Қазақстан Республикасындағы өлім жазасы: құқықтық, саяси және ұйымдық ерекшеліктер

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
Тарау . І. Өлім жазасын қылмыстық жазаның түрі ретінде қолданудың тарихи және әлеуметтік аспектілері.
І . 1. Қазақстанның қылмыстық құқығы бойынша жазаның жүйесі және мақсаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
І . 2. Шетелдік және отандық қылмыстық құқық тарихында өлім жазасын қолданудың практикасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18
І . 3. Өлім жазасын қолданудың құқықтылығының қазіргі консепциялары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...27

Тарау . ІІ. Қазақстан Республикасындағы өлім жазасы: құқықтық, саяси және ұйымдық ерекшеліктер
ІІ . 1. Жасалғаны үшін Қазақстан Республикасында өлім жазасы қарастырылған іс.әрекеттер шеңбері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...37
ІІ . 2. Қазақстанда 2003 жылға дейінгі кезеңде өлім жазасын қолданудың құқықтық механизімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...42
ІІ . 3. Қазақстан Республикасындағы өлім жазасына мораторий: себептері және енгізілуі мен әрекет етуінің ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ...51

Тарау . ІІІ. Қазақстан Республикасының жаңа қылмыстық саясаты аясындағы өлім жазасы институтының сақталуының мәселелері мен болашағы
ІІІ . 1. Қылмыстық заңнаманы ізгілендіру саясаты барысында өлім жазасын қолдану мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 55
ІІІ . 2. Өлім жазасына жарияланған мораторийдың әрекет етуінің мәселелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...62

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..69
Сілтемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 73
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..76

Кіріспе.

Қазақстан Республикасының қылмыстық заңнамасы еліміздің Конституциясына және халықаралық құқықтың жалпы танылған принциптері мен нормалары: заңдылыққа, азаматтардың заң мен сот алдындағы теңдігіне, кінәлі жауаптылық, жеке жауаптылық, әділеттілік, ізгілік, қылмыстық қуғындаудың үнемділігі, қылмыстық жауаптылық және жазалаудан құтылмаушылық принциптеріне негізделген.
Сонымен бірге қылмыс жасаған тұлғаның жеке, ұйымдық немесе мүліктік нысандардағы мемлекеттік-мәжбүрлеу шараларға тартылуының міндеттілігі кез-келген елдің қылмыстық заңнамасының басты және негізгі ережесі болып табылады.
Қазақстан Республикасында өлім жазасын қолдануға мораторий жарияланғанына екі жылдан астам уақыт өткеніне қарамастан жазаның аталған түрі еліміздің қылмыстық заңнамасында бекітілген жазалар жүйесінде жазаның дербес түрі ретінде сақталып отыр, сонымен бірге аталған мәселе төңірегінде пікірталастар біздің қоғамымызда әлі жалғасын тауып келеді.
Өлім жазасын қолдану қылмыстылықты тежейтін фактор болып табылады ма? Ол адам құқығын бұза ма? Қазіргі уақытта оны қолдануға бола ма немесе одан бастарту қажет пе? Жазалаудың осындай түрін қолдану арқылы мемлекет құқық тәртібін сақтау мен қорғауды қамтамасыз ете алады ма? Негізгі пікірталас осы аталған мәселелердің төңірегінде өрістеп отыр.
Аталған мәселе бойынша дұрыс пікір қалыптастыру өлім жазасының қылмыстық жаза ретіндегі міндеті мен мақсаты неде екендігіне терең зерттеу жүргізгенде ғана мүмкін болады деп есептейміз.
Өлім жазасы мәселесінің қылмыстық құқық шеңберінен шығып мемлекеттік саясат мәселесіне айналғаны белгілі. Өлім жазасын тағайындау және орындау тек сот органдарының ғана емес, елдің саяси өміріне басшылық жасайтын органдардың да ісіне айналып отыр. Сот өлім жазасына тарту туралы үкім шығарғанның өзінде де кешірім жасау немесе жасамау құқығы мемлекеттің саяси басшылығының қолында десек артық айтпаған болармыз.

Пайдаланылған әдебиеттер
І. Нормативті-құқықтық актілер:
1. Второй факультативный протокол к международному пакту гражданских и политических правах, направленный на отмену смертной казни // Международный билль о правах человека.-Алматы, 2002.-265 бет
2. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995. 08. 30. Түсініктеме. Алматы “Жеті жарғы”, 1999 – 424 бет.
3. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексі. 1997. 07. 16.— Алматы : ЮРИСТ, 2006-141 б.
4. Коментарий к Уголовно – Исполнительному кодексу Республики Казахстан. Алматы, Баспа. 1998, 423 стр.
5. Коментарий к Уголовному кодексу Республики Казахстан. – Алматы, Баспа 1999 – 808 с.
6. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының “Жаза тағайындағанда соттардың заңды дұрыс қолдануы туралы” 24 – маусым 1993 жылғы №3 қаулысы (Қаз. Республикасы Жоғарғы Соты жаршысы. 1993, №2).
7. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Пленумының “Соттардың рецидивті қылмыстар жөніндегі қылмыстық істерді қарау тәжірибесі туралы” 27 – мамыр 1994 жылғы қаулысы (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты Жаршысы, 1994 №3).
8. ҚР. Президентінің «Қазақстан Республикасында өлім жазасына мораторий енгізу туралы» 17.12.2003 жылғы Жарлығы.
9. ҚР. Конституциялық Кеңесінің «Өлім жазасы түріндегі жазаның орындалуының тәртібі мен шарттары туралы» 30.01.2003 жылғы №10 қаулысы.

ІІ. Оқулықтар
1. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық: Оқулық. Толықтырылып, екінші басылуы. – Алматы: Жеті жарғы, 1999 – 320 бет.
2. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім – Алматы: Жеті жарғы, 2000. – 520 бет.
3. Бұғыбай Д.Б. Қылмыстық құқық. Жалпы бөлім: Лекциялар курсы – Алматы, 2003. – 253 бет.
4. Ветров Н.И. Уголовное право. Общая и особенная части: Учебное посбие. 2-е изд., перераб и доп. – М.: Книжный мир, 2000 – 224 с.
5. Уголовное право. Особенная часть: Учебник /Под ред. д.ю.н. проф. Н.И. Ветрова и д.ю.н. проф. Ю.И. Ляпунова – М.: Новый Юрист, 1998 – 768 с.
6. Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару құқығы: Оқу құралы.—Алматы: Жеті жарғы, 2002.—256 бет.
7. Советское уголовное право. Общая часть: М., «Юрид. Лит.», 1977 – 544 с.
8. Советское уголовное право. Общая часть: Учебник /Под ред. Г.А. Кригера. Н.Ф. Кузнецовой, Ю.М. Ткачевского. – 2-е изд., доп. И перераб. – М.: Изд-во МГУ, 1988. – 368 с.
9. Смирнова Н.Н. Уголовное право: Учеб, - Спб.: Изд-во Михайлова В.А., 1998. – 675 с.
10. Уголовно – исполнительное право: Вопросы и ответы /Под ред. проф. В.И. Селиверстова. – М., 1999. – 160 с.
11. Уголовно – исполнительное право. Учебник / под ред. И.В. Шмарова. М.: Новый Юрист, 1998.

ІІІ. Арнайы әдебиеттер:
1. Анашкин Г.З. Смертная казнь в капиталистических государствах. М.: Юрид. Лит., 1971.-168 с.
2. Дулатбеков Н.О. Амандыкова С.К., Турлаев А.В. Основы государства и права современного Казахстана. Астана: «Фолиант» 2000.- 250 с.
3. Культеев Т.М Уголовное обычное право казахов.-Алматы, 1995.-135 с.
4. Шишов О.Ф. Смертная казнь в истории России.-М.: Юридическая литература, 1989.- 160 с.
5. Чукмайтов Д.С. Применение уголовного наказания в целях предупреждения рецидивных преступлений- Алматы: «Баспа», 1997.- 247 с.

IV. Мерзімдік баспасөз материалдары:

1. Агыбаев А. Комментарий к УК РК. Назначение наказания // Фемида. – 1999г. №4.
2. Багрии-Шахматов Л. В. Совершенствование системы наказаний в связи с изменениями в уголовном законодательстве // Теоретические и практические проблемы нового уголовного права – М., 1985.
3. Гернет М.Н. Смертная казнь и общественное мнение. В кн. Смертная казнь: за и против. – М.: Юридическая литература, 1987.
4. Дрозд. Н. Опыт германского суда присяжных может быть использован в Казахстане // Панорама, 26 марта, 2004.
5. Карпец И.И. Высшая мера. За и против.// Сов.гос-во и право 1991 №7 С.49-53
6. Келина С.Г. Смертная казнь в системе советской уголовной политики. В кн. Смертная казнь: за и против. М.: Юридическая литература, 1989.
7. Коган В.М. Содержание наказания и его цели // Актуальные проблемы уголовного права. – М., 1988. С. 90-91.
8. Когда убивает государство. Смертная казнь против прав человека (Главы из книги) // Сов.государство и право 1989 №12 С. 127-35
9. Мами К. К вопросу о преждевременности отмены смертной казни // Экономика и право, №14, 2003.
10. Несиев А. Зона особого внимания // Исполнение наказаний, 2004, №10.
11. Полубатская С.В. К вопросу о целях наказания // Проблемы совершенствования уголовного закона. – М., 1984.
12. Сариев Д. Отмена смертной казни // Юридическая газета, 31 марта, 2004.
13. Сартаева Н. Смертная казнь: опыт качественной стратегии исследования // Исполнение наказаний – 2004. №10.
14. Черниловский З.М. Смертная казнь историко-философский аспект // Советское государство и право.1991. №1 С.128-37