Қыз ұзату дәстүрі

Кіріспе

Абайдың қарасөздері мен нақылдары— ақын шығармашылығының елеулі саласы, өлеңдерімен мазмундас, идеялас, бірін-бірі толықтыра тусетін маңызды шығармалары. Сонымен бірге, әдеби жаңа түр, алғаш көрінген проза, публицистика. Ақынның тереңнен толғаған озық ойларының шынайы туындысы. Өлеңдерін туғызған тарихи әлеуметтік жағдайлар қарасөзінің тууына да себепкер. Ол — өлеңдерінде де, қарасөздерінде де өмір шындығын, халықтың арманын, болашақ қамын көздеген жазушы. Өзі айтқандай: „Қыранша қарап Қырымға, мұң мен зарды қолға алды, Кектеніп надан зұлымға, шиыршық атты толғанды".
Абайдың қарасөзге бет бұруы ойламаған жерден ойға алған кездейсоқ емес, керекті заңды бетбұрыс еді. Таланттың өзін туғызатын тарихи әлеуметтік жағдай, халықтың қалың ортасының керегі болса оның творчестволық ізденістеріне бастау да сол.
Көңіліндегі көрікті ойдың өңін қашырмай халыққа жеткізу, өнеге қалдыру, ақыл айту, оны терең толғантты, қиялы қанаттанып, шабыт биігіне көтерілді. Айтар сырларын, арман-ойларын түгел баяндап, тыңдаушысын тәнті етіп, оқушысының сусынын әбден қандыру үшін тек поэзия аздық ететіндей, прозаға да бет бұрды. Кейбір тарихи не философиялық пікірлерін жеткізе айту үшін оған поэзиядан гөрі қарасөздің мүмкіншілігі мол сияқты сезілді.
Бірақ Абай алдында әзір тұрған проза үлгісі қазақ әдебиетінде болған жоқ. Бұрынғы ауыз әдебиетіндегі түрлі тақпақ, ертегі аңыз-әңгіме турлері дег шешенді би сөздері де Абайға көркемдік үлгі болып кете алмады. „Ескі бише отырман бос мақалдап",— деп қазақтың ескі билерінің түр қуған бос сөздеріне сын айтты. Абай өз сөздерін халықтық терең идеяға құрып, оған көркем түр бере түзеп тыңдаушыларын да түзелуге шақырады. Ол қандай шығарма жазбасын бәрінде де тұр қуаламай, мазмұнға ерекше мән беруді мақсат тутты. Сондықтан да өз шығармаларының түрі мен мазмұнын қабыстырып, терең мазмұнына сай өзінше түр тауып қолданды.

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қыз ұзату дәстүрі
Қыз ұзатуда Түсінік
орындалатын
салт-дәстүрлер
1. Күйеу келген соң, қалындық пенАқ отауды тігу үстінде мынадай дәстүрлі
жігітке арналған ақ отау тігу рәсімдер орындалады:
1. құдай жолы;
2. кереге керер;
3. шаңырақ көтерер;
4. уық шаншар;
5. туырлық жабар;
6. түндік жабар;
7. үзік жабар;
8. бау-шу байлар;
9. отау байғазысы;
10,мойын ұсынар
2 Отауға түсу Түн ортасы ауа күйеу. жігіттің ақ отауда
оңаша кездесуі отауға түсу деп аталады.
Қыз жеңгелері .қалындық пен күйеуге ақ
шүберек (неке жаулық) салып, тілеуін
тілеп, екі жасты бөлек қалдырған.
Қалыңдық пәктігін жоғалтпаса онда
жеңгелері .сүйінші сұраған.
3. Тойға шақыру Той басталардан екі күн бұрын жан-жаққа
шақыртушьшар жіберіледі, алыстағы
ағайындылар екі-үш ай бұрын хабардар болады.
4, Кыздар мен жігіттер арасыңдағыЖастар қараңғы түсісімен-ақ кйіз үйдің
айтыс іргесін түріп тастап, қыздар іште, жігіттер
сыртта тұрып қызу айтысты бастаған.
Жеңілген жақ уақ-түйекпен бір тоғыз
төлеген.
5. Сыбағалы табактарды тарту. Ең үлкен жүлде ат бәйгесіне беріледі.
Балуандар күресі, көкпар, ат Бірінші бәйгеге түйе бастатқан тоғыз.
бәйгесі, түрлі ойындар Екінші бөйгеге ат бастатқан тоғыз.
Қыз баланы тәрбиелеу дәстүрі
№ Тәрбиелеудегі Түсінік
салт-дәстүрлер
1. Қыз баланың белін жеті Бұрынырақта қызы жеті жасқа толысымен-ақ
жасқа келгенде белдеумен аналары белін белбеумен буып қоятын.
буып қою
2. Он екіге келген соң Он екіге келген соң, аналары кызының
қызының. төсегіне. дәл төсегіне дәл жауырынның астынан келетіндей
жауырынның астынан етіп, қос арқан керіп соған ұйықтататын.
келетіндей етіп қос арқан Сондықтан да ежелгі қазақ қыздары бұраң
керу бел, аршын төс, сымбатты болып өскен.
3. Қызды оң жаққа шығару Қызы он екіге толғанда ата-анасы киіз үйдің
оң босағасынан орын беріп, оның
көрпе-тесегін көлегейлеп шымылдық ілген.
Бұл дәстүр ол ішінде қызын оң жаққа
шығару деп аталады. Шымылдық ішінде
қыздың үйі - қосаға ал осы қосағаны
бүркемелеп тұрған перде көсеге делінеді.
Қызы тұрмысқа шыққанда жасауымен бірге
көсегесін де ала кетеді. Көсегең көгерсін
деген тілек сөз осы дәстүрге байланысты
қалыптасқан.
4. Кыз баланы ұзатылуына 6 ай Кыз баланың ұзатынуына 6 ай қалғанда жеке
қалғанда жеке үй тігіп, бірүй тігіп, қызын сол отауға бір жеңгесімен
жеңгесімен бөлек шығару бөлек шығарған. Бұл үй -доғалаң деп
аталады. Бойжеткен осы үйде ерте тұрып, кеш
жатып, өз алдына қазан-ошақ ұстап қонақ
қабылдап, үй тіршілігін атқарып, отбасылық
өмірге үйрене бастаған.
Құдалардың түрлеріне байланысты атаулар

№ Атауы Түсінік
1. Құда Күйеу мен қалындықтың аталары мен әкелер
аға-інілері мен туған-туыстары.
2. Құдағи Қарама-қарсы жақтын, әжелері, шешелер
апалары.
3. Құдаша Қарама-қарсы жақтың сіңілілері.
4. Бел құда Туылмаған (белдегі) балаға ниет қылысқа
құдалар.
5. Бесік құда Құданың бұл түрі ел ішінде қызылдай құда қарын
құда, құрсақ құда деп те аталады.
6. Карсы кұда Ұлы мен. қызын бесіктегі кезінде атастырған
' құдалар, кейбір жерде бесік кертпе құда, бесі
кертті құда делінеді.
7. Бас құда Бір-бірімен қыз алысып, қыз беріскен қат-қабат
кұдалар.
8. Жанама кұда Екі жақгы сөзін сөйлер кұдалар. Бас құданын
жанына еріп келген жора-жолдастары.
9. Бауыздау кұда Мал бауыздағанда бата берген құда.
Дәстүрлі қалыңмал
№ Бөлімдері Атауы
1. Бас жақсы Түзу мылтық, берік сауыт, жақсы сырт киім, қашса
құтылатын, қуса жететін бір сәйгүлік және малдығы
артық бір түйе, немесе олардың орнына бес ірі
қарадан 20 жылқы берілген.
2. Қара мал Қалың малдың ең өзекті бөлімі ірі қара саны бір
жиырма, бес жиырмаға дейін (21-25 жылқы) барған.
з. Той малы Қыз ұзату тойына сойысқа апарылатын мал, жыртыс
және қалыңдық жасауының шығыны. Той малы 20-70 бас
жылқыға дейін жеткен.
4. Сүт ақы Калыңдықтың анасына берілетін 1-7 түйе. Қыз
әкесінің ата күшіне төленетін ақы.
5. Жігіт түйе Бұған 2 түйе және міндетті түрде жақсы сырт киім
мен ер-тұрман беріледі.
6. Ілу Қызын тәрбиелегені үшін ұрын барғанда берілген
кәде. Егер ілуге көп қаражат жұмсалса, тиісінше
қара мал саны азайтылған.
7. Дөңгелек қалың Он шақгы қарадан аспаған (кедейлер ортасында
жүрген).

8.
Балама қалың 10-15 ұсақ мал орнына бір тәуір жылқы берілген.
9. Олқы қалың 37 ірі қара — әйелі өліи, балдызын алғанда
төленген.
Кіріспе.

Абайдың қарасөздері мен нақылдары— ақын шығармашылығының елеулі саласы,
өлеңдерімен мазмундас, идеялас, бірін-бірі толықтыра тусетін маңызды
шығармалары. Сонымен бірге, әдеби жаңа түр, алғаш көрінген проза,
публицистика. Ақынның тереңнен толғаған озық ойларының шынайы туындысы.
Өлеңдерін туғызған тарихи әлеуметтік жағдайлар қарасөзінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.