Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ.РЕСПУБЛИКАНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары ... ... ... ...5
1.2 Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі кезеңдері .. 7
1.3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі мақсаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы.экономикалық шараларын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.3. Мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының экономикалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3 ТАРАУ.САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАРДЫ ДАМЫТУ ЖЕТІСТІГІНЕ ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық талаптарына сай дамыту мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2 Салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі ... ...27
3.3.Қазақстанның салық жүйесіндегі реформаларды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ.РЕСПУБЛИКАНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары ... ... ... ...5
1.2 Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі кезеңдері .. 7
1.3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі мақсаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.2 Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы.экономикалық шараларын бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..20
2.3. Мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының экономикалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
3 ТАРАУ.САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАРДЫ ДАМЫТУ ЖЕТІСТІГІНЕ ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық талаптарына сай дамыту мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
3.2 Салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі ... ...27
3.3.Қазақстанның салық жүйесіндегі реформаларды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының салық жүйесі нарықтық экономиканың маңызды, белсенді элементі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ғылыми негізделген жүйенің болуы экономикалық процестерге оңды әсер етіп, келеңсіз құбылыстарды жойып, өркениетті құқықтық қатынастарды бекітуе ықпал етеді.
Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі - салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы – ол мемелекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол – салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік бюджетті қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады. Сондықтан да, «ҚР салық жүйесіндегі реформалар» тақырыбында курстық жұмысты таңдауыма себеп болды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің проблемасы қазіргі жүргізіліп жатқан реформалар тәжірибесінде өте маңызы зор мәселелердің бірі.
Құрылымы: Бірінші тарауда Республиканың салық жүйесіндегі реформалар және оның даму кезеңдерінің теориялық негіздері: мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының кезеңдері және экономикалық ерекшеліктері, салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі, сондай-ақ Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі мақсаттары қарастырылған.
Екінші тарауда Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін талдау: мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін талдау және Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-экономикалық шараларын бағалау сипатталған.
Қазақстан Республикасының салық жүйесі нарықтық экономиканың маңызды, белсенді элементі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ғылыми негізделген жүйенің болуы экономикалық процестерге оңды әсер етіп, келеңсіз құбылыстарды жойып, өркениетті құқықтық қатынастарды бекітуе ықпал етеді.
Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі - салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы – ол мемелекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол – салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік бюджетті қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады. Сондықтан да, «ҚР салық жүйесіндегі реформалар» тақырыбында курстық жұмысты таңдауыма себеп болды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің проблемасы қазіргі жүргізіліп жатқан реформалар тәжірибесінде өте маңызы зор мәселелердің бірі.
Құрылымы: Бірінші тарауда Республиканың салық жүйесіндегі реформалар және оның даму кезеңдерінің теориялық негіздері: мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының кезеңдері және экономикалық ерекшеліктері, салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі, сондай-ақ Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі мақсаттары қарастырылған.
Екінші тарауда Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін талдау: мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін талдау және Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-экономикалық шараларын бағалау сипатталған.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ:
1. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі), Алматы, «Бико», 2003 жыл.
2. «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы», Заң, Алматы, «Қаржы қаражат», 1992 жыл.
3. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, Алматы, «Қаржы қаражат», 1995 жыл.
4. Ермекбаева Б.Ж. «Жалпы мемлекеттік салықтар» (оқу құралы), Алматы, «Экономика», 1997 жыл.
5. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің жаршысы», №12 арнайы шығарылым, Алматы, «Бико»,2000 жыл.
6. «Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі), Алматы, «Бико», 2001 жыл.
7. «Қызмет көрсететін кәсіпорындардың табысына салық салу туралы Салық кодексі» (Салық кодексін түсіндіру сериясында шығарылған), Алматы, «Бико», 2001 жыл.
8. «Налоги и налогообложение» под.ред. И.Г.Русаковой, В.А.Кашина-Москва, «Финансы», 1998г.
9. Налоговый эксперт. Пилотный номер. 2000г.
10. Финансово-кредитный словарь: в 3-х томах. Мосвка.
11. Черник Д. Налоги Франции и Великобритании.
12. Черник Д. Налоги Италии. Финансы. 1995г. №1. с.35.
13. Черник Д. Налоги Испании. Финансы. 1996г. №2.с.32.
14. Батаева С. Там, где платят налоги. Московские новости. 1996г.№41.
15. Черник Д. Налоги Германии. Финансы. 1996г.№6.
1. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі), Алматы, «Бико», 2003 жыл.
2. «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы», Заң, Алматы, «Қаржы қаражат», 1992 жыл.
3. «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Заңы, Алматы, «Қаржы қаражат», 1995 жыл.
4. Ермекбаева Б.Ж. «Жалпы мемлекеттік салықтар» (оқу құралы), Алматы, «Экономика», 1997 жыл.
5. «Қазақстан Республикасы Мемлекеттік кіріс министрлігінің жаршысы», №12 арнайы шығарылым, Алматы, «Бико»,2000 жыл.
6. «Салық және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдер туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі (Салық кодексі), Алматы, «Бико», 2001 жыл.
7. «Қызмет көрсететін кәсіпорындардың табысына салық салу туралы Салық кодексі» (Салық кодексін түсіндіру сериясында шығарылған), Алматы, «Бико», 2001 жыл.
8. «Налоги и налогообложение» под.ред. И.Г.Русаковой, В.А.Кашина-Москва, «Финансы», 1998г.
9. Налоговый эксперт. Пилотный номер. 2000г.
10. Финансово-кредитный словарь: в 3-х томах. Мосвка.
11. Черник Д. Налоги Франции и Великобритании.
12. Черник Д. Налоги Италии. Финансы. 1995г. №1. с.35.
13. Черник Д. Налоги Испании. Финансы. 1996г. №2.с.32.
14. Батаева С. Там, где платят налоги. Московские новости. 1996г.№41.
15. Черник Д. Налоги Германии. Финансы. 1996г.№6.
ЖОСПАР
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ.РЕСПУБЛИКАНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары
... ... ... ...5
1.2 Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі кезеңдері .. 7
1.3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен
негізгі мақсаттары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 12
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.2 Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-экономикалық
шараларын
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.20
2.3. Мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының экономикалық ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 23
3 ТАРАУ.САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАРДЫ ДАМЫТУ ЖЕТІСТІГІНЕ ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық талаптарына сай дамыту
мәселесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
3.2 Салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі
... ...27
3.3.Қазақстанның салық жүйесіндегі реформаларды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының салық жүйесі нарықтық экономиканың маңызды,
белсенді элементі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ғылыми негізделген
жүйенің болуы экономикалық процестерге оңды әсер етіп, келеңсіз
құбылыстарды жойып, өркениетті құқықтық қатынастарды бекітуе ықпал етеді.
Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі -
салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы – ол
мемелекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын
мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол
– салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік
бюджетті қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді
ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады. Сондықтан да,
ҚР салық жүйесіндегі реформалар тақырыбында курстық жұмысты таңдауыма
себеп болды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің проблемасы қазіргі жүргізіліп
жатқан реформалар тәжірибесінде өте маңызы зор мәселелердің бірі.
Құрылымы: Бірінші тарауда Республиканың салық жүйесіндегі реформалар
және оның даму кезеңдерінің теориялық негіздері: мемлекеттің салық
қызметінің қалыптасуының кезеңдері және экономикалық ерекшеліктері, салық
жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі
мақсаттары қарастырылған.
Екінші тарауда Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін
талдау: мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау және Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-
экономикалық шараларын бағалау сипатталған.
3
Курстық жұмыстың үшінші тарауында салық жүйесіндегі реформаларды дамыту
жетістігіне жету жолдары: салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық
талаптарына сай дамыту мәселесі және Қазақстанның салық жүйесіндегі
реформаларды жетілдіру жолдары баяндалған.
Мемлекет салық жүйесіндегі реформаларды қолдана отырып мынадай
негізгі мақсаттарға жетуді көздейді:
- тұрақты экономикалық өсуге жету;
- жұмысқа қабілетті барлық тұрғындарды толық жұмыспен қамту;
- тұрғындардың нақты, номинималды табыс деңгейін қамтамасыз ету;
- азаматтардың әлеуметтік қорғау жүйесін игеру;
- табыс пен байлықты қайта бөлу.
4
1 ТАРАУ. РЕСПУБЛИКАНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары.
Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға алғашқы қадам жасай бастаған
мезгілден бастап ел экономикасының сас маңызды жүйелерінің бірі болып
саналатын салық қызметі органдарында да заңдар бекітілді. Экономиканы қайта
құруда, оны реттеуде, ел бюджетінің кірісін құрастыруда Жалпы мемлекеттік
салықтардың алатын орны ерекше.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты
немесе салық саясатының басты мақсаты-салық жүйесін құру және оның тиімді
қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.
Салық жүйесі-өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель.
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы
қатынастарды анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу әдістері
мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық салуды басқару және
салық қызметі органдары.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңы тәуелсіз Қазақстан
Республикасының салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады.
Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істердің бірегейі. Осы
мезгілден бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске аса
бастады. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салық
түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат
облып есептеледі.
5
Қабылданған Заңға сәйкес 1992 жылдың бірінші қаңтарынан бастап Қазақстан
Республикасында:
13-жалпы мемлекеттік салықтар;
11-міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
18-жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Салықтар негізін пайдаға салынатын салық, табыс салығы, қосымша құнға
салынатын салық құрады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесін құруда ең алғашқы тарихи құжат
болған жоғарыда көрсетілген Заңның ел экономикасын реформалаудағы маңызы
мен алар орны ерекше. Алайда, жаңадан өмірге келген құбылыстардың
кездесетін ерекшелігімен қатар кемшіліктері де болады. Осы алғашқы Заңда
шешімін таппаған бірқатар мәселелер бар. Бұл кемшіліктердің болу себебі, ол
біз салық жүйесін құрғанда елімізде жиынтықталған ғылыми немесе практикалық
тәжірибе болған жоқ. Бұл салық жүйесі нарықтық қатынастардың талабына
толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады.
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс дәлелсіз
берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық бойынша бірнеше
түрлі болуы, Халықаралық салық салудың негіздерінің тыс қалуы және басқа да
кемшіліктер салық жүйесінің одан әрі қарай реформалаудың қажет екенін айқын
көрсетті.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта, негізінен, салық салу принциптеріне
сәйкес қызмет етуге жеткізу көзделген.
Осы концепцияны іс жүзіне асыруға бірінші кезең Қазақстан Республикасы
Президентінің 24.04.95 жылғы қабылданған Заң күші бар салық және басқа да
бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы Жарлығы болып табылады.
Қазақстан Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап жаңа салық
жүйесі іске қосылды.
6
Бұл жүйе бірінші шыққан салық жүйесіне қарағанда нарықтық экономикаға
жақынырақ.
Енді бұрын қызмет еткен 42 түрлі салықтар мен алымдардың саны едәуір
қысқарып, жалпы салықтар мен алымдар саны 11-ге жеткізілген.
Салық салудың негізгі принциптері сақталып, салық салуға қарапайымдылық,
әділеттілік, салыстыру принциптері біршама өз шешімін тапқан.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 21 желтоқсанында
қабылданған Заң күші бар Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Жарлығы 1996 жылдың 1 қаңтарынан
бастап салық жүйесінде бірқатар өзгерістер енгізді.
1997 жылдың 15 сәуірінде өзгертулер мен толықтырулар енгізілген салық
кодексі жарық көрді.
Бұл өзгерістерді негізсіз деп айту дұрыс емес. Себебі, мемлекетіміздің
экономикасы алға қадам жасаған сайын оның заңдары да өзіне сай болуы тиіс,
сондықтан да бұл болып жатқан реформалар біздің Республикамыздың дамып келе
жатқанының бірден бір себебі.
2001 жылғы 12 маусымдағы қабылданған Қазақстан Республикасының жаңа
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы салық
кодексі 2002 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енеді. Міне, бұл да алға жасалған
үлкен қадам болып есептеледі.
Жалпы реформалау 1-2 жылдың ішінде мүмкін еместігін баршамыз түсінеміз,
сондықтан салық жүйесі де біртіндеп қалыптасады, түзеледі, әрі қарай
дамиды.
2. Қазақстан Республикасындағы салық реформасының
негізі кезеңдері
Қазақстан Республикасының салық жүйесі даму сатысында тұр. Сонымен
бір мезгілде салық мехенизмі де жетілдіруде.
7
Қазақстан Республикасында салық салуды құқықтық реттеу өзінің дамуында 3
кезеңнен өтті:
Салық реформасының бірінші кезеңі (1992 жылдан 1995 жылдың маусымына
дейін). Республикада салықтың 40 тан астам түрі жұмыс істейді:
Жалпымемелекеттік салықтар; Жалпыға міндетті жергілікті салықтар;
Жергілікті салықтар
Салық реформасының екінші кезеңі (1995 жылғы шілдеден 1999 жылдың
аяғына дейін). Осы кезең ішінде салықтардың саны 11 ге дейін қысқарды.
Олар жалпымемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді. 1996
жылдан бастап Бюджетке төленетін салықтар және өзге де міндетті төлемдер
туралы заңға 30 дан астам өзгерістермен толықтырулар енгізілді. Салықтар
мен алымдардың 18 түрге дейін көбейді.
Салық жүйесінің 3 –ші кезеңі (2000 жылдан 2001 жылдың аяғына дейін)
жаңа салық кодексінің салық жобасын әзірлеу. Ол үш тараудан тұрады: Жалпы
бөлім, ерекше бөлім, салық әкімшілігі.
Салық жүйесін құруда Қазақстанның бұрын өз тәжірбиесі болмағандықтан
негізінен көрші елдердің, бәрінен бұрын Ресей федерациясының тәжірбиесі
пайдаланылады. 1991 жылғы Қазақстан, Ресей Республикадағы 24 желтоқсанда
қабылданған Заң салық жүйесі туралы заңының көшірмесі іспетті еді.
Қазақстан федеративтік мемлекеттке тән үш звенолы салық жүйесі құрылды.
Оның құрамына салықтардың үш тобы енді:
Жалпымемлекеттік; Жалпыға міндетті жергілікті салықтар және алымдар;
Жергілікті салықтар және алымдар;
Салықтар санының көптігі (43 түр: 16 жалпы мемлекеттік, 10 жалпыға
міндетті салықтар мен алымдар, 17 жергілікті салықтар мен алымдар),
заңдылықтың тұрақсыздығы, есеп айырысу базасы өзіндік құн болатын төлемдер
санының көптігі, жеңілдіктер санының көп қолдануы салық жүйесінің іс
жүзінде басқаруға көнбейтіндер және тиімсіз етіп шығарды. Қазақстан
Республикасының салық жүйесінің даму тарихында 1994 жыл белгілі орын алады.
8
Нақ осы жылы салық жүйесін реформалауға алғашқы нақты қадам жасалды.
Ірі 2 салыққа өзгеріс енді: жеке тұлғадан алынатын табыс салығы және
кәсіпорының кіріске салынатын салық. Қазақстан Республикасы Президентінің
заң күші бар Жеке тұлғалардың кірістеріне салық салу туралы
Заңды тұлғалардың пайдалары мен кірістеріне салынатын салықтар
туралы жарлықтары қабылданды. Аталған заң актілері қабылданғаннан кейін
негізгі екі салық түріне өзгеріс енгізілді. Табыс салығы жеке тұлғаларға
жиынтық жылдық кірісін анықтау негізінде ғылыми салық салуға көшті.
Заңды тұлғаларға арналған бөлімде мына аспектілерін өзгеріс енді:
пайдаға салынатын салық ставкасы саралау күшін жойып, оның орынан екі
ставка бекітілді: барлық заңды тұлғаларға 3%, банктермен сақтандыру
компаниялары үшін 45 процент. Алғаш реет салық төлеушілір қатарына
бюджеттік ұйымдар қосылып олар кәсіпкерлік қызметпен түскен табыстарынан
салық төлейтін болды. Жеңілдіктер ретке келтірілді (бұрын қабылданған 30
орында 6 жеңілдік қалды). Қазақстан Рспубликасы салық жүйесінде 1994 жылы
болған өзгерістерді саралағанда олардың қазыналық сипаттағы артықшылықтары
жайында тұжырым жасауға итермелейді. Осыншама шешуші шараларға қарамастан
жалпы ішкі өнімге түскен салықтың үлес салмағы 1993 жылғы 14,8 проценттен
1994 жылы 8.4 процентке төмендеді.
Қатаң салық саясаты Салық торы аталатынға апарып соғып, салықтар
ставкасының жоғарлығына қарамастан олардан түсетін түсім салық салу базасын
қысқарту нәтижесінде төмендеп (кірістің болмауы), кәсіпорынынң бір бөлігі
жария емес бизнеске көшті. Салық салудан өз табысын жасырды. Сол есепке
алынып Қазақстан Республикасындағы салық рефомасының негізгі мақсты ретінде
келесі кезеңдерде мыналар ұсынылды:
1. Нарық қатынастарын ынталандыру. Атап айтқанда:
-кәсіпкерлікті белсенді қолдау
- жеке салық төлеушілерді алған кірістерін кәсіпкерлік қызметке жұмсауға
ынталандыру 9
- салық салу байланысты заңды база шығрау
- кірістерді қос, 3 салық салудан қорғау мехенизімін құру
2. Салық салуда белгіленген жетістікке жету.
- аз қамтылғанда әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету
- табыс алынатын көздерге байланыссыз салық салудың біріңғай шешімін құру
- мемелекеттің ұлттық және аумақтық мүделерін есепке алу
- салық салу жүйесін құруда дүниежүзілік тәжірибиені шығармашылықпен
қолдануға ұмтылыс.
Осындай мақастарға сәйкес Қазақстан Республикасының барша салық жүесінің
және оны әлемдік стандартқа жақындатуға талпыныс жасалды.
ІІ–ші кезеңнің міндеттері: Салық ауыртаплығын төмендету, салықтар санын
қысқарту, Қазақстан салық жүйесін әлемдік стандартқа жақындату.
Негізінен осы талаптарға 1995 жылғы 24 сәуірде қабылданған
Қазақстан Президентінің заң күші бар бюджетке төленетін салықтар және
өзге де міндетті төлемдер туралы Жарлығы жауап берді. Осы заңдылық актісі
қолданысқа 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап енгізілді. Оны әзірлеуге
халықаралық ұйымдардың өкілдері мен сарапшылары қатысты: Халықаралық валюта
қорынан, халықаралық салық бағдарламасынан, экономикалық ынтымақтастық
және даму ұйымынан, Гуверов институтынан, Стэнфорт Университетінен, АҚШ-тың
Гарвард Университетінен.
Қазақстанның жаңа салық заңына сәйкес біртұтас мемлекеттің ерекшелігі
есепке алына отырып, салықтар мен алымдардың 11 түрі қолданылатын болды:
Жалпы мемелекеттік:
Жергілікті салықтар мен алымдар:
1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап жалпы мемелекеттік салықтар мен
алымдардың құрамына жол салығы, әлеуметтік салық, әлеуметтік қамтамасыз
ету алымы және автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағына
кіргені үшін алынатын алым қосылды. Бұрын
10
бұл төлемдер бюджеттен тыс қорлардың көзі болды; кейде жол салығы және
әлеуметтік қамтамасыз ету алымы күшін жойды.
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі заңына сәйкес
Қазақстан Президентінің заң күші бар бюджетке төленетін салықтар және
өзге де міндетті төлемдер туралы жарлығы заң мәртебесіне ие болды.
ІІІ кезеңнің негізгі міндетке бюджетке, қазыналық органдаға және салық
төлеушілрге қатысы бар мемлекеттік органдардың арасындағы қарым-
қатынастардың құқықтық аспектілерін күшейту болып табылды. Жалпы алғанда
1995 ж құрылған салық құрылымы жеткілікті оңтайлы. Осы уақытта негізгі
салықтардың, алымдардың және өзге де міндетті төлемдердің 17 түрі болса,
оларды жетілдіріп оңтайландыру қажет. Осыдан келіп салық заңдылығын
реформалау қажеттігі туады. 2002 жылдың 7 қаңтарынан бастап 2001 жылы 12
маусымда қабылданған Бюджетке төленетін салықтар және өзгеде міндетті
төлемдер туралы Қазақстан республикасының Кодексі (Салық Кодексі)
қолданысында енгізілді.
Жаңа салық Кодексінің құрылымы үлкен үш бөлімнен тұрады:
1. Жалпы; 2. Айрықша (Ерекше); 3. Салық әкімшілігі
Жалпы бөлім – салық заңының Конституциясы іспетті. Онда салық
заңдылығын құру принцптері анық анықталған. Кез-келген өзгерістің бюджетті
қабылдаған кезде ғана заңдылыққа енгізілуіне мүмкіндік беретін,
календарлық жылдың басында қолданысқа енуін қадағалайтын қатаң принцптер
кіргізілген. Алайда бұл ағымдағы өзгерісті және нарық жағдайын ретеуші
кеден басшының акциздеріне, ставкаларына қатысты емес. Аталған принцпті
ережелер жалпы бөлімдегі салық заңының негізі болып, келесі жылдарда олар
елеулі өзгеріске ұшырмауға тиіс.
Айрықша бөлім туралы айтсақ, мемлекет тұрақтылықтың, әдістеме және
салық салу базасы бөліміндегі салық заңдылығының сабақтастығын
жақтайтығының атай кетен жөн.
11
Салық әкімшілігі бөлігінде процесуалдық мәселелер анықталады. Осы
тауардағы барлық ережелермен талаптардың анық тұжырымдалғанын жөнінде
айтылу қиындау, әлі де жетілу үстінде.
Біздің қоғамның жекешелеген шаруашылық салаларын реттейтін азаматтық,
кодекстің аспетілері, оның ерекше бөлімі, басқа да заттар таяудағы 2-3
жылда елеулі өзгерістерге төзе алмайды.
1.3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен
негізгі мақсаттары
Қазақстан Республикасындағы Президентінің заң күші бар “Жеке
тұлғалардың кірістеріне салық салу туралы” “Заңды тұлғалардың пайдалары мен
кірістеріне салынатын салықтар туралы” Жарлықтары қабылданды. Аталған заң
актілері қабылданғаннан кейін негізгі екі салық түріне өзгеріс енгізілді.
Табыс салығы жеке тұлғаларға жылдық кірісін анықтау негізінде салық салуға
көшті.
Заңды тұлғаларға арналған бөлімде мына аспектілеріне өзгеріс енді:
пайдаға салынатын салық ставкасын саралау күшін жойып, оның орнына екі
ставка бекітілді: барлық заңды тұлғаларға банктер мен сақтандыру
компаниялары үшін- 45 процент. Алғаш рет салық төлеушілер қатарына
бюджеттік ұйымдар қосылып, олар кәсіпкерлік қызметтен түскен табыстарынан
салық төлейтін болу жеңілдіктер ретке келтірілді (бұрын қабылданған 30-дың
орнында 6 жеңілдік қалды). Қазақстан Республикасы салық жүйесінде 1994 жылы
болған өзгерістерді саралағанда олардың қазыналық сипаттағы артықшылықтары
жайында тұжырым жасауға итермелейді. Осыншама шешуші шараларға қарамастан
жалпы ішкі өнімге түскен салықтың үлес салмағы 1993 жылғы 14,8 проценттен
1994 жылы 8,4 процентке төмендеді.
Қатаң салық саясаты “ Салық торы” аталатынға апарып соғып, салықтар
12
ставкасының жоғарлығына қарамастан олардан түскен түсім салық салу базасын
қысқарту нәтижесінде төменднп кірістің болмауы кәсіпорынның бір бөлігі
жария емес бизнеске көшті. Салық салудан өз табысын жасырды.
Солар есепке алынып, Қазақстан Республикасындағы салық реформасының
негізгі мақсаты ретінде келесі кезеңдерде мыналар ұсынылды:
1. Нарық қатынастарын ыңталандыру. Атап айтқанда:
- кәсіпкерлікті белсенді қолдау;
- жеке салық төлеушілерді алған кірістерін кәсіпкерлік қызметке
жұмсауға ыңталандыру;
- салық салуға байланысты заңды база шығару;
- кірістерге қос, үш салық салудан қорғау механизмік құру.
2. Салық салудан белгіленген жетістікке жету.
- аз қамтылғанды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;
- табыс алынатын көздерге байланыссыз салық салудың біріңғай
шәкілік құру;
- мемлекеттің ұлттық және аумақтық мүдделерлік есепке алу;
- салық салу жүйесін құруда дүниежүзілік тәжірбиені
шығармашылықпен қолдануға ұмтылыс.
Осындай мақсаттарға сәйкес Қазақстан Республикасының барша салық жүйесін
өзгертуге және оны әлемдік стандартқа жақындатуға талпыныс жасалды.
Жаңа салық Кодексінің құрылымы үлкен үш бөліктен тұрады:
1.Жалпы;
2.Айрықша;
3.Салық әкімшілігі;
Жалпы бөлім - салық заңының “конституциясы” істепті. Онда салық
заңдылығын құру принциптері анық анықталған. Кез-келген өзгерістің бюджетті
қабылдаған кезде ғана заңдылыққа енгізілуіне мүмкіндік беретін.
13
Календарлық жылдың басында қолданысқа енуін қадағалайтын қатаң принциптер
кіргізілген. Алайда, бұл ағымдағы өзгерісті және нарық жағдайын реттеуші
кеден бажының акциздеріне, ставкаларына қатысты емес.
Аталған принципті ережелер жалпы бөлімдегі салық заңының негізгі болып,
келесі жылдары олар елеулі өзгеріске ұшырауға тиіс.
Айрықша бөлім туралы айтсақ, мемлекет тұрақтылықтың, әдістеме және
салық салу базасы бөліміндегі салық заңдылығының сабақтастығын жақтайтынын
атап кеткен жөн.
Салық әкімшілігі бөлімінде процессуалдық мәселелер анықталады. Осы
тараудағы барлық ережелер мен талаптардың тұжырымдалғаны жөнінде айту қиын
әлі де жетілу үстінде. Біздің қоғамның шаруашылық салаларын реттейтін
Азаматтық Кодекстің аспкетілері, оның ерекше бөлімі, басқа да заңдар
таяудағы 2-3 жылда елеулі өзгерістерге төзе алмайды.
Қазақстан Республикасының заң актісіне сәйкес тіркелуге тиіс
жеке тұлғалар алым төлеушілер болып табылады. Алым сомасы Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген ставкалар бойынша есептеледі және
тіркеуші органға тиісті құжаттарды бергенге дейін төленеді. Бұл
орайда алым сомасы тиісті тіркеу органы берген, тіркеу іс-
әрекетіттерін жасауға арналған құжаттарды аталған тұлғаның табыс
етпегенін растайтын құжатты төлеуші табыс еткеннен кейін
қайтарылады.
Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәліметтерге құқықтарды
мемлекеттік тіркені үшін алым. Жылжымайтын мүлікке және онымен
жасалатын мәліметтерге құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алым:
- жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәмілелерге
құқықтарды;
- мемлекеттік тіркеу кезінде, сондй-ақ мемлекеттік тіркеуді
куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады. Тіркеуді
Қазақстан Республикасының заң актісіне белгіленген тәртіппен және
жағдайларды уәкілетті орган жүзеге асырады.
14
Қазақстан Республикасының заң актісіне сәйкес тіркелуге тиіс,
жылжымайтын мүлікпен іс-қимылды жүзеге асыратын жеке және заңды
тұлғалар алым төлеушілер болып табылады.
Алым сомасы Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген
ставкалар бойынша есептеледі және тіркеуші органға тиісті құжаттарды
бергенге дейін төленеді. Алым сомасы тіркеу жүзеге асырылған жер
бойынша бюджетке енгізіледі. Алымды төлеген тұлғалар тіркеуші органға
тиісті құжаттарды бергенге дейін тіркеу жасаудан бас тартқан
жағдайларды қоспағанда, төленген алым сомасы қайтарылмайды.
Бұл орайда алым сомасы тиісті тіркеу органы берген, тіркеу іс-
әрекеттерін жасауға арналған құжаттарды аталған тұлғаның табыс
етпегенін растайтын құжатты төлеуші табыс еткеннен кейін
қайтарылады.
Жылжымайтын мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым жылжымалы
мүлік кепілін мемлекеттік тіркеу кезінде, сондай-ақ мемлекеттік
тіркеуді куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады.
Тіркеуді Қазақстан Рспубликасының заң актісінде белгіленген тәртіппен
және жағдайларда уәкілетті орган жүзеге асырады.
15
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау
Қазақстан Республикасының салық түрлері мен құрлымына,реттелуіне
келетін болсақ:
Жанама салықтар - бағаға немесе тарафке үстеае түрінде белгіленген
салықтар, олар салық төлеушінің табыстарына немесе мүлкіне тікелей
байланысты емес.Жанама салықтар мемлекеттің фискалды мүдделерін
білдіреді.Оларды саналы пайдалану баға белгілеу процесіне оңтайлы ықпал
жасауы және тұтыну құрылымына әсер етуі мүмкін.
Жанама салықтардың ішінде кң маңыздысы-1992 жылғы енгізілген қосылған
құнға салынған құн салықтар - ҚҚС болып табылады.Салық төлеуші мемлекетке
оны төлеу нәтижесінде шеккен шығысының орнын бағаны көтеру жолымен
толықтырады және салық төлеуді сатып алушыға аударады.Салық салу обьектісі
материалды шағандарсыз өндірілген өнім (амортизациясы бар таза өнімдер)
болып саналатын қосалұы құн болып табылады: қосылған өнімге кешенді
шығыстар, мысалы, жарнама жұмсалған және басқа бір қатар шығындар қамтылуы
мүмкін.
Демек, бұл салықтың ерекшелігі – оны салық салынатын обьектісі
сатудан түскен ақша емес,тек салық салынатын айналыммен салық салынатын
импорттар қамтитын қосылған құн болып табылатындығында. ҚҚС дүние жүзінің
40-асиам елдерінде соның ішінде Еуропа эконмиклық одағының 17 елінде
пайдаланылады.Бұл салықтың артықшылығы мынада:
1) Ол жаңа құн жасалынған орын байынша салыұ төлеушілердің үлкен
тобынан алынады;
2) Төлеушілер үшін есептеудің салыстармалы қарапайымдылығымен
ерекшеленеді;
16
3) Бағалардың өзгеруіне инфляция деңгейіне қарамастан мемлеке
тбюджетінің кірісінің қалыптастырудың сенімді және тұрақты базасын
қамтамасыз етеді.ҚҚС қазіргі кезде ҚР-ң бюджет кірістерінің аса маңызды
көздерінің бірі болып саналады.
Акциздер - бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтін тауарларға
салынатын салық.Акциздерді айрықшалық ерекшеліктеріне қарай монополды түрде
жоғары бағаларымен тұрақты сұранымы олатын тауарлар өндіріші төлейді.
Салық салынатын айналым мен салық салынатын импорт мөлшерін
анықтау
Егер трансферттік бағаларды қолдану кезіндегі мемлекеттік бақылау
мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше
көзделмесе, салық салатын айналым мөлшері, оған қосылған құн салығын
енгізбей, мәміле жасаған тараптар қолданатын бағалар мен тарифтерді
негізге ала отырып, өткізілетін тауарлар құны негізінде анықталады.
Лизинг алушының негізгі қаражаты ретінде алуына жататын мүлікті
қайтарымды лизинг шарты бойынша беруді қоспағанда, қаржы лизингіне
беру кезінде салық салынатын айналым мөлшері. Өткізілген тауарлардың
құны қандай да бір өзгеріске түскен жағдайда, салық салынатын
айналым мөлшері тиісті түрде өзгертіледі. Салық төлеушінің салық
салынатын айналым мөлшерін түзету:
ауарлар толық немесе ішінара қайтарылған;
мәміленің шарттары өзгерген;
өткізілген тауарлар үшін баға, өтем өзгерген;
өткізілген тауарлар үшін теңгемен төлеу кезінде құнының
айырмасын алған;
осы Кодекстің 211-бабының 3-тармағының 3-тармақшасына сәйкес
өткізу жөніндегі айналымға енгізілген ыдыстарды қайтарған жағдайларды
жүргізеді.
Егер Қазақстан Республикасының қосылған құн салығын төлеуші
17
болып табылмайтын резидент емес ұсынған жұмыстарды, қызмет
көрсетулерді өткізу орны Қазақстан Республикасы болса, олар
жұмыстарды, қызмет көрсетулерді алатын Қазақстан Республикасы салық
төлеушісінің айналымы болып табылады және оларға осы Кодекске
сәйкес қосылған құн салығы салынуы тиіс. Егер берілген жұмыстар,
көрсетілген қызметтер осы кодекстің 226-бабына аталған
жұмыстар,көрсетілген қызметтер болып табылса, осы баптың ережелері
қолданбайды.
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар
Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес жүзеге
асырылатын Қазақстан Республикасының келен аумағынан тауарлар
экспорты болып табылады. Осы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1 ТАРАУ.РЕСПУБЛИКАНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары
... ... ... ...5
1.2 Қазақстан Республикасындағы салық реформасының негізгі кезеңдері .. 7
1.3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен
негізгі мақсаттары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 12
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
2.2 Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-экономикалық
шараларын
бағалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.20
2.3. Мемлекеттің салық қызметінің қалыптасуының экономикалық ерекшеліктері
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 23
3 ТАРАУ.САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАРДЫ ДАМЫТУ ЖЕТІСТІГІНЕ ЖЕТУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық талаптарына сай дамыту
мәселесі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..26
3.2 Салық жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі
... ...27
3.3.Қазақстанның салық жүйесіндегі реформаларды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИТТЕР ТІЗІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..33
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасының салық жүйесі нарықтық экономиканың маңызды,
белсенді элементі болып табылады. Шындықты бейнелейтін ғылыми негізделген
жүйенің болуы экономикалық процестерге оңды әсер етіп, келеңсіз
құбылыстарды жойып, өркениетті құқықтық қатынастарды бекітуе ықпал етеді.
Экономиканы мемлекет тарапынан реттеудің негізгі құралдарының бірі -
салықтар. Салықтардың экономикалық категория ретіндегі маңыздылығы – ол
мемелекеттің өз қызметтерін жүзеге асыру үшін қажетті жағдай туғызатын
мемлекеттік ақша қорларын қалыптастыруға мүмкіндік беруі. Сонымен қатар, ол
– салық төлеушілердің мемлекет алдындағы міндеттерін айқындап, мемлекеттік
бюджетті қалыптастыруға, фискалдық және экономикалық процестерді
ынталандыруға бағытталған реттеушілік қызметтерін атқарады. Сондықтан да,
ҚР салық жүйесіндегі реформалар тақырыбында курстық жұмысты таңдауыма
себеп болды.
Қазақстан Республикасында салық жүйесінің проблемасы қазіргі жүргізіліп
жатқан реформалар тәжірибесінде өте маңызы зор мәселелердің бірі.
Құрылымы: Бірінші тарауда Республиканың салық жүйесіндегі реформалар
және оның даму кезеңдерінің теориялық негіздері: мемлекеттің салық
қызметінің қалыптасуының кезеңдері және экономикалық ерекшеліктері, салық
жүйесіндегі салық саясатының экономиканы реттеудегі ролі, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен негізгі
мақсаттары қарастырылған.
Екінші тарауда Қазақстанның салық жүйесі реформаларының негіздерін
талдау: мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау және Республика бюджетін қалыптастырудағы салықтардың қаржы-
экономикалық шараларын бағалау сипатталған.
3
Курстық жұмыстың үшінші тарауында салық жүйесіндегі реформаларды дамыту
жетістігіне жету жолдары: салық жүйесі реформаларын жүргізуді нарық
талаптарына сай дамыту мәселесі және Қазақстанның салық жүйесіндегі
реформаларды жетілдіру жолдары баяндалған.
Мемлекет салық жүйесіндегі реформаларды қолдана отырып мынадай
негізгі мақсаттарға жетуді көздейді:
- тұрақты экономикалық өсуге жету;
- жұмысқа қабілетті барлық тұрғындарды толық жұмыспен қамту;
- тұрғындардың нақты, номинималды табыс деңгейін қамтамасыз ету;
- азаматтардың әлеуметтік қорғау жүйесін игеру;
- табыс пен байлықты қайта бөлу.
4
1 ТАРАУ. РЕСПУБЛИКАНЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІНДЕГІ РЕФОРМАЛАР ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ
КЕЗЕҢДЕРІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1. Қазақстан Республикасы салық жүйесіндегі салық реформалары.
Қазақстан Республикасы нарықтық экономикаға алғашқы қадам жасай бастаған
мезгілден бастап ел экономикасының сас маңызды жүйелерінің бірі болып
саналатын салық қызметі органдарында да заңдар бекітілді. Экономиканы қайта
құруда, оны реттеуде, ел бюджетінің кірісін құрастыруда Жалпы мемлекеттік
салықтардың алатын орны ерекше.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі бағыты
немесе салық саясатының басты мақсаты-салық жүйесін құру және оның тиімді
қызмет етуіне мүмкіншілік беретін салық механизмін іске асыру.
Салық жүйесі-өзінің құрамы жағынан бірнеше компоненттерден тұратын
күрделі модель.
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынадай: қаржы қатынастары және осы
қатынастарды анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу әдістері
мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық салуды басқару және
салық қызметі органдары.
Қазақстан Республикасының 1991 жылдың 25 желтоқсанында қабылданған
Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы Заңы тәуелсіз Қазақстан
Республикасының салық жүйесін құрудың ең алғашқы бастамасы болып табылады.
Бұл еліміздің экономикасын реформалаудағы күрделі істердің бірегейі. Осы
мезгілден бастап ел экономикасында бұрын болмаған жаңа құбылыстар іске аса
бастады. Бұл заң салық жүйесін құрудың басты принциптерін, алым мен салық
түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген тұңғыш тарихи құжат
облып есептеледі.
5
Қабылданған Заңға сәйкес 1992 жылдың бірінші қаңтарынан бастап Қазақстан
Республикасында:
13-жалпы мемлекеттік салықтар;
11-міндетті түрде төленетін жергілікті салықтар мен алымдар;
18-жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Салықтар негізін пайдаға салынатын салық, табыс салығы, қосымша құнға
салынатын салық құрады.
Қазақстан Республикасының салық жүйесін құруда ең алғашқы тарихи құжат
болған жоғарыда көрсетілген Заңның ел экономикасын реформалаудағы маңызы
мен алар орны ерекше. Алайда, жаңадан өмірге келген құбылыстардың
кездесетін ерекшелігімен қатар кемшіліктері де болады. Осы алғашқы Заңда
шешімін таппаған бірқатар мәселелер бар. Бұл кемшіліктердің болу себебі, ол
біз салық жүйесін құрғанда елімізде жиынтықталған ғылыми немесе практикалық
тәжірибе болған жоқ. Бұл салық жүйесі нарықтық қатынастардың талабына
толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады.
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс дәлелсіз
берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық бойынша бірнеше
түрлі болуы, Халықаралық салық салудың негіздерінің тыс қалуы және басқа да
кемшіліктер салық жүйесінің одан әрі қарай реформалаудың қажет екенін айқын
көрсетті.
Қазақстан Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
концепциясын қабылдады. Бұл құжатта, негізінен, салық салу принциптеріне
сәйкес қызмет етуге жеткізу көзделген.
Осы концепцияны іс жүзіне асыруға бірінші кезең Қазақстан Республикасы
Президентінің 24.04.95 жылғы қабылданған Заң күші бар салық және басқа да
бюджетке төленетін міндетті төлемдер туралы Жарлығы болып табылады.
Қазақстан Республикасында 1995 жылдың бірінші шілдесінен бастап жаңа салық
жүйесі іске қосылды.
6
Бұл жүйе бірінші шыққан салық жүйесіне қарағанда нарықтық экономикаға
жақынырақ.
Енді бұрын қызмет еткен 42 түрлі салықтар мен алымдардың саны едәуір
қысқарып, жалпы салықтар мен алымдар саны 11-ге жеткізілген.
Салық салудың негізгі принциптері сақталып, салық салуға қарапайымдылық,
әділеттілік, салыстыру принциптері біршама өз шешімін тапқан.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылдың 21 желтоқсанында
қабылданған Заң күші бар Қазақстан Республикасының кейбір заң актілеріне
өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Жарлығы 1996 жылдың 1 қаңтарынан
бастап салық жүйесінде бірқатар өзгерістер енгізді.
1997 жылдың 15 сәуірінде өзгертулер мен толықтырулар енгізілген салық
кодексі жарық көрді.
Бұл өзгерістерді негізсіз деп айту дұрыс емес. Себебі, мемлекетіміздің
экономикасы алға қадам жасаған сайын оның заңдары да өзіне сай болуы тиіс,
сондықтан да бұл болып жатқан реформалар біздің Республикамыздың дамып келе
жатқанының бірден бір себебі.
2001 жылғы 12 маусымдағы қабылданған Қазақстан Республикасының жаңа
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы салық
кодексі 2002 жылдың 1 қаңтарынан күшіне енеді. Міне, бұл да алға жасалған
үлкен қадам болып есептеледі.
Жалпы реформалау 1-2 жылдың ішінде мүмкін еместігін баршамыз түсінеміз,
сондықтан салық жүйесі де біртіндеп қалыптасады, түзеледі, әрі қарай
дамиды.
2. Қазақстан Республикасындағы салық реформасының
негізі кезеңдері
Қазақстан Республикасының салық жүйесі даму сатысында тұр. Сонымен
бір мезгілде салық мехенизмі де жетілдіруде.
7
Қазақстан Республикасында салық салуды құқықтық реттеу өзінің дамуында 3
кезеңнен өтті:
Салық реформасының бірінші кезеңі (1992 жылдан 1995 жылдың маусымына
дейін). Республикада салықтың 40 тан астам түрі жұмыс істейді:
Жалпымемелекеттік салықтар; Жалпыға міндетті жергілікті салықтар;
Жергілікті салықтар
Салық реформасының екінші кезеңі (1995 жылғы шілдеден 1999 жылдың
аяғына дейін). Осы кезең ішінде салықтардың саны 11 ге дейін қысқарды.
Олар жалпымемлекеттік және жергілікті салықтар болып бөлінеді. 1996
жылдан бастап Бюджетке төленетін салықтар және өзге де міндетті төлемдер
туралы заңға 30 дан астам өзгерістермен толықтырулар енгізілді. Салықтар
мен алымдардың 18 түрге дейін көбейді.
Салық жүйесінің 3 –ші кезеңі (2000 жылдан 2001 жылдың аяғына дейін)
жаңа салық кодексінің салық жобасын әзірлеу. Ол үш тараудан тұрады: Жалпы
бөлім, ерекше бөлім, салық әкімшілігі.
Салық жүйесін құруда Қазақстанның бұрын өз тәжірбиесі болмағандықтан
негізінен көрші елдердің, бәрінен бұрын Ресей федерациясының тәжірбиесі
пайдаланылады. 1991 жылғы Қазақстан, Ресей Республикадағы 24 желтоқсанда
қабылданған Заң салық жүйесі туралы заңының көшірмесі іспетті еді.
Қазақстан федеративтік мемлекеттке тән үш звенолы салық жүйесі құрылды.
Оның құрамына салықтардың үш тобы енді:
Жалпымемлекеттік; Жалпыға міндетті жергілікті салықтар және алымдар;
Жергілікті салықтар және алымдар;
Салықтар санының көптігі (43 түр: 16 жалпы мемлекеттік, 10 жалпыға
міндетті салықтар мен алымдар, 17 жергілікті салықтар мен алымдар),
заңдылықтың тұрақсыздығы, есеп айырысу базасы өзіндік құн болатын төлемдер
санының көптігі, жеңілдіктер санының көп қолдануы салық жүйесінің іс
жүзінде басқаруға көнбейтіндер және тиімсіз етіп шығарды. Қазақстан
Республикасының салық жүйесінің даму тарихында 1994 жыл белгілі орын алады.
8
Нақ осы жылы салық жүйесін реформалауға алғашқы нақты қадам жасалды.
Ірі 2 салыққа өзгеріс енді: жеке тұлғадан алынатын табыс салығы және
кәсіпорының кіріске салынатын салық. Қазақстан Республикасы Президентінің
заң күші бар Жеке тұлғалардың кірістеріне салық салу туралы
Заңды тұлғалардың пайдалары мен кірістеріне салынатын салықтар
туралы жарлықтары қабылданды. Аталған заң актілері қабылданғаннан кейін
негізгі екі салық түріне өзгеріс енгізілді. Табыс салығы жеке тұлғаларға
жиынтық жылдық кірісін анықтау негізінде ғылыми салық салуға көшті.
Заңды тұлғаларға арналған бөлімде мына аспектілерін өзгеріс енді:
пайдаға салынатын салық ставкасы саралау күшін жойып, оның орынан екі
ставка бекітілді: барлық заңды тұлғаларға 3%, банктермен сақтандыру
компаниялары үшін 45 процент. Алғаш реет салық төлеушілір қатарына
бюджеттік ұйымдар қосылып олар кәсіпкерлік қызметпен түскен табыстарынан
салық төлейтін болды. Жеңілдіктер ретке келтірілді (бұрын қабылданған 30
орында 6 жеңілдік қалды). Қазақстан Рспубликасы салық жүйесінде 1994 жылы
болған өзгерістерді саралағанда олардың қазыналық сипаттағы артықшылықтары
жайында тұжырым жасауға итермелейді. Осыншама шешуші шараларға қарамастан
жалпы ішкі өнімге түскен салықтың үлес салмағы 1993 жылғы 14,8 проценттен
1994 жылы 8.4 процентке төмендеді.
Қатаң салық саясаты Салық торы аталатынға апарып соғып, салықтар
ставкасының жоғарлығына қарамастан олардан түсетін түсім салық салу базасын
қысқарту нәтижесінде төмендеп (кірістің болмауы), кәсіпорынынң бір бөлігі
жария емес бизнеске көшті. Салық салудан өз табысын жасырды. Сол есепке
алынып Қазақстан Республикасындағы салық рефомасының негізгі мақсты ретінде
келесі кезеңдерде мыналар ұсынылды:
1. Нарық қатынастарын ынталандыру. Атап айтқанда:
-кәсіпкерлікті белсенді қолдау
- жеке салық төлеушілерді алған кірістерін кәсіпкерлік қызметке жұмсауға
ынталандыру 9
- салық салу байланысты заңды база шығрау
- кірістерді қос, 3 салық салудан қорғау мехенизімін құру
2. Салық салуда белгіленген жетістікке жету.
- аз қамтылғанда әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету
- табыс алынатын көздерге байланыссыз салық салудың біріңғай шешімін құру
- мемелекеттің ұлттық және аумақтық мүделерін есепке алу
- салық салу жүйесін құруда дүниежүзілік тәжірибиені шығармашылықпен
қолдануға ұмтылыс.
Осындай мақастарға сәйкес Қазақстан Республикасының барша салық жүесінің
және оны әлемдік стандартқа жақындатуға талпыныс жасалды.
ІІ–ші кезеңнің міндеттері: Салық ауыртаплығын төмендету, салықтар санын
қысқарту, Қазақстан салық жүйесін әлемдік стандартқа жақындату.
Негізінен осы талаптарға 1995 жылғы 24 сәуірде қабылданған
Қазақстан Президентінің заң күші бар бюджетке төленетін салықтар және
өзге де міндетті төлемдер туралы Жарлығы жауап берді. Осы заңдылық актісі
қолданысқа 1995 жылдың 1 шілдесінен бастап енгізілді. Оны әзірлеуге
халықаралық ұйымдардың өкілдері мен сарапшылары қатысты: Халықаралық валюта
қорынан, халықаралық салық бағдарламасынан, экономикалық ынтымақтастық
және даму ұйымынан, Гуверов институтынан, Стэнфорт Университетінен, АҚШ-тың
Гарвард Университетінен.
Қазақстанның жаңа салық заңына сәйкес біртұтас мемлекеттің ерекшелігі
есепке алына отырып, салықтар мен алымдардың 11 түрі қолданылатын болды:
Жалпы мемелекеттік:
Жергілікті салықтар мен алымдар:
1999 жылдың 1 қаңтарынан бастап жалпы мемелекеттік салықтар мен
алымдардың құрамына жол салығы, әлеуметтік салық, әлеуметтік қамтамасыз
ету алымы және автокөлік құралдарының Қазақстан Республикасының аумағына
кіргені үшін алынатын алым қосылды. Бұрын
10
бұл төлемдер бюджеттен тыс қорлардың көзі болды; кейде жол салығы және
әлеуметтік қамтамасыз ету алымы күшін жойды.
Қазақстан Республикасының 1999 жылғы 16 шілдедегі заңына сәйкес
Қазақстан Президентінің заң күші бар бюджетке төленетін салықтар және
өзге де міндетті төлемдер туралы жарлығы заң мәртебесіне ие болды.
ІІІ кезеңнің негізгі міндетке бюджетке, қазыналық органдаға және салық
төлеушілрге қатысы бар мемлекеттік органдардың арасындағы қарым-
қатынастардың құқықтық аспектілерін күшейту болып табылды. Жалпы алғанда
1995 ж құрылған салық құрылымы жеткілікті оңтайлы. Осы уақытта негізгі
салықтардың, алымдардың және өзге де міндетті төлемдердің 17 түрі болса,
оларды жетілдіріп оңтайландыру қажет. Осыдан келіп салық заңдылығын
реформалау қажеттігі туады. 2002 жылдың 7 қаңтарынан бастап 2001 жылы 12
маусымда қабылданған Бюджетке төленетін салықтар және өзгеде міндетті
төлемдер туралы Қазақстан республикасының Кодексі (Салық Кодексі)
қолданысында енгізілді.
Жаңа салық Кодексінің құрылымы үлкен үш бөлімнен тұрады:
1. Жалпы; 2. Айрықша (Ерекше); 3. Салық әкімшілігі
Жалпы бөлім – салық заңының Конституциясы іспетті. Онда салық
заңдылығын құру принцптері анық анықталған. Кез-келген өзгерістің бюджетті
қабылдаған кезде ғана заңдылыққа енгізілуіне мүмкіндік беретін,
календарлық жылдың басында қолданысқа енуін қадағалайтын қатаң принцптер
кіргізілген. Алайда бұл ағымдағы өзгерісті және нарық жағдайын ретеуші
кеден басшының акциздеріне, ставкаларына қатысты емес. Аталған принцпті
ережелер жалпы бөлімдегі салық заңының негізі болып, келесі жылдарда олар
елеулі өзгеріске ұшырмауға тиіс.
Айрықша бөлім туралы айтсақ, мемлекет тұрақтылықтың, әдістеме және
салық салу базасы бөліміндегі салық заңдылығының сабақтастығын
жақтайтығының атай кетен жөн.
11
Салық әкімшілігі бөлігінде процесуалдық мәселелер анықталады. Осы
тауардағы барлық ережелермен талаптардың анық тұжырымдалғанын жөнінде
айтылу қиындау, әлі де жетілу үстінде.
Біздің қоғамның жекешелеген шаруашылық салаларын реттейтін азаматтық,
кодекстің аспетілері, оның ерекше бөлімі, басқа да заттар таяудағы 2-3
жылда елеулі өзгерістерге төзе алмайды.
1.3 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі реформалардың мәні мен
негізгі мақсаттары
Қазақстан Республикасындағы Президентінің заң күші бар “Жеке
тұлғалардың кірістеріне салық салу туралы” “Заңды тұлғалардың пайдалары мен
кірістеріне салынатын салықтар туралы” Жарлықтары қабылданды. Аталған заң
актілері қабылданғаннан кейін негізгі екі салық түріне өзгеріс енгізілді.
Табыс салығы жеке тұлғаларға жылдық кірісін анықтау негізінде салық салуға
көшті.
Заңды тұлғаларға арналған бөлімде мына аспектілеріне өзгеріс енді:
пайдаға салынатын салық ставкасын саралау күшін жойып, оның орнына екі
ставка бекітілді: барлық заңды тұлғаларға банктер мен сақтандыру
компаниялары үшін- 45 процент. Алғаш рет салық төлеушілер қатарына
бюджеттік ұйымдар қосылып, олар кәсіпкерлік қызметтен түскен табыстарынан
салық төлейтін болу жеңілдіктер ретке келтірілді (бұрын қабылданған 30-дың
орнында 6 жеңілдік қалды). Қазақстан Республикасы салық жүйесінде 1994 жылы
болған өзгерістерді саралағанда олардың қазыналық сипаттағы артықшылықтары
жайында тұжырым жасауға итермелейді. Осыншама шешуші шараларға қарамастан
жалпы ішкі өнімге түскен салықтың үлес салмағы 1993 жылғы 14,8 проценттен
1994 жылы 8,4 процентке төмендеді.
Қатаң салық саясаты “ Салық торы” аталатынға апарып соғып, салықтар
12
ставкасының жоғарлығына қарамастан олардан түскен түсім салық салу базасын
қысқарту нәтижесінде төменднп кірістің болмауы кәсіпорынның бір бөлігі
жария емес бизнеске көшті. Салық салудан өз табысын жасырды.
Солар есепке алынып, Қазақстан Республикасындағы салық реформасының
негізгі мақсаты ретінде келесі кезеңдерде мыналар ұсынылды:
1. Нарық қатынастарын ыңталандыру. Атап айтқанда:
- кәсіпкерлікті белсенді қолдау;
- жеке салық төлеушілерді алған кірістерін кәсіпкерлік қызметке
жұмсауға ыңталандыру;
- салық салуға байланысты заңды база шығару;
- кірістерге қос, үш салық салудан қорғау механизмік құру.
2. Салық салудан белгіленген жетістікке жету.
- аз қамтылғанды әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;
- табыс алынатын көздерге байланыссыз салық салудың біріңғай
шәкілік құру;
- мемлекеттің ұлттық және аумақтық мүдделерлік есепке алу;
- салық салу жүйесін құруда дүниежүзілік тәжірбиені
шығармашылықпен қолдануға ұмтылыс.
Осындай мақсаттарға сәйкес Қазақстан Республикасының барша салық жүйесін
өзгертуге және оны әлемдік стандартқа жақындатуға талпыныс жасалды.
Жаңа салық Кодексінің құрылымы үлкен үш бөліктен тұрады:
1.Жалпы;
2.Айрықша;
3.Салық әкімшілігі;
Жалпы бөлім - салық заңының “конституциясы” істепті. Онда салық
заңдылығын құру принциптері анық анықталған. Кез-келген өзгерістің бюджетті
қабылдаған кезде ғана заңдылыққа енгізілуіне мүмкіндік беретін.
13
Календарлық жылдың басында қолданысқа енуін қадағалайтын қатаң принциптер
кіргізілген. Алайда, бұл ағымдағы өзгерісті және нарық жағдайын реттеуші
кеден бажының акциздеріне, ставкаларына қатысты емес.
Аталған принципті ережелер жалпы бөлімдегі салық заңының негізгі болып,
келесі жылдары олар елеулі өзгеріске ұшырауға тиіс.
Айрықша бөлім туралы айтсақ, мемлекет тұрақтылықтың, әдістеме және
салық салу базасы бөліміндегі салық заңдылығының сабақтастығын жақтайтынын
атап кеткен жөн.
Салық әкімшілігі бөлімінде процессуалдық мәселелер анықталады. Осы
тараудағы барлық ережелер мен талаптардың тұжырымдалғаны жөнінде айту қиын
әлі де жетілу үстінде. Біздің қоғамның шаруашылық салаларын реттейтін
Азаматтық Кодекстің аспкетілері, оның ерекше бөлімі, басқа да заңдар
таяудағы 2-3 жылда елеулі өзгерістерге төзе алмайды.
Қазақстан Республикасының заң актісіне сәйкес тіркелуге тиіс
жеке тұлғалар алым төлеушілер болып табылады. Алым сомасы Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілеген ставкалар бойынша есептеледі және
тіркеуші органға тиісті құжаттарды бергенге дейін төленеді. Бұл
орайда алым сомасы тиісті тіркеу органы берген, тіркеу іс-
әрекетіттерін жасауға арналған құжаттарды аталған тұлғаның табыс
етпегенін растайтын құжатты төлеуші табыс еткеннен кейін
қайтарылады.
Жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәліметтерге құқықтарды
мемлекеттік тіркені үшін алым. Жылжымайтын мүлікке және онымен
жасалатын мәліметтерге құқықтарды мемлекеттік тіркегені үшін алым:
- жылжымайтын мүлікке және онымен жасалатын мәмілелерге
құқықтарды;
- мемлекеттік тіркеу кезінде, сондй-ақ мемлекеттік тіркеуді
куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады. Тіркеуді
Қазақстан Республикасының заң актісіне белгіленген тәртіппен және
жағдайларды уәкілетті орган жүзеге асырады.
14
Қазақстан Республикасының заң актісіне сәйкес тіркелуге тиіс,
жылжымайтын мүлікпен іс-қимылды жүзеге асыратын жеке және заңды
тұлғалар алым төлеушілер болып табылады.
Алым сомасы Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген
ставкалар бойынша есептеледі және тіркеуші органға тиісті құжаттарды
бергенге дейін төленеді. Алым сомасы тіркеу жүзеге асырылған жер
бойынша бюджетке енгізіледі. Алымды төлеген тұлғалар тіркеуші органға
тиісті құжаттарды бергенге дейін тіркеу жасаудан бас тартқан
жағдайларды қоспағанда, төленген алым сомасы қайтарылмайды.
Бұл орайда алым сомасы тиісті тіркеу органы берген, тіркеу іс-
әрекеттерін жасауға арналған құжаттарды аталған тұлғаның табыс
етпегенін растайтын құжатты төлеуші табыс еткеннен кейін
қайтарылады.
Жылжымайтын мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым.
Жылжымалы мүлік кепілін мемлекеттік тіркегені үшін алым жылжымалы
мүлік кепілін мемлекеттік тіркеу кезінде, сондай-ақ мемлекеттік
тіркеуді куәландыратын құжаттың дубликатын алған кезде алынады.
Тіркеуді Қазақстан Рспубликасының заң актісінде белгіленген тәртіппен
және жағдайларда уәкілетті орган жүзеге асырады.
15
2 ТАРАУ. ҚАЗАҚСТАННЫҢ САЛЫҚ ЖҮЙЕСІ РЕФОРМАЛАРЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІН ТАЛДАУ
2.1 Мемлекеттің салық саясатын жүргізудегі салықтық реформаның ролін
талдау
Қазақстан Республикасының салық түрлері мен құрлымына,реттелуіне
келетін болсақ:
Жанама салықтар - бағаға немесе тарафке үстеае түрінде белгіленген
салықтар, олар салық төлеушінің табыстарына немесе мүлкіне тікелей
байланысты емес.Жанама салықтар мемлекеттің фискалды мүдделерін
білдіреді.Оларды саналы пайдалану баға белгілеу процесіне оңтайлы ықпал
жасауы және тұтыну құрылымына әсер етуі мүмкін.
Жанама салықтардың ішінде кң маңыздысы-1992 жылғы енгізілген қосылған
құнға салынған құн салықтар - ҚҚС болып табылады.Салық төлеуші мемлекетке
оны төлеу нәтижесінде шеккен шығысының орнын бағаны көтеру жолымен
толықтырады және салық төлеуді сатып алушыға аударады.Салық салу обьектісі
материалды шағандарсыз өндірілген өнім (амортизациясы бар таза өнімдер)
болып саналатын қосалұы құн болып табылады: қосылған өнімге кешенді
шығыстар, мысалы, жарнама жұмсалған және басқа бір қатар шығындар қамтылуы
мүмкін.
Демек, бұл салықтың ерекшелігі – оны салық салынатын обьектісі
сатудан түскен ақша емес,тек салық салынатын айналыммен салық салынатын
импорттар қамтитын қосылған құн болып табылатындығында. ҚҚС дүние жүзінің
40-асиам елдерінде соның ішінде Еуропа эконмиклық одағының 17 елінде
пайдаланылады.Бұл салықтың артықшылығы мынада:
1) Ол жаңа құн жасалынған орын байынша салыұ төлеушілердің үлкен
тобынан алынады;
2) Төлеушілер үшін есептеудің салыстармалы қарапайымдылығымен
ерекшеленеді;
16
3) Бағалардың өзгеруіне инфляция деңгейіне қарамастан мемлеке
тбюджетінің кірісінің қалыптастырудың сенімді және тұрақты базасын
қамтамасыз етеді.ҚҚС қазіргі кезде ҚР-ң бюджет кірістерінің аса маңызды
көздерінің бірі болып саналады.
Акциздер - бағаға қосылатын және сатып алушы төлейтін тауарларға
салынатын салық.Акциздерді айрықшалық ерекшеліктеріне қарай монополды түрде
жоғары бағаларымен тұрақты сұранымы олатын тауарлар өндіріші төлейді.
Салық салынатын айналым мен салық салынатын импорт мөлшерін
анықтау
Егер трансферттік бағаларды қолдану кезіндегі мемлекеттік бақылау
мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше
көзделмесе, салық салатын айналым мөлшері, оған қосылған құн салығын
енгізбей, мәміле жасаған тараптар қолданатын бағалар мен тарифтерді
негізге ала отырып, өткізілетін тауарлар құны негізінде анықталады.
Лизинг алушының негізгі қаражаты ретінде алуына жататын мүлікті
қайтарымды лизинг шарты бойынша беруді қоспағанда, қаржы лизингіне
беру кезінде салық салынатын айналым мөлшері. Өткізілген тауарлардың
құны қандай да бір өзгеріске түскен жағдайда, салық салынатын
айналым мөлшері тиісті түрде өзгертіледі. Салық төлеушінің салық
салынатын айналым мөлшерін түзету:
ауарлар толық немесе ішінара қайтарылған;
мәміленің шарттары өзгерген;
өткізілген тауарлар үшін баға, өтем өзгерген;
өткізілген тауарлар үшін теңгемен төлеу кезінде құнының
айырмасын алған;
осы Кодекстің 211-бабының 3-тармағының 3-тармақшасына сәйкес
өткізу жөніндегі айналымға енгізілген ыдыстарды қайтарған жағдайларды
жүргізеді.
Егер Қазақстан Республикасының қосылған құн салығын төлеуші
17
болып табылмайтын резидент емес ұсынған жұмыстарды, қызмет
көрсетулерді өткізу орны Қазақстан Республикасы болса, олар
жұмыстарды, қызмет көрсетулерді алатын Қазақстан Республикасы салық
төлеушісінің айналымы болып табылады және оларға осы Кодекске
сәйкес қосылған құн салығы салынуы тиіс. Егер берілген жұмыстар,
көрсетілген қызметтер осы кодекстің 226-бабына аталған
жұмыстар,көрсетілген қызметтер болып табылса, осы баптың ережелері
қолданбайды.
Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар
Қазақстан Республикасының кеден заңдарына сәйкес жүзеге
асырылатын Қазақстан Республикасының келен аумағынан тауарлар
экспорты болып табылады. Осы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz