Қылмыстық құқық пәні және түсінігі мен міндеттері

Жоспар
Кіріспе

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қылмыстық құқық пәні және түсінігі мен міндеттері
1.1 Қылмыстық құқықтың ғылымы
1.2 Қылмыстық құқықтың принсіпі
2. Қылмыстық заңның түсінігі
2.1 Қылмыстық құқықтың қайнар көзі
2.2 Қылмыстық құқық қағидасы
ІІІ. Қортынды

1.Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде адамды, оның құқықтары мен бостандықтарын, қоғамды және мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан корғауға бағытталған қоғамдық қатыңастарды реттейді. Мұндай реттеу үш түрлі жолмен жүзеге асырылады.
Оның біріншісі, қылмыстық құқық нормасы арқылы қоғамдық қатыңастарды реттеу функциясы болып табылады. Ол қылмыс істеуге байланысты қылмыс жасаған адам мен (субъекті мен) мемлекет арасында пайда болады. Мұндай құқықтық қатыңасқа қатысушылардың әрқайсысының өзіне тән құқықтары, міндеттері пайда болады. Субъект қылмыс істеуге байланысты қылмыстық жауапқа және жазаға тартылуға міндетті болса, екінші субъект әділ сот органдары (сот, тергеу, прокуратура) қылмыс істеген адамды сол міндетті орындауға күшпен міндеттейді. Сонымен, қылмыстық құқықтық қатыңастарды реттейтін бұл функция орын алған қылмыс оқиғасына байланысты қылмыстық жауашылықты және жазаңы қолдану немесе қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босату сияқты мәселелерді жүзеге асырады.
Екіншіден, қыл мыстық құқық нормасы арқылы жазамен қорқытып, тыйым салынған іс-әрекеттерді істеуге байланысты қоғамдық қатыңастар реттеледі.
Яғни, қылмыстық заңның болуы және оны бұзған адамдарға қолданылатың жазаңың қылмыстық құқықтық нормаларда көрініс алуы осы керсетілген құқықтық функцияның толық жүзеге асырылуына мүмкіндік туғызады.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Қылмыстық құқық пәні және түсінігі мен міндеттері
1.1 Қылмыстық құқықтың ғылымы
1.2 Қылмыстық құқықтың принсіпі
2. Қылмыстық заңның түсінігі
2.1 Қылмыстық құқықтың қайнар көзі
2.2 Қылмыстық құқық қағидасы
ІІІ. Қортынды
Кіріспе
1.Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде адамды, оның құқықтары мен
бостандықтарын, қоғамды және мемлекетті қылмыстық қол сұғушылықтан корғауға
бағытталған қоғамдық қатыңастарды реттейді. Мұндай реттеу үш түрлі жолмен
жүзеге асырылады.
Оның біріншісі, қылмыстық құқық нормасы арқылы қоғамдық қатыңастарды
реттеу функциясы болып табылады. Ол қылмыс істеуге байланысты қылмыс
жасаған адам мен (субъекті мен) мемлекет арасында пайда болады. Мұндай
құқықтық қатыңасқа қатысушылардың әрқайсысының өзіне тән құқықтары,
міндеттері пайда болады. Субъект қылмыс істеуге байланысты қылмыстық
жауапқа және жазаға тартылуға міндетті болса, екінші субъект әділ сот
органдары (сот, тергеу, прокуратура) қылмыс істеген адамды сол міндетті
орындауға күшпен міндеттейді. Сонымен, қылмыстық құқықтық қатыңастарды
реттейтін бұл функция орын алған қылмыс оқиғасына байланысты қылмыстық
жауашылықты және жазаңы қолдану немесе қылмыстық жауаптылықтан және жазадан
босату сияқты мәселелерді жүзеге асырады.
Екіншіден, қыл мыстық құқық нормасы арқылы жазамен қорқытып, тыйым
салынған іс-әрекеттерді істеуге байланысты қоғамдық қатыңастар реттеледі.
Яғни, қылмыстық заңның болуы және оны бұзған адамдарға қолданылатың
жазаңың қылмыстық құқықтық нормаларда көрініс алуы осы керсетілген құқықтық
функцияның толық жүзеге асырылуына мүмкіндік туғызады.
Үшіншіден, қылмыстық құқыққылмыстық күқықтың нормасы арқылы
азаматтарға қылмыстық жолмен қиянат келтірілгенде олардың одан қорғануға
байланысты қатыңастарын ретке келтіреді.;Мысалы, қажетті қорғану, мәжбүрлі
қажеттілік немесе кылмыскерді ұстауда әрбір азамат заңда белгіленген
тәртіппен қорғануға құқылы. Бұл мәселе тек қылмыстық құқықтық норма арқылы
реттеледі.

Қылмыстық құқық туралы сөз болғанда оның үш тұрлі мағынасын ескеруіміз
қажет. Қылмыстық құқық — бұл жалпы құқық жұйесінің негізгі бір саласы және
пән болып табылады. Осы үғымдардың бәрінің жиынтығы қосылып қылмыстық
құқық курсы деген түсінікті білдіреді.
Қылмыстық құқық пәнін құқық саласы ретіңде қарастырғанда жалпы құқық
теориясына тән белгілердің, негізгі принциптердің осы құқық саласына да тән
екендігін ескеру қажет. Сонымен бірге қылмыстық құқық өзінін ерекшеліктерін
белгілейтін және өзін жеке құқық саласы ретінде қарастыруға негіз болатың
өзіндік мазмұн, өзгешелік белгілері мен принциптері бар құқық саласы болып
табылады.
Құқық саласы ретінде қылмыстық құқық заң шығарушы органдар қабылдаған
қылмыс пен жаза, қылмыстық жауаптылық негізі, жаза жүйелерін, жазаны
тағайындаудың тәртібі мен шарттарын, сондай-ақ кыл мыстық жауаптылықтан
және жазадан босатуды белгілейтін заңдылық нормаларының жиынтығы болып
табылады. Басқа құқы салалары сияқты қылмыстық құқықтың да негізгі
заңдылық базасы — Қазақстан Республикасының Конституциясы болып табылады.
Қылмыстық құқықтың ережелері мен институттарының мазмұны қолданылып жүрген
қылмыстық құқықтың нормаларында анық көрсетілген. Қылмыстық құқық нормалары
мазмұнына карай екі турлі қызметті жүзеге асырады.
Оның біріншісі қылмыстық құқықтың жалпы ережелерін, принциптері мен
институттарын белгілеу арқылы негізгі екі ұғым — қылмыспен анықтаңды.
Бұл нормалар қылмыстық құқықтың жалпы бөлімінің мазмұнын құрайды.
Екінші бір нормалар қоғамға қауіпті әрекеттін немесе әрекетсіздіктің
қылмыс қатарына жататың белгілерін, шеңберін және оны істегені үшін
тағайыңдайтың жазаның түрлері мен шегін белгілейді. Мұндай нормалар
қылмыстық құқықтың ерекше бөлімінің мазмұнын құрайды.
Қылмыстық құқық жеке құқық саласы ретінде мынадай өзіндік ерекшелік
белгілерімен көрініс табады:
Кылмыстық құқық пәні қылмыс істеуге байланысты пайда болатың қоғамдық
қатыңастарды ретке келтіреді. Ал Мұндай ретте қылмыстық құқықтың
қатыңастардың субъектілері болып бір жағынан қылмыс істеген адам және
қылмысы үшін соларға мемлекет атыңан шара қолданатың мемлекеттік құқық
қолдану және құқық қорғау органдары болады.
Белгілі бір әрекетті немесе әрекетсіздікті қылмыс қатарына жатқызып,
оған жаза тағайындау, қоғамға, жеке адамға және мемлекетке қарсы қылмыстық
іс-әрекетке тыиым салып, оны бұзғаны үшін қылмыстық жауапқа және жазаға
тартатың нормаларды белгілеу — мемлекеттің кұзыреті. Осы түрғыдағы қоғамдык
қатыңастардыреткекелтіру қылмыстық құқықа ғана тән әдіс болып табылады.
Қылмыстық құқық жалпы және ерекше бөлімнен тұрады қылмыс пен жаза
туралы ұғым, қылмыстық заңның түсінігі міндеттері, қылмыстық жауаптылықтың
негізі және одан босату, қылмыс құрамының түсінігі, қылмыстық заңның
кеңістіктегі және мезгілдегі күші, іс-әрекеттің қоғамға қауіптілігін жоятың
мән-жайлар туралы түсініктер, сондай-ақ қылмыс істеу ұғыммен, қылмысқа
бірге қатысу, жазаның мақсаты және жүйелері, жаза тағайып даудың немесе
қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатудың мәселелері осы жалпы бөлімде
зерттеледі.
Ерекше бөлімде нақты қылмыс құрамдары және оларды ютегені үшін
белгіленген жаза түрлері көрсетіледі. Жалпы және ерекше бөліп өзара тығыз
байланысты, осы екі бөлімнің жиынтығы қылмыстық құқықты құрайды. Жалпы және
ерекше бөлімнің бірлігі олардың алғақойған мақсаты мемлекетті қоғамды,
азаматтарды және құқық тәртібін қылмысты қол арқылы айқын көрінеді.
Қылмыстық құқықтың жалпы бөлімнің нормаларын қолдану арқылы ерекше бөлімнің
нормалары жүзеге асырылады. Жалпы бөлімнің ережелері мен инстиутары ерекше
бөлегі нақты нормаларды қолданғанда негзін басшылыққа алынады. Сол себепті
осы екі бөлім нормалры бір-бір сәйкес болуы қажет. Мысалы, бөтеннің мүлкін
тонау деген не екенін білу қажет болды делік. Бұл үшін қылмыстық кодекстің
178-бабына жүгінеміз.
Қылмыстық құқық құқық саласының жеке саласы болуымен бірге ол басқа
құқық салаларымен де тығыз байланысты. Соны мен бірге қылмыстық құқық
өзінің бағыты, атқаратың ролі мәні мен құқықтық реттеу әдісінің
ерекшелігіне байланысты болып құқық салаларынан оқшауланып, ажыратылады.
Қылмыстық құқық пен қылмыстық істер жүргізу кұқығы өзара тығыз
байланыста болады. Қылмыстық құқық қандай іс-әрекеттердің қылмыс екендігін
және оған қандай жаза қолданылатыңын белгілесе, қылмыстық істер жүргізу
құқығы қылмыстық жауапқа тартуды жүзеге асырады, қылмыстық істі тергеудің
және сотта қараудың тәртібін белгілейді, яғни бұл жерде қылмыстық құқықпен
қылмыстық істер жүргізу құқығы өзара мазмұнмен оның нысанының байланысы
ретінде көрсетіліп отыр.
Қылмыстық құқық қылмыстық аткару құқығымен де тығыз байланыста.
Қылмыстық атқару құқынының пәні болып, сот үкімі бойынша күшіне енген
қылмыстық жазаны орындау, сотталғандарға түзеу ықпалын жүзеге асыруға,
оларды қылмыс істеуден сақтандыруға байланысты қоғамдық қатыңастарды ретке
келтіру болып табылады және олар айыптау үкімінің заңды күшіне енген
уақыттан бастаппавда болады. Яғни, қылмыстық құқықтық қатыңастар негізі
қылмыс істеуге байланысты болса, ал қылмыстық атқару құқығы қатыңасының
пайда болуының негізі заңды күшіне енген айыптау үкімі болып табылады.
Бұл қатып астардың субъектілерінде де айырмашылықтар бар. Қылмыстық
құқықтық қатыңастар субъектісі болып қылмыс істеген, есі дұрыс, заңда
белгіленген белгілі бір жасқа толған адам болса, сот үкімі бойынша
сотталғандар қылмыстық орындау құқығының субъектісі болып саналады.
Қылмыстық құқық әкімшілік құқықпен де етене байланысты. Бұл екі құқық
саласы ортақ міндет — қоғамға қауіпті ісәрекет — құқық бұзушылыққа қарсы
күрес жүргізеді. Қылмысқа қарағанда әкімшілік кұқық бұзушылықта іс-
әрекеттің қоғамға қауіптілік дәрежесі төмен болады. Ондай теріс кылык
істеген адамға арнаулы әкімшілік органдар қылмыстық жаза емес, әкімшілік
шара қолданады. Әкімшілік шара сотталғандық атақ болып табылмайды, ал
қылмыстық жазаны қолдану сотталғандық атаққа ұрындырады. Оның заңдылық
салдары бар. Әкімшілік құқық бұзушылықтың субъектісі болып азаматтардан
басқа заңды тұлғалар болуыда мүмкін. Ал қылмыстың субъектісі болып тек қана
заңда белгіленген жасқа толған, қылмысты іс-әрекет істеген, есі дұрыс
кінәлі адам ғана болады.
Қылмыстық құқық криминология пәнімен де тікелей байланысты. Бірақ бұл
екеуінің бір-бірінен елеулі айырмашылықтары бар.
Егер қылмыстық құқық қылмыспен жазаны белгілейтін ерекше құқық саласы
болса, криминология қылмыстылық оны туғызатың себептер мен жағдайлар,
қылмыскердің тұлғасы, қылмыстылықтан сақтандыру шараларын белгілейтін ғылым
саласы болып табылады.
Криминологиялык деректер қылмыстылық пен күресудегі қылмыстық
заңдардың тиімділігін, оны жетілдіру жолдарып , қылмыстан сақтандырудың
негізгі бағыттарын жасауға мүмкіндік береді.
Қылмыстық кодекстің 2-бабына сәйкес қылмыстық заңдардың міндеттері
болып:
Адам мен азаматтың құқықтарын , бостандықтары мен заңды мүдделерін,
меншікті, ұйымдардың құқықтары мен заңды
мүдделерін, қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздікті, коршаған ортаны, Қазақстан
Республикасының конституциялық құрылымы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен
мемлекеттің заңмен қорғалатың мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау
бейбітшілік пен адамзаттың қауіпсіздігін қорғау, сондай-ақ қылмыстардың
алдын алу болып табылады.
Бұл міндеттерді жүзеге асыру үшін осы кодексте қылмыстық жауаптылық
негіздері белгіленеді, жеке адам, қоғам немесе
мемлекет үшін қауіпті қандай әрекеттер қылмыс болып табылатыңы айқындалады,
оларды жасағаны үшін жазалар мен өзге де қылмыстық құқықтық ықпал ету
шаралары белгіленеді делінген.
Жаңа Қылмыстық кодексте қоғамның саяси, экономикалық және әлеуметтік
өмірінде орын алған сапалық өзгерістер еске алынған. Яғни, азаматтардың
жекебасы, олардың құқықтары мен бостандықтарын, заңды мүдделерін қорғау
бірінші кезекке қойылған. Қылмыстық – құқылық қорғау объектісінің қатарына
қоғамдық тәртіп пен қауіпсіздік және қоршаған ортаны корғау, Республиканың
Конституциялық қүрылысы мен аумақтық тұтастығын, қоғам мен мемлекеттің заң
мен қорғалатың мүдделерін қылмыстық қол сұғушылықтан қорғау, бейбітшілік
пен адамзаттың қауіпсіздігін қорғауды қамтамасыз етуміңдеттері енгізілген.
Яғни, қылмыстық құқықтың негізгі міндеті қылмыстық құқықтық құралдардың
көмегімен заңда көрсетілген осы маңызды объектілерді қорғау, қыл- мыстылық
пен барынша пәрменді күрес жүргізу болып табылады.
Қылмыстық заңдарда көрсетілген міндеттерді жүзеге асыру үшін қылмыстық
кодекс қылмыстық жауаптылықтың негізін белгілейді. Яғни, қылмыстық заңда
көрсетілген іс-әрекеттерді істеген адам осы заңда белгіленген негізде ғана
жауапқа тартылады. Ол үшін қылмыстық заң жеке адам, қоғам немесе мемлекет
үшін қандай қауіпті іс-әрекеттер қылмыс болып табынатынын белгілейді және
оларды кінәлі түрде істегендерге жазалар мен өзге де қылмыстық – құқылық
ықпал ету шараларын белгілейді. Жаңа қылмыстық кодекс бұрынғы кодекеке
қарағанда ізгілік принципі басшылыққа алына отырып, қоғамға онша қауіпті
емес іс-әрекеттер жасағандарға оларды қоғамнан оқшауламайтын жаза түрлерін
(түзеу жұмысы, шартты жаза, міндетті жұмыс, шын жүректен өкінуіне немесе
тараптардың келісімге келуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босату)
қолдануға кең жол ашылған. Мұндай ізгілік кағидалар қылмыспен күресуге
пәрменді әрі тиімді жағдай туғызады.
_Қылмыстық құқықтың міндеттері қылмыстылықтың жағдайы мен деңгейіне де
тікелей байланысты. Ұзақ жылдар бойы орын алған әміршілдік-әкімшілік,
тоталитарлық жүйе, жеке адамға табыну, тоқырау және қайта қүру кезендерінде
қылмыстылық әр түсті, нарықтық экономикаға көшудің қиын процестері,
экономикалық кризистер, қоғам мүшелерінің едәуір бөлігінің өмір сүру
деңгейінің қиындауы, өшелі кезеңге байланысты қоғамдағы орын алып отырған
жұмыссыздық, жоқшылық, құқық қорғау, құқық қолдану органдарының да жұмысын
қиындата түсті, қылмыстылықтың сандық және сапалық жағынан өсу қарқылыу
деді. Бұрын жұртқа беймәлім ұйымдасқан, кәсіптік, банк жүйесіндегі
қылмыстар кең белес алды. Жалпы қылмыстылық құрылымында тұрақты ұйымдасқан
қылмысты құрылымдар жетекші роль атқаруда. Ұйымдасқан топ пен қылмыстық
бірлестіктердің істеген ауыр қылмыстарының саны өсе түсуде. Кісіні қасақана
өлтіру, денеге ауыр жарақат түсіру, бөтеннің мүлкін қарақшылықпен тонау,
ұрлау немесе алаяктық жолмен талан-таражға салу, бандитизм, контрабанда
сияқты қылмыстардың саны арта түсті.
Қылмыстылықтың санын азайтуда мемлекет тарапынан жүзеге асырылып
жатқан кең көлемдегі саяси, экономикалық және әлеуметтік шаралардың маңызы
зор. Экономикалық реформаны дұрыс жүргізу, нарықтық экономикаға кең жол
ашылу, өндірістің құлдырауын тоқтатып, еңбекті дұрыс ұйымдастыру, онын
өнімділігін арттыру, жұмыссыздықты жою, қоғам мүшелерінің өмір сүру
қажеттілігін тиісті деңгейге көтеру, құқықтық реформаны заман талабына сай
іске асыру мемлекеттің алға қойған осы саладағы міндеттерін жүзеге асыруына
кепілдік берді.
Қылмыстық заңның басты міндеттерінің бірі — қылмыстың сақтандыру болып
табылады. Қылмыстық құқық жалпы және арнаулы сақтаңдыру функцияларын жүзеге
асырады. Жалпы сақтандыру қылмыстық заң арқылы кез келген қылмысты істеуге
тыйым салу, нақты қылмысты істеген адамдарға әділ жаза тағайындауды
белгілеу арқылы жүзеге асырылады. Арнаулы сақтандыру қылмыстық заң тыйым
салған әрекет немесе әрекетсіздіктерді істеген адамға қылмыстық-кұқықтық
нормалар арқылы белгіленген тиісті ықпал ету шараларын қолдану ретімен іске
асырылады. Қылмыстық құқыққа, сондай-ақ тәрбиелік функция да тән. Қажетті
қылмыстық заңдардың болуы, оның іс жүзінде әділ қолданылуы, азаматтардың,
олардың құқықтары мен бостандықтарының қорғалуы, қылмыс істеген адамның
лайықты қылмыстық жауаптылыққа тартылуы азаматтарды заңды құрметтеуге
тәрбиелейді және олардың заңға деген сенімділігін арттырады. Қылмыстық
құқыққа тән тағы бір функция бар. Ол — көтермелеу функциясы. Мұндай функция
азаматтардың қылмысқа қарсы күрес саласында белсенділігін арттырады.
Қылмыстық заңдарда мемлекеттің, қоғамның мүддесін, өзінің немесе басқаның
мүддесін қорғауға, мысалы, кажетті қорғану, мәжбүрлі қорғану", сондай-ақ
пара берген адамның осы жайында шын жүректен ерікті түрде мәлімдемесі
болса, олар қылмыстық жауапқа тартылмайды деген нормалар бар. Бұл нормалар
көтермелеу функциясының нақты қолданылатыңдығын көрсетеді. Қылмыстық заң,
сондай-ақ, қылмыстық саясатты жүзеге асырудың да құралы болып табылады.
Қылмыстық саясат әлеуметтік саясаттың бір бөлігі, оның негізгі мазмұны —
қылмыстық заңдарды қолданудын. міндеттерін, қылмыстан сақтаңдырудың тиімді
жолдарын табу, қылмыспен кұресуде заңдылық принциптерін катаң сақтау. Ауыр
қылмыс істегендерге қолданылуға жататын қылмыстық құқықтық шараларды
жетілдіру, ал керісінше қоғамға онша кауіпті емес қылмыстарды істегендерге
қоғамнан оқшауламай-ақ қолдануға жататың шараларды белгілеу болып табыладьу
1.1 Қазақстан Республикасының қылмыстық ҒЫЛЫІУІЫ да басқа ғылым
салалары сияқты өзіне жүктелген зор, жауапты міндеттерді атқарады.
Қылмыстық ғылымның негізгі зерттеу объектісі қылмыстық заң және оның құқық
қолдану органдары тәжірибесінде дұрыс қолдануын, жаза тағайындаудың,
қылмыстылық пен күрес жүргізудің ғылыми негіздерін белгілеп беру болып
табылады.
Осы күрделі мәселелерді зерттеуде қылмыстық құқық ғылымы қылмыстылық
пен күрес жүргізетін криминология, кұқықтық статистика, қылмыстық орындау,
криминалистика, сот психологиясы, сот психиатрилсы және басқа ғылым
салаларымен тығыз байланыста болады. Осы ғылым салаларының ортақ міндеті —
қылмыстылықпен күрес проблемаларын белгілеу, оны азайтудың, одан
сақтандырудың жолдарын, әдістерін және тәсілдерін зерттеу болып табылады.
Аталған ғылым саладары осы міндеттерді жүзеге асыруда әрқайсысы өзіне тән
әдістерін қолданады. Сонымен бірге қылмыстық құқық ғылымы Қазақстан
Республикасындағы қылмыстық құқық ғылымының тарихын, даму кезеңдерін, шет
мемлекеттердің де қылмыстық құқықтық ілімдерін терең талдайды. Дамыған,
өркениетті елдердің қылмыстық заңдарының ғылыми жетістіктерінің пайдалы
жақтарын елімізде кеңінен қолдануды ұсынатын да қылмыстық құқық ғылы-мы
болып табылады.
Қылмыстық құқық ғылымын дамытудың негізгі шарты-оның құқық қорғау,
құқық қолдану органдары тәжірибесі мен тығыз байланысында.
Ішкі істер, тергеу, прокуратура, сот органдарының қылмыстық құқықтық
нормаларды қолдану тәжірибесінің корытындысын зерттеуге, сондай
қорытындыларды іріктеуге ғалымдардын, тікелей қатысуы, ғылым мен
тәжірибенің бір түтастығын көрсетеді. Осы салада еңбек ететін ғалымдар
қылмыстық заңдардың жобаларын дайындау, заңдарды жетілдіру сатасыңдағы
ғылыми ұсыныстар енгізу, Республика Жоғарғы Сотының, Прокуратурасының
ғылыми-консультативтік және методикалық кеңестері қызметіне қатысу арқылы
да құқық қолдану органдары жұмысымен тікелей байланысты болады. Қазіргі
заманда қылмыстық құқық ғылымының негізгі міндеттері болып, қолданылып
жүрген заңдарға жүйелі талдау жасап, оныңпәрменділігін, тиімділігін
жетілдіру, қылмыстық заңдарды, оның институттарын, жекелеген қылмыстық
құқықтық нормаларын жетілдіруге бағытталған ұсыныстарды жасау, қылмыс
қатарына жататын немесе қылмыс қатарынан алынып тасталатын әлеуметтік
құбылыстарды дер кезінде анықтап отыру; қылмыстық заңдарды әзірлейтін
мемлекеттік органдардың қызметіне кеңінен араласып, олардың заңды қолдану,
қымысты саралау жөніндегі тисті тұжырымдарды жасауына белсенді қатысу шет
мемлекеттердің қылмыстық заңдарының және олардың іс жүзінде қолданылу
әдістерін, әсіресе жеке адамды, нарықтық экономиканы, тұтынушыларды
қылмыстық құқықтық қол сұғушылықтан қорғау саласындағы үздік тәжірибелерін
зерттеу арқылы, оның пайдалы жақтарын Қазақстан мемлекетінің қылмыстық
заңдарын дайындағанда еске алу, құқықтық мемлекет құрудың мақсатыңа сәйкес
келетін тиісті қылмыстық заңдарды әзірлеудің, қылмыстық кұқықты дамытудың
жолдарын айқындайтың ғылыми болжамдар жасау болып табылады.
1.2 қылмыстық құқығы қөзінің алға қойған қорғаушылық, сақтандырушылық
және тәрбиелік міндеттерін тек қана белгілі бір қылмыстық-құқықтық
принциптерді сақтау арқылы ғана жүзеге асыра алады.
Қылмыстық-құқықтық принциптер — заң шығарушыға, ғылымға құқық қорғау
және қолдану органдары мен азаматтарға қылмысымен қарсы күрес жүргізу
саласындағы қажетті, негізгі және міндетті ережелердің көрінісі болып
табылады.
Заңдылық қащдасы Парламент немесе Президент қабылдаған қылмыстық
заңның құдық қолдану тәжірибесінде де, заңнормаларын қабылдау саласында да,
сөз жоқ, үстемдік ету арқылы көрініс табады. Бұл көрініс бірнеше құқықтық
талаптардың жыйынтығынан құралады. Оның біріншісі — Республика қылмыстық
кодексінің халықаралық қылмыстық құқықтың жұрттан принциптері мен
нормаларын басшылыққа алуы болып табылады.
Қазақстан Республгжасы Конститутасының 4 – бабының үшінші тармағында
Республика бекіткен халықаралық шарттардың республика заңдарынан басымдығы
болады деп көрсетілген. Адам құқықтары женіндегі 1948 жылы жалпыға бірдей
декларация, 1986—1989 жылғы Вена келісімі, наркоманияға және террорлық
актіге қарсы күрес туралы халықаралық Конвенция және осы сияқты басқа да
халықаралық құжаттар халықаралық аймақта істелетін қылмыстар үшін
жауаптылық белгілейді. Мысалы: 1986 жылғы нена келісіміңде көптеген
халықаралық қылмыстық құқықтық нормалар белгіленіп, кеңеске қатысушы
елдерге ұсынылған. Осы келісімнің Қағидалардеген тарауының 10, 10
баптарында террорлыққа қарсы күрес, 23-бабында БҰҰ қабылдаған тұтқындармен
қарым – қатынастың төменгі стандартты ережелерін сақтау; сондай-ақ БҮҰ
бекіткен лауазымды адамдардын құқык тәртібін сақтаудағы мінез-құлқы
жөніндегі кодекс туралы; 23 – бабында адамды оның құқығын бұзатын
психиатриялық немесе басқадай дәрігерлік тәжірибеден қорғау; 24-бабында
өлім жазасын қолдану туралы қылмыстық заңды қолдану жөніндегі ұсыныстар
туралы мәселелер көрсетілген.
Тәуелсіз Қазақстан Республикасы осындай халықаралық КҰІФЩ нормаларып
қастерлейді және осындай халықаралық шарттар Республикада бекітілген
уақыттан бастап басшылықка алынады. Заңдылық қағиданың екінші бір талабы —
қылмыстық заңның Конституциялық заңға негізделуі болып табылады.
Конституцияда көрсетілген негізгі ережелерді қылмыстық заң сөзсіз
басшылыкқа алуы тиіс. Өйткені Конституцияның ең жоғары заңдық күші бар және
Республиканың бүкіл аумағында ол тікелей қолданылады (4-бап, 2-тармақ).
Мысалы, Конституцияның 15-бабының 2-тармағында өлім жазасы ерекше ауыр
қылмыс жасағаны үшін ең ауыржаза ретінде заңмен белгіленеді, делінгені. 17-
бапта адамның қадір-қасиетіне қол сұғылмайтыны, ал 16-бапта әркімнің жеке
басыпың бостандығына құқы бар екендігі көрсетілген. Қылмыстық кодекстің
көптеген баптары осы конституциялық заңдарға негізделіп қабылданған.
Заңдылық принциптерінің тағы бір талабы арнайы заңда керсетілмейінше
қылмыста, жаза да жоқ деген тұжырымға негізделген. Заңдылық принциптерінін
осы талабына сәйкес жазба, жария түрде қабылданған қылмыстық заң қылмыстық
құқықтың негізгі қайнар көзі болуға тиіс. Барлық қылмыстық құқықтық
нормалар бірыңғай жүйеге келтіріліп, қылмыстық кодекске біріктірілуі қажет.
Қылмыстық жауаптылықты көздейтін өзге заңдар оларды осы Кодекске
енгізгеннен кейін ғана қолданылуға тиіс (ҚК-тін 1-бабы).
Қылмыстық. заңды ұқсастығы бойынша қолдануға жол берілмейді (ҚК-тің 9-
бабы 1-белігі). Адамның ойы, пиғылы, дүниетанымы, көзқарасы Конституциялық
нормаға қаншалықты қайшы келсе де ол белгілі бір нақты іс-әрекетпен
ұштаспаса қылмыс ретінде қаралуға тиіс емес. Қоғамға қауіпті, қылмыстық,
заңға қайшы, кінәлі іс-әрекеттер заң, шығарушы орган арқылы қылмыс деп
табылады. Қылмыс пен жаза туралы мәселелер қылмыстық заңдарда тікелей
керсетіледі және оларға тиісінше заңдылық анықтама беріледі. Қылмыстық
заңда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.