Қылмыстық заң бойынша орташа ауыр қылмыстарды талдау мәселелері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Қылмыстық заң бойынша орташа ауыр қылмыстарды талдау мәселелері

ЖОСПАР

Кіріспе 4

1 Қылмыстың түсінігі және санаттары

Қылмыстың түсінігі 7
Қылмысты жіктеудің теориялық мәселелері 14
Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша қылмыс санаттарының арасында орташа ауыр қылмыстардың алатын орны 22
Шетел елдердің қылмыстық заңнамалары ішінде қылмыс санаттары 27

2 Орташа ауыр қылмыстардың қылмыстық-құқықтық негіздері

Орташа ауырлық қылмыстық әрекеттердің қоғамдық қауіптіліктің деңгейі және мінезі 34
Осы санаттағы қылмыстар жауаптылығының жеке даралануы 37
Орташа ауыр қылмыстардың алдын алу мәселелері 46

Қорытынды 59

Қолданылған әдебиеттер 63

Кіріспе

Қазақстан Республикасыңда демократиялык, зайырлы, кұқыктық, әлеуметтік мемлекетті кұру адамдардың және азаматтардың құқықтары мен бостандыктарын сақтауды және корғауды кажет етеді.

Қылмыстық құқықта адамдар мен азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау ең бірінші қылмыс жасаған адамдардың қылмыстық жауапкершілігін дифференциациялауы мен жекелендіруімен байланысты. Жаза мен жауаптылықты дифереренциациялауға және жекелеңдіруге қылмыстық әрекетті санаттауға негіз болып қылмыстық-кұкыктык норма табылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясынның 1-ші бабында жарияланғандай, Қазақстан Республикасыңда демократиялык, зайырлы, кұқыктық, әлеуметтік мемлекетті кұруы, адамның және азаматтың ажырамас құқықтарын және бостандықтарын мақұлдауын, сақтауын және қорғауын алдын ала анықтайды. Қылмыстық құқығының ішінде адамның құқықтардың және бостандықтардың басымдылығы туралы конституциялық қағиданы әске асыруы, ең алдымен, қылмыстық жасаған тұлғалардың қылмыстық жауапкершілігін және жазаларын дифференциялауымен және жекелеуімен байланысқан. Жауапкершілікті және жазаны дифференциялау және жекелеу үшін, қылмыстық әрекеттерін категориялау туралы қылмыстық-құқықтық нормасы негіз ретінде болады. Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінің 10-шы бабында барлық қылмыстар, мінезінен және қоғамдық қауіптілігінен тәуелді түрде, шамалы ауыр қылмыстарға, орташа ауыр қылмыстарға, ауыр қылмыстарға және аса ауыр қылмыстарға бөлінеді.

Қылмыстылықпен күресі, ғылыми өндеулердің негізінде іске асырылып, дифференцияланған мінезі болуы қажет. Қылмыстылық - өзара байланысқан және өзара әрекеттенетін құрама бөлшектерден (элементтерден) тұратын, қатысты - тұтас әлеуметтік құбылыс. Осы байланыста, шамалы ауыр қылмыстықтарды және орташа ауыр қылмыстықтарды құрамына қосатын, ауырсыз қылмыстылықты және, ауыр қылмыстықтарды және аса ауыр қылмыстықтарды біріктіретін, ауыр қылмыстылықты бөліп шығарады. Айтылған сөз, ауырлығының әртүрлі сатылардың қылмыстықтармен күрестің нәтижелігін зерттеуіне бағытталынған, ғылыми өндеулердің қажеттілігін болдайды. Ауыр және аса ауыр қылмыстықтарды іске асырған тұлғалар жөнінде жауап қайтарудың қатаң әдістерін сақтай отырып, шамалы ауыр және орташа ауыр қылмыстықтарды жасаған тұлғалар жөнінде, бас бостандықтан айырумен байланыспаған жазаларды қолданып, бұрынғыдан қарағанда, адамгершілікті көңіл бөлуін қамтамасыз етуі жөн болады.

Қылмыстықтардың категориялар арасында, ерекше орнын, орташа ауыр қылмыстықтар алады. Қылмыстық заңның ішінде, орташа ауыр қылмыстықтар ретінде, іске асырылуы үшін, Қылмыстық Кодекспен ескертілінген максималды жазасы ретінде, бас бостандықтан айыру мерзімі 5 жылдан аспайтын, ниетпен жасалған әрекеттер түсініледі, осымен бірге, іске асырылуы үшін, ҚК-пен ескертілінген максималды жазасы, бас бостандықтан айыру мерзімі 5 жылдан асатын, абайсыз әрекеттер түсініледі. Осымен байланыста, қылмыстықтардың осы тобын теоретикалық ділелдеу және қолдану тәжірбиесі көз қарасы жақтарынан зерттеуінің қажеттілігі пайда болады. Қылмыстық құқықтың ішінде, орташа ауыр қылмыстықтардың категориясын бөліп шығарудың әлеуметтік себептелінумен, әрекетті қылмыстық құқықтың ішінде, орташа ауыр қылмыстық ретінде мақұлдаудың құқықтық мағынасымен, орташа ауыр қылмыстықтар туралы, заңнаманы қолдану бойынша соттық-тергеу органдарының қызыметін зерттеумен байланысқан мәселелерді зерттеуінің үлкен ғылыми мүддесі бар.

Қылмыстықтарды жіктеліну мәселесін зерттеуіне маңызды үлесін С. В. Бородин, Н. И. Загородников, А. С. Михлин, А. В. Наумов, Э. Ф. Побегайло, А. Б. Сахаров, О. Ф. Шишов деген ғалымдар салды. Қарастырлынатын мәселенің бөлек аспектілері, Қазақстан Республикасында А. Н. Агыбаевтің, 3. О. Ашитовтің, К. А. Бегалиевтің. Б. С. Бейсеновтің, И. Ш. Борчашвилидің, Б. Ж. Жунусовтің, Е. И. Каиржановтың. Р. Т. Нуртаевтің, И. И. Роговтің және т. б. ғалымдардың еңбектерінде зерттелінетін.

Осымен бірге, орташа ауыр қылмыстықтардың комплексті зерттеуінің мәселелері, заңгерлік әдебиетінде жеткілікті толық ағартуын алған емес және, көбінен мәселелі болып қала береді. Қылмыстық құқық теориясы үшін де, соттық-тергеулі тәжірбиесі үшін де, осындай зерттеудің қажеттілігі, осы тақырыпты таңдауына негіз болды.

Зерттеудің мақсаттары және нысандары. Қылмыстық құқықтың ғылымының ережелерін, әрекетті қылмыстық заңнаманы ойланып түсінуі және осының негізінде, орташа ауыр қылмыстықтың ұғымын құрауына және оның әлеуметтік және құқықтық аспектілерін ашылуына жағдай жасайды. Қойылған мақсатқа жету үшін, келесі мігдеттерді орындау қажет:

- Қылмыстың түсінігі.

- Қазақстан Республикасының заңнамасы бойынша қылмыс санаттарының арасында орташа ауыр қылмыстардын алатын орны.

- Шетел елдердің қылмыстық заңнамалары ішінде қылмыс санаттары

- Әрекеттердің қоғамдық қауіптіліктің деңгейі және мінезі

- Жауапкершіліктің дифференциацияланауы

- Орташа ауыр қылмыстардың алдын алу мәселелері

Зерттеуінің объектісі және пәні . Зерттеудің объектісі - орташа ауыр қылмыстықтардың категориясы.

Зерттеудің пәні - орташа ауыр қылмыстықтар туралы заңнаманы қолдану бойынша, құқыққорғау органдарының тәжірбиелік әрекеті.

Қорғауға шығарылатын ұсыныстар:

Абайсызда жасалынған және 5-тен 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру типік санкция арналып орнатылған орташа ауыр қылмыстарды келесі түрде бөліп шектеуге ұсынылады:

жасаған үшін 5-пен 7жылға дейін бас бостандығынан айыру санкцияся көзделген, абайсыздықта жасалынған бірінші сатыдан тұратын орташа ауыр қылмыстар.
жасаған үшін 7-ден 10 жылға дейін бас бостандығынан айыру санкциясы көзделген, абайсыздықта жасалынған, екінші сатыдан тұратын орташа ауыр қылмыстар. Осымен сәйкесте, ҚР-ның ҚК-нің 10-шы бабының 3-шы бөлігіне өзгерістер еңгізі қажетті және оларды келесі түрде жазу керек:
Орташа ауыр қылмыстар ретінде, жасаған үшін максималды жазаны ҚР-ның ҚК-мен бес жылдан аспайтын мерзімге бас бостандықтан айыруы көзделген қасақана әрекеттер олармен бірге, жасаған үшін жазасы бес жылдан асатын мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы көзделген, абайсызда жасалған әрекеттер есептеледі. Абайсызда жасалынған қылмыстар келесі түрде бөлінеді:

а) жасаған үшін 5-тен 7 жылға дейін мерзімге бас бостандығынан айыру жазасы көзделген бірінші сатыда тұратын орташа ауыр қылмыстар;

ә) жасалған үшін 7-ден 10 жыл мерзіміне дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделген, екінші сатыда тұратын ортана ауыр қылмыстар;

1 Қылмыстың түсінігі және санаттары

1. 1 Қылмыстың түсінігі

Қылмыс дегеніміз әрқашанда іс-әрекетпен байланысты, яғни ол саналы түрде жасалған адамның еркін білдіретін мінез-құлық актісі. Адамның құқыққа қарсы мінез-құлқы белсенді іс-әрекетте де, сонымен бірге әрекет етуге құқықтық міндет жүктелген жағдайда тұлғаның әрекетсіздігінде де болуы мүмкін.

Әрекет - адамның мінез-құлқының белсенді нысаны (дене қозғалысы) .

Әрекетсіздік - нақты жағдайларда адамның белгілі бір істеуге тиіс немесе міндетті әрекеттерді жасамауға байланысты енжарлық (пассивный) мінез-құлқы.

Қылмыс - бұл адамның мінез-құлқы, іс-әрекеті. Нақты іс-әрекеттер арқылы көрініс таппаған, жүзеге аспаған ойлар, пікірлер, соншалықты қатерлі болғанына қарамастан қылмыс деп саналмайды. Сонымен бірге, адамның санасымен реттелмейтін және оның еркін білдірмейтін рефлекторлы және басқа да әрекет немесе әрекетсіздіктер қылмыс деп танылмайды.

Қылмыс әлеуметтік және құқықтық құбылыс ретінде оның мәнді жақтарын білдіретін белгілі бір белгілерімен сипатталады. Қылмыстық кодекс қылмысты міндетті белгілері бар қоғамдық қауіпті әрекет ретінде анықтайды:

қоғамдық қауіптілік;
кінәлілік;
құқыққа қайшылық;
жазаланушылық.

Әрекеттің қоғамға қауіптілігі қылмысты басқа құқық бұзушылықтардың түрлерінен айыратын маңызды қасиетін білдіреді және оның қылмыстық-құқықтық тыйым салу қажеттілігін белгілейді.

Қоғамға қауіптілік - бұл әрекеттің қылмыстық заң мен қорғалатын қоғамдық қатынастарға елеулі зиян келтіретін немесе осындай зиянның келтіру қаупін тудыратын обьективті қасиеті.

Қоғамдық қауіптілік оның әлеуметтік мәнін ашатын қылмыстық әрекеттің материалдық белгісі. Қоғамдық қауіптілік заң шығарушының еркіне байланысты емес қылмыстың ішкі обьективтік сипаты болып табылады.

Әрекеттің немесе әрекетсіздіктің қоғамға қауіптілігін заң шығарушы әрекеттің қылмыстануы және қылмыстанбауы туралы мәселені шешу барысында назарға алады. Белгілі бір әрекеттер шынайы қоғамға қауіпті болған жағдайда ғана ол үшін қылмыстық жауаптылықты белгілеу дұрыс болып табылады.

Қылмыстың қоғамға қауіптілігі төмендегідей анықталады:

а) заңмен қорғалатын қоғамдық қатынастардың құндылығымен және мәнділігімен;

б) келтірілген зиянның мөлшері және мәнімен;

в) қоғамға қауіпті әрекеттің өзінің ерекшелігімен;

г) қылмыс субьектісінің ерекшелігімен.

Қылмыстардың қоғамға қауіптілігінің қоғамға қауіптілік сипаты мен ережесінде сандық-сапалық белгілері бар. Сонымен бірге сипатты қылмыстың сапалық мінездемесі десек, ал дәрежені - сандық дейміз.

Қоғамға қауіптіліктің сипаты - қылмыстың сапалық белгісін көрсетеді. Ол қол сұғылушы обьектілердің құндылығы мен ерекешеліктеріне, келтірілген зиянның мазмұнына, қол сұғушылық тәсілінің ерекшелігіне, кінәнің нысанына, қылмыстың мақсаттары мен себептерінің мазмұнына байланысты.

Қоғамдық қауіптіліктің дәрежесі - бұл бірдей сипаттағы әрекеттердің қоғамға қауіптілігінің сандық көрсеткіші. Ол шығынның мөлшерімен, кінәнің дәрежесімен, қылмыс жасалуының уақыты мен орынының ерекшеліктеріне байланысты қылмыстың қоғамға қауіптілігімен, қылмысты жасаудың түпкі себептері мен басқа да мән-жайлар арқылы анықталады.

Шынайы қоғамға қауіпті іс-әрекет егер ол кінәлі түрде жасалса қылмысты болып табылады. Қылмыс жасай отырып тұлға өзінің іс-әрекетіне және оның зардаптарына белгілі бір психикалық көзқараста болады. Субьективтік айыптау қағидасы, яғни, тек кінәнің нақты болуындағы жауаптылық қылмыстық құқықтың маңызды қағидасына жатады. Кінәсіз, әрекеттің дәлелсіз психикалық қатынасы қандай да бір ауыр зардап келтіргенімен, қылмыстық жауаптылық болуы мүмкін емес. Ешқандай әрекет, қандай да бір ауыр зардапты әкелуімен, қылмыс ретінде қаралуы мүмкін емес, егер ол кінәсіз істелінсе. Обьективті айыптауға жіберілмейді.

ҚК - тің 9 бабында қылмыстың ұғымының өзінде кінәні көрсетеді, бұл “Осы кодексте жазалау қатерімен тыйым салынған айыпты қоғамдық қауіпті әрекет қылмыс деп танылады”. Кінәліліктің ұғымы ҚК-тің 19 бабында көрсетіледі: ”Қасақана немесе абайсызда әрекет жасаған адам ғана қылмысқа кінәлі деп танылады. ”

Кінә қасақаналық немесе абайсыздық нысанында - қылмыстық жауаптылықтың қажетті шарты. Әрбір нақты жағдайларда, ондағы қылмыстық заңмен қарастырылған кінәнің нысанын анықтау талап етіледі. Егер жауаптылық тек қасақана жасалған әрекет үшін белгіленгенде, онда абайсыздық бойынша оны жасағаны үшін қылмыстық жауаптылық жойылады.

Қылмыстық құқыққа қайшылық - бұл қылмыстық заңнамада қоғамдық қауіптіліктің заңдылық сипатталуы. Тек қоғамға қауіпті әрекет ғана заң шығарушымен қылмыстық-құқыққа қайшылық деп танылады. Қылмыстық құқыққа қайшылық қоғамға қауіптіліктің дәл осындай дәрежесін бейнелейді, ондағы қылмыс әрекетпен ауыр қол сұғушылық сипаттын келтіреді. Қылмыстық құқыққа қайшылық - қылмыстың формальды белгісі, онда “заңда ол туралы нұсқаусыз қылмыс жоқ” қағидасының заңнамамен сипатталуын білдіреді.

Қоғамға қауіпті әрекет ешқашан өзгертусіз боп қалмайды. Қоғамдық қатынастардың дамуы жазаланушылық пен қоғамға қауіпті әрекеттің белгілерін тануда өзгертулер енгізеді. Дәл бүгінгі күнгі қоғамға қауіпті әрекет, ертең осындай болып қалмайды (қылмыссыздық), және керісінше, жаңа заңмен қылмыстық әрекеттердің тыйым салу қажеттілігі болуы мүмкін. (қылмыстандыру) .

Жазаланушылық деп әрбір қылмыстың жасалғаны үшін жазалардың тағайындауымен түсіндіріледі. өйткені, қылмыс дегеннің өзі, қылмыстың заң жазамен қорқытып тыйым салған әрекет немесе әрекетсіздік болып табылады. Мұның өзі қылмыс құрамы туралы сипаттама басқадай құқылық актілерде емес, тек қылмыстық заңда ғана көрсетілетіндігін және осы іс-әрекет үшін қылмыстық заңның санкциясында жазалау қатері қарастырылатынын көрсетеді. Бұл жерде нақты істелген қылмыс үшін қолданылатын жаза мен қылмыстық құқық нормасының санкциясында көрсетілген жазалау қатері, жазалау мүмкіндігі туралы түсініктерді шатастыруға болмайды. Нақты қылмыс істеген адамға жаза тағайындамау немесе оны қылмыстық жауаптылықтан және жазадан босатып, оған қоғамдық ықпал ету шараларын қолданғанда, оның іс-әрекеті қылмыс қатарынан шығып қалмайды. Өйткені, жазаланушылық қылмыстың белгісі ретінде істелген әрбір қылмыс үшін жаза тағайындалуы мүмкін екендігін, сол себепті қылмыстық заңға қайшы іс-әрекеттерді істеуге жазалау қатері тыйым салады.

Қылмыскерлік біздің санамызда, бәрінен бұрын, әр түрлі қылмыстар түрінде көрініс табады. Сондықтан қылмыскерлік туралы мәселені қарауды қылмыстан бастаған жөн.

Қылмысты қылмыстық құқық тұрғысынан да, криминология және криминалистика тұрғысынан да қарауға болады.

Қылмыстық-құқықтық тәсілде қылмыс айыпты адамның қылмыстық тыйымды бұзған өзінше оқшауланған актісі ретінде талданады. Назар бұл жерде қылмыс құрамын оның төрт элементі арқылы талдау жағына аударылады. Ол элементтер: объект, объективтік жақ, субъект және субъективтік жақ. Қылмысты жасау сатылары қылмыстық-құқықтық критерийлер негізінде бөлініп алынады.

Криминологиялық тәсілде қылмыс, біріншіден, адам үшін сыртқы орта болып табылатын жағдайларда және адамның өзінің сипаттамаларымен бір мезгілде, екіншіден, бір кездік акт емес, кеңістік пен уақытта дамитын белгілі бір процесс ретінде талданады[1. 10 б. ] . Талдаудың бұл екі аспектісі тек теориялық емес, практикалық та маңызға ие. Қылмыстың қылмыстық-құқықтық талдамасы адам қылмыстық заңның нақты нормасында көзделген (тыйым салынған) іс-әрекетті жасады және соған сәйкес ол қылмыстық жауаптылық көтеруге жатады деп тану үшін қажетті және жеткілікті нышандар жүйесін анықтауға мүмкіндік береді.

Криминологиялық тәсіл қылмыстың себептері мен жағдайларын, қылмыс жасаған адамның мінездемесінің ерекшеліктерін, қылмыстық әрекеттің әлеуметтік сапдарын анықтауға бағытталған, Мұның бәрі сол адамның жаңа қылмыстар жасауының және өзге адамдардың сондай қылмыстар жасауының алдын алу үшін не жасау керек; айыптыға қатысты және жасалған қылмыстық әрекетті келеңсіз әлеуметтік салдарларын болдырмау мақсатында заң шегінде қандай нақты шараларды қабылдаған жөн екендігін түсінуге мүмкіндік береді.

Заң қылмыстың өзінің қылмыстық-құқықтық және криминологиялық сипаттамаларымен бірге зерттелуін талап етеді.

Анықтама, алдын ала тергеу жүргізгенде және істі сотта қарағанда дәлелдеуге жататын мән-жайлар ішінде қылмыстың сылтауы, айыпталушының жеке басын сипаттайтын мән-жайлар (жауапкершілікті жеңілдететін және ауырлататындардан басқа), сондай-ақ қылмыс жасаудың себептері мен жағдайлары сияқтылар да бар.

Қылмыстық іс-қимылдың тетігін қарастырғанда адам үшін сыртқы орта мен оның жеке басының қасиеті өзара әрекеттесе отырып қылмыс жасауға сылтаудың (мотивация) туындауын, ол туралы шешім қабылдауды,, қабылданған шешімді орындауды, одан кейінгі мінез-құлықтың сипатын анықтайтындығы ескеріледі.

Бұл схеманы мына мысалмен көрсетуге болады: бақуатты адамдардан кем тұрмасам, сол үшін материалдық молшылыққа кенелсем деген сылтау қалыптасады. Сонан соң адам мына шешімдердің біреуін қабылдайды: молшылыққа жетудің заңды жолын таңдау (заң факультетін бітіру, шет ел тілін үйрену және айлығы көп жұмысқа тұру), не қылмыстық жолға тұру (үрлау, қорқытып алу және т, б. ) Бірақ бұл шешім оқталған объект жақсы қорғалатындықтан жүзеге аспай қалуы мүмкін. Қылмыс жасалған күннің өзінде де ұрлық затын пайдалануға, қылмыс ізін жасыруға және т. б. байланысты мәселелер туындайды.

Сылтау қылмыстық іс-қимыл себебінің туындау, қалыптасу процесін және оның мақсатын қамтиды. Іс-қимылдың сылтауы - әрекет жасауға іштей ұмтылыс, сыртқы орта мен нақты жағдайдың ықпалынан туындаған және асқынған мұқтаждық, мүдде, сезім анықтайтын ниет. Сылтаудан кейін белгілі бір іс-әрекеттің алдын ала көрінген және қалаулы нәтижесі ретінде мақсат қалыптасады.

Қылмыс жасау туралы шешім қабылданғанда сол ниетті жүзеге асырудан болуы мүмкін салдарлар болжамданады, нақты жағдай, өз мүмкіндігі және басқа мән-жайлар ескеріліп, алдағы әрекет жоспарланады, қылмыс құралы таңдалады.

Қалыптасқан жағдайдың және бойындағы мұқаждықтың, мүдденің, сезімнің ықпалымен адамда белгілі бір мақсат орныққаннан кейін онда біршама "кідіріс" болады. Әдетте, адам сол мақсатқа сәйкес бірден әрекетке көшпейді, ол мақсатын қоғамдағы моральдық, құқықтық және басқа нормалармен, қоғамның және топтың пікірімен, жақын адамдар пікірімен өлшеп көреді. Сонымен қатар ол объективтік факторларды, оның ішінде сыртқы әлеуметтік бақылаудың (объектіні күзету жүйесін немесе кәсіпорындағы есеп-қисап жағдайын және т. б. ) ахуалын ескереді. Сондай-ақ қылмысқа тосқауыл қою, оны ашу және айыптыларды жазалау тәжірбиесі де ескеріледі. Қылмыстан не пайда, не зиян болатындығы салмақтанады. Мысалы, әңгіме аса ірі соманы ұрлау жайында болса, ол үшін жаза ретінде сол сомадан едәуір аз айыппұл салынатын болса, әрине ондай қылмыстан адам пайда көреді. Бұл кезеңде сол адамның санасының сипаттамасы, сондай-ақ ол араласып жүрген немесе өзі еліктейтін адамдар мен топтардың санасы үлкен ролін атқарады. Егер төңіректегілер жалпы қылмысты айыптағанмен экономикалық қылмыстарға саусақ арасынан қарайтын болса, онда заңсыз баюға бағдар алған адам ұрлық жасауды емес, басқа қылмысты, мысалы, пара алғанды жөн көреді. Егер төңіректегілер іс-қимылдың қылмыстық түрін мүлде айыптайтын болса және сол шешім қабылдаған адамның өзі қылмыстық жазаланатын іс-әрекетке жол беруге болмайды деп санаса, онда ол қылмыс жасаудан бас тартуы не оны басқалардың күшті қысымымен немесе қалыптасқан мән-жайға байланысты жасауы мүмкін. Сонымен шешім қабылдау сатысында адамда туындаған ниет қоғамда қалыптасқан нормалармен, пікірлермен, көзқарастармен, болуы мүмкін салдарлармен тағы бір салыстырылады. Қайта құрудың белгілі бір кезеңінде: "Заң тыйым салмағанның бәріне рұқсат" деген ұран болған. Бұл қылмыстық іс-қимылға тосқауыл болатын және әлеуметтік реттеуші міндетін атқарушы тек заң ғана емес, сонымен қатар моральдық нормалар, діни, этикалық қағидалар, экономикалық ережелер де екендігін елемегендік еді. Әрбір шешім қабылдарда бұлардың барлығы жиынтықта ескерілуі тиіс. Қабылданған шешім заңға, әсіресе, қылмыстық заңға қайшы келеме, бұл - "қорғаныстың соңғы шебі", оны аттап өткен адам қылмыстық заңның әрекет аясына түседі.

Шешім қабылдауды "кешіктірсе" қылмыс жасаудан бас тартуы да мүмкін. Егер адам қылмыс жасаудан бас тартса, онда ол мақсатқа жетудің сол жағдайға жарамды басқа жолын іздестіреді және де өз мүмкіндіктерін, болса - сыбайластарының да мүмкіндіктерін ескереді. Мысалы, бойында қауһары жоқ адам немесе ақсақ мүгедек, жәбірленушінің қарсылығын жеңіп, қылмыс жасалған орыннан тез қашып кетуді қажет ететін қарақшылыққа бара қоймайды. Адамның күш-қуаты, кәсіби тәжірибесі және басқа факторлар маңызды ролін атқарады.

Қылмыстық іс-қимыл тетігінде "ықшамдалған" деп аталатын да сипат болуы мүмкін . Онда "кідіріс" актісі болмайды: адам өзінде туындаған мақсатқа сәйкес бірден әрекетке кіріседі. Шешім қабылдау және амалды таңдау табан асты болады, ол жағдайдың ықпалымен, не ол адамның сондай мән-жайларды жасайтын дағдылы іс-қимылдарының бой көтеруі нәтижесінде, сыбайластарының ықпалымен болады. Мұндай жағдайларда адамның жеке басының сипаттамалары "жалаңаштанады". Іс-қимылдың сыртқы реттегіштері (мораль, заң және т. б. ), егер олардың мазмұнын адам іштей игермесе, еш әсер етпейді.

Қылмыстық іс-қимылдың "ықшамдалған" тетігі (ойластырылмаған шешім, мақсатқа жетудің басқа жолы іздестірілмегендік), көбіне, шешім қабылдағанда ұстамдылық танытпайтын, салдарды ойламайтын адамдарда байқалады. Бұл кәмелетке толмағандарда, интеллектуалдық даму деңгейі төмен адамдарда не қызба адамдарда жиі кездеседі.

Мұндай тетік мас адамдардың қылмыстық іс-қимылдарында да кездеседі. Бұл ретте адамның сипаттамасы жалаңаштанады, ол өзін өзінде қалыптасқан барлық мүқтаждықтармен, дағдылармен, мақсаттармен қоса мүмкіндігінше толық көрсетеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.