Автомобильдің майлау және май құю қондырғылары

Кіріспе
I.Автомобильдің майлау және май құю қондырғылары
1.1. Жалпы мәліметтер мен сыныпталуы
1.2. Майлау және май құю қондырғыларының құрылымдық ерекшеліктері
1.3. Сығылған ауа даярлау және беру қондырғысы
II. Майлау жүйесіне ағымды жөндеу мен техникалық қызмет көрсету
2.1 Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы
2.2 Күрделі және ағымды жөндеу
2.3. Моторды майлау
Қолданылған әдебиеттер

Қолданылған әдебиеттер

1. Алиев Б., Жүнісбеков П. Тракторлар мен автомобильдер (құрылысы).
2. П. Жүнісбеков, М. Жетпейісов - Автомобильдерді жөндеу және техникалық қызмет. Астана: Фолиант, 2007.
3. Алиев Б – Тракторлар мен автомобильдер құрлысы. Алматы: 2005.
4. Жүнісбеков П. Ж – Автомобильдің құрлысы және пайдалануы – Астана: Фолиант, 2007
5. Родичев В – Тракторлар мен автомобильдер – Алматы: Мектеп - 1986
6. Колчин А.И., Демидов В.П. Расчет автомобильных и тракторных двигателей. - М, Высшая школа, 1980., 400 бет
7. Теория, конструкция и расчет автотракторных двигателей. М. Издательство сельскохозяйственной литературы, журналов и плакатов, 1962ж.
8. Дизели тракторные и комбайновые. Методы стендовых испытаний. - М. Издательство стандартов, 1980ж
9. Дизели тракторные и комбайновые. Методы стендовых испытаний. - М. Издательство стандартов, 1980ж.
10. Двигатели автомобильные. Методы стендовых испытаний . - М. Издательство стандартов, 1981ж.
11. Дизели тракторные и комбайновые. Метод определения мощности нетто . - М. Издательство стандартов, 1981ж.
12. ДВС поршневые. Методы пересчета мощности и удельного расхода топлива. - М. Издательство стандартов, 1985ж.
13. Тракторы. Теория. Под редакцией В.В.Гуськова. М. Машиностроение
14. Тришкевич А.И. Автомобили. Теория. Минск. Высшая школа. 1986 ж.
15. Кутьков Г.М. Тяговая динамика тракторов . М. Машиностроение 1984
16. Тришкевич А.И. Автомобили. Теория. Минск. высшая школа. 1986.
17. Кутьков Г.М. Тяговая динамика тракторов. М. Машиностроение. 1980.
18. Кострицкий В.Г. и др. Контрольно-измерительные приборы в машиностроении. Киев. Техника. 1986.
19. Тяговые характеристики сельскохозяйственных тракторов. Справочник М.Россельхозиздат. .1979.
20. Белов С.М., Солонский А.С. Тракторы Часть 4. Испытания. Минск. . Высшая школа. 1986.
21. Литвинов А.С., Фаробин Я.Е. Автомобиль. Теория эксплуатационных свойств. М., Машиностроение. 1989.
22. Мацкерле Ю. современный экономичный автомобиль. Перевод с чешского М. Машиностроение. 1987.

Пән: Транспорт
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Автомобиль көлiгi елiмiздің тасымал кешенiнде маңызды орын алады.
Миллиондаған мекеме, ұйым, фирма, фермер-кооператив, ұжымдар халық
шаруашылығында маңызды қызмет етiп, еліміздің халқына тынымсыз еңбек iстеп
келедi.
Жыл сайын автомобиль көлiгi apқылы халық шаруашылығында 80% -дан астам
жүк тасылатың болса, тасымалдың 75% -даң астамы жолаушылар үлесiне тиеді.
Сонымен қaтap автомобиль келiгi тасымал кешенi жұмсайтын қop
шығынының неrізгi тұтынушысы болады: мұнай өніміндегі жанармайдың 66%-ын,
еңбек қорының 70% -ын және барлық қаржы салымының жартысына жұығың
Тасымалдың тиiмдiлiгiн арттыру үшiн алдыңғы қатарлы техника мен технол ог
ияны жасау және өңдіріске енгiзудi шапшаңдату, қызметкерлер-
дiң еңбек жағдайы мен тұрмысын жақсарту, олардың мамандығын жәтілдiру,
қозғалыс құpaмын және басқа техникалық жабдықтарды алмастыру жылдамдығын
арттыру, материалды-техникалық және жәңдеу базасын қалыптастыру, тиеу-
тусiру және жөңдеу жұмыстарын кешенді механикаландыру мен автоматтандыру
деңғейiн арттыру шараларынжұргiзу керек. Сонымен қaтap қозғалыстың
қаyiпсiздiгiн арттыру, тасымалдың қоршaған opтaғa тигiзетiн зиянды әсерін
азайту қажет.
Өндірісті дамыту, еңбек өнiмділiгін арттыру, қopдың барлық түpін
үнемдеу– бұл мәселелер тікелей автомобиль тасымалына және оның жүйелiктерi
- автомобильдердi техникалық пайдалануға (АТП) катысты автомобиль паркiнiң
жұмыс қабiлетiн камтамасыз етедi. Оның дамуы мен жәтiлдiрiлуi автомобиль
көлiгiнiң даму өpiciмен айкындалады және елiмiздiң тасымал кешенiндегi
орнымен; еңбек материалдық, жанармай күаттылығы және баска да қорларды
тасымалдау, техникалық қызмет (TҚ), жөңдеу және автомобильдердi сақтау
кезiндегi үнемдеудiң кажәттiлiгiмен; тасымал үдерiсiнiң қозғалыс құрамымен;
тұрғындарды қорғау, жүргiзушi және қоршаған ортаны қорғауды қамтамасыз ету
кажәттiлiгiмен де айқындалады.
Автомобиль көлiгiнiң алдында тұрған бiрден-бiр маңызды мәселе,
автомобильдiң пайдадану сенiмдiлiгiн арттыру болып табылады .Бұл мәселе-нi
шешу бiр жағынан, автомобиль өндiрушiлердiң анағұрлым сенiмдi автомобиль
шығаруымен қамтамасыз eтілce, екiншi жағынан - автомобидьдi техникалық
пайдалану әдiстерiнжәтiлдiру болады. Бұл козғалыс құрамын калыпты жағдайда
ұстап тұру үшiн қажеттi өндipicтік база құруды, ТҚ пен жөңдеудiң алдыңғы
қатарлы және қор үнемдеу технологиялық үдерiсiн тиiмдi механикаландыру
жабдықтарын, өндipic проңестерiң жұргiзушiнiң мамандығын жоғарылатуды,
құрылысты дамытуды және жол сапасын жақсартуды талап етедi,
Тасымал құралының сенiмдiлiгiне койылатын талаптар жылдамдығы және
қозғалыс жиiлiгi, қуаты, жұк көтергiштiгi және автомобильдің сыйымдылығы
артқанда,сонымен бiрге автомобиль тасымалының қызмет көрсету мекемeci және
тасымалдың басқа түрлерiмен технологиялық және ұйымдастырушылық
байланыстары күшейгенде арта түceдi.
Елiмiзде автомобиль паркiн ұйымдастыру мен ұстап тұру оларға ТҚ пен
жөңдеуге байланысты үлкен шығынды кажәт eтeдi. Мысалы, автомо-бильдердi
техникалык жарамды күйде ұстап тұру үшiн жыл сайын жәке тұтынушылардағы
жәңiл автокөлiктерге 15000-нан 20000 тг, жүк автомо-бильдерiне 150000 тг-
ден 180000 тг және автобустарға 200000 тг-ден 300000 тг пайдалану жағдайына
байланысты шығын жұмсалады.
Автомобиль көлiгi eneyip бөлшектер, материалдар санын жұмсайды, Тк.
және жөндеубарысында технологиялык жабдыктардыи; ер турлерiн, кондыргылар
мен жабдыктарды пайдалануды кажәт етедi.
Үлкен жұккетергiштi автомобильдердi жасаудың еңбек сыйымдылығы 120-150
норма-сағ. тең болса, қызмет керсету және жөңдеу, пайдала-ну жиiлiгiне
байланысты жылына 400-900 норма-сағ. еңбек сыйымдылыгын кажәт eтeдi. Бұл
жағдай 2-5 жұк автокөлiгiне немесе 1-2 автобуска жылына бiр жөңдеушiнi
ұстап отыруды қажетсiнедi. Жұк автокөлiгiнiң барлық пайдалану мерзiмiнде
жұмсалатын шығын құрамы төмендегi жұык қатынаспен анықталады: техникалық
пайдалану, техникалық қызмет пен мерзiмдiк жөңдеу (МЖ) - жалпышығынньң 91 %
-ын құрайды, жобалау және жасау 2%, толык автомобильдi, агрегаттарды және
бөлшектердi калпына Keлтіpy 7% -ды күрайды.
Автомобильдер санының тұрақты көбеюi адам баласына зиянды жану
қалдыктарымен, газ қоспаларымен және бөлшек қалдықтарымен қоршаған ортаны
ластайды. Автомобилъ көлiгiнiң үлесiне залалды калдыктарды сыртқы ауаға
шығарудың 40%-ы тиесiлi.
Карбюраторлы қозгалтқыштарда автомобилъдi қopeктeндipy жүйе-
сінiң ақаулығынан жану қалдыгындағы зиянды коспалар 2-7 есе жоға-рылайды
екеңБуган қоса ақаулы eскi автокөлiктердегi дыбыс мелшерiнiң шамасы 15-20%
-га жоғары болады. Акырында, ақаулы автомобильдер 5-8% жол апатының
себепшiсi болып табылады,
Автомобильдердiң өнiмдiлiгiн, ыңғайлылығын, қолайлы болуын,
тиiмдiлiгiп арттыру көбiне косымша агрегаттар, механизмдер, компьютерлiк
жүйелер орнату немесе оларды күрделiлендiрумен байланысты, мұныңозi
техникалык кызмет керсету және жөңдеу барысында еңбек және материалдык
шығындарды көбейтугe алып келедi.
Автомобиль көлiгi ipi жанармай қoрын тұтынушылардын қатарына жатады,
оны үнемдi пайдалану қоректендiружүйесінiң, электр жабдығының және басқа
механизмдермен автомобиль агрегатының сапалы жұмыс icтeyiнe, сондай-ақ
жүргiзушiнiң мaмандығына да байланысты. Автомобиль тасымалындағы күрделi
мәселелердiң бiрi, атап айтқанда техникалық пайдалану барысында жанармайдьң
басқа тypiн, яғни табиғи сығымдалған газды (метан) және мұнай сығымдалған
газын (пропан-бутан) пайдалану болыт табылады. Автомобиль паркiнiңөсуі оның
құрамының eскеруімен қатар жұредi, пайдаланубарысында көп жүрген
автомобильдердi жарамды ұстап тұру қосымша қаржынықажет етедi. Сонымен,
егер автомобиль-таксидiң жүрiсi 10-150 мың км аралығындағы жұмсалатын
бөлшек шығынын 100% деп алатын болсақ, онда 50 мың км, ол 12 %, 150-200 мың
км жүрiсiнде - 166%, 200-250 мың км жүрiciнде 456%, 250-300 мың км - 608%
және 300-350 мың км - 686% құрайды.
Автомобильдердi техникалық пайдалануға оң ықпалын
тигiзетiн шаралар қатарында келесiл ердi атауга болады:
жол құрылысын өpicтeтy, автомобильдердiн құрылымын жeтiлдiр у және олардың
ТҚ пен жөңдеу сапасын арттыру, АТМ кеңейту, iрiлендiру, жөңдеушiнiң
мамандығын көтeру, дұрыс ұйымдастыру және мекеменi механикаландыру
шаруашылық есепке кешу мен аренда, жөңдеу мен қызмет керсету маманының
өнiмдiлiгiн арттыру.
Автомобильдiң мумкiндiк қасиеттерiн және жұмыс қабiлетiн қамтамасыз
ету автомобильдi жасау кезiнде бөлгiленген (пайдалану сенiмдiлiгi).
Автомобильдi ұстап тұру шығындарын азайту, ТҚ және жөңдеу, осыларға сәйкес
тұрып қалу уақытын азайту, тасымал өнiмдiлiгiнiң артуымен қатар оның
өзiндiк құнын қысқартуды қамтамасыз ету, яғни үнемдiлiгiн арттыру мен
зкологиялығын қамтамасыз ету - автомобиль тасымалында
қозғалыс құрамының негiзгi техникалық пайдаланумiндеттерi
болып табылады.
Автомобильдiң техникалық жағдайын басқару мәселесiн шешу
үшінайтарлықтай ықпалда болатын қозғалыс құрамына ТҚ және жөндеуде
жоспарлы алдын алу жүйесi, оларды техникалық ақаусыз жағдайда ұстауы
бойынша peтін тертiптеу мен басқа да нормативтерi (тертiптiлiк) жатады.
Автомобильдерге техникалық қызмет керсету және жөндеу технологиялық
үдерiстерi мен өндiрiстi ұйымдастыру автомобильдiң техникалық жағдайын
басқару меселесiн шешудiң басты бөлiмi болып аталады, оның құрамына
инжәнерлiк-механикалық қызметтiң оңтайлы құрылымы, инжәнерлiк шешiмдi
қабылдау әдicтepi, технологиялық амалдар, жөндеу бөлiмi мен жұмыс орны
жабдықтары және жұмысты ғылыми ұйымдастыру (ЖFҰ) енедi.
Материалдық-техникалық жабдықтау мен ғылыми негiзде қалыптастыру, оның
құрамына кiретiндер тасымалдау (қабылдау), сақтау, тарату, пайдалану және
жөндеу материалдарын, қосалкы бөлшектердi, агрегаттарды қалыпты жұмсау және
оларды үнемдi жұмсаушаралары - бұлар автомобиль паркiн ұстауда шығын
көздерiн азайтуды қамтамасыз етедi.
Сондай-ақ автомобильдердi ерекше жағдайларда техникалық пайдалануды
тиiмдi ұйымдастыру басты мiндеттерге жатады: олар төменгі температура
жағдайында жұмыс iстеуде және сақтауда, таулы жәрлерде және өндiрiстiк-
техникалық орнынан бөлек жәрде пайдалану (өнім жинауға, жана аймақты
игеруге және т.б.).
Автомобильдердi техникалық пайдалану, сондай-ақ өндiрiстiк-техникалық
орынды жобалау, техникалық қайта жабдықтау мен қайта қалыптастыру әдiстерiн
қарастырады: АТМ және орталықтандырылған өндiрiс орны, автоғараж және
техникалық қызмет көрсету станңиялары, бұлар автомобиль паркiн ұстау
бойынша жоғарыда аталған талаптардың орындалуын қамтамасыз етеді.
Fылыми-техникалық өркендеу жәтiстiктерiн пайдалану негiзiнде ТҚ және
жөндеу жұмыстарын жүргiзу, қор үнемдеудi тығыз байланыстыра жүргiзу адам
факторының рөлiн арттырады, яғни инженерлiк-техникалық қызметте жүрген
мамандарды мамандыққа және саяси әлеуметтiк жағдайларына дайындау және онын
iшiнде алдымен инженер-механиктер мен өндiрiс басшысын даярлауға жол ашады.
Сонымен, автомобильдердi техникалық пайдалану ғылым ретiнде автомобиль
паркiнiң техникалық қалыптасуын неғұрлым тиiмдi басқарудьң әдiстерi мен
жолдарын анықтайды.Мұнынмақсаты автомобиль құрылымының техникалық
мүмкiндiктерiн толық жұзеге асыруда және пайдалану сенiмдiлiгiнiн бөлгiлi
деңғейiн қамтамасыз етуде реттiлiк пен тасымал қауiпсiздiгiн қамтамасыз
ету, материалдық және еңбек шығының оңтайландыру, қозғалыс құрамының
техникалық жағдайыньң қызмет көрсетушілерге, қоршаған ортага зиянды әcepiн
барынша төмендету болып табылады.
Автомобильдердi техникалық пайдалану практикалық қызмет аймығы peтінe,
бұл - автомобиль паркiн ақаусыз ұстап тұруды қамтамасыз ететiн техникальқ
әлеуметтiк, экономикалық және ұйымдастыру шараларының кешенi, еңбектi
тиiмдi пайдалану және материалдық қор мен қызметкердiң қалыпты еңбегi жәнс
турмыс жағдайын қамтамасыз eтyi. Автомобильдсрдi тиiмдi техникалық
пайдадануды инжәнерлiк-техникалық қызметкерлер қамтамасыз етедi.
Hақты автомобильдiн маркiлерi мен модельдерiне техникальқ қызмет
көрсетудің әр тypiнін: жұу, тазалау , бақылау, диагностика жасау, реттеу,
майлау, май құю, бекiту және автомобильдердiн барлық құрама бөлiктерiн
бөлшектеу-жинақтаужұмыстарыиын операциялар тiзiмi мен майлау кecтeci немесе
картасы болуы тиiс. Тiзiмге отын мен технологиялық сұйықты құю кiрмейдi.
Нақты маркiлi автомобильдерге техникалық қызмет керсету операңияларының
тiзiмi олардын қиыстырмалық ерекшелiктерiн, қуятын және майлайтын майды,
сондай-ақ мемлскст стандартты ұсынысынын, негiзiндежасалган операңиялардьң
типтiк тiзiмiнде автомобильдерге техникалық қызмет керсету турлерi мен
көрсетiлетiн техникалық қызмсттiн мазмұнын ескере отырып жасалады.
Курстық жұмыстың мақсаты: Автомобильді және оның электро техниканы
жөңдеу туралы мағлұмат алу. Білімді терендету.
Курстық жұмыстың міндеттері: Автомобильдердің жалпы құрылысы және
электро жүйесі туралы, электро жүйесінің аспаптары және жуу, тазалау,
диагностика жасау жөнінде толық түсіндіру

I.Автомобильдің майлау және май құю қондырғылары

1.1. Жалпы мәліметтер мен сыныпталуы
Майлау және май құю операциясы автомобильге тезникалық қызмет көрсету
және жөндеу жұмыстарының негізгі бөлігі болып саналады және бірінші
техникалық қызмет көрсетуде 30%, екінші техникалық қызмет көрсету кезінде
еңбек шығынының 17% құрайды.
Бұл жұмыс түрінің кешені төмендегідей:
- автомобиль қозғалтқышының картеріне мотор майын құю;
- рульдік басқару, артқы белдеме, беріліс қорабының картерлеріне
трансмиссиялық май құю;
- пайдаланылған майларды жинау;
- қою майлауды қажет ететін тораптарды сыққыш-майсауыттары (пресс-
масленка) арқылы майлау;
- қозғалтқыштың майлау жүйесін тазарту;
- тежегіш жүйесіне жұмыс сұйықтығын құю;
- суыту жүйесіне суыту сұйықтығын құю;
- қысылған ауа даярлау және беру.
Әрбір санамаланған жұмыс түрлеріне өндірісте сәйкес қондырғылардың
түрлі модельдері шығарылады. Түрінің көптігіне қарамастан, мұндай
қондырғылар құрылымы мен элементтерінің арналуы бірдей болады: қозғалтқыш,
сорап, резервуар, бақылаушы, үлестіруші, сақтандырушы аппараттар, шланг,
беріліс қондырғылары.
Функциялық белгілеріне қарай майлау және май құю қондырғылары
төмендегідей топтарға бөлінеді:
- қозғалтқыштың майлау жүйесіне май құю қондырғысы;
- тораптарды сұйық трансмиссиялық маймен майлау қондырғысы;
- пайдаланылған майларды жинау қондырғысы;
- тораптарды қою маймен майлау қондырғысы;
- қысылған ауа даярлау және беруге арналған қондырғы;
- тежегіштің гидравликалық жетек жүйесіне сұйық құю қондырғылары;
- қозғалтқыштың суыту жүйесіне май құюға және жууға арналған
қондырғылар.
Қондырғы есебінен өсіп отыратын жұмыстық қысым шамасы келесі түрлерге
бөлінеді:
- төменгі қысымды қондырғылар (мотор майлары үшін 0,7 МПа);
- орташа қысымды қондырғылар (трансмиссиялық майлар үшін 0,7...2,5 МПа);
- жоғары қысымды қондырғылар (қою майлау үшін 15...40 МПа).
Майлау және май құю қондырғылары орнықты, ауыспалы және жылжымалы
болады.
Майлау және май құю қондырғыларындағы жетек түрлері келесідей болады:
қолдық, электрлік, гидравликалық, пневматикалық.
Механикалық жетекті қондырғыларда пайда болатын қысы шамасына
байланысты плунжерлі және тегершекті сораптар қолданылады.
Қолдық жетек шағы, жылжымалы қондырғыларда қолданылады және қалақшалы
білік жетегімен жалғастырылған піспекті және плунжерлі сораптардан тұратын
рычагты жүйе болып саналады.

1.2. Майлау және май құю қондырғыларының құрылымдық ерекшеліктері
Майтаратушы қондырғы бірмезгілде беру мен берілген майдың жалпы көлемін
өлшейтін, автомобиль қозғалтқышына май құюға арналған. Жылжу дәрежесіне
қарай қондырғылары орнықты және жылжымалы; жетек түріне қарай қолдық және
электрлік; құйылатын май көлемін өлшеу тәсіліне қарай көлемдік және лездік
болып бөлінеді.
Электрлі жетекті, орнықты май тарату қондырғысы кеңінен таралған және
оның принциптік сүлбесі 1.1-суретте келтірілген.
Қондырғы 2 бөліктен тұрады: май таратушы баған І және резервуарлы
сораптық қондырғы ІІ. Майтаратушы баған мен сораптық қондырғы жылытылатын
бөлемеде орнықты (стационарлы) орнатылады және 80С төмен емес температурада
жұмыс жасайды.
1.1-сурет. Май таратушы қондырғының принциптік сүлбесі:
- май таратушы баған; — резервуарлы соаптық қондырғы; 1-
шала-шарпы тазарту сүзгісі; 2 — тегершекті сорап; З — электроқозғалтқыш;4-
пневмо-гидравликалық аккумулятор; 5 —манометр; 6 — қозғалтқышты автоматты
өшіргіш (қысым релесі); 7 — сақтандырғыш клапан; 8 — мұқият тазарту
сүзгісі; 9 — қайтармалы клапан; 10 — құбыр желісі; 11 — май санауыш; 12 —
санаушы механизм; 13 — таратушы жең; 14 — таратушы кран.
Май таратушы баған тұрқыдан, май санауыштан 11 санаушы механизмінен 12
және жеңі бар 13 таратушы краннан 14 тұрады. Май санауышқа құбыржелі арқылы
беріледі 10 оның соңына сораптық қондырғыны санағыштан бөліп тұратын шұра
орнатылады.
Сораптық қондырғы электрқозғалтқыштан жетек алатын тегершекті сорап 2;
пневмогидравликалық аккумулятордан 4; мұқият тазалау сүзгісінен 8 ;
манометрі 5 бар қозғалтқышты автоматты ажыратқыш; қайтарма 9 және
сақтандырғыш 7 клапандардан тұрады. Тұтас агрегат шойын тақтайшаға
орнатылады. Сорушы құбыржелісіне шала-шарпы тазартатын торлы сүзгі мен
сорушы клапан орнатылады.
Ыдыстан алынған май қысымының тұрақтылығы мен баған жұмысының біркелкі
болуын қамтамасыз ететін пневмогидравликалық аккумуляторға беріледі. Құбыр
желілермен пневмогидравликалық аккумулятор сорапты қондырғы жұмысы
кезінде қозғалтқышты басқаруға арналған автоматты өшіргішпен жалғанған.
Сорапты қондырғының автоматты түрде қосылуы мен ажырауы таратушы
пистолеттің тұтқасын басу немесе босату арқылы іске асады.
Қоюланған майды айдауыштар автомобильдің үйкелуші тораптарына прес-
майсауыт арқылы қою майды енгізуге арналған. Негізгі ерекшелігі 20...40МПа
аралығында өсіп отыратынқысымды плунжерлі сорапты қолдану болып табылады.
Сорап жетегі қолдық, электромеханикалық, пневматикалық болуы мүмкін.
Электромеханикалық жетекті май итергіш төртдоңғалақты платформаға
орнатылған (1.2 - сурет).
1.2-сурет. Электромеханикалық жетекті майлау итергішінің сүлбесі: 1 —
бұрамалы білік; 2 — бункер; 3— қопсытқы; 4— торлы сүзгі; 5— жоғары қысымды
сорап жетегінің мойынтірегі; 6 —жоғары қысымды сораптың плунжерлі жұбы; 7—
қысым релесі; 8— электроқозғалтқыш;9— цилиндрлі редуктор
Платформаға бункер және максималды қысымы 40 МПа болатын плунжерлі
сорап қойылған.
Май қопсытқы 3 мен шнек көмегімен бункерден 2 торлы сүзгі арқылы
жоғары қысымды сораптың 6 плунжерлі жұбына беріледі. Сораптың білігіне
өзінің сыртқы жиектерімен плунжер ұшына (торец) тірелетін мойынтірек
орналасқан. Қопсытқының бұрама білігі мен плунжер жетегінің мойынтірегі 5
айналымды редуктор 9 арқылы электроқозғалтқыштан 8 алады.
Сақтандырғыш клапан 7 қысым 25 МПа асқанда автоматты түрде қозғалтқышты
өшіруге және қысым 25 МПа төмендегенде қайтадан іске қосылуын қамтамасыз
етеді.
Пайдаланылған майды жинау қондырғысы
Автомобиль агрегаттарындағы пайдаланылған майды жинау қондырғысы
орнықты және жылжымалы болып бөлінеді. Қарапайы конструкциясы негізінен
арбашаға орнатылған бактан және қабылдаушы шұңғыдан тұрады. (1.3 -сурет)

1.3 – сурет. Пайдаланылған майды жинау қондырғысының сүлбесі:1- —
бактағы май деңгеін бақылаушы индикатор; 2— бак; 3— өлшеуіш сауыт; 4—
жылжымалы ыдыс; 5 –пантографты механизм

1.3. Сығылған ауа даярлау және беру қондырғысы
Сығылған ауа – автомобиль көліктік кәсіпорындарында кеңінен
қолданылады. Мысалы, түрлі пневматикалық қондырғылардың жетегінде;
шиналарды толтыруға; лакпен сырлау және коррозияға қарсы материалдарын жағу
кезінде және т.б.
Кәсіпорындардағы пневматикалық жүйенің негізгі элементі компрессор
болып табылады. Құрылымы мен жұмыс принципіне қарай компрессорлар піспекті,
ортадан тепкі, ротационды, жарғақты болып бөлінеді. Автокөлік
кәсіпорындарында піспекті компрессорлар кең қолданыс тапқан.
Піспекті типті компрессорларда ауа жабық цилиндр кеңістігінде піспектің
қайталама қозғалысының есебінде сығылады.
Піспекті компрессорлардың артықшылығы: бастапқы құн төмендігі,
пайдаланудың қарапайымдылығы мен қайта жөндеу жұмыстарына жарамдылығы.
Кемшіліктері; жұмыс процесінің циклділігі, жұмыс кезіндегі шу мен
дірілдің болуы, жанасу үйкелісінің болуы (майлау жүйесіне қойылатын
талаптарды жоғарылатады), дайындалатын сығылған ауаның қызып кетуі
(агрегаттар мен ауаны суытатаын арнай қондырғыларды қолдану қажеттігі
туындайды).
Компрессор – компрессорлы қалпақша, электрлі жетек, ресивер, қысымды
автоматты реттеу қондырғысы, ауа мен агрегаттарды суытатын қондырғылардан
тұратын агрегат. Піспекті компрессорлар келесі белгілері бойынша
сыныпталады:
- әсер ету тәсіліне қарай – қарапайым және қос (двойной);
- цилиндр осінің орналасуына қарай – тік, көлденең, бұрыштық,
цилиндрлердің жұлдызша тәріздес орналасуы;
- саты санына байланысты – бір-; екі-; көпсатылы;
- цилиндрлер саны бойынша – бір-, екі-, көпцилиндрлі;
- ақырғы қысымы – төменгі және жоғарғы (максималды қысым 250- 106 Нм2);
- суыту тәсіліне байланысты – ауамен және сұйықпен суыту;
- компрессор білігінің айналу жиілігі – жайжүрісті (200 мин-1 аспайды );
орташа шапшаң жүрісті (200... 450 мин-1); жылдам жүрісті (450... 1000
мин-1);
- жетек сүлбесіне байланысты – коаксиалды (электрқозғалтқыш білігінен
тікелей жетек алу); белдікті беріліс арқылы;
- орнатылуына байланысты – орнықты және жылжымалы.
Бірсатылы компессорладағы әр цилиндріндегі ауа сору қысымынан айдау
қысымына дейін сығылады. Мұндай жұмыс сүлбесі жоғары өнімділікті қамтамасыз
ете алмайды. Сондықтан ауаны суыта отырып екі сатылы қысу процесін
қолданған тиімді саналады. Бұл принципте екі сатылы қалпақша орнатылады.
(1.4 - сурет) оларда ауа алдымен төмен қысымды цилиндрлерде 13, 14 бірінші
сатыда белгілі-бір өтпелі қысымға дейін сығылады, кейін бірінші сатыдан
шығып, өңеш арқылы суыту радиаторымен 6 жабдықталған екінші сатыға (жоғары
қысымды цилиндрлерге 7,10) өтеді. Екінші сатыда қысым максимал мәнге дейін
көтеріледі. Компрессорлардың негізгі сипаттааларына екі параметр жатады:
максимал қысым мен көлемдік өнімділік немесе берілім .
1.4-сурет Екі сатылы төрт цилиндрлі компрессор сүлбесі:
1 — конденсат жоюшы; 2— ау жинауыш (ресивер); 3 — ылғал бөлуші; 4 — ауа
алғыш шұра; 5, 11 — төмен қысымды цилиндрлер коллекторы; 6— жоғары
қысымды цилиндрлерге берілетін ауаны суытушы радиатор; 7, 10 – жоғары
қысымды цилиндрлер; 8— жоғары қысымды цилиндрлер коллекторы; 9 —
пневмотүсіргіш; 12, 15 — ауа сузгісі; 13, 14 — төмен қысымды цилиндрлер;
-атмосфералық ауа; . — төмен қысымды ауа; - — жоғары қысымды
ауа; — конденсат
Ауа жинауышта (ресиверлер) әдетте компрессор мен ауа құбырының
желісінің аралығында орнатылады. Ауа жинауыштар компрессорға берілетін ауа
ағынының толқынын жайғастыруға, аса жүктелу кезінде қолдану үшін сығылған
ауа қорын жинау; сығылған ауаны салқындатуға және құрамындағы су мен майды
бөліп алуға арналған.
Ауа жинауыштар тік және көлденең болып орындалуы мүмкін. Тік ауа
жинауыштар өзінің аз аймақты алуы және ласты тиімді тазартатын
қасиеттерінің әсерінен кең қолданылады. Құрылымы бойынша ауа жинауыштар
компрессормен біріктіріле немесе жеке қондырғы ретінде жасалынады.
Құрамдас майлау және май құю қондырғылары техникалық сұйықтарға арналған,
сорапты қондырғымен жабдықталған ыдыс жеке және оқшауланған кеңістікте, ал
таратқыш жеңді пистолеттер канавалар мен көтергіштермен жабдықталған майлау
посттарына орнатылады. Мысал ретінде С-01 модельді майлау және май құю
қондырғысын келтіруге болады.

II. Майлау жүйесіне ағымды жөндеу мен техникалық қызмет көрсету

2.1 Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы
Көлік қозғалысының қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге бағытталған жалпы
бақылау (кecтeнi қараңыз); автомобильдiң қалыпты сыртқы қалпын сақтay;
автомобильге жанармай құю, жанармай және салқындату суйығын құю, ал
қозғалыс құрамыньң кейбiр түріндe кузовың: санитарлық өңдеуден өткiзу
күнделiктi техникальқ қызметтiң мiндетi болып табылады. ТҚ қозғалыс
құрамының жұмысынан соң және жолға шығар алдында орындалады. Автомобильдiң
техникалық жағдайын жолға шықпас бұрын және ауысым кезiнде жүргiзушiнiң өзi
бақылайды.
ТҚ-1 және ТҚ-2 міндеттері
ТҚ-1 және ТҚ-2 міндеттері- автомобильдiң механизмдерi мен
агрегаттарыньң техникальқ қалпының жұмыс барысында өзгеруiн азайту,
ақауларды анықтау мен алдын алу шаралары, тиiмдi жұмысын, қозғалыс
қауiпсiздiгiн, қоршаған ортаны қорғауды өз yaқытындa бақылау, майлау,
бекiту, реттеу және басқа жұмыстарды aтқapy жолымен қамтамасыз ету.
Диагностикалық жұмыс (диагностикалау үдepici) автомобильдерге ТҚ және
жөндеу технологияльқ элементi болып табылады және сейкес жұмыстарды
орындаганда оның техникалық жағдайынан хабар бередi.
Қызметi мен мерзiмдiлiгiне, диагностикалық жұмыстардың тiзбегi мен
орнына байланысты eкire бөлiнедi: (Д-1) жалпы және (Д-2) бөлшектi
тереңдетiлген диагностикалау. ТҚ автомобильдердiң агрегаттары мен
буындарьн, жүйелерiнiң қауiпсiз жұмыс аткаруын, тiзбектегi процестердi
бақылағанда, калпына келтiргенде бөлгiленген мерзiм аралығында қамтамасыз
етiлуi тиiс.
Мезгілдік қызмеmmің (МҚ) міндеті жылына2 рет жұргiзiлетiн, қозғалыс
құрамын пайдаланудьң жыл мезгiлi ауысымына дайындау болып табылады.
МҚ еңбек сыйымдылығы көрсеткiшi (нормативi) өте суық және өте құрғақ
ыстық климатты аудандар үшінTҚ-2 еңбек сыйымдылығының 50%-на сәйкес; ал
суық және өте құрғақ ыстық климатты аймақ үшін30%-ды,
ал басқа аймақтарда 20% - ды құрайды. Басқа жағдайларда МҚ жұмыстарын
TҚ-2 жұмыстарымен қосып, еңбек сыйымдылығының шамамен 20% -ға арттырады, l-
кестедеқозғалыс құралдарына техникалық қызмет және ағымды жөндеу еңбек
сыйымдылығы көрсеткiшi келтiрiлген.
Техникалық қызмет көрсету және автомобильдер мен мотоци-
клдерді жөндеу бойынша қызметтерге көлік құралдарына техникалық қыз-мет
көрсету және жөндеу: механикалық, электротехникалық жөндеу жұ-мыстары,
отынды электронды бүркү жүйелерін жөндеу, жүйелі тексеру және ағымдағы
жөндеу, шанақты, көлік құралдарына арналған қосалқы бөл-шектерді жөндеу,
жұу, жылтырату және т.б., тоңазыту және бояу, алдыңғы шынылар мен
терезелерді жөндеу, отырғыштарды жөндеу; шиналар мен камераларды жөндеу,
орнату немесе ауыстыру, тотығуға қарсы өңдеу; қосалқы бөлшектер мен
өндірістік үдерістің бөлігі болып табылмайтын құрал-жабдықтарды орнату
кіреді.
Автомобильдерге техникалық қызмет көрсеткенде, өндipic құралдарына
технологиялық процестердi ұйымдастырганда қойылатын санитарлық ережелермен
гигиена талаптарын, сондай-ақ мемлекеттік стандарт талаптарын дұрыс орындау
керек.
Автомобильдер мен тiркемелерге маусымдықтехникалық қызмет
көрсету кезінде байқалған сынықтарды жөндеу керек. Автомобильдерді
пайдалануға бермес бұрын тексеруге бағытталған техникалық қызмет көрсету
бөлімшелерінде жұргізіп байқайды.
Автомобильдер мен тiркемелергеТҚ-l жәнеТҚ-2 техникалық қызмет
керсету ауыспалы агрегаттардьң көмегімен жұмыс орнында жасалады, отын және
жағар-май құю операңияларын жұргiзгенде автомобильдiң негiзгi бөлiмдерiне
шаң, топырақ және ықпал туспеуi керек. Жұмыстан кейін автомобильдiң
Kapтepiнен алынған майларды, гидравликалық жүйенiң сұйықтарын техникалық
қызмет көрсету кезінде алынған басқада мұнай өнімдерін арнайы ыдысқа
жинап,есебін жүргізеді. Жұмыстан шыққан мұнай өнімдерін жәрге төгуге
болмайды. Күрделі немесе ағымдағы жөндеу алдында жіберіліп, оны жұмысқа
пайдалануға немесе жөндеуге қойылатыны анықталады.

2.2 Күрделі және ағымды жөндеу
Ағымдағы жөндеу пайда болған ақауларды жөндеу, қалпына келтiру, сондай-
ақ автомобильдер мен агрегаттарда қалыптасқан ереже бойынша күрделi
жөндеугедейiнгi жүрiсiн қамтамасыз ету үшінқызмет жасайды.
Ағымдағы жөндеудiн жұмыс сипаттамасына бөлшектеу, жинау, слесарьлық
пiсiру, ақауын аныктау, сырлау, бөлшектерiн және агрегаттарын ауыстырулар
жатады. Агрегатты АЖ кезiнде шектiк жағдайга жеткен, негiзгiден басқа
бөлшектердi ауыстыруға болады. Автомобильде АЖ кезiнде кейбiр бөлшектердi,
механизмдердi, агрегаттарды ауыстыруға болады. АЖ жөндеуден шыққан
бөлшектiң немесе агрегаттың кезектi ТҚ-2-ге дейiн ақаусыз жұмыс icтey
қабiлетiн қамтамасыз eтyi қажет. Қолданыстағы жүйе ережесiмен АЖ үшін уақыт
мөлшерiн бөлгiлеу меншiктi еңбек сыйымдылығымен алынады, яғни еңбек
сыйымдылыгын автомобильдiң жүрiсiне шаққанда (aдaм.сағ.1000 км).
ТҚжәне жөндеу жөнiндегi ережеде және сейкес практика АЖ жұмыстарының
уақыт мөлшерiн бөлгiлеудiң қажеттiлiгiн көpceтеді (алдын алу жөндеулерi),
мысалға,қозғалыс үлкен шығынға ұшырататын болған жағдайда
агрегат механизмiнiң істен шығуының алдын алу. Мұндай АЖ процесiнiң кейбiр
аз бөлiгiн ТҚ жұмыстарымен бiрiктiруге болады. Басқа жұмыстар өз алдына
автомобильдi, кузовын және кабинасын техникалық жарамды қалыпта ұстау
мақсатында автомобильдiң жұмыс мерзiмi аралығында жұргiзiледi.
2.3. Моторды майлау
Үйкелуші беттердің арасына жіберілетін майдың атқаратын қызметі және
диагностика жасау
Май қолданғанда үйкеліс күшін азайту, демек үйкелуші бөлшектердің
тозуы мен қызып кетуін барынша кеміту мақсаты көзделеді. Мұнымен қоса,
үйкеліс азайса, қозғалтқыштың механикалық әсер коэффициенті ұлғаяды.
Майлағанда өзара жанаса қозғалатын беттердiң арасына май қабаты
жiберiледi, сөйтiп, беттердiң арасындағы тiкелей үйкелiстiң орнына май
қабатының өзiнiң iшкi кедергiсiн жеңу ғана қалады.
Тежiребелер, үйкелiс кушi үйкелушi беттердiң арасындағы
май қабатының қалындығына кepi пропорционалды eкeнін көpceттi. Май
қабатының қалындығын ұлғайтса, үйкелiс пен май температурасына кететін
шығын азаяды.
Үйкелушi беттердiң арасына жiберiлетiн май, үйкелicтi азайтумен қатар
аз да болса, үйкелушi бөлшектердi салқындату үшiн қолданылады. Бұл
салқындату майдың айналып ағып отыруының арқасыңда жүзеге асады. Жағар-май
үйкелушi беттердi үйкелген кезде мүжiлiп түceтiн металл бөлшек-терден
тазартып тұрады және үлкен температура мен қысымның әсерiнен күйген майдан
пайда болатын күйе бөлшектерiнен тазартып тұрады.
Майдың, сонымен қатар, цилиндрдiң саңылаусыз жабылуын қамтама-сыз
eтeтін фактор ретiндегi рөлiн атапкетуiмiз керек, өйткенi май қабатыньң
тұтқырлығы жеткiлiктi болса, газдарды өткiзбеуге поршень сақиналарына
жағдай туғызады.
Майлау жүйесiке диагкостика жасау
Құралдардың қурылысы мен жұмыс iстеy принципi жөнiнде қыскаша мелiмет.
Магистралдағы май қысымын ұштығы бар иiлгiш май түтiкше мен моно-
метрден туратын КИ-4940 құралымен тексередi. Өлшеу құралын жағармай
магистралiне жалғайды.
1.Қозғалткышты қалыпты жылулық күйiне дейiн кыздырып, сонан сон
мaгнстральдағы май кысымын тeкcepeдi.
2. Центрифуға мороторының айналу жиiлiгiн, аспалы тiлше мен кор-
пустан тұратын КИ-1308В вибротахо-метрдiң көмегіме н аныктайды. Вибро-
тахометр корпусы ротор ociнe бұрап кигiзiледi. Айналу жиiлiгiн өлшер
алдында қозғалтқышты оталдырып, жағармай темпе-ратурасын 75-85 'С-қа дейiн
қыздыралды. Тiлшенi барынша ұзартып, сонан соң корпустң Қозғалмалы бөлiгiн
бұрай отырып, тiлшенiң жоғары шектi тербелiсiне қол жеткiзедi. Осы кезде
бағыттама көрсетедi (айн.мин.).
3. Центрифуға роторындағы шөгiндiлер шамасын КИ-9912 құралы-
мен анықтайды. Ол үшін ценрифуға Қақпағын ашып, өлшеу құралының кор-
пусынан ақырындап ұрап шығару арқылы роторды еркiн жүрiс шегiне аздап
көтередi. Ротордыңсалмақ кушi қысқыш арқылы мембранаға берiлiп, оның
деформациялану шамасы индикаторда көрiнедi.

Жағармай сапасын анықтау. Жағармай сапасын вис-козиметр немесе
сын тамшы әдісiмен анықтауға болады. Дегенмен май сапасы жөнiндегi
толык мәлiметтердi зертханалық тексерулер нәтижесiнде алуға болады.
Майдың тyci мен мөлдiрлiгiне қарап сапасын анықтау, тек қоспасы жоқ
майлар үшін ғана қолданылады. Қоспасы бар май түсінің күңгірт тартуы, оның
сапалык төмендеуiнiң елеулi белгiсi болып табылмайды.
Жағармай сапасын aнықтау үшін қозғалтқышты +80 'С-тан
артық температураға дейiн қыздырады . Қозгалтқыш катерінен сүңгіні суырып
алып, ақ сүзгiш қағаз бетiне бiрнеше тамшы май тамызады. Орта шенi (ядросы)
кара қоныр, ал жиегiнде ашығырақ тycтi дақтар пайда болады. Майда ерiмейтiн
бөлшектер ядрода шөгiп қалады. Ядроның түci (ерiмейтiн бөлшектердiң
мөлшерiне байланысты) ашық сұр, ашық қонырдан караға дейiн әр турлi тycті
болуы мүмкін. Сондай-ақ, тотығу өнiмдерi де май дақтарының жиегiн сары
тустен қара қошқылға дейiн езгертедi. Майлы дақтың түсіне қарап, оның
тазалығын, тотығу дәрежесiн және жуғыштык Қасиетiн жорамалдайды. Егер ядро
қapa қошқыл немесе қapa (май дағының жиегi қoңыp немесе қapa қошқыл) түстi
болса, онда жағармайды ауыстыру керек.
Жағармайдың жуғыштық қасиетiн бағалау үшін май дағының әр тycTi
сақиналардың орташа диаметрлерiн aнықтау керек. Май құpaMындa жуғыш
қоспалардың мөлшерiн сипаттайтын коэффициенттi мына формұламен анықтайды:
K=Dd1
мұндағы: D - май дағының сыртқы диаметрi, мм;
d1 – сыртқы сақинаның ішкі диаметрi, мм.
Жағармайдың жуғыштың қасиетi жоғары болса, көрсетiлген қaтынас
сал үлкен болады. Коэффициент шамасындағы мәнінің арта түсуі, майдың
жуғыштық Қасиетiнің төмендегенiнің белгiсi. Қатынас шамасы 1,3-ке тең
немесе асқан жағармайды ауыстыру керек.
Әр түрлi механикалық Қоспалардың мөлшерiн сипат-тайтын
коэффициент темендегi өрнекпен анықталады:
K1=d1d1
мұндағы: d2 - май дағындағы ядро диаметрi, мм.
Коэффициент шамасы 1 ,4-тен кем болмауға тиiс. Кем болған жағдайда,
май қышқылдылығымен мен оның құрамындағы механикалық қоспалардың
жоғарылығын көрсетедi.
Жағармай құрамындағы жанармайдың бар-жоқтығын, оны 1000C0-қa дейiн
қыздыру арқылы тексеруге болады. Егер майға от жақындатқанда ол жана
бастаса, онда оның кұрамында жанармай бар болғаны.
Май кұрамында судың барлығын, оны 2-3 сағат бойы тундырып байкауға
болады. Майды құйып жатканда су эмульсиясының өзiндiк белгiлерi байқалады.
Сондай-ақ оны анықтаудың баска да тәсiлдерi бар. Майды шыны түтiкке құйып,
от жалынына ұстайды. Егер май құрамында су болған болса, оның бетi
көбiршiктенiп, өзiне тән шытырлаған дыбыс естiледi.
Автомобильдің майлау жүйесiне және пайдалану ерекшелiктерi
Автомобильдің майлау жүйесiне қыстық май құймас бұрын оны мұқият
жуу керек. Жүйенi қозғалтқыш жұмыс iстемей Тұрғанда жуу ең тиiмдi
әдiс болып табылады.
Жуу сұйығы ретiнде 80% дизельотынының 20% дизель майымен қоспасын
алады.
Картердi жуып, майын ауыстырумен бiр мезгiлде сапуннын тығызда-масын
керосинмен жуады да, оны майғабатырып алады. қозғалтқышты оталдырып, иiндi
бiлiктің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.