«Құтыру»

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

«Құтыру»

Құтыру - адамның ми жасушаларын қатты зақымдайтын жыртқыштар тісін батырғанда, терісінің зақымданған жеріне олардың сілекейі жұққанда пайда болатын вирустық зоонозды жұқпа.

Бұл дерт көз жұмуға әкеп соғатын жүйке жүйесінің тозу белгілері: қозушылық, агрессиялық, ой қабілетінің төмендеуімен сипатталады. Алғашқы құтыру ауруын Авл Корнелий Цельс сипаттаған(біздің дәуірге дейінгі I-ғасыр), ол оны судан үрей деп атаған. Құтыру ауруы адамдарға көбінесе, үй хайуанаттарынан - иттерден, мысықтардан (сирек кездеседі), сондай-ақ ет қоректі аңдардан (қасқыр, түлкі) тарайды. 1885 жылы Луи Пастер адамды аурудан сақтайтын антирабиялық вакцина ойлап тапқан.
Аурудың қоздырғышы вирус болып табылады, ал жұқпа көзі және жұқпа қоры -жұқтырылған мал. Вирус ауру басталғанша дейін 8-10 күннің ішінде жұқпалы сілекеймен білінеді.

Вирус қаңғыма иттерде айналып, мысықтар мен ауыл шаруашылық малдарында таралады. Таралу механизмі - қарым-қатынас арқылы, адам әдеттегідей мал қапқан кезде, құтыру ауруымен ауыратын науқастардың сілекейінен таралады. Аэрогенді таралу жолы да ықтимал ( жарғанаттар мекендейтін үңгірлерде, зертхана ішіндегі жұқтыру), тамақтан және трансмиссивтік - жәндіктердің шағуы арқылы. Дәрігерлерге кеш қаралу, егу тәртібінің бұзулу, егулердің аяқталмау салдарынан құтыру ауруы белең алады.

Клиникалық түрде 3 кезең белгіленеді: бастапқы (депрессиялық), қозушылық және сал аурулар кезеңі. Ауру алдындағы белгілер бұрыннан жазылған жара орны солқылдап аурады және күйдіріп ашиды, шаққан жер қызарып, іседі. Дене қызуы орташа немесе субфебрильді.
Науқас мұңайып, іштей түңіледі, кейде ашуланшақтық, тамақ ішпеуі, әлсіздік, бас ауруы мен нашар ұйықы мазасыздандырады. Науқастарда кеудесі қысқаны байқалады. Қозушылық кезеңі дене қызуы - 37 ºС, жалпы қозушылық, судан үреймен сипатталады.

Алдын алу шаралары- алдын алу егулер, қаңғыма және құтырма иттерді жою, үй жануарларын дұрыс ұстау ережелерін сақтау ҚР және басқа елдерде үй жануарларының тасымалдануын бақылау арқылы мал арасында жүйелі түрдегі жоспарлы күрес.

Елді мекендерде иттер мен мысықтарды ұстау, тіркеу және есепке алу тәртібін жергілікті әкімшілік белгілейді.

Белгілі кәсіптегі тұлғалар арасында (ит аулаушылар, ветеринарлық зертхана қызметкерлері, аңшылар) құтыру ауруының жұқтырылуына жол бермеу үшін алдын алу егу курсын жүргізеді. Мал тістеген немесе тырнағанға ұшыраған науқастарды дереу травматологиялық бөлімшеге, ал ол болмаған жағдайда егу тағайындап, жасау үшін хирургия бөлімшесіне жібереді. Құтыруға қарсы жүргізілетін вакцинация курсы ит қапқаннан кейін 14 күнін кешіктірмей бастағанда ғана тиімді.

Құтыру ауруы - ол орталық жүйке жүйесін зақымдап, полиэнцефаломиелит арқылы ерекшеленетін, жіті өтетін жұқпалы ауру.
Ол аурумен үй және жабайы жануарлар, сонымен бірге адам да ауырады. Ит, қасқыр, түлкі, жарқанат, кемірушілер және үй мысығы аса бейім.
Құтыру табиғи ошақты жұқпалы аурулардың қатарына жатады.
Құтыру індетінің табиғи және қалалық түрлері болады. Инфекция қоздырушысының бастауы қалалық індет кезінде иесіз иттер мен мысықтар, ал табиғи індет кезінде жабайы ет қоректі жануарлар.

Қазақстанның жағдайында құтыру ауруының ең басты таратушысы- түлкі, ал үй жануарларының ішінде бұл ауруға ең жиі шалдығатыны - ірі қара малы.

Құтыру түлкі, қасқыр және иттерге тістеген кезінде жұғады.
Құтыру ауруларының клиникалық белгілері әртүрлі ауруларда ұқсас болады, мысалы иттерде құтыру ауруы өршіген және бәсең түрде өтеді.
Өршіген құтырудың 3 кезеңі болады: біліне бастаған, көтерілген және дел-сал. Біліне бастаған кезеңде ит көңілсіз, қараңғы бұрышқа немесе үйшікке тығылады, иесінің шақыруына ықылас білдірмейді. Кей жағдайда иесіне тым еркелеп, қолын, бетін жалауға тырысады. Бұл кезде иттің сілекейінде вирус болатындықтан, өте сақ болған жөн. Біртіндеп ит мазасызданып, тез шошынып, ызақорланады, орынсыз жүгіре береді.

Есінің ауысқан белгілері біліне бастайды: бұрыннан үйреншікті нәрселерге ызалана үріп, аузымен ауаны қабады, тәбеті бұзылып үйреншікті тамақты жемей, ағаш, шүберек сияқты заттарды жей береді. Біліне бастаған кезеңнің соңында жұтқыншақ еттерінің салдануы нәтижесінде ит жұтына алмай, бір нәрсеге қақалғандай әсер туғызады.

Сілекейі ағып, үргенде дауысы қырылдап, ұли береді. Иттің кенеттен өшпенділігі артып, орынсыз басқа жануарларға, адамға, тіпті иесіне ұмтылуы мүмкін. Бұл белгілер аурудың ушыққанын көрсетеді, бұл кезең 3-4 күнге созылады.

Құтырған ит бір күн ішінде ондаған шақырым қашықтыққа жүгіріп, кездескен мал мен адамға шабады. Ұмтылған кезде үрмей, үндемей қабады. Егер ит торға қамалса, онда темір шыбықтарды тісінің сынғанына қарамастан тістеп, әлсіреп құлағанша бұлқына береді. Кез келген сыртқы әсер елірменің қайтадан ұстауына әкеп соғады, бұдан кейін әлі бітіп құлайды. Біртіндеп бұлшық еттері жансызданып, аурудың үшінші, дел-сал кезеңі басталады.

Дел-сал кезең 1-4 күнге созылады. Бұлшық еттерінің салдануы нәтижесінде дыбысы мүлдем өшіп, жағы салақтап, көзі шапыраштанады. Артқы аяғы басуға келмей, сүйретіліп, кейіннен тұла бойы еттері мен алдыңғы аяқтары да салданып, ит мүлдем қимылсыз қалады. Аурудың жалпы ұзақтығы 8-11 күнге созылады, кейде жануар 3-4 күнде өліп кетеді.
Құтырған итті емдемейді, тез арада өлтіреді, өйткені оның адамға ауру жұқтыру қаупі үлкен, тек қана кісіні қапқан ит пен мысықты өлтірмей, оқшаулап 10 күн бойы ветеринариялық бақылауда ұстайды.

Егерде бұл уақытта кісіні тістеген жануарда құтыру ауруының белгісі білінбесе, оның тісі тиген адам сау деп есептелінеді.

Құтырған жануарларды жедел өлтіріп, өлекселерін өртеп, жояды.
Құтыру ауруының алдын алу үшін бірнеше мамандық иелерінің, тұрғындар мен әкімшіліктің үйлестірілген іс-әрекеттері қажет. Барлық иттерді есепке алып, иесіз иттерді жою керек. Иттер жыл сайын егіліп, егілмеген иттерді аң аулауға, күзетке, мал бағуға пайдалануға тиым салынады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.