Қылмыстық іс жүргізудегі тергеушінің процесуалдық жағдайы



Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша тергеу әрекеттерін жүргізу құзыры Ұлттық қауіпсіздік қызметі, ішкі істер және қаржы полициясы органдарына жүктелген, тергеушілер іс жүргізу қатынастарында тең дербестікке ие, олардың өкілеттіктері тек өндірістеріндегі істерге байланысты ғана бөлінеді.
Жалпы «тергеу қызметі» ұғымы заң әдебиеттерінде қазіргі қолданыстағы Қылмыстық іс жүргізу заңы қабылданғанға дейін де, бұл заң қабылданғаннан кейін дс әр түрлі тұрғыда талқыланумен келеді. Тергеу қызметін жетілдірудің концептуалды бағыттары негізгі тергеу қызметін әрі қарай дамытып, «Тергеу қызметі және тергеушінің мәртебесі туралы» заң қабылдау қажеттігі туралы айту керек.
Алайда концепция жобасы авторының «судьялар сияқты, тергеушілер де қылмыстық іс жүргізу барысында артықшылықтарға (ешкімнің тиіспеуі) ие болу керек» деген тұжырымымен де келісуге болмайды. Себебі қылмыстық іс жүргізу кезінде судьяларға артықшылықтар беретін норма, Қылмысгық іс жүргізу заңында көзделмеген. «Судьяларға ешкімнің тиіспеуі» қағидасы Қазақстан Республикасының Ата заңымен (79 бап) және «Қазақстан Республикасындағы сот жүйесі және судьялардың мәртебесі» туралы Конституциялық заңың 27-бабында көрсетілген және бұл норма судьяның жалпы құқықтық жағдайын айқындайды.
Сондықтан тергеушінің мәртебесін судьяның мәртебесімен теңестіру қажет пе? деген сұрақты талқылау барысында, олардың функциональдық міндеттерін ажыратып отырған шектеуді жойып алмас үшін, өте мұқият болу қажет. Себебі бұл шектеуді сақтамау, қылмыстық істерді қарау жағдайлары бойынша қарап шешу функцияларының бір тұлғаға шоғырлануына әкеліп соғуы мүмкін. Сонымен қатар сот билігінің өкілдері судьялармен арадағы шекараны жоюға әкеліп соғады.
Соңғы кездері алдын ала тергеу жүргізуді сот әділдігін жүзеге асырудың алғашқы кезеңі ретінде қарау керек деген пікірлер айтылын қалуда. Бұл пікірмен келісуге болмайды. Себебі алдын ала тергеу жүргізу тергеуші соттың функциясын атқармайды. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 11 -бабының талабы бойынша «Қазақстан Республикасында қылмыстық істер бойынша сот әділдігін тек соттар ғана жүзеге асырады». Бұл еліміздің Ата Заңымен (75 бап) айқындалған норма. Сонымен қатар қылмыстық іс өндірістен қысқартылған жағдайда алдын ала тергеу жүргізудің тоқтатылатыны да бұл норманы өзгерте алмайды. Себебі қылмыстық істі алдын ала тергеу өндірісінен қысқарту жайлы қаулы қабылданған жағдайда, іс соттағыдай моні бойынша қаралып шешілмейді, тек айыпталған адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға болмайтындығы танылады. Осыған байланысты, жобаны дайындаушының ақтамайтын негіздер бойынша қылмыстық істі қысқарту өкілеттігін сотқа беру керек деген бағдары ойлануға тұратын мәселе. Соттың, қылмыстық істі басты сот талқылауынан қосымша тергеу жүргізу үшін кері қайтару құқығын жою керек, бұл құқық қылмыстық істер бойынша сот әділдігін жүзеге асырудың мәніне қарама-қайшы келеді және белгілі бір деңгейде сот процесіндегі тараптардың теңсіздігіне әкеліп соғады. Сондықтан сот өндірісіне түскен қылмыстық іс мәні бойынша тек қылмыстық істі қысқарту жөнінде не айыптау немесе ақтау қаулысын шығарумен шешеліп, аяқталуы керек деген пікір. Себебі қылмыстық істі қосымша тергеуге қайтару бұл судьяның жеке басына берілген құқық емес, бұл қылмыстық іс жүргізу кодексінде көзделген, қылмыстық іс жүргізу әрекетінің бірі болып табылады.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы
2. Қазақстан Республикасы «Қылмыстық іс жүргізу кодексі».
1997ж. 13 желтоқсан.
3. «Заң және заман» журналы. 2005 ж. Сәуір № 7.
4. «Заң» журналы. 2004 ж. Шілде № 5.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:   
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ
ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

БАЯНДАМА

Тақырыбы: Қылмыстық іс жүргізудегі тергеушінің
процесуалдық жағдайы

Орындаған: Заң факультетінің
3-курс студенті Дүйсенбай Мақпал

Тексерген: Қылмыстық іс жүргізу
кафедрасының аға оқытушысы
Баяндина М.О.

Алматы
2006
Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша тергеу әрекеттерін жүргізу
құзыры Ұлттық қауіпсіздік қызметі, ішкі істер және қаржы полициясы
органдарына жүктелген, тергеушілер іс жүргізу қатынастарында тең
дербестікке ие, олардың өкілеттіктері тек өндірістеріндегі істерге
байланысты ғана бөлінеді.
Жалпы тергеу қызметі ұғымы заң әдебиеттерінде қазіргі қолданыстағы
Қылмыстық іс жүргізу заңы қабылданғанға дейін де, бұл заң қабылданғаннан
кейін дс әр түрлі тұрғыда талқыланумен келеді. Тергеу қызметін жетілдірудің
концептуалды бағыттары негізгі тергеу қызметін әрі қарай дамытып, Тергеу
қызметі және тергеушінің мәртебесі туралы заң қабылдау қажеттігі туралы
айту керек.
Алайда концепция жобасы авторының судьялар сияқты, тергеушілер де
қылмыстық іс жүргізу барысында артықшылықтарға (ешкімнің тиіспеуі) ие болу
керек деген тұжырымымен де келісуге болмайды. Себебі қылмыстық іс жүргізу
кезінде судьяларға артықшылықтар беретін норма, Қылмысгық іс жүргізу
заңында көзделмеген. Судьяларға ешкімнің тиіспеуі қағидасы Қазақстан
Республикасының Ата заңымен (79 бап) және Қазақстан Республикасындағы сот
жүйесі және судьялардың мәртебесі туралы Конституциялық заңың 27-бабында
көрсетілген және бұл норма судьяның жалпы құқықтық жағдайын айқындайды.
Сондықтан тергеушінің мәртебесін судьяның мәртебесімен теңестіру қажет
пе? деген сұрақты талқылау барысында, олардың функциональдық міндеттерін
ажыратып отырған шектеуді жойып алмас үшін, өте мұқият болу қажет. Себебі
бұл шектеуді сақтамау, қылмыстық істерді қарау жағдайлары бойынша қарап
шешу функцияларының бір тұлғаға шоғырлануына әкеліп соғуы мүмкін. Сонымен
қатар сот билігінің өкілдері судьялармен арадағы шекараны жоюға әкеліп
соғады.
Соңғы кездері алдын ала тергеу жүргізуді сот әділдігін жүзеге асырудың
алғашқы кезеңі ретінде қарау керек деген пікірлер айтылын қалуда. Бұл
пікірмен келісуге болмайды. Себебі алдын ала тергеу жүргізу тергеуші соттың
функциясын атқармайды. Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 11 -бабының талабы
бойынша Қазақстан Республикасында қылмыстық істер бойынша сот әділдігін
тек соттар ғана жүзеге асырады. Бұл еліміздің Ата Заңымен (75 бап)
айқындалған норма. Сонымен қатар қылмыстық іс өндірістен қысқартылған
жағдайда алдын ала тергеу жүргізудің тоқтатылатыны да бұл норманы өзгерте
алмайды. Себебі қылмыстық істі алдын ала тергеу өндірісінен қысқарту жайлы
қаулы қабылданған жағдайда, іс соттағыдай моні бойынша қаралып шешілмейді,
тек айыпталған адамды қылмыстық жауаптылыққа тартуға болмайтындығы
танылады. Осыған байланысты, жобаны дайындаушының ақтамайтын негіздер
бойынша қылмыстық істі қысқарту өкілеттігін сотқа беру керек деген бағдары
ойлануға тұратын мәселе. Соттың, қылмыстық істі басты сот талқылауынан
қосымша тергеу жүргізу үшін кері қайтару құқығын жою керек, бұл құқық
қылмыстық істер бойынша сот әділдігін жүзеге асырудың мәніне қарама-қайшы
келеді және белгілі бір деңгейде сот процесіндегі тараптардың теңсіздігіне
әкеліп соғады. Сондықтан сот өндірісіне түскен қылмыстық іс мәні бойынша
тек қылмыстық істі қысқарту жөнінде не айыптау немесе ақтау қаулысын
шығарумен шешеліп, аяқталуы керек деген пікір. Себебі қылмыстық істі
қосымша тергеуге қайтару бұл судьяның жеке басына берілген құқық емес, бұл
қылмыстық іс жүргізу кодексінде көзделген, қылмыстық іс жүргізу әрекетінің
бірі болып табылады.
Қылмыстық істі қосымша тергеу жүргізу үшін қайтару институтын бүгінгі
танда әзірге қалдырған жөн. Біздің елімізде алдын ала тергеу, анықтама
жүргізудің сапасы төмен, жалпы бұл сала ақсап жатыр десек те қате айтпаған
болар едік. Сондықтан сапасыз жүргізілген тергеу әрекетінен әділ шешімге
қол жеткізе алмаған жәбірленуші де, істің шешілуіне мүдделі сотталушы да
жапа шегеді, әділ соттықтың да беделіне нұқсан келеді. Ал, соттың беделі
мемлекет беделі екені баршаға аян.
Сот өндірісіне келіп түскен кейбір қылмыстық нормаларының өзгеше
жүргізілген тергеу әрекеттерінің салдарынан, айыпталушыға басқа айып
тағылып, басқа адамдарды қылмыстық жауапкершілікке тартуға негіздер
туындап, жаңа адамдарға қатысты істі жеке қарау мүмкін болмай, сондай-ақ
елеулі түрде айыптауды өзгерту қажеттігі туындап, не іс дұрыс біріктірілмей
не бөлінбей, жалпы басты сот талқылауын тағайындауға кедергі келтіретін
басқа да қылмыстық іс жүргізу заңын елеулі бұзушылықтар анықталған жағдайды
судья істі қосымша тергеуге жібереді. Бұл кемшіліктер басты сот талқылауы
барысында жойылуға жатпайтын кемшіліктер және ол тек тергеу барысында ғана
шешіледі. Сондықтан көзге ұрып тұратын осындай кемшіліктер анықталған
жағдайда істі мәні бойынша қарап шешу деген ақылға сыймайды, онда сот
әділдігі деген ұғым ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қылмыстық сот ісін жүргізудегі куәлік иммунитет қағидасы
Адамды күдікті деп тану жəне күдіктінің іс -əрекетінің саралануын айқындау
Қылмыстық процесте азаматтық талаптың мәні
Қылмыстық іс қозғау – алдын ала тергеудің дербес сатысы ретінде
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ЖҮРГІЗУДЕГІ ДӘЛЕЛДЕУДІҢ ТҮСІНІГІ, ПӘНІ
Қылмыстық іс жүргізу принциптері
Қылмыстық іс жүргізу тәртібі
Қылмыстық ізге түсу функциясының ұғымы
Қазақстан Республикасының қылмыстық сот ісін жүргізуде жеке адамның құқығын қамтамасыз ету мәселелері
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ҚОЗҒАУ ТӘРТІБІ. ПРОКУРОРДЫҢ ҚЫЛМЫСТЫҚ ІС ҚОЗҒАУДЫҢ ЗАҢДЫ БОЛУЫН ҚАДАҒАЛАУЫ
Пәндер