Қазақстан тарихы пәнінен қысқашалекция жинағы

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 64 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

Тарих-педагогика факультеті

Қазақстан тарихы кафедрасы

Э. Е. Альжанова

«ҚАЗАҚСТАН ТАРИХЫ»

пәнінен

қ ы с қ а ш а л е к ц и я ж и н а ғ ы

( тарих емес мамандықтарына аранлған )

Түркістан 2010

1-лекция. Тақырыбы: Кіріспе.

Жоспары:

Қазақстан тарихы курсының пәні, мақсаты мен міндеттері.
Отан тарихының фунциялары мен принциптері.
Қазақстан тарихын дәуірлерге бөлу.
Қазақстан тарихын зерттеудегі негізгі әдістері.

Лекция мақсаты: XXI ғасырдың азаматы, өзін Қазақ мемлекетінің өкілімін деп санайтын адам қазақ ұлтының тарихын білуге тиіс. Еліміздегі барлық жоғарғы оқу орындарында барлық мамандықтарға міндетті пәндер қатарында Қазақстан тарихы іргелі пәндердің бірі болып табылады. Сондықтан осы мәселені студенттердерге жеткізу оны ұғыну үшін лекция сабағы арнайы сағатқа бағытталады.

Ұлттық сананы қалыптастыру, өткеннен сабақ, ғибрат алу, болашаққа үмітпен қарау сенімдеріне ықпал жасау - сабақтың негізгі мақсаты.

Лекция мәтіні:

1. Қазақстан тарихы бүкіл адамзат тарихының толық мықты бір бөлімі, өйткені ол дүниежүзі тарихы, Евразия тарихы, көшпенділер өркениеті, түркі халықтары тарихы, Орталық Азия елдерімен ұштасып жатады. Қазақстан тарихы - Қазақстаннын территориясында ежелгі уақыттан бүгінгі күнге дейін болған тарихи оқиғаларды, құбылыстарды, фактілерді, процестерді, тарихи заңдар мен заңдылықтарды аша отырып, тұтас қарастыратын ғылым.

Пәннің мақсаты. Қазақстан тарихының ертедегі дәуірінен бастап, бүгінге дейін негізгі кезеңдері туралы оның этногенезі, Қазақ халқы мемлекеттілігінің орнығуы мен дамуының үздіксіздігі, сабақтастығы туралы объективтік тарихи білім беру. Қазақ халқы тәуелсіздікке қол жеткізіп, халықтың рухани өмірінде сан алуан көптеген жаңалықтар пайда болып, оның ұлттық сезімі оянып бүгінгі таңда тарихи тәжірибені зерттеу, оны оқу өз халқы, Отан үшін аянбай еңбек ететін, отансүйгіш азаматтарды тәрбиелеудің ең тиімді жолдарының бірі болып табылады.

Пәннің міндеттері.

Егеменді Қазақстан мемлекетінің қалыптасып, нығаю міндеттеріне жауап бере алатынтарих білімінің теориялық және әдіснамалык базасын жасау;
Қазақстан халықтарының ортақ тарихы негізінде Қазақстандық қоғамның бірігуі үшінидеологиялық база дайындау;
Батыс пен Шығыстың ғаламдық тарихы құрамында өзара байланыста тарихының өзіндік қайталанбас орнын, сондай-ақ дүниежүзілік тарих пен адамзатөркениетінің тасқынында қарастыруды көздеуі;
Тұтас қабылдауға негізделген Отан тарихының бірыңғай логикалық стержінін құру, олармемлекет құрушы ұлттар - қазақтар мен Қазақстан халықтарының этногенезі; мемлекеттіліктің эволюциясы; тарихи фактілер мен оқиғалардыңжиынтығы; тарихтың сабақтары;

• Тәуелсіздіктің орнығуы жылдарындағы Қазақстандық даму моделінің мазмұнын,
ақиқаттың ғылыми-тарихи біліммен толықтырып, осы арқылы Қазақстанның империялықтан
кейінгі кезеңінен ойдағыдай шығуына әсер еткен басты себептер мен факторларды анықтау,
сөйтіп оның XX - XXI ғасырлар аралығында шаруашылық және идеялық - мәдени даңғылы
шығып, өзін-өзі қамтамасыз ететін дәрежеге жеткенін көрсету,

2. Елбасының Қазақстан халқына Жолдауында «Біз Қазақстанның барлық азаматтарының отаншылдық сезімі мен өз еліне деген сүйіспеншілігін дамытуға тиіспіз. Халық пен мемлекет арасындағы бұрынғы тығыз байланыс едәуір босаңсып кетті, ал жеке мен мемлекеттік мүдде арасындағы жаңа байланыс әлі қалыптаса қойған жоқ . . . » деп отаншылдық сезім мен өз еліне деген сүйіспеншілікті дамыту, оны қалыптастыру - басты міндеттеріміздің бірі екенін көрсетеді. Қазақстан - түрлі тарихи аласапырандарды басынан өткізіп барып тәуелсіздікке қолын жеткізген, көп ұлтты республика. Сондықтан оның берік негізі патриоттық тәрбиені дұрыс жолға қоя білуіне байланысты болмақ.

Ұлтының тарихын білу арқылы өзіңнің орныңды, ортаңды біліп, өзіңді-өзің тани алатындай жағдайға келгенде ған толық қанды XXI ғасырдың азаматы бола аласың. Сондықтан Қазақ тарихын білу арқылы барлық азаматтарға шарт.

3. Қазақстан тарихы дүниежүзілік тарихының ажырамыс бір бөлігі ретінде келесі тарихи кезеңдер бойынша қарастырылады:

Ежелгі Қазақстан тарихы (2, 6 млн ж. б. - б. э. Ү ғ. )
Ортағасырлардағы Қазақстан. (552- 1731 ж. дейін. )
Қазақстанның жаңа тарихы. (1731- 1917 ж. дейін)
Қазақстанның қазіргі заман тарихы. (1917- қазіргі күнге дейін)

4. Қазақстан тарихын зерттеудегі негізгі әдістер: тарихилық, шынайылық, объективтілік, салыстырма-сараптау. Тарихи деректер қорының кеңеюі мен ғылыми айналымға жаңа деректердің біртіндеп енуіне байланысты, бір тарихи оқиғаның, құбылыстың не процестің әр түрлі дәрежеде, тіптен кейде қарама-қайшы дәрежеде бейнелейтіні көріне бастады. Сондықтан ол деректерді зерттеу, бір-бірімен салыстыру, сол арқылы шындықты іздеу қажеттілігі пайда болды. Ұзақ жылдағы зерттеу тәжірибесі барысында қолданылған әртүрлі тәсілдер негізінде деректерді зерттеу әдістемесі қалыптасты.

Әдебиеттер тізімі:

Қазақстан тарихы. 4 томдық. I, II, III, ІУ т. А., 1998ж.
Қазақстан тарихы очерктер. А., 1994ж.
Аманжолов Қ. Қазақстан тарихы дәрістер курсы. I, II т. А., 2004ж.
Рысбайүлы К. Қазақстан Республикасының тарихы. А., 200һк.
Әбдіәкімүлы К. Қазақстан тарихы. А., 1997ж.
Мусин Ч. Қазақстан тарихы. А., 2003ж.

2-лекция. Тақырыбы: Қазақстанның ежелгі тарихы.

Жоспары:

Палеолит.
Мезолит.
Неолит.
Энеолит.

Лекция мақсаты: Тас дәуірінің кезеңдерге бөлінуін қарастырып, хроногиялық шеңбері бойынша әр кезеңнің өзіндік ерекшеліктері мен жаңалықтарын анықтау барысында студенттердің анализ бен синтез біліктерін игеруге үйрету.

Лекция мәтіні:

1. Адамзат тарихы археологиялық дәуірлеу бойынша маңызды үш дәуірге бөлінеді: тас дәуірі, қола дәуірі, темір дәуірі. Адамның пайдаланған еңбек құралдарының материалы бойынша аталынған. Оның ішінде ең ұзаққа созылған тас дәуірі. Ғылыми таным тас дәуірін өз ішінде үш кезеңге бөліп қарайды.

Палеолит (2, 6 млн-12-10 мың)
Мезолит (12 мың-5 мың)

3. Неолит (5 мың-3 мың)

Бірінші кезең - палеолит (көне тас ғасыры) - ең ежелгі кезең. Көне тас ғасыры ежелгі, орта және соңғы палеолит болып бөлінеді. Палеолит дәуірінің еңбек құралдары Оңтүстік өңірде (Жамбыл облысындағы Қаратау қаласының солтүстік-шығысында), Талас ауданы орналасқан жерде Бөріқазған және Тәңірқазған деген тұрақтардан және Оңтүстік Қазақстан облысының территориясында Қошқорған, Шоқтас, Қозыбай деген тұрақтардан табылған. Бұл жерлерден табылған көне тас дәуірінің еңбек құралдары тастан жасалған екі қырлы және бір қырлы тас шапқылар, ауыр тас сынықтары, ірі ұра тастар - нуклеустар болып бөлінеді.

Палеолит кезеңі ежелгі және кейінгі палеолитті құрайды. Ежелгі палеолит ірі-ірі үш кезеңге (мәдениетке) : олдувэй (2. 6 млн жыл-700 мың жыл), ашель (700 мың-150-120 мың жыл) және мустье (150-120 мың - 35-30 мың жыл) кезеңдеріне бөлінеді. Ол кездің адамдары тастың қасиеттерін жақсы білген. Материал таңдау көбінесе құралдың қолданылатын мақсатына байланысты болды. Құралдардың мынадай түрлері: шапқылар, қырғыштар, үшкір тастар, шой балғалар, піспектер, пышақтар, тескіштер және т. б. бөлініп шыққан. Ауыр салмақты, тік бұрышты ұсақ шақпақ тастар ең ежелгі еңбек құралдарына жатқызылды, олар Кеңірдек елді мекені жанынан, Қаратау жотасының оңтүстік-батыс беткейіндегі Арыстанды өзенінің ең жоғары жайылмасынан, қатып қалған төменгі төрттік кезеңнің қалың конгломераты арасынан табылған.

Соңғы палеолит б. э. д. 35-30 мыңжылдықтардан б. э. д. 12-10 мың жылдықтардың аралығын қамтиды. Бұл жер шарының барлық климаттық аймақтарына адамның кеңінен тарай қоныстанған және тәсілдер мен нәсілдік топтардың прогрестік дамуы мен рулық қауымының қалыптасу үрдісімен, адам ұжымының қоғамдық ұйымдасуының өзіне тән алғашқы нышаны ретінде рудың шығуымен тікелей байланысты болды.

Осы кездерде рулық ұйым барлық жерлерде ана тектес және шеше жағынан топтасты, ал әйелдер қауымда үстем жағдайда болды деп топшыланды.

2. Мезолит. Дүние жүзіндегі тас дуәірінің классификациясы бойынша көне тас
дәуірімен жаңа тас дәуірінің арасында өтпелі дәуір мезолит (мезо- орта, лит - тас) - орта тас
дәуірі. Бұл кезең аз зерттелген, сондықтан Қазақстан жерінен табылған ескерткіштер де
сирек. Кезеңнің ерекшеліктері - климат жылынып, мұз ери бастады, ірі жануарлар азайып,
ұсақ аң-құстар пайда болды, садақ пен жебе және бумерангтың пайда болуы.

Б. э. д. 12 мың жылдықтан 5 мыңжылдың аралығын қамтыған орта тас дәуірі болып саналатын мезолит кезеңіндегі жетістік садақ пен жебенің кең қолданылуы болып табылады. Сондай-ақ еңбек құралдарын дайындауда техникасының таралуын, халықтың орын ауыстыруының артуын мезолиттің ең жалпы ерекше белгілері деп санауға болады.

3. Неолит. Жаңа тас дәуірі деп аталатын неолит кезеңі шамамен б. э. д. Ү-ІІІ
мыңжылдықтар аралығын қамтиды. Бұл дәуірдің негізгі жетістігі болып жер және мал
шаруашылығын игеру болды. Сондай-ақ неолит кезеңінде басқа да мәдени-тұрмыстық
жаңалықтардың шығуын атап айтқанда кен өндіру, қыш құмыра ісі, тоқыма ісі қоғамның
дамуына өз ықпалын тигізбей қоймады. Бұл кезеңнің басталуы б. з. д. V мыңжылдыққа тура
келеді. (б. з. д. VII - VI мыңж басы) . Ол тас өңдеу техникасының әбден жетілген кезі. Қыспа
ретушь техникасының жетілуімен бірге, тасты өңдеудің жаңа технологиялық әдістері:
тегістеу, бұрғылау, аралау.

Тас балталар, кетпендер, дәнүккіштер, келілер, келсаптар жасала бастады. Нефриттен, яшмадан, серпентениттен, басқа да тастардан әшекейлер - білезіктер, алқалар жасалды.

Неолит дәуірінің аса маңызды белгісі табиғаттың дайын өнімдерін иемдену орнына -жиын - терін мен аң аулаудың орнына келген өндіруші шаруашылыққа негіз болған мал шаруашылығы мен егіншіліктің тууы болып табылады. Шаруашылықтың жаңа түрлері шығуының адамзат қоғамының дамуы үшін орасан зор маңызы болды, адамның еңбек кәсібінің саласын кеңейтті, сонымен қатар оның сипатын сапасы жағынан өзгертті. Адамның экономикалық қызметінің одан кейін талай мың жылдарға созылған бүкіл тарихы едәуір дәрежеде осы екі шаруашылықтың даму, жетілу тарихы болып табылады.

Неолит дәуірінде алғашқы адамдардың қолы жеткен өндіргіш күштер дамуының деңгейі басқа да мәдени - тұрмыстық жаңалықтардың шығуына себепші болды. Қазақстанның ежелгі тұрғындарын да кен кәсібінің бастамалары шықты. Қыш құмыра ісі, тоқымашылық дамыды.

Әлеуметтік жағынан алғанда неолит дәуірі рулық қауым дәуірі, ұжымдық еңбек пен өндіріс құралдарына қоғамдық меншіктің үстем болған кезеңі (құрал - жабдықтарына ортақ меншік) . Сонымен бірге мұның өзі қоғамның ұйымдау түрлерінің неғұрлым жоғары дамыған уақыты болды: тайпалар немесе тайпалық бірлестіктер құрылды. Тайпалар қандас -туысқандық байланысына қарай және шаруышылығының біртекті сипатына қарай біріккен бірнеше рулық қауымдарынан құрылды.

Қазіргі уақытта Қазақстан аумағында 600 - ден аса неолиттік және энеолиттік ескерткіш мәлім. Неолиттік тұрақтар сипатына қарай - 1) бұлақтық, 2) өзендік, 3) көлдік, 4) үңгірлік тұрақ деп төрт түрге бөлінеді. Әдетте өзен жағасында, көл жиегіндегі тұрақтарда олжа бұйымдар саны едәуір мөлшерде кездеседі, бұл жәйттен адамның тұрақты немесе ұзақ уақыт тұрғаны көрсетеді. Мұндай тұрақтардағы негізгі құрал - саймандар - пышақ тәрізді қалақтар және солардан жасалған заттар.

Қазақстан жерінде бәрінен де көбірек тарағаны бұлақ бойындағы тұрақтар, өйткені шөл және шөлейт аймақтарда өзендер аз болады - олардың дені уақытша, маусымда тұрған жерлері.

Қазақстанның шөл даласындағы неолиттік ескерткіштердің бір ерекшелігі сол, олардың көпшілігі - ашық үлгідегі тұрақтар. Белгілі бір құралдарды жасау үшін тастардың түрлері сараланып, іріктеліп алынатын болды. Шикізаттың алуан түрлі болуы оны ұқсатудың әр түрлі техникалық тәсілдерін дамытып, жетілдіруге себепкер болды.

Дала неолитін Ежелгі Шығыс елдерінің мәдениеті дамуының ұқсас кезеңдерімен салыстырған кезде мезолит дәуіріне қарағанда бұл уақытқа қарай түрлі аймақтарда тарихи дамудың біркелкі болмауы бұрынғыдан да айқын аңғарылатынын есте сақтау керек.

Неолитте Ежелгі Шығыста дәнді дақылдардың барлық түрлері, көкөністердің, жеміс -жидектердің едәуір түрлері өсіріліп, қазіргі үй малының барлық түрлері қолға үйретілді деуге болады. Ал жылқы энеолитте Евразия далаларында қолға үйретілді - бұл оқиғаны «неолиттік револлюцияның» маңызды компоненттерінің бірі деп атауға және оның аяқталуы деп қарастыруға болады. Бірақ далалық аймақтың неолиттік қоғамының шаруашылығында ерекше өзгерістер әлі де бола қойған жоқ - мұнда бұрынғысынша тамақ табудың негізгі көзі аң және балық аулау болды. Континенттік климат халық санының артуына қолайлы болмай, табиғи ресурстар халық қажеттерін қанағаттандыруға әбден жеткілікті болса керек.

Неолитте ежелгі Қазақстан жеріне шаруашылықтың өндіруші түрлері әлі тарала қойған жоқ. Табиғи орта өлке тұрғындарына қиыншылықтарды жеңіп шығып дамуына қолайлы жағдай жасады. Қазақстан аумағы қарама - қарсы табиғи аймақтарды қамтымады және табиғи шептерге бөлінбеді, ал мұндай жағдайларда біртекті материалдық мәдениет қалыптасады. Сондықтан Қазақстан неолиті үшін бөлінетін археологиялық мәдениеттердің түбегейлі айырмашылықтар жоқ және олардың таралу аймағы өте кең. Әдетте тұрақтар адамдардың тіршілігін қамтамасыз ететін жерлерге жақын балық және құс аулайтын, жануарлар су ішуге келетін өзендердің жағаларына орналасқан. Сондай-ақ неолит халқының тығыздығы құралдар дайындау үшін қажетті тас қорының жеткілікті болуына байланысты екені аңғарылған.

4. Энеолит. Археологиялық кезеңдерге бөлу өлшемдеріне сәйкес, адам өміріне мыс құралдар енген дәуірді энеолит деп атайды. Әдетте бұл жалпы алғанда шақпақ тас индустриясының құлдырап, тас құралдар жиынтығының кемуіне әкеп соқты. Археологиялық үлгілердің материалдық мәдениетке жататын жаңа жиынтықтары: жалпақ түпті, өрнегі бай керамика, ұсақ қылықша, тұрғын үйлер айқын көрінеді.

Энеолит (латынша мыс және грекше тас) тас ғасыры мен қола дәуірінің аралығындағы археологиялық өтпелі кезең, яғни тас-мыс кезеңі. Бұл кезеңде тастан жасалған еңбек құралдары басым болғанымен мыстан жасалғандары да пайда бола бастады. Халықтың басты кәсібі - егіншілік пен аңшылық, мал шаруашылығы болды. Қоғамдық қатынас - рулық құрылыс. Қазақстан жерінен табылған энеолит ескерткіштер әзірге көп емес. Оларға Иманбұрлық, Сексеуілді -1, -2, қоныстарының қабаттарын Павлодарға жақын жерде Ертіс өзенінің жағасына орналасқан Железинка поселкесінің маңынан табылған обаны жатқызуға болады.

Энеолит немесе мыс заманында (б. з. б. 3 - 2 м. ж. ) адамдар өмірге қажет құралдарды алғаш рет мыстан жасай бастады. Мыс кең орындары жер бетінде ерекше көз тартарлық жасыл (малахит минералы) және көк (азурит) түсті бояулы тастарымен адамдардың назарына іліккен. Мыстың сульфид минералдары жер бетіне шыққанда оттегімен тотығу нәтижесінде, ерекше тотықты белдем пайда болды. Көк, жасыл түсті белгілері арқылы алғаш кен орындарын оңай тауып, олардан сом мыс кесектерін аршып алған. Қазақ даласындағы кенді Алтайдың, Қордайдың (Жайсаң, Шатырқұл), Сарыарқаның (Жезқазған, Спасск) ірі мыс кен орындары адамдарға сол энеолит заманында - ақ белгілі болған.

Жалпы, кең тараған қазіргі Көктас, Көктасты деген атаулар негізінен мыс кен орындарына байланысты шыққан.

Бірақ Қазақстандағы мысты тас дәуірінің ескерткіштері осы уақытқа дейін жеткілікті зерттеле қойған жоқ.

Энеолиттік дәуір мал шаруашылығының басым дамыған далалық өңірде де маңызды рөл атқарды. Қазақстан даласындағы энеолит мүлде басқаша көрінеді. Бұл жолда тас индустриясы жоғары деңгейге көтерілді. Климат ылғал болды. Аңшылық ұжымдары бірге бір жерде ұзақ уақыт бойы шоғырланды.

Бақылау сұрақтары:

Ерте палеолите адамдардың ұйымы қандай түрде болды?
Орта палеолит кезеңін жаңалықтары?
Рулық қауымның қалыптаса бастаған уақыты?
Садақ пен жебенің пайда болуы сол кездегі адамдар үшін қандай өзгерістер әкелді?
«Неолит төнкерісі» деп ғылымда нені атайды?
Неолит дәуірінде өлікті жерлеуге не тән болды?
Энеолит дәірінің ерекшелігін атап көрсетіңіз?

Лекция тақырыбына сәйкес СӨЖ тапсырмалары

Қазақстан-Ресей бәірлескен археологиялық экспедицияның Қазақстанда ашқанпалеолит ескерткіштері.
Палеолит тұрақтары.
Неолит тұрақтары.
Энеолит тұрақтары.

Әдебиеттер тізімі:

Қазақстан тарихы. 4 томдық. I, II, III, IV т. А., 1998.
Қазақстан тарихы очерктер. А., 1994.
Аманжолов Қ. Қазақстан тарихы дәрістер курсы. I, II т. А., 2004.
Рысбайұлы К. Қазақстан Республикасының тарихы. А., 2001.
Әбдіәкімұлы К. Қазақстан тарихы. А., 1997.
Мусин Ч. Қазақстан тарихы. А., 2003.

3-лекция. Тақырыбы: Қазақстан территориясындағы ерте дәуір.

Жоспары:

Қола дәуірі.
Сақтардың мекендеген жері, шаруашылығы, әлеуметтік құрылысы, мәдениеті.

Үйсіндердің және қаңлылардың орналасқан жері, тұрмысы, қоғамдық құрылысы, мәдениеті.

Ғұндардың орналасуы, саяси тарихы.

Лекция мақсаты: Қазақ халқының құрылуына негіз болған сақтардың, олардың тарихи-мәдени мұрасын жалғастырған үйсіндер мен қаңлылар, савраматтар-сарматтар және тұңғыш көшпелі империя Ғұн державасының саяси тарихын қарастыру.

Лекция мәтіні:

1. Қола дәуірі. Адамдардың металл қорыту ісін меңгеруі қоғам дамуының алға
басуына жол ашты. Қола дәуірінде адам қоғамының өндіргіш күштерінің дамуына мал
шаруашылығы мен және егіншілікпен қатар әр түрлі рудаларды өндіру тас пен сүйекті
ұсату аса маңызды рөл атқарды. Археологтардың қола дәуірінде мыс, алтын, қалайы,
күміс қорытылып одан әрі түрлі қару-жарақ, зергерлік бұйымдар жасалды.

Қазақстан территориясындағы зерттелген қола дәуірінің мәдени ескерткіштері Андронов мәдениеті деген атаумен аталды. Бірінші ескерткіштің табылған жері Ачинск маңындағы Андроново селосының атына қарай бұл мәдениет ғылымда шартты түрде Андронов мәдениеті" - деп аталды.

Қола дәуірінің ерте кезеңі Солтүстік Қазақстанда Феодоров кезеңі деп аталған, ал Орталық Қазақстанда бұл кезең Нура кезеңі деп аталды. Б. э. д. ХҮІП-ХҮІ ғғ. қамтыды. Қола дәуірінің орта кезеңі Солтүстік Қазақстанда Алтасу кезеңі б. э. д. XII ғғ. қамтыды. Б. э. д. XII ғасырдың Андронов мәдениеті тайпаларының экономикасында түрмысымен мәдениетінде өзгерістер болды. Бұл өзгерістер қоғамның жаңа шаруашылық негізіне байланысты.

Қола дәуірінің тайпалары кешенді түрде мал шаруашылығы және жер шаруашылығымен айналысқандықтан негізінен өзен, көлдердің жағаларында мекендеп, жер үйлерде түрды. Қола дәуірі тайпалары мал, жер шаруашылығы мен қатар тау-кен ісімен де айналысып металл қорытты. Қола дәуірі кезінде Қазақстан дүние жүзіндегі ең алғашқы қола қорытушы ел болды. Өте көп көлемде металл қорытылды. Атап айтсақ Жезқазған өңірінен жалпы көлемі 100 мың тонна мыс өндірілген.

Орталық Қазақстаннан 130 тонна қалайы өндіріліп, 15 мың тонна таза күміс алынған. Бұлар тек қана зерттелгені ғана.

Андронов мәдениетінің тағы бір ерекше жетістігі құмыраларды кең көлемде пайдалануы қола дәуірінде құмыра жасау ісі бұрынғыдан да жетілдіріле түсті. Құмыраның әр түрлі формалары жасалды. Мысалы, горшок, банкі, т. б. тектес түрдегі құмыралар жасалынды.

Андроновтықтар бірнеше үлкен патриархтың туыс семьялары бірлесіп, рулық қауым болып өмір сүрді. Бірнеше туысқан қауымдар тайпаны құрады. Бұған мысал ретінде б. э. д. I ғасырдағы Қазақстанның кеңбайтақ территриясындағы және Орта Азия жерлерінде өмір сүрген: арим, тур, дана сайрима, сайна, даха тайпаларын айтуға болады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.