«Қара жорғаға» биі



1 Қытайдағы қазақ қандастарымыз билеп шыққан «Қара жорға»
2 Жоғалып барып табылған «Қара жорға» биі
Соңғы кездері, бір жақсылықтың нышаны байқала бастады. «Қара жорға болмаса, бидің сәні келмейді» деп келетін ән жолдары көп тойлардың көрігін кел¬тіріп, қонақтардың, оның ішінде үлкендердің жанын жайландыра бастады. Бірақ біздің тойлардағы «Қара жорғаға» билеген қонақтарға қарап еріксіз езуіңізге күлкі үйіріледі. Себебі, «Қара жорға» биін түсінбей¬тін¬дер, неше түрлі дарақы қимыл-қозғалысқа еніп жатады.
Міне, «Қара жорғаның» қа¬дірін кетіріп, ұлттық мән-мағынасына жете үңіле алмай жүрген кезде бір қуанышты хабар жылт ете қалды. Қуанышымен бірге күйініші де іле¬сіп келді. Қытайдағы қазақ қандастарымыздың арқасында 10 мыңнан астам адам билеп шыққан «Қара жорға» биі Гиннестің рекордтар кітабына еніпті. Ұлттық биіміз «Қара жорғаны» өзге елде жүрген бауырларымыз Гинестің кітабының парағына жаздырып қалдырды. Күні кеше ғана, әншейінде мән бермей келіп, енді басқалар атын шығарғанда орта жолдан жармаса қалатын әдетіміз бар емес пе еді, «Біздің «Қара жорға» Гиннес кітабына енді» деп ауыл-ауылды аралағандай, халыққа сүйіншілеп жібердік. Расын айтар болсақ, сүйіншілетіп даурықсақ та, көп¬шілігіміз «Қара жорға» не еді өзі?» деп таңданыс білдіргеніміз анық.
Қазақтың бай әрі сан түрлі халық шығармашылығында би өнерінің орны ерекше. Ол адамзат тарихының ықылым заманында қалыптасып, түрленіп, күні бүгінге дейін жетіп отыр. Жалпы би қалай пайда болды? Ежелгі адамдар табиғаттың тылсым күшін өздерінше пайымдаған. Ол шақта адамзатты үрей билеген заман болды. Осы қорқыныштан арылып, қоршаған әлемді өз¬дерінше түсінуге талпынған адам баласы құдіретті күштерден қорған табудың бір тәсілі аяқ-қолды тырбаңдатып, белгілі бір қозғалысқа кіру деп түсінген. Сондай-ақ діни салт-жоралғыларынан көрініс тауып, дуалы сөздермен, музыкалық аспаптардың көмегі¬мен рәсімдік билер арқылы сүйемелдеген.

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:   
Соңғы кездері, бір жақсылықтың нышаны байқала бастады. Қара жорға болмаса,
бидің сәні келмейді деп келетін ән жолдары көп тойлардың көрігін келтіріп,
қонақтардың, оның ішінде үлкендердің жанын жайландыра бастады. Бірақ біздің
тойлардағы Қара жорғаға билеген қонақтарға қарап еріксіз езуіңізге күлкі
үйіріледі. Себебі, Қара жорға биін түсінбейтіндер, неше түрлі дарақы
қимыл-қозғалысқа еніп жатады. 
Міне, Қара жорғаның қадірін кетіріп, ұлттық мән-мағынасына жете үңіле
алмай жүрген кезде бір қуанышты хабар жылт ете қалды. Қуанышымен бірге
күйініші де ілесіп келді. Қытайдағы қазақ қандастарымыздың арқасында 10
мыңнан астам адам билеп шыққан Қара жорға биі Гиннестің рекордтар
кітабына еніпті. Ұлттық биіміз Қара жорғаны өзге елде жүрген бауырларымыз
Гинестің кітабының парағына жаздырып қалдырды. Күні кеше ғана, әншейінде
мән бермей келіп, енді басқалар атын шығарғанда орта жолдан жармаса қалатын
әдетіміз бар емес пе еді, Біздің Қара жорға Гиннес кітабына енді деп
ауыл-ауылды аралағандай, халыққа сүйіншілеп жібердік. Расын айтар болсақ,
сүйіншілетіп даурықсақ та, көпшілігіміз Қара жорға не еді өзі? деп
таңданыс білдіргеніміз анық. 
Қазақтың бай әрі сан түрлі халық шығармашылығында би өнерінің орны ерекше.
Ол адамзат тарихының ықылым заманында қалыптасып, түрленіп, күні бүгінге
дейін жетіп отыр. Жалпы би қалай пайда болды? Ежелгі адамдар табиғаттың
тылсым күшін өздерінше пайымдаған. Ол шақта адамзатты үрей билеген заман
болды. Осы қорқыныштан арылып, қоршаған әлемді өздерінше түсінуге талпынған
адам баласы құдіретті күштерден қорған табудың бір тәсілі аяқ-қолды
тырбаңдатып, белгілі бір қозғалысқа кіру деп түсінген. Сондай-ақ діни салт-
жоралғыларынан көрініс тауып, дуалы сөздермен, музыкалық аспаптардың
көмегімен рәсімдік билер арқылы сүйемелдеген. Осылай белгілі бір ережелерге
бағынған әсем де нәзік қимылдардан би туындаған. Уақыт таразысынан өте келе
әр халықтың өзіне тән бидің белгілі бір заңдылығы қалыптасты. Жаңа ғасырдың
табалдырығынан өтіп, заман өзгере бастаған сайын ұлттық би, ойын, салт-
дәстүрдің өзі жаңарып отыруы заңды құбылыс. Сол себептен де әрбір халықтың
өзіндік дара сипатын көрсететін ұлттық билерге аса назар аударамыз. Себебі,
би сол халықтың өзіне тән дәстүрін айнытпай танытатын айна іспетті.
Аңшылықпен айналысатын халықтардың өздеріне тән би атаулары да Марал,
Қарға деп аталды. Бұл ұлттық билер солтүстікте тұратын халықтардың
арасында кеңінен сипат алады. Кавказ, Памир, Гималай жақта тұратын
халықтарда бүркіттің аспанда қалықтап ұшуын, әлсіз жәндіктердің жәбірленуін
бейнелейтін би түрлері көптеп кездеседі. Сондай-ақ бүкіл өмірлері соғыспен
өткен халықтардың жауынгерлік, күрескерлік рухы да сол халықтардың
билерінен көрініс тауып отырған. Ертедегі Грекия халқы Пиррические пляски
деген билерінде соғыс, сайыстың небір түрлерін тамаша бейнелеп берген.
Тіпті гректердің ұлттық билерінің көпшілігі осындай болып келеді. Сонымен
бірге көшпенді халықтардың көпшілігінде құстардың екі қанатымен төмен
ұшатыны сипатындағы билері болған. Сол уақытта көшпенділердің ат үстінде
билеуі кеңінен етек ала бастайды. Бұл биді шабандоздықпен шатастырмағанымыз
абзал. Себебі, ат құлағында ойнау мен ат үстінде билеу жер мен көктей. 
Қазақтың халық музыкасы мен би өнері ұлттық сазы мен дыбысталуы, әсем үні,
нәзік ырғағы, мазмұнының байлығымен ерекшеленетін халқымыздың ертеден келе
жатқан дәстүрлі Аққу, Қыз ұзату, Көбелек, Асау үйрету, Киiз басу
билері бар. Бірақ осы билердің арасынан Қара жорға атауын ести
бермейтінбіз. Есесіне шеттегі қазақтарымыздың көпшілігі тойларын Қара
жорғасыз өткізбейді. Қара жорға – қазақтың байырғы билерінің бір түрі.
Оның кем дегенде бір жарым ғасырлық тарихы бар. Бұл би Қытайдағы
қандастарымыздың арасында кең тарап, жалпыхалықтық сипатқа ие болған. Ал,
бізде қазақтың мұндай керемет биінің бар екенін кейінгі жылдары ғана
білдік, оның өзінде, біреу білсе, бірі білмейді. Кейбір дерек көздеріне
сүйенсек, Қара жорға әу баста бақсылардың биі болған деседі. Мұны
билегенде аты айтып тұрғандай, буынның барлығы қозғалысқа түседі. Ал, енді
бақсылардың биі дейтіні, бақсылар билеп тұрып науқастың дерті қай тұста
екенін анықтап келген. 
Біз жоғарыда Қара жорғаның Гиннестер кітабына енгенін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қара жорға биінің тарихы
Жорға аттарын шықтыру және салыстыру
Қазақ халық биінің даму тарихы
Қазақ мемл
Тәуке ханның өмірі
ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАР МӘДЕНИЕТІНІҢ ЕРЛЕР ОРЫНДАУЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ БИІНІҢ ХОРЕОГРАФИЯЛЫҚ ЛЕКСИКАСЫНДАҒЫ КӨРІНІСІ
Қазыбек би
Тұлпарлар театры
Жылқыға байланысты әдет-ғұрыптар мен наным-сенімдер
Қазақ би өнерi
Пәндер