселелерiне патриархаттық тұрғыдан келу.
Әйелдердi жоғарылатудың пәрмендi тетiктерiнiң жетiспеуi.
Әйелдердiң және әйелдер ұйымдарының бастамаларын мемлекеттiк органдар
тарапынан қолдаудың жеткiлiксiздiгi.
Саяси партиялардың әйелдердi билiкке жоғарылату стратегиялары мен
бағдарламаларының болмауы.
Әйелдердiң үкiметтiк емес қоғамдық ұйымдарының дәйексiз қызметi, әйелдер
ұйымдарының әйелдердiң мүдделерiн қорғауға бағытталған күш-әрекетiнiң
бытыраңқылығы.
Әйелдердiң саяси тәжiрибесiнiң жетiмсiздiгi.
Мүмкiндiктер
БҰҰ-ның Әйелдерге қатысты кемсiтудiң барлық нысандарын жою туралы
конвенциясына сәйкес әйелдердiң атқарушы және өкiлдi билiкке неғұрлым
кеңiрек қатысуын қамтамасыз етуге арналған уақытша шара ретiнде әйелдер
үшiн квоталар енгiзу мүмкiндiгi.
Әйелдер мен ерлер үшiн тең мүмкiндiктерге қол жеткiзу, әйелдердiң қоғамдағы
рөлiн арттыру мәселелерi бойынша халықаралық ұйымдармен өзара iс-қимыл
жасау.
Дамыған елдердiң әйелдердi саяси тұрғыдан жоғарылату мәселелерi жөнiндегi
тәжiрибесiн зерделеу мүмкiндiгi.
Қатерлер
Ерлер мен әйелдердiң тек сөз жүзiндегi теңдiгi демократияға және қоғамның
одан әрi дамуына ықпал етпейдi.
Билiктiң шешiмдер қабылдау деңгейiндегi әйелдер санының аз болуы олардың
елде реформалар жүргiзудегi рөлiн төмендетедi.
Әйелдердi саяси жоғарылатуға ықпал етпейтiн қоғамдық таптаурындар мен
ақылға сыймайтын түсiнiктердiң болуы.
Ерлер мен әйелдердiң құқықтары мен заңды мүдделерiнiң жеткiлiксiз қорғалуы
шынайы гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу үшiн қатер тудырады.
Отбасы, әйелдер мен балаларға қатысты заңнамалық актiлердiң және
халықаралық шарттардың мемлекеттiк органдар тарапынан да, сондай-ақ
қоғамдық ұйымдар тарапынан да тиiсiнше деңгейiнде орындалмауы қоғам
өмiрiнiң барлық салаларында әйелдердiң және үкiметтiк емес әйелдер
ұйымдарының өз құқықтарын iске асыруындағы бәсеңдетуi мүмкiн.
СТРАТЕГИЯЛЫҚ МIНДЕТТЕР
Әйелдердiң мүмкiндiктерiн кеңейту және жағдайын жақсарту, олардың қоғамдық-
саяси өмiрге теңдiк негiзiнде жан-жақты қатысуы.
Шешiмдер қабылдау деңгейiнде әйелдердiң өкiлдiгiн арттыру үшiн пәрмендi
тетiктер мен уақытша шараларды енгiзу.
Басқару органдарында кадр мәселелерiн шешу кезiнде гендерлiк теңдiктi
қамтамасыз ету.
Әйелдердiң саяси әлеуетiн және олардың әлеуметтiк мәселелердi шешудегi
саяси белсендiлiгiн арттыру жөнiнде шаралар қолдану.
Лидер әйелдердi лидерлiк мектептерi арқылы және оларды оқытудың басқа да
тетiктерi арқылы даярлау мен жоғарылату практикасын жалғастыру.
IС-ҚИМЫЛДАР СТРАТЕГИЯСЫ
Әйелдердiң жағдайын жақсарту жөнiндегi iс-қимылдардың Пекин платформасының
(1995 ж.) талаптарына сәйкес әйелдердiң билiктiң шешiмдер қабылдау
деңгейiнде 30% өкiлдiгi болуына қол жеткiзу. Бұл мақсатта:
бекiтiлген кадр резервiнен әйелдердi түрлi лауазымдарға жоғарылату;
мемлекеттiк қызметшiлердiң қызметтiк нұсқаулықтарына кәсiби мiндеттердi
орындау кезiнде гендерлiк кемсiтушiлiкке жол берiлмеу туралы ереженi
енгiзу;
басшы орындардағы ерлер мен әйелдердiң арақатысын теңестiру үшiн уақытша
шаралар қолдану (квоталау) мүмкiндiгiн қарастыру.
Халықаралық ұйымдардың жәрдем көрсетуi мен саясаткер әйелдердi оқыту мен
даярлау практикасын (әйелдер көшбасшылығы орталықтары, мектептерi)
жалғастыру.
Отбасының, әйелдердiң, балалардың және ерлердiң құқықтары мен мүдделерiн
қорғау саласында жұмыс iстейтiн қоғамдық бiрлестiктермен және ҮЕҰ-мен
мемлекеттiк органдардың ынтымақтастығын дамыту.
Республикалық, сондай-ақ жергiлiктi деңгейлерде де басшылық қызметтерге
және сайланушы органдарға әйелдер мен ерлердi ұсынған кезде партиялық
тiзiмдердiң гендерлiк теңгерiмдi ескере және сақтай отырып түзуге ұмтылу.
Партиялардың басшыларымен де, сондай-ақ саяси қызметпен айналысқысы келетiн
әйелдермен де семинарлар мен тренингтер ұйымдастыру жолымен ағартушылық
жұмыс жүргiзу.
Көрсеткiштер:
1. "Ерлер мен әйелдердiң тең құқықтары мен тең мүмкiндiктерi туралы"
Қазақстан Республикасы Заңының болуы.
2. Шешiмдер қабылдау деңгейiнде басшылық қызметтердегi әйелдердiң саны.
3. Парламенттегi әйелдердiң үлесi.
4. Саясаттағысаяси партиялардағы әйелдердiң үлесi.
5. Әйелдердi мемлекеттiк мекемелерге жоғарлату жөнiндегi тетiктердiң болуы.
3-БӨЛIМ. ЭКОНОМИКАДА ГЕНДЕРЛIК ТЕҢДIККЕ ҚОЛ ЖЕТКIЗУ
МАҚСАТЫ
Экономика саласында гендерлiк теңдiкке қол жеткiзу, әйелдер арасындағы
кәсiпкерлiктi одан әрi дамыту, әйелдердiң еңбек нарығындағы бәсекеге
қабiлеттiлiгiн арттыру.
ЖАҒДАЙДЫ ТАЛДАУ
Iшкi тұрақтылықтың, Индустриялық-инновациялық даму стратегиясының, ауылды
қайта өркендету, шағын бизнестi дамыту және кедейшiлiктi азайту мемлекеттiк
бағдарламаларының iске асырылуына орай Қазақстанда жұмыссыздықты азайту
және ерлер мен әйелдердiң жұмыспен қамтылуын қамтамасыз ету үшiн үлкен
мүмкiндiктер жасалуда.
Нақтылы жұмыс iстейтiн нарықтық экономика құрылды. Жан басына шаққандағы
жалпы iшкi өнiм 10 жыл iшiнде 4 есе дерлiк өстi және 2004 жылы 2700
долларды құрады. 2008 жылға қарай бұл көрсеткiштi екi есеге өсiру болжанып
отыр. Халықтың банктердегi ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz